Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 120/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 października 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
SSN Tadeusz Żyznowski
Protokolant Anna Banasiuk
w sprawie z powództwa Agencji Nieruchomości Rolnych
przeciwko R. i E. małżonkom C.
o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 4 października 2006 r.,
skargi kasacyjnej pozwanych od wyroku Sądu Okręgowego w K.
z dnia 28 października 2005 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną i nie obciąża pozwanych kosztami
postępowania kasacyjnego na rzecz strony powodowej.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w P., wyrokiem z dnia 31 grudnia 2004 r., uwzględnił
powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym,
o nr [...] wniesione przez Agencję Nieruchomości Rolnych i w dziale II tej księgi
wykreślił dotychczasowy wpis o brzmieniu „ E.C. i jego żona M.C. we wspólności
ustawowej” i w to miejsce wpisał „Skarb Państwa - Agencja Nieruchomości
Rolnych”. Sąd ten ustalił, że wpis prawa własności pozwanych E. i M.C. został
dokonany w dniu 31 grudnia 1980 r. Pozwani w dniu 25 marca 1981 r. zawarli z
Kombinatem Państwowych Gospodarstw Rolnych umowę sprzedaży
nieruchomości, dla której w Sądzie Rejonowym w P. prowadzona jest księga
wieczysta o nr [...]. Umowa ta została zawarta w formie pisemnej w biurze
kombinatu, w oparciu o przepisy ustawy z dnia 29 października 1977 r.
o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników. W treści
umowy wskazano, że jej strony przedłożyły opis i mapę nieruchomości oraz wycenę
biegłego. Nadto określono cenę nieruchomości wraz z zabudowaniami. Umowa
sprzedaży została zatwierdzona decyzją Naczelnika Gminy G. z dnia 5 maja 1981
r. Pozwani otrzymali uzgodnioną cenę sprzedaży. Kombinat PGR złożył wniosek do
Państwowego Biura Notarialnego w K. o wpisanie go jako właściciela zakupionej
nieruchomości do księgi wieczystej. Postanowieniem PBN w K. z dnia 6 grudnia
1986 r. odmówiono dokonania tego wpisu. W ocenie Sądu Rejonowego Kombinat
PGR nabył własność nieruchomości, w oparciu o umowę sprzedaży zawartą z
pozwanymi, co przemawiało za uwzględnieniem powództwa.
Sąd Okręgowy w K. po rozpoznaniu apelacji pozwanych oddalił ją wyrokiem
z dnia 28 października 2005 r. Sąd drugiej instancji podzielił ustalenia faktyczne
dokonane przez Sąd Rejonowy w P. oraz jego ocenę, że umowa sprzedaży
zawarta między pozwanymi, a Kombinatem PGR, w dniu 25 marca 1981 r. była
ważna i na jej podstawie pozwani utracili własność nieruchomości, której umowa ta
dotyczyła. Sąd Okręgowy podkreślił, że umowa sprzedaży została zawarta
wprawdzie bez zachowania formy aktu notarialnego, jednakże czyniła ona zadość
wymaganiom co do formy określonym przez przepisy art. 53-58 ustawy z dnia 29
3
października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla
rolników i ich rodzin, które w ówczesnym porządku prawnym stanowiły lex specialis
w stosunku do regulacji w zakresie przenoszenia własności nieruchomości
zawartych w kodeksie cywilnym. Sąd drugiej instancji nie podzielił zarzutów apelacji
co do niewłaściwej reprezentacji kombinatu PGR przy zawieraniu umowy
sprzedaży z pozwanymi. Uznał również za prawidłowe ustalenie, że pozwani
otrzymali cenę sprzedaży. W ocenie Sądu Okręgowego pozwani wyrazili w sposób
jasny wolę zawarcia umowy sprzedaży i nie był uzasadniony zarzut pozwanych, że
ich intencją było zawarcie umowy przedwstępnej. Ponieważ strona powodowa
wykazała niezgodność treści wpisu w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem
prawnym oraz istnienie interesu prawnego w wytoczeniu powództwa zaskarżony
wyrok nie naruszał prawa i apelację pozwanych należało oddalić.
Skarga kasacyjna pozwanych została oparta o obie podstawy określone
w art. 3983
§ 1 k.p.c. W ramach podstawy naruszenia prawa materialnego skarżący
zarzucili obrazę art. 53-56 i art. 58 ustawy z dnia 27 października 1977 r.
o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin,
art. 3 ust. 1 w związku z art. 10 ust.1 oraz art. 35 ust.1 i 2 ustawy o księgach
wieczystych i hipotece w związku z art. 6 k.c., art. 158 k.c. w związku z art. 73 § 2
k.c., art. 60 k.c. i art. 65 k.c. W ramach zaś podstawy naruszenia przepisów
postępowania mającego istotny wpływ na wynik sprawy zarzucili obrazę art. 378
k.p.c. w związku z art. 233 § 1 k.p.c. i art. 391 k.p.c.
W oparciu o te zarzuty wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu
Okręgowego w K. oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego w P. z dnia
31 grudnia 2004 r. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Okręgowemu w K. lub Sądowi Rejonowemu w P.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zawarty w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. oraz jej
uzasadnienie, w którym skarżący podnieśli, że ustalenia faktyczne, o które został
oparty zaskarżony wyrok są błędne wskazują, że pozwani skargę kasacyjną oparli
w części o podstawę, która nie mogła uzasadniać jej uwzględnienia. Zgodnie
z brzmieniem art. 3983
§ 3 k.p.c. podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty
4
dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów, a Sąd Najwyższy jest związany
ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego wyroku (art. 39813
§ 2 k.p.c.). Ustalenia te dotyczyły głównie treści umowy sprzedaży zawartej przez
pozwanych i kombinat PGR w formie pisemnej oraz jej zatwierdzenia w drodze
decyzji administracyjnej. Ustalenie, że decyzja ta jest prawomocna nie może być
kwestionowane w postępowaniu kasacyjnym. Sąd Okręgowy nie miał podstaw, by
w postępowaniu sądowym badać przesłanki ważności decyzji administracyjnej. W
toczącym się postępowaniu pozwani nie wykazali zaś tego rodzaju wadliwości tej
decyzji, która uzasadniałaby uznanie jej za nie istniejącą i pozwalałaby sądowi na
jej nieuwzględnienie przy rozstrzyganiu sprawy. Decyzja administracyjna
Naczelnika Gminy G., zatwierdzająca umowę sprzedaży, stanowiła stwierdzenie w
trybie administracyjnym, że umowa sprzedaży odpowiadała wymogom określonym
przez przepisy ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140). Oceny
tej nie sposób kwestionować uwzględniając także brzmienie art. 53-58 tej ustawy
oraz postanowienia umowy sprzedaży, w tym jej formę i treść, która w sposób nie
budzący wątpliwości określała przedmiot sprzedaży, cenę i strony czynności. Sąd
Okręgowy stwierdził zasadnie, że warunkiem ważności tej umowy nie było
zachowanie formy aktu notarialnego, gdyż przepisy powołanej wyżej ustawy
zezwalały na odstępstwo od wymogów, co do formy czynności prawnych
określonych przez przepisy kodeksu cywilnego, jeżeli umowa sprzedaży była
zawierana w trybie określonym w tej ustawie. Do tego trybu strony odwołały się
wprost w treści umowy sprzedaży. Sąd drugiej instancji ocenił prawidłowo, że dla
wykładni treści oświadczeń woli złożonych przez pozwanych przy zawieraniu
umowy, najistotniejsze znaczenie miała treść samej umowy oraz zachowanie
pozwanych po jej sporządzeniu. Trafne było stwierdzenie tego sądu, że o
odmiennej woli sprzedających nie świadczy sporządzenie przez nich w dniu 18
marca 1981 r. dokumentu nazwanego „zleceniem nabywcy”. Wystawienie tego
rodzaju „zlecenia” przez właścicieli nieruchomości mogło świadczyć o tym, że liczyli
się oni z możliwością zbycia swojej nieruchomości także na ogólnych zasadach, co
nie oznacza braku woli dokonania sprzedaży nieruchomości w dniu 25 marca 1981
r. Dokonując wykładni treści umowy sprzedaży Sąd Okręgowy nie dopuścił się
5
zatem naruszenia art. 60 i 65 k.c., z przyczyn podniesionych w skardze kasacyjnej.
Umowa sprzedaży z dnia 25 marca 1981 r. stanowiła podstawę przejścia
własności nieruchomości na kupującego i wbrew odmiennej ocenie skarżącego
stanowiła podstawę do ujawnienia jego prawa własności w księdze wieczystej.
Zaskarżony wyrok nie narusza zatem treści art. 3 ust. 1 i art. 10 ust. 1 ustawy o
księgach wieczystych i hipotece. Uwzględnieniu powództwa nie sprzeciwiała się
okoliczność, że nabywca nieruchomości, stosownie do wymogu wynikającego z
brzmienia art. 35 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, nie złożył wniosku o
ujawnienie swojego prawa niezwłocznie po zawarciu umowy z pozwanymi.
W sytuacji, w której Sąd stwierdził prawidłowo nabycie nieruchomości przez
kombinat PGR, na podstawie umowy zawartej z pozwanymi w dniu 25 marca 1981
r., zbędne było dokonywanie oceny, czy strona powodowa lub jej poprzednicy
prawni mogli nabyć własność nieruchomości w późniejszym terminie, na innej
podstawie. Dlatego też zarzut kasacji, że Sąd Okręgowy pominął ustalenie, czy
nabywca nieruchomości był w dniu 5 grudnia 1990 r. jej użytkownikiem i zaniechał
oceny, czy możliwe było jego uwłaszczenie na podstawie ustawy z dnia 29
września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami
i wywłaszczaniu nieruchomości był nieuzasadniony. Z przyczyn wyżej wskazanych
skarga kasacyjna była pozbawiona uzasadnionych podstaw i podlegała oddaleniu
na podstawie art. 39814
k.p.c.
O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 100,
391 § 1 i 39821.