Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 206/06
POSTANOWIENIE
Dnia 14 listopada 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Helena Ciepła (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Kocon
SSN Barbara Myszka
Protokolant Maryla Czajkowska
w sprawie z wniosku M. C.
przy uczestnictwie K. C. i B. C.
o rozgraniczenie ,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 14 listopada 2006 r.,
skargi kasacyjnej uczestników postępowania
od postanowienia Sądu Okręgowego w G.
z dnia 10 stycznia 2006 r., (...),
uchyla zaskarżone orzeczenie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w G. postanowieniem z dnia 10 stycznia 2006 r. oddalił
apelację uczestników postępowania od postanowienia Sądu Rejonowego w S. o
rozgraniczeniu nieruchomości stanowiących działki nr 778/3 i 778/4 według granicy
wytyczonej w projekcie sporządzonym przez biegłego geodetę M. N., podzielając
ustalenia i ocenę jurydyczną tego Sądu.
Według ustaleń stanowiących podstawę wydania orzeczenia Sądu
Okręgowego, wnioskodawczyni M. C. 31 lipca 1991 r. nabyła od Gminy G.
nieruchomość zabudowaną o pow.0,04 ha składającą się z działek 778/3 i 778/6.
Natomiast E. i K. małżonkowie C. w dniu 23 października 1991 r. nabyli od tejże
Gminy nieruchomość zabudowaną o pow. 400 m2
, składającą się z działek 778/4 i
778/7. Na granicy tych działek stoi parterowy budynek mieszkalny z poddaszem,
podpiwniczony, w którym strony zamieszkiwały jeszcze przed nabyciem własności.
Ściana oddzielająca mieszkania stron na parterze przebiega w ten sposób, że 2/3
budynku od strony podwórza zajmują uczestnicy C., a około 2/3 budynku od ulicy
wnioskodawczyni. Tak też przebiega ściana piwnic, które są usytuowane pod
mieszkaniem uczestników i wnioskodawczyni zajmuje piwnicę o pow.1 x 1,5 m pod
kuchnią uczestników.
Do 1999 r. wnioskodawczyni zajmowała piwnicę znajdującą się pod częścią
mieszkalną uczestników jednakże Sąd Rejonowy w S. wyrokiem z 16 marca 1999 r.
nakazał jej wydanie piwnicy uczestnikom.
W 1999 r. wnioskodawczyni wystąpiła z pozwem p-ko E. C. o wydanie
pomieszczenia na parterze, jednakże postępowanie zostało zawieszone do czasu
zakończenia niniejszego postępowania. Na poddaszu budynku są dwa pokoje nad
częścią mieszkalną uczestników. Pozostała część poddasza nie jest
zagospodarowana i nie ma tam ściany działowej. Syn wnioskodawczyni w 2005 r.
wykonał na poddaszu ściankę działową, jednakże organ nadzoru budowlanego
nakazał rozbiórkę.
3
Podstawą wpisania działek 778/3 i 778/4 do ewidencji gruntów i ksiąg
wieczystych był pomiar dokonany w 1990 r. i mimo, że powierzchnie działek nie są
równe każdej przypisano po 0,02 ha. Na szkicu pomiarowym inaczej wykreślono
granice wewnątrz budynku, a inaczej przyjęto do obliczenia ich powierzchni.
Sąd Rejonowy dokonał rozgraniczenia gruntu poza budynkiem według stanu
prawnego, ustalając przebieg granicy na podstawie dokumentów geodezyjnych
według punktów granicznych oznaczonych numerami 1017, 1923-1025 i 1028.
Natomiast przebieg granicy pod budynkiem mieszkalnym według kryterium
spokojnego posiadania, które miało miejsce do 1998 r. przyjmując przebieg granicy
wytyczonej przez biegłego geodetę. Granica ta dzieli komin na dwie części, co
w ocenie Sądu jest zgodne z dotychczasowym stanem posiadania gdyż z komina
korzystają tak wnioskodawczyni, jak i uczestnicy.
Podzielając przyjęte przez Sąd Rejonowy kryteria rozgraniczenia, Sąd
Okręgowy uznał, że nie jest możliwe dokonanie rozgraniczenia budynku
mieszkalnego według stanu prawnego, a więc wg granicy oznaczonej przez
biegłego linią żółtą tak by komin w całości znajdował się po stronie uczestników, ani
według stanu prawnego na podstawie dokumentów nabycia, bowiem powierzchnię
ustalono z dokładnością do 100 m i powierzchnia nabytych działek nie była wcale
równa. Słusznie więc Sąd Rejonowy przyjął co do budynku kryterium spokojnego
posiadania.
Uczestnicy w skardze kasacyjnej zarzucili naruszenie art.153 przez przyjęcie
jako kryterium rozgraniczenia ostatniego spokojnego posiadania, art.140 i 143 k.c.
przez uznanie, że granica ustalona nie narusza ich prawa własności. W konkluzji
wnieśli o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzutowi naruszenia art.153 k.c. nie można odmówić słuszności. Przepis
ten przewiduje trzy kryteria rozgraniczenia oraz następującą kolejność ich
stosowania:
- aktualny stan prawny,
4
- ostatni spokojny stan posiadania,
- uwzględnienie wszelkich okoliczności.
Waga kolejnych kryteriów i ich wzajemne wyłączanie się czyni
niedopuszczalnym dokonanie rozgraniczenia przy zastosowaniu drugiego czy
trzeciego kryterium dopóki można ustalić granice na podstawie aktualnego stanu
prawnego (por. orzecz. Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 1980 r., III CRN 103/80
niepubl.).
Kolejność tę, jak słusznie zarzucają skarżący, naruszył Sąd Okręgowy
aprobując dokonane przez Sąd Rejonowy rozgraniczenie gruntu pod budynkiem
mieszkalnym według ostatniego spokojnego stanu posiadania istniejącego do 1998
r. Jak wynika z przytoczonego fragmentu uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia
„Wobec braku możliwości ustalenia przebiegu granicy wewnątrz budynku według
stanu prawnego, sąd winien był rozważyć drugie kryterium rozgraniczenia”, Sąd
Okręgowy w ślad za Sądem Rejonowym przypisał decydujące znaczenie
niemożliwości ustalenia granicy na odcinku wewnątrz budynku mieszkalnego
według stanu prawnego, mimo iż przedmiotem rozgraniczenia nie jest budynek
tylko grunt pod nim.
Nie zasługuje na aprobatę pogląd Sądu Okręgowego, że nie można ustalić
stanu prawnego w sytuacji, w której Sąd ten dysponował zawartymi umowami
sprzedaży, na podstawie których wnioskodawczyni i uczestnicy nabyli swoje
nieruchomości, dokumentacją geodezyjną związaną z podziałem w 1990 r. działki
nr 778/1 na działki 778/3 i 778/4. Zatem stan prawny gruntu pod budynkiem wynika
z dokumentacji geodezyjnej z podziału działki nr 778/1 w 1990 r. określającej
granice w jakich wnioskodawczyni nabyła działkę nr 778/3, a uczestnicy działkę nr
778/4 i według tego stanu prawnego należało dokonać rozgraniczenia. Jeżeli
z porównania danych zawartych w tych dokumentach ze stanem rzeczywistym
istniejącym na gruncie wynika, że jedna z nieruchomości stanowiących przedmiot
rozgraniczenia ma większą powierzchnie kosztem drugiej, ustalenie granicy
powinno nastąpić na podstawie danych wynikających z tych dokumentów. Takiemu
stanowisku dał wyraz Sąd Najwyższy w orzecz. a dnia 24 października 1972 r.,
III CRN 248/72 (OSNCP 1973, nr 9, poz. 156). Nie zmienia sytuacji okoliczność, że
5
na granicy tych działek stoi budynek mieszkalny tak zlokalizowany, że jego część
jest na działce nr 778/3 a część na działce 778/4 i spór między stronami powstał na
tle korzystania z tego budynku.
Z tych przyczyn uznając skargę kasacyjna za uzasadnioną Sąd Najwyższy
orzekł jak w sentencji (art. 39815
§ 1 k.p.c.).
jc