Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CNP 51/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 października 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
SSN Krzysztof Pietrzykowski
w sprawie ze skargi Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego
w T. z dnia 14 września 2006 r., sygn. akt [...],
wydanego w sprawie
z powództwa Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej
przeciwko małoletniej A.B.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 19 października 2007 r.,
oddala skargę.
2
Uzasadnienie
Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa wniosła o stwierdzenie niezgodności z
prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w T. z dnia 14 września 2006 r.
oddalającego apelację skarżącej od wyroku Sądu Rejonowego w T. z dnia 26
kwietnia 2006 r.
W sprawie zakończonej skarżonym wyrokiem Kasa Oszczędnościowo-
Kredytowa domagała się od pozwanej A.B. zapłaty kwoty 4825,74 zł tytułem zwrotu
pożyczki zaciągniętej przez zmarłego ojca pozwanej, J.B. Żądanie zostało
oddalone, gdyż, jak przyjęły oba Sądy orzekające, powódka nie wykazała istnienia
legitymacji biernej po stronie pozwanej, tzn. nie wykazała, że pozwana nabyła
spadek po swoim ojcu, a tym samym obciążona jest obowiązkiem spłaty długów
spadkowych. Sąd drugiej instancji powołał się na treść art. 1025 § 2 k.c.
W skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa powołuje się na sprzeczność
wyroku z art. 1025 § 2 k.c., art. 925 w związku z art. 931 § 1 k.c., art. 1031 § 2 w
związku z art. 1015 k.c. oraz art. 234 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 231 w
związku z art. 391 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Istota rozumowania skarżącej sprowadza się do tego, że Sąd Okręgowy
w sposób sprzeczny z obowiązującym prawem obciążył ją obowiązkiem
przedłożenia postanowienia stwierdzającego nabycie spadku przez pozwaną A.B.
pomijając inne dowody, że dziedziczenie przez nią po ojcu, J.B., miało miejsce. W
skardze wykazuje się, że Sąd stworzył domniemanie, iż osoba nie dysponująca
stwierdzeniem nabycia spadku nie jest spadkobiercą, jeżeli temu zaprzeczy.
Stanowisko to jest błędne i to w stopniu ocierającym się o oczywistą bezzasadność
wniesionej skargi.
Postanowienie stwierdzające nabycie spadku po określonym spadkodawcy
stwarza, w stosunku do wymienionej tam osoby, domniemanie prawne (art. 1025
§ 2 k.c.), że jest ona spadkobiercą. Domniemanie to odnosi się w pierwszej
3
kolejności do sfery materialnoprawnej, pozwalając na ochronę osób trzecich,
na których rzecz osoba wskazana w takim postanowieniu rozporządza prawem
należącym do spadku (art. 1028 k.c.). Jednocześnie domniemanie wynikające
z art. 1025 § 2 k.c. ułatwia sytuację dowodową spadkobiercy, który musi wykazać,
że nabył spadek po oznaczonej osobie (np. w sytuacji, gdy realizuje wierzytelności
należące do majątku spadkowego). Także wierzyciel spadkowy może powoływać
się na wskazane domniemanie wówczas, gdy kieruje swoje roszczenie do
spadkobiercy dłużnika. Wprawdzie z żadnego przepisu nie wynika, że w tej
ostatniej sytuacji postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku stanowi jedyny
dowód istnienia legitymacji biernej po stronie pozwanej, jednak dosyć trudno
wyobrazić sobie inny sposób wykazania nabycia spadku przez pozwanego
w sytuacji, gdy ten ostatni kwestionuje tę okoliczność. W polskim systemie
prawnym nie został przyjęty system rezerwy, zgodnie z którym określone osoby
należące do najbliższych krewnych zmarłego (w tym dzieci) zawsze dochodzą do
dziedziczenia określonej części spadku. Tym samym nie sposób wykluczyć
sytuacji, kiedy cały majątek spadkowy, a z nim odpowiedzialność za długi
spadkowe, przejdzie na inne osoby niż te, które w ustawie zostały zaliczone
do kręgu spadkobierców ustawowych (nawet pierwszego - art. 931 § 1 k.c.).
Możliwe jest także złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Wykazywanie
wskazanych okoliczności, tzn. pozostawienia przez spadkodawcę testamentu czy
złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku, nie może obciążać pozwanego,
od którego wierzyciel domaga się spełnienia świadczenia z tytułu długu
spadkowego.
Generalnie to wierzyciela obciąża dowód, że osoba pozwana jest dłużnikiem
(art. 6 k.c.). Nie sposób rozumieć art. 6 k.c. w taki sposób, że to pozwany
ma wykazać, iż dłużnikiem nie jest (z jakichkolwiek przyczyn). Stąd w procesie
o wykonanie zobowiązania należącego do długów spadkowych powód-wierzyciel
ma obowiązek wykazać, że pozwany nabył spadek po zmarłym dłużniku.
Najprostszym i najpewniejszym jest uzyskanie przez wierzyciela stwierdzenia
nabycia spadku. Zgodnie z art. 1025 § 1 k.c., na co zwracał uwagę Sąd Okręgowy,
wniosek o stwierdzenie nabycia spadku może złożyć każda osoba, która ma w tym
interes. W doktrynie i orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że do kręgu osób
4
mających interes w stwierdzeniu nabycia spadku należy wierzyciel spadkodawcy,
gdyż w ten sposób zostaje definitywnie wskazany dłużnik, od którego może
domagać się spełnienia świadczenia.
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że skarga o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w T. z dnia 14
września 2006 r. nie stanowi podstawy do stwierdzenia, że zaskarżone orzeczenie
jest niezgodne z prawem. Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji
(art. 42411
k.p.c.).