V CO 62/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:04-08-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CO 62/08
POSTANOWIENIE
Dnia 3 grudnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
w sprawie ze skargi Przedsiębiorstwa Komunikacyjno-Spedycyjnego „T.(...)” Spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością w T.
o wznowienie postępowania w sprawie o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnych postanowień Sądu Okręgowego w K. z dnia 12 września 2006 r. sygn.
akt XIX S (...) oraz z dnia 1 grudnia 2006 r., sygn. akt XIX S (...),
zakończonego postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2008 r., sygn.
akt V CNP (…)
w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa Komunikacyjno-Spedycyjnego "T.(...)"
Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w T.
przeciwko P. L.
o stwierdzenie przewlekłości postępowania, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 3 grudnia 2008 r.,
oddala skargę.
Uzasadnienie
Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 23 września 2008 r. odrzucił skargi
Przedsiębiorstwa Komunikacyjno-Spedycyjnego T.(...) Sp. z o.o. w T. o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnych postanowień Sądu Okręgowego w K. z dnia 12
września 2006 r. [sygn. XIX S (...)] oraz z dnia 1 grudnia 2006 r. [sygn. akt XIX S (…)].
Sąd Najwyższy uznał, że postępowanie wywołane wniesieniem skargi na przewlekłość
postępowania jest postępowaniem incydentalnym. Postanowienie rozstrzygające taką
skargę nie zamyka drogi do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty. W konsekwencji przyjął,
2
że prawomocne postanowienie nie jest postanowieniem kończącym postępowanie w
sprawie, wobec czego nie przysługuje od takiego postanowienia skarga w trybie art.
4241
k.p.c.
Od postanowień tych wniesiona została skarga o wznowienie postępowań, w
których jako podstawę wznowienia wskazano wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1
kwietnia 2008 r., SK 77/06, zgodnie z którym przepis art. 4241
§ 1 i 2 k.p.c. w części
obejmującej słowa „kończącego postępowanie w sprawie” jest niezgodny z art. 32 ust. 1
i art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji RP (OTK-A 2008, nr 3, poz. 39).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 4011
k.p.c., można żądać wznowienia postępowania również w
wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z
Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego
zostało wydane orzeczenie. Z przepisu tego wynika, że wznowienie postępowania może
nastąpić w razie kumulatywnego spełnienia dwóch przesłanek. Pierwsza to wydanie
wyroku stwierdzającego niezgodność przepisu z Konstytucją, a druga – uznanie
zakwestionowanego przepisu za podstawę prawną orzeczenia, co do którego
skierowana jest skarga o wznowienie postępowania. Wznowienie postępowania jest
możliwe ponadto wyłącznie wtedy, gdy wyrok Trybunału Konstytucyjnego zapadł już po
wydaniu orzeczenia, opartego na przepisie uznanym następnie za niezgodny z
Konstytucją. Uwaga ta ma istotne znaczenie, bowiem postanowienie Sądu
Najwyższego, od którego wniesiono skargę o wznowienie postępowania, zostało
wydane już po ogłoszeniu wyroku w sprawie SK 77/06 i fakt wydania tego wyroku Sąd
Najwyższy brał pod uwagę.
Niezależnie od tego należy stwierdzić, że skarga również z innych względów
zasługuje na oddalenie. Powoływany w skardze wyrok Trybunału nie stwarza podstawy
do rozszerzenia treści normatywnej art. 4241
§ 1 i 2 k.p.c. w taki sposób, aby objąć jego
hipotezą również postanowienia w przedmiocie przewlekłości postępowania. W
uzasadnieniu swojego wyroku Trybunał zauważył, że strona, która nie wniosła skargi na
przewlekłość postępowania zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o
skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym
bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843), może dochodzić – na podstawie
art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze
zm.) - naprawienia szkody wynikłej z przewlekłości, po prawomocnym zakończeniu
postępowania co do istoty sprawy, a Konstytucja nie nakazuje, aby ustawodawca
3
stworzył skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem postanowienia oddalającego
skargę na przewlekłość postępowania.
Jeżeli zatem Konstytucja nie wymaga, aby skarga przewidziana w art. 4241
i nast.
k.p.c. przysługiwała od orzeczeń oddalających czy odrzucających skargę na
przewlekłość postępowania, to wyrok Trybunału nie może stanowić podstawy
rozszerzenia art. 4241
§ 1 i 2 k.p.c. w taki sposób, aby wywieść wniosek przeciwny. Jak
wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego, postanowienie oddalające skargę na
przewlekłość postępowania nie stoi na przeszkodzie domaganiu się naprawienia szkody
wyrządzonej przewlekłością postępowania w odrębnym procesie (uchwała składu
siedmiu sędziów SN z dnia 23 marca 2006 r., III SPZP 3/05, OSNP 2006, nr 21-22, poz.
341). Podobne stanowisko wyrażane jest w doktrynie. Wskazuje się, że art. 4171
§ 2
k.c., uzależniający odpowiedzialność państwa za wydanie wadliwego orzeczenia od
stwierdzenia jego niezgodności z prawem we właściwym postępowaniu, nie może być
rozumiany w taki sposób, aby w każdym wypadku wymagane było uzyskanie
prejudykatu, o jakim mowa w art. 4241
i nast. k.p.c. Podzielić należy pogląd SN
wyrażony w uzasadnieniu postanowienia w sprawie II CO 17/08, zgodnie z którym nie
istnieją racjonalne powody do angażowania Sądu Najwyższego w weryfikację w trybie
art. 4241
i nast. k.p.c. wszystkich prawomocnych orzeczeń sądu drugiej instancji,
zarówno kończących postępowanie, jak i niekończących, rozstrzygających zagadnienia
incydentalne, uboczne.
Nie można też uprawnienia do wznowienia postępowania wywieść wprost z
Konstytucji. Z art. 77 ust. 1 Konstytucji, który mógłby wchodzić w tym względzie w
rachubę, nie sposób bowiem wyprowadzić podstawy prawnej dla wydawania przez Sąd
Najwyższy (ani jakikolwiek inny sąd) prejudykatów w przedmiocie prawidłowości
orzeczenia sądowego jako wstępnego etapu realizacji odpowiedzialności
odszkodowawczej Skarbu Państwa. Przepis ten ustanawia konstytucyjne prawo do
wynagrodzenia szkody wyrządzonej działaniem organu władzy publicznej, ale nie
przesądza o sposobie jego egzekwowania. Jeśli kierować się wyłącznie jego treścią, to
należałoby raczej dojść do wniosku, że dochodzenie tej odpowiedzialności powinno
przebiegać na zasadach ogólnych. To zaś prowadzi do wniosku, że w obecnym stanie
prawnym brak podstawy do rozpoznawania skarg o stwierdzenie niezgodności z
prawem prawomocnego orzeczenia skierowanych przeciwko orzeczeniom
niekończącym postępowań w sprawie.
Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 412 § 2 k.p.c.
POSTANOWIENIE
Dnia 3 grudnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
w sprawie ze skargi Przedsiębiorstwa Komunikacyjno-Spedycyjnego „T.(...)” Spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością w T.
o wznowienie postępowania w sprawie o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnych postanowień Sądu Okręgowego w K. z dnia 12 września 2006 r. sygn.
akt XIX S (...) oraz z dnia 1 grudnia 2006 r., sygn. akt XIX S (...),
zakończonego postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2008 r., sygn.
akt V CNP (…)
w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa Komunikacyjno-Spedycyjnego "T.(...)"
Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w T.
przeciwko P. L.
o stwierdzenie przewlekłości postępowania, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 3 grudnia 2008 r.,
oddala skargę.
Uzasadnienie
Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 23 września 2008 r. odrzucił skargi
Przedsiębiorstwa Komunikacyjno-Spedycyjnego T.(...) Sp. z o.o. w T. o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnych postanowień Sądu Okręgowego w K. z dnia 12
września 2006 r. [sygn. XIX S (...)] oraz z dnia 1 grudnia 2006 r. [sygn. akt XIX S (…)].
Sąd Najwyższy uznał, że postępowanie wywołane wniesieniem skargi na przewlekłość
postępowania jest postępowaniem incydentalnym. Postanowienie rozstrzygające taką
skargę nie zamyka drogi do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty. W konsekwencji przyjął,
2
że prawomocne postanowienie nie jest postanowieniem kończącym postępowanie w
sprawie, wobec czego nie przysługuje od takiego postanowienia skarga w trybie art.
4241
k.p.c.
Od postanowień tych wniesiona została skarga o wznowienie postępowań, w
których jako podstawę wznowienia wskazano wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1
kwietnia 2008 r., SK 77/06, zgodnie z którym przepis art. 4241
§ 1 i 2 k.p.c. w części
obejmującej słowa „kończącego postępowanie w sprawie” jest niezgodny z art. 32 ust. 1
i art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji RP (OTK-A 2008, nr 3, poz. 39).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 4011
k.p.c., można żądać wznowienia postępowania również w
wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z
Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego
zostało wydane orzeczenie. Z przepisu tego wynika, że wznowienie postępowania może
nastąpić w razie kumulatywnego spełnienia dwóch przesłanek. Pierwsza to wydanie
wyroku stwierdzającego niezgodność przepisu z Konstytucją, a druga – uznanie
zakwestionowanego przepisu za podstawę prawną orzeczenia, co do którego
skierowana jest skarga o wznowienie postępowania. Wznowienie postępowania jest
możliwe ponadto wyłącznie wtedy, gdy wyrok Trybunału Konstytucyjnego zapadł już po
wydaniu orzeczenia, opartego na przepisie uznanym następnie za niezgodny z
Konstytucją. Uwaga ta ma istotne znaczenie, bowiem postanowienie Sądu
Najwyższego, od którego wniesiono skargę o wznowienie postępowania, zostało
wydane już po ogłoszeniu wyroku w sprawie SK 77/06 i fakt wydania tego wyroku Sąd
Najwyższy brał pod uwagę.
Niezależnie od tego należy stwierdzić, że skarga również z innych względów
zasługuje na oddalenie. Powoływany w skardze wyrok Trybunału nie stwarza podstawy
do rozszerzenia treści normatywnej art. 4241
§ 1 i 2 k.p.c. w taki sposób, aby objąć jego
hipotezą również postanowienia w przedmiocie przewlekłości postępowania. W
uzasadnieniu swojego wyroku Trybunał zauważył, że strona, która nie wniosła skargi na
przewlekłość postępowania zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o
skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym
bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843), może dochodzić – na podstawie
art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze
zm.) - naprawienia szkody wynikłej z przewlekłości, po prawomocnym zakończeniu
postępowania co do istoty sprawy, a Konstytucja nie nakazuje, aby ustawodawca
3
stworzył skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem postanowienia oddalającego
skargę na przewlekłość postępowania.
Jeżeli zatem Konstytucja nie wymaga, aby skarga przewidziana w art. 4241
i nast.
k.p.c. przysługiwała od orzeczeń oddalających czy odrzucających skargę na
przewlekłość postępowania, to wyrok Trybunału nie może stanowić podstawy
rozszerzenia art. 4241
§ 1 i 2 k.p.c. w taki sposób, aby wywieść wniosek przeciwny. Jak
wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego, postanowienie oddalające skargę na
przewlekłość postępowania nie stoi na przeszkodzie domaganiu się naprawienia szkody
wyrządzonej przewlekłością postępowania w odrębnym procesie (uchwała składu
siedmiu sędziów SN z dnia 23 marca 2006 r., III SPZP 3/05, OSNP 2006, nr 21-22, poz.
341). Podobne stanowisko wyrażane jest w doktrynie. Wskazuje się, że art. 4171
§ 2
k.c., uzależniający odpowiedzialność państwa za wydanie wadliwego orzeczenia od
stwierdzenia jego niezgodności z prawem we właściwym postępowaniu, nie może być
rozumiany w taki sposób, aby w każdym wypadku wymagane było uzyskanie
prejudykatu, o jakim mowa w art. 4241
i nast. k.p.c. Podzielić należy pogląd SN
wyrażony w uzasadnieniu postanowienia w sprawie II CO 17/08, zgodnie z którym nie
istnieją racjonalne powody do angażowania Sądu Najwyższego w weryfikację w trybie
art. 4241
i nast. k.p.c. wszystkich prawomocnych orzeczeń sądu drugiej instancji,
zarówno kończących postępowanie, jak i niekończących, rozstrzygających zagadnienia
incydentalne, uboczne.
Nie można też uprawnienia do wznowienia postępowania wywieść wprost z
Konstytucji. Z art. 77 ust. 1 Konstytucji, który mógłby wchodzić w tym względzie w
rachubę, nie sposób bowiem wyprowadzić podstawy prawnej dla wydawania przez Sąd
Najwyższy (ani jakikolwiek inny sąd) prejudykatów w przedmiocie prawidłowości
orzeczenia sądowego jako wstępnego etapu realizacji odpowiedzialności
odszkodowawczej Skarbu Państwa. Przepis ten ustanawia konstytucyjne prawo do
wynagrodzenia szkody wyrządzonej działaniem organu władzy publicznej, ale nie
przesądza o sposobie jego egzekwowania. Jeśli kierować się wyłącznie jego treścią, to
należałoby raczej dojść do wniosku, że dochodzenie tej odpowiedzialności powinno
przebiegać na zasadach ogólnych. To zaś prowadzi do wniosku, że w obecnym stanie
prawnym brak podstawy do rozpoznawania skarg o stwierdzenie niezgodności z
prawem prawomocnego orzeczenia skierowanych przeciwko orzeczeniom
niekończącym postępowań w sprawie.
Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 412 § 2 k.p.c.