Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 333/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 marca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący)
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z odwołania J. P.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.
o wcześniejszą emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 marca 2010 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 2 września 2009 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 4 lutego 2009
r., na mocy art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.)
oraz na podstawie § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w
2
sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) odmówił J. P.
prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach.
Odwołanie od powyższej decyzji złożył J. P., domagając się zmiany decyzji i
zaliczenia do wymaganego okresu pracy w szczególnych warunkach okresu służby
wojskowej.
Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B. wyrokiem z dnia
15 maja 2009 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał J. P. wcześniejszą
emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach poczynając od 3
stycznia 2009 r.
Na skutek apelacji organu rentowego Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i
ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację. W uzasadnieniu wskazał, ze
ubezpieczony legitymował się wymaganym wiekiem emerytalnym 55 lat oraz
okresem zatrudnienia wynoszącym 32 lat, 10 miesięcy i 19 dni. Sporną kwestią
pozostawało ustalenie okresu jego pracy w szczególnych warunkach. Organ
rentowy ustalił, iż wnioskodawca nie spełniał warunków przewidzianych w art. 32
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983
r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach, bowiem udowodniony dotychczas okres zatrudnienia w tych warunkach
wynosił 14 lat 7 miesięcy i 24 dni, zamiast wymaganych 15 lat. Organ rentowy nie
uwzględnił do tego okresu służby wojskowej wnioskodawcy trwającej od dnia 22
kwietnia 1969 r. do dnia 9 kwietnia 1971 r. Sąd stwierdził, że w przedmiocie
zaliczenia służby wojskowej do pracowniczych okresów składkowych relewantne
znaczenie ma przepis art. 120 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o
powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 44, poz. 220
ze zm.) stanowiący, iż pracownikowi, który w ciągu trzydziestu dni od dnia
zwolnienia z czynnej służby wojskowej podjął pracę u pracodawcy, u którego był
zatrudniony w dniu powołania do tej służby, czas odbywania służby wojskowej
wlicza się do okresu zatrudnienia u tego pracodawcy w zakresie wszystkich
uprawnień wynikających ze stosunku pracy. Sad wskazał ponadto, że art. 6 ust. 1
pkt 11 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
3
stanowi, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z
zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej
Polskiej są żołnierzami niezawodowymi pełniącymi czynną służbę, z wyłączeniem
żołnierzy pełniących służbę wojskową w charakterze kandydata na żołnierza
zawodowego oraz żołnierzy pełniących okresową służbę wojskową. Mając
powyższe na uwadze oraz zgromadzone w sprawie dowody jednoznacznie
wskazujące, że wnioskodawca został powołany do służby wojskowej podczas
zatrudnienia w Spółdzielni Pracy „E." w B. zgodnie z przepisami obowiązującej
wówczas ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. z 1979 r. Nr 18, poz. 111 ze zm.), w
której w okresie od 12 czerwca 1968 r. do 6 sierpnia 1982 r. pracował zaś służbę
wojskową odbywał od 22 kwietnia 1969 r. do 9 kwietnia 1971 r. korzystając z
udzielonego przez pracodawcę urlopu na okres odbywania tej służby - Sąd
Apelacyjny stwierdził, ze wykładnia gramatyczna przepisu art. 120 ust. 1 ustawy z
dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej
Polskiej przewiduje w tym względzie, że okresy odbytej służby wojskowej traktuje
się tak samo, jak wykonywanie pracy, a więc zalicza się je do stażu pracy
wymaganego do nabycia emerytury również w wieku obniżonym, a zatem w ocenie
Sądu wnioskodawca nie może być traktowany mniej korzystnie w zakresie
zaliczenia okresu służby wojskowej dla potrzeb emerytalnych tylko dlatego, że w
czasie zatrudnienia w warunkach szczególnych w Spółdzielni Pracy „E." podlegał
obowiązkowi takiej służby. Z tych względów Sąd Apelacyjny uznał, podobnie jak
Sąd Okręgowy, że J. P. po zaliczeniu okresu służby wojskowej do stażu pracy w
szczególnych warunkach legitymuje się ponad 15-letnim okresem pracy w tym
charakterze. Spełnił zatem przesłanki do przyznania mu wcześniejszej emerytury z
tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych na mocy art. 184 ust. 1 ustawy z
dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) oraz na podstawie § 4
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) od dnia 3 stycznia 2009 r., tj.
od dnia ukończenia 60 lat.
4
Na powyższe orzeczenie organ rentowy wniósł skargę kasacyjną opierając ją
na następujących podstawach naruszenia przepisów prawa materialnego: - art.
184 ust. 1 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i § 4 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, poprzez
jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że wnioskodawca spełnia warunki do
przyznania świadczenia emerytalnego, tj. osiągnął wiek emerytalny 60 lat, posiada
wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach
szczególnych, w sytuacji, gdy zdaniem organu rentowego, nie spełnia on
wszystkich warunków do przyznania świadczenia, tj. nie legitymuje się co najmniej
15-letnim okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych. Obowiązujaca
wówczas ustawa z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony
Rzeczpospolitej Polskiej (Dz.U. z 2004 r. Nr 241 poz. 2416) przewidywała wliczenie
czasu odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia u tego pracodawcy w
zakresie jedynie uprawnień wynikających ze stosunku pracy. Organ rentowy
uważa, iż okres ten powinien być zaliczony jedynie do okresów składkowych w
rozumieniu przepisu art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z FUS, - art. 120 ust. 1 ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym
obowiązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej (Dz.U. z 2004 r. nr 241 poz. 2416),
poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż okres odbytej
zasadniczej służby wojskowej wliczony do okresu zatrudnienia u danego
pracodawcy w zakresie uprawnień wynikających ze stosunku pracy podlega
zaliczeniu jako okres zatrudnienia w szczególnych warunkach, w sytuacji gdy
przepis ten przewiduje zaliczenie okresu odbywania służby wojskowej jedynie do
okresu zatrudnienia u tego pracodawcy w zakresie wszystkich uprawnień
wynikających ze stosunku pracy, a nie uprawnień wynikających z ustawy z 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS oraz rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. nr 8 poz.
43). Ponadto powołał naruszenie przepisów procesowych - art. 386 § 1 k.p.c.
poprzez oddalenie apelacji organu rentowego pomimo zaistnienia podstaw do jej
5
uwzględnienia w świetle całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego,
potwierdzającego, iż wnioskodawca nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w
warunkach szczególnych, bowiem nie można zaliczyć okresu odbywania czynnej
służby wojskowej w wskazanym wyżej okresie do okresu zatrudnienia w warunkach
szczególnych, ponieważ obowiązująca wówczas ustawa z dnia 21 listopada 1967 r.
o powszechnym obowiązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej na podstawie art. 120
dawała możliwość jedynie zaliczenia okresu służby wojskowej do okresu
zatrudnienia u tego pracodawcy w zakresie wszystkich uprawnień wynikających ze
stosunku pracy, a nie dawała uprawnień do zaliczenia spornego okresu do pracy w
warunkach szczególnych dla celów emerytalnych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Trafny jest pogląd Sądu drugiej instancji odnośnie wymogu stosowania
regulacji prawnych obowiązujących w okresie odbywania przez wnioskodawcę
zasadniczej służby wojskowej, to jest brzmienia przepisów uprawniających do
zaliczenia czasu odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia, w tym w
warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 7 lutego 1983 r. W niniejszej sprawie zastosowanie będą miały przepisy
obowiązujące w okresie od 22 kwietnia 1969 r. do 9 kwietnia 1971 r. Jednakże –
wbrew stanowisku tego Sądu – w tym czasie obowiązywał art. 108 ust. 1 ustawy o
powszechnym obowiązku obrony (Dz.U. z 1967 r. Nr 44 poz. 440). Wskazany
przepis, zamiast art. 120 ust 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony,
regulował kwestię zaliczania okresów służby wojskowej. Zastosowany przez Sąd
drugiej instancji art. 120 powołanej ustawy funkcję tę zaczął pełnić dopiero od dnia
6 sierpnia 1979 r. (Dz.U. z 1979 r., Nr 18, poz. 111). Obowiązujący od dnia 29
listopada 1967 r. art. 108 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony (do
jego zmiany z dnia 6 sierpnia 1979 r.) stanowił o zaliczaniu okresu odbytej służby
wojskowej do wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem, pracownikom,
którzy po odbyciu służby podjęli – w zakreślonym ustawowo terminie – zatrudnienie
w tym samym zakładzie pracy, w którym byli zatrudnieni przed powołaniem do
służby, albo w tej samej gałęzi pracy. Z kolei w myśl art. 108 ust. 4 powołanej
ustawy zastosowanie miało rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 listopada
1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz.U. Nr 44, poz.
6
318). Zgodnie z § 5 powołanego rozporządzenia żołnierzowi, który podjął
zatrudnienie wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w
zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień
związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych
uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w
określonym zawodzie (podkreślenie SN). Z powyższego wynika, że wlicza się także
uprawnienia wynikające z systemu zabezpieczenia społecznego w zakresie
szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym
stanowisku lub w określonym zawodzie, a zatem również wynikające z § 4
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach. Według § 4
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze pracownik, który wykonywał prace w szczególnych
warunkach, wymienione w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia,
nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki; osiągnął
wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn i posiada
wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych
warunkach. Z tych względów Sąd Najwyższy podziela stanowisko Sądu
Apelacyjnego, że J. P. po zaliczeniu okresu służby wojskowej do stażu pracy w
szczególnych warunkach legitymuje się ponad 15-letnim okresem pracy w tym
charakterze i spełniał przesłanki do przyznania mu wcześniejszej emerytury z tytułu
zatrudnienia w warunkach szczególnych na mocy art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j.
Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) od dnia 3 stycznia 2009 r., tj. od dnia
ukończenia 60 lat.