Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UZ 42/11
POSTANOWIENIE
Dnia 24 listopada 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący)
SSN Katarzyna Gonera
SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania D. J.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o ustalenie podstawy zasiłku macierzyńskiego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 24 listopada 2011 r.,
zażalenia ubezpieczonej na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Ł.
z dnia 4 sierpnia 2011 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 4 sierpnia 2011 r. Sąd Okręgowy Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Ł. Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił
wniosek D. J. o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie i
doręczenie uzasadnienia wyroku z dnia 14 czerwca 2001 r. uwzględniającego
apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie z wniosku wnioskodawczyni
o ustalenie podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego oraz odrzucił jej wniosek o
sporządzenie i doręczenie uzasadnienia tego wyroku.
W ocenie Sądu Okręgowego wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia
wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku i jego doręczenie nie uzasadnia
2
okoliczność, że wnioskodawczyni działając bez profesjonalnego pełnomocnika,
bazując na pouczeniu Sądu o braku negatywnych skutków niestawiennictwa na
posiedzeniu w sprawie ogłoszenia wyroku, nie znała terminu do złożenia wniosku o
sporządzenie uzasadnienia wyroku i jego doręczenie wraz z uzasadnieniem.
Wnioskodawczyni, która została pouczona o braku negatywnych konsekwencji
niestawiennictwa na ogłoszeniu wyroku, informację o treści rozstrzygnięcia
uzyskała telefonicznie z sekretariatu Sądu. Zdaniem Sądu Okręgowego, brak
jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że był on zobligowany do pouczenia
wnioskodawczyni, występującej w procesie bez profesjonalnego pełnomocnika, co
do faktu, że przy braku stawienia się na publikacji orzeczenia nie otrzyma
wskazówek co do sposobu i terminów wniesienia środka zaskarżenia. Brak
stawiennictwa na ogłoszeniu wyroku nie pozbawia strony możliwości uzyskania
takiej informacji. Wnioskodawczyni nie uzyskała tych informacji nie z powodu braku
stosownego pouczenia, lecz wyłącznie z uwagi na jej własną niefrasobliwość. Jak
wynika z treści wniosku, nie przywiązywała żadnej wagi do terminu ogłoszenia
wyroku. Nie można przyjąć aby było to przyczyną przekonania wnioskodawczyni,
że Sąd informując ją o możliwości niestawiennictwa na publikacji orzeczenia
powinien udzielić jej wszelkich najistotniejszych wskazówek w zakresie możliwości i
terminów zaskarżenia wyroku. Treść pouczenia Sądu nie odnosiła się w żaden
sposób do sposobów zaskarżenia, lecz dotyczyła wyłącznie kwestii stawiennictwa
na publikacji, a wszelkie kwestie związane z ewentualną dalszą możliwością
dochodzenia praw wnioskodawczyni przed Sądem Najwyższym zależały dopiero od
treści wydanego orzeczenia.
W zażaleniu na to postanowienie wnioskodawczyni domagała się jego
uchylenia w całości, rozpoznania zaskarżonego postanowienia „w trybie art. 380
KPC w zw. z 3941
§ 3 KPC w zw. z 39821
KPC”, jego zmiany i w konsekwencji
przywrócenia powódce terminu do wniesienia wniosku o sporządzenie i doręczenie
uzasadnienia wyroku z dnia 24 czerwca 2011 r.”, a także zasądzenie od
pozwanego na rzecz wnoszącej zażalenie kosztów postępowania zażaleniowego,
w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym według
norm przepisanych.
3
Wnosząca zażalenie twierdzi, że do uchybienia terminu z art. 387 § 3 k.p.c.
nie doszło z jej winy. Z art. 327 § 1 k.p.c. w związku z art. 326 § 1 k.p.c. a contrario
wynika, że w sytuacji gdy Sąd odracza ogłoszenie wyroku, powinien przynajmniej
poinformować stronę występującą bez profesjonalnego pełnomocnika obecną na
rozprawie, że jakkolwiek jej niestawiennictwo na odroczonym ogłoszeniu
orzeczenia nie wstrzymuje ogłoszenia, ale strona pozbawiona będzie możliwości
uzyskania wskazówek co do sposobu i terminów wniesienia środka zaskarżenia,
gdyż takie pouczenie ma miejsce po ogłoszeniu orzeczenia. Tymczasem wnosząca
zażalenie po uzyskaniu pouczenia, że nie musi być obecna na ogłoszeniu wyroku,
wyszła z Sądu i telefonicznie dowiedziała się jedynie niekorzystnym dla niej
rozstrzygnięciu, ale nie wiedziała, czy powinna była uzyskać jeszcze inne
informacje, ani o jakie informacje zapytać. Gdyby Sąd nie ograniczył swojego
pouczenia tylko do stwierdzenia, że wnosząca zażalenie nie musi być obecna na
ogłoszeniu wyroku, to w konsekwencji niekorzystnego dla jej interesów
poczekałaby w Sądzie do ogłoszeniu orzeczenia i wówczas, nie wiedząc nawet o
takiej możliwości, zostałaby pouczona przez Sąd co do sposobu i terminów
wniesienia środka zaskarżenia. Z uwagi na cel art. 5 i art. 327 k.p.c. z
uwzględnieniem art. 326 § 1 k.p.c., wnosząca zażalenie stoi na stanowisku, że
strona, która nie byłą reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, nie
powinna ponosić negatywnych konsekwencji stosowania przez sądy możliwości
odraczania ogłoszenia wyroku. Sąd nie może uwolnić się z obowiązku udzielenia
pouczenia odsyłając stronę do możliwości zapytania osoby pracującej w
sekretariacie Sądu o ewentualne dalsze możliwości postępowania w sprawie.
Ponadto żądanie przywrócenia terminu do złożenia wniosku uzasadnienie wyroku
powinno zostać uwzględnione, gdyż uchybienie przez wnoszącą zażalenie
terminowi do dokonania tej czynności procesowej pociąga za sobą ujemne dla
strony skutki w postaci niemożności skutecznego wniesienia skargi kasacyjnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 327 § 1 k.p.c., przewodniczący udziela wskazówek co do
sposobów i terminów wniesienia środka zaskarżenia stronie działającej bez
adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego, która była obecna przy
4
ogłoszeniu. Oznacza to, że nie ma takiego obowiązku, jeżeli strona nie była obecna
przy ogłoszeniu wyroku bez względu na przyczyny tej nieobecności, chyba że
została pozbawiona wolności, wtedy doręcza się jej z urzędu odpis sentencji
wyroku z pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia (art. 327
§ 2 k.p.c.). Na obowiązek pouczenia stronie działającej bez adwokata, radcy
prawnego lub rzecznika patentowego, która była nie obecna przy ogłoszeniu
wyroku, o sposobach i terminach wniesienia środka zaskarżenia, nie wpływa
odroczenie publikacji wyroku, ponieważ w postanowieniu o odroczeniu sąd
wyznacza jedynie termin ogłoszenia wyroku, który ogłasza niezwłocznie o
zamknięciu odroczonej rozprawy (art. 326 § 1 k.p.c.). Jeżeli zatem strona działająca
bez adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego nie była obecna przy
ogłoszeniu takiego wyroku, to przewodniczący z braku tej obecności nie udziela
nieobecnej stronie wskazówek co do sposobów i terminów wniesienia środka
zaskarżenia (a contrario art. 327 § 1 k.p.c.). W rozpoznawanej sprawie wnosząca
zażalenie nie spełniła warunku dowiedzenia się od sądu o sposobie i terminie
wniesienia środka zaskarżenia, gdyż nie była obecna na ogłoszeniu wyroku w tym
samym dniu, w którym była przeprowadzona rozprawa apelacyjna, na której został
wyznaczony termin publikacyjny i ogłoszony wyrok reformatoryjny, który
negatywnie osądził jej odwołanie. O takim niekorzystnym wyroku strona wnosząca
zażalenie dowiedziała się z rozmowy telefonicznej z pracownikami sekretariatu
Sądu Okręgowego, co wymagało od każdej osoby dbającej i chroniącej własne
interesy z elementarną starannością uzyskania informacji o możliwości, sposobie i
terminach zaskarżenia niekorzystnego dla strony wyroku, o którym wnosząca
zażalenie w dacie kontaktu telefonicznego powzięła wiadomość. Jej twierdzenie, że
„nie wiedziała, czy powinna uzyskać inne jeszcze informacje, a także nie wiedziała,
o jakie informacje zapytać”, nie stanowią o braku zawinienia w terminowym
złożeniu wniosku o doręczenie „pisemnego wyroku Sądu Okręgowego w sprawie
przeciwko ZUS wraz z uzasadnieniem prawnym i pouczeniem o dalszej drodze
sądowej”, który złożyła po upływie kodeksowego terminu do zażądania
sporządzenia uzasadnienia wydanego wyroku wraz z jego doręczeniem (art. 328 §
1 k.p.c.). Pouczenie o braku negatywnych skutków nieobecności strony przy
ogłoszeniu wyroku w terminie publikacyjnym nie wymaga udzielenia wskazówek
5
stronie działającej bez adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego
wskazówek co do sposobów i terminów wniesienia środka zaskarżenia od wyroku,
który przecież wobec wyznaczenia terminu publikacyjnego jeszcze nie zapadł i nie
oznacza braku zawinienia strony, która po uzyskaniu telefonicznej wiadomości o
niekorzystnym dla niej wyroku nie podjęła elementarnych starań w celu uzyskania
informacji o sposobie i terminie jego zaskarżenia, wskutek czego uchybiła
kodeksowemu terminowi do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia i
doręczenie ogłoszonego wyroku, którego sąd nie miał obowiązku doręczać z
urzędu wraz z pouczeniem o sposobie i terminie zaskarżenia (a contrario art. 327 §
2 k.p.c.). Nawet w przypadku doręczenia wyroku z uzasadnieniem sąd nie ma
obowiązku udzielać informacji nieobecnej przy ogłoszeniu wyroku stronie
działającej bez adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego co do
sposobów i terminów wniesienia środka zaskarżenia, które jest wymagane tylko w
razie obecności strony przy ogłoszeniu wyroku (art. 327 § 1 k.p.c.). Ponadto
wnosząca zażalenie, która z opóźnieniem domagała się doręczenia jej wyroku z
uzasadnieniem była uprawniona i mogła wnieść apelację bez uzyskania
niekorzystnego dla niej wyroku z uzasadnieniem w terminie dwutygodniowym od
dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia (art. 369 § 2 k.p.c.).
Powyższe oznaczało, że wnosząca zażalenie z winy własnej („niefrasobliwości”)
utraciła możliwość zaskarżenia wyroku Sądu drugiej instancji, który negatywnie
osądził jej odwołanie, a następnie w sposób zgodny z prawem i uzasadniony
kontestowanym postanowieniem odrzucił spóźniony wniosek strony o sporządzenie
uzasadnienia i doręczenie wyroku oraz oddalił jej nieuzasadniony wniosek o
przywrócenie terminu do złożenia takiego wniosku, który mógłby uruchomić
procedurę apelacyjną. Strona działająca bez adwokata lub radcy prawnego, która
była nieobecna przy ogłoszeniu wyroku w znanym jej terminie publikacyjnym nie
może zasadnie domagać się przywrócenia uchybionego terminu do złożenia
wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku i jego doręczenia ani przywrócenia
uchybionego terminu do wniesienia środka zaskarżenia.
Dla porządku warto też zasygnalizować, że wnosząca zażalenie zaskarżyła
wprawdzie zaskarżone postanowienie „w całości”, jednak z sentencji i treści
zażalenia wynika, że kontestowała jedynie jego pkt 2, tj. odrzucenie „wniosku
6
powódki o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku z dnia 24
czerwca 2011 r.”, bez wywodów dotyczących zaskarżenia oddalenia takich
wniosków w pkt. 1 tego postanowienia.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy oddalił nieuzasadnione
zażalenie na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c. w związku z art. 39814
k.p.c.