Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 49/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Staryk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Korzeniowski
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa Elektrowni P. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w
K.
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
o wysokość korekty kosztów osieroconych,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 22 maja 2014 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 11 października 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes Urzędu) decyzją z 31 lipca
2009 r. ustalił dla Elektrowni P. Sp. z o.o. z/s w K. (powód) za rok 2008 wysokość
2
korekty rocznej kosztów osieroconych, jaką powód ma obowiązek zwrócić Zarządcy
Rozliczeń S.A. w kwocie (-) 52.493.081 zł.
W uzasadnieniu decyzji Prezes Urzędu wyjaśnił, że powód jest uprawniony
do otrzymywania środków na pokrycie kosztów osieroconych na zasadach
określonych w ustawie KDT. Wypłata zaliczek na poczet tych kosztów nastąpiła po
uprawomocnieniu się decyzji Prezesa Urzędu potwierdzającej spełnienie przez
jednostkę wytwórczą powoda warunków technicznych określonych w umowie
rozwiązującej. Z tego względu powód otrzymał zaliczkę za II kwartał, a następnie
za III i IV kwartał. Jednakże samo uprawnienie do otrzymania zaliczki nie jest
równoznaczne z otrzymaniem środków na pokrycie kosztów osieroconych, jako że
koszty te mają być pokryte z przychodów uzyskanych ze sprzedaży na rynku. Tak
długo, jak długo wytwórca nie uzyskuje przychodów ze sprzedaży, nie może
otrzymać środków na pokrycie kosztów osieroconych, ponieważ nie powstaje
różnica między wydatkami a przychodami ze sprzedaży energii oraz usług w
rozumieniu art. 2 pkt 12 Prawa energetycznego. Zdaniem Prezesa Urzędu celem
ustawodawcy było powiązanie momentu wypłacania środków z programu pomocy
publicznej z momentem uzyskania przychodów ze sprzedaży energii elektrycznej.
Dlatego powód stał się beneficjentem ustawy dopiero od 1 lipca 2008 r. Przeciwna
interpretacja uprzywilejowałaby powoda, gdyż przy braku przychodów ze sprzedaży
w II kwartale 2008 r. otrzymałby wyższe środki na koszty osierocone.
Powód zaskarżył powyższą decyzję odwołaniem w całości. W odwołaniu
powód przedstawił argumentację, zgodnie z którą koszty osierocone w rozumieniu
ustawy do nakłady, jakie wytwórca poniósł w celu wybudowania aktywa służącego
wytwarzaniu energii elektrycznej, a które to koszty nie zostaną pokryte ze
sprzedaży energii wytworzonej w takiej jednostce na rynku konkurencyjnym (na
warunkach innych niż określone w umowie KDT). Definicja kosztów osieroconych
odnosi się do wydatków inwestycyjnych (na nakłady), a nie do wydatków na
bieżącą działalność operacyjną wytwórcy. Zdaniem powoda celem ustawy jest
zapewnienie wytwórcom energii, którzy rozwiązali umowy KDT pokrycia środków
na spłatę wybudowanych przez nich aktywów, a nie na pokrycie kosztów
działalności operacyjnej, zatem data rozpoczęcia uzyskiwania przychodów ze
sprzedaży energii i usług nie ma znaczenia dla powstania u powoda kosztów, które
3
powinny być kwalifikowane jako koszty osierocone w rozumieniu ustawy KDT.
Zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy KDT koszty osierocone oblicza się jako różnicę
między wartością aktywów a sumą zaktualizowanych wyników finansowych z
działalności operacyjnej wytwórcy w określonym przedziale czasu. Na wyniki te
składają się środki, jakie pozostaną wytwórcy po pokryciu kosztów operacyjnych
działalności przychodami ze sprzedaży na rynku. Oznacza to, że wytwórca w
trakcie wykonywania działalności uzyskuje przychody, którymi pokrywa bieżące
koszty operacyjne, a nadwyżkę przeznacza na pokrycie wydatków na nakłady
poniesione wcześniej za wybudowanie tych aktywów. Jeżeli uzyskana nadwyżka
jest niewystarczająca, to u wytwórcy powstają koszty osierocone, które wymagają
pokrycia za pomocą mechanizmu przewidzianego w ustawie KDT.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z 1 grudnia 2010 r., … 152/09 oddalił
odwołanie powoda.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że z dniem 1 kwietnia 2008 r. rozwiązano
umowy długoterminowe na sprzedaż energii elektrycznej (umowy KDT). Powód
zgodnie z art. 41 ustawy KDT otrzymywał zaliczki na poczet kosztów osieroconych
za II, III i IV kwartał 2008 r. Podstawą wypłaty zaliczki za II kwartał 2008 r. było
uprawomocnienie się decyzji Prezesa Urzędu z 7 lipca 2008 r. stwierdzającej
spełnienie przez powoda warunków technicznych określonych w umowie
rozwiązującej KDT. W dniu 11 czerwca 2008 r. wydano pozwolenia na użytkowanie
jednostki wytwórczej, zaś w dniu 26 czerwca 2008 r. udzielono powodowi koncesji
na wytwarzanie energii elektrycznej na okres od 1 lipca 2008 r. Prezes Urzędu
uznał, że powód stał się beneficjentem ustawy KDT dopiero od momentu
rozpoczęcia działalności gospodarczej w postaci wytwarzania energii elektrycznej,
to jest od 1 lipca 2008 r., dlatego przyjął do rozliczenia kosztów osieroconych tylko
okres III i IV kwartału. Inna interpretacja przepisów ustawy KDT prowadziłaby do
uprzywilejowania powoda, który mimo braku przychodów ze sprzedaży energii w II
kwartale 2008 r. otrzymałby pełną rekompensatę ponoszonych kosztów.
Oddalając odwołanie Sąd Okręgowy uwzględnił, że powód nie kwestionował
ustaleń Prezesa Urzędu odnośnie łącznej kwoty zaliczek wypłaconych powodowi w
2008 r., rzeczywistego wyniku finansowego ZE P. S.A. dla Elektrowni A. i
Elektrowni K., który był ujemny, zaś wynik prognozowany dodatni, a zatem nie
4
spełnione zostały przesłanki uczestniczenia ZE P. S.A. w korekcie kosztów
osieroconych, różnica w planowanych i rzeczywistych nakładach na środki trwałe w
latach 2005-2007 wynosiła 51.730.600 zł. Powód był jedynym przedsiębiorcą, który
do dnia wejścia w życie ustawy KDT nie oddał do użytku jednostki wytwórczej
objętej umową długoterminową.
Sąd Okręgowy wskazał, że w świetle art. 39 ustawy KDT podmiotowi, który
do dnia wejścia w życie ustawy nie oddał do użytku jednostki wytwórczej objętej
umową długoterminową ustawodawca nadał status wytwórcy. W art. 41 ustawy
KDT określono przesłanki, jakie muszą być spełnione, aby wytwórca z art. 39
ustawy KDT otrzymał środki na pokrycie kosztów w osieroconych. Przesłankami
wymaganymi do uzyskania kosztów osieroconych są: 1) rozwiązanie KDT,
2) wykonanie związanych z tym działań, 3) spełnienie warunków technicznych
określonych w umowie rozwiązującej potwierdzone ostateczną decyzją Prezesa
Urzędu z art. 40 ust. 1 ustawy KDT.
W art. 39 ustawy KDT prawodawca miał na celu ustalenie, że
przedsiębiorca, który do dnia wejścia w życie ustawy KDT nie odda jednostki
wytwórczej do użytku, będzie miał status wytwórcy mającego prawo do otrzymania
środków na pokrycie kosztów osieroconych dopiero po spełnieniu warunków
określonych w ustawie. Ustawa nie uzależnia uzyskania prawa do otrzymania
środków od otrzymania koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej. W
przypadku powoda potwierdzenie spełnienia warunków technicznych miało miejsce
dopiero w lipcu 2008 r. Oznaczało to, że powodowi nie przysługuje prawo do
otrzymania środków na koszty osierocone za II kwartał 2008 r. Powód sam
potwierdził, że w II kwartale 2008 r. jednostka wytwórcza nie była jeszcze zdolna do
wytwarzania energii elektrycznej. Stanowisko Sądu Okręgowego znalazło
potwierdzenie w treści aneksu nr 12 (k. 247), przedstawionego przez powoda wraz
z umową KDT. Z aneksu wynika, że w okresie od rozpoczęcia eksploatacji bloku
powód będzie sprzedawał usługi systemowe i inne na warunkach określonych w
odrębnych umowach. Powodowi nie służy prawo do uzyskania kosztów
osieroconych ze względu na utratę środków na spłatę kredytu długoterminowego w
związku z rozwiązaniem KDT, ponieważ uzyskane w okresie rozruchu, to jest w II
kwartale 2008 r., koszty nie były przewidziane na spłatę kredytu długoterminowego.
5
Powód zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego apelacją w całości.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z 11 października 2012 r., zmienił wyrok Sądu
Okręgowego w ten sposób, że zmodyfikował decyzję Prezesa Urzędu i ustalił dla
powoda wysokość korekty rocznej kosztów osieroconych na kwotę + 29.082.473 zł.
Uzasadniając wydane rozstrzygniecie Sąd Apelacyjny wskazał, że ustalenia
faktyczne nie były kwestionowane przez powoda. Istota sporu polega na
interpretacji pojęcia kosztu osieroconego z art. 2 pkt 12 ustawy KDT. Dla istnienia
kosztu osieroconego istotne są poniesione przez wytwórcę wydatki, nawet jeżeli
przychód ze sprzedaż wytworzonej energii elektrycznej jest zerowy. Ratio legis
przepisu polega na ochronie podmiotu ponoszącego wydatki, ale tylko do
wysokości różnicy między wydatkiem a przychodem. Koszt osierocony ma
charakter rekompensaty za rozwiązanie umów KDT. Jeżeli wydatki zostały
poniesione przez wytwórcę, a przychód jest zerowy, to niezgodna z duchem ustawy
byłaby odmowa uznania roszczenia powoda o koszty osierocone. Kluczowym,
konstytutywnym elementem, jest jedynie wydatek poniesiony na określone w
ustawie cele. Brak przychodu jest jedynie bazą dla wyliczenie kosztów
osieroconych. Nieprzyznanie środków na pokrycie kosztu osieroconego
przedsiębiorstwu nie uzyskującemu jeszcze przychodu stanowiłoby rodzaj sankcji
za nie rozpoczęcie produkcji, mimo iż prawodawca przewidział taką sytuację.
Odnosząc się do kwestii, czy powód spełniał wymagania określone w art. 39
- 41 ustawy KDT Sąd drugiej instancji wskazał, że powód dochował terminu z art.
39 ustawy KDT. Prawomocna decyzja stwierdzająca spełnienie warunków
technicznych jednostki wytwórczej jest warunkiem dopuszczalności uzyskania
środków na pokrycie kosztów osieroconych. Z literalnego brzmienie art. 41 ust. 1
ustawy KDT nie wynika, by dopiero od daty uprawomocnienia się decyzji powód
mógł być beneficjentem programu rekompensaty kosztów osieroconych. Przepisów
art. 41 pkt 3 i art. 22 ustawy KDT nie można odczytywać w oderwaniu od pełnego
brzmienia art. 41 ustawy KDT. Prawodawca przyjął, że pierwszą ratę zaliczki
wypłaca się powodowi w wysokości równej sumie rat przewidzianych do wypłaty za
pełne kwartały od dnia następującego po dniu określonym w załączniku nr 1 do
ustawy, do dnia, w którym decyzja z art. 40 ust. 1 ustawy KDT stała się ostateczna.
Uprawomocnienie się decyzji ma tylko to znaczenie, że wyznacza datę początkową
6
obowiązku wypłacenia środków przeznaczonych na pokrycie kosztów
osieroconych, pozostając bez wpływu na ilość rat koniecznych do wypłacenia
powodowi w roku 2008.
Prezes Urzędu zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w
całości.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie art. 2 pkt 12 w związku z art. 27
ust. 4 i 3 oraz art. 27 ust. 2 pkt 3 i art. 30 ust. 1 ustawy KDT oraz naruszenie art. 41
ust. 1 ustawy KDT, a także art. 382 w związku z art. 245 k.p.c. oraz art. 391 § 1
k.p.c. Prezes Urzędu wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji,
ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy
poprzez oddalenie apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w W.
Powód w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniósł o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna powoda ma uzasadnione podstawy, aczkolwiek nie
wszystkie podniesione w niej zarzuty zasługują na uwzględnienie. Bezpodstawne
okazały się zarzuty powołane w procesowej podstawie skargi kasacyjnej.
Zarzut naruszenia przez Sąd Apelacyjny art. 47914
§ 2 w zw. z art. 391 § 1 i
art. 162 k.p.c. oraz w związku z art. 382 k.p.c. i art. 368 § 1 pkt 4 i art. 381 k.p.c.
jest bezpodstawny, ponieważ w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd
Apelacyjny wyjaśnił, dlaczego zgłoszenie przez Prezesa Urzędu powyższego
wniosku dowodowego było zasadne na tym etapie postępowania. Ponadto,
podstawowe znaczenie dla podjętego przez Sąd Apelacyjny rozstrzygnięcia miała,
jak wynika to z uzasadnienia zaskarżonego wyroku, interpretacja pojęcia kosztu
osieroconego.
Skarga kasacyjna Prezesa Urzędu została wniesiona w sprawie z zakresu
ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zasadach pokrywania kosztów powstałych u
wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych
sprzedaży mocy i energii elektrycznej (Dz.U. Nr 130, poz. 905 ze zm. – dalej jako
ustawa KDT). Ustawa ta stanowi pomoc publiczną w rozumieniu art. 107 TFUE. Co
7
prawda zasady konstruowania i uzasadnia skarg kasacyjnych w sprawach
krajowych i sprawach unijnych są takie same, nie mniej okoliczność orzekania w
sprawie objętej zakresem normowania art. 107 TFUE ma znaczenie dla oceny
publicznoprawnej potrzeby wypowiedzenia Sądu Najwyższego w drodze
merytorycznej oceny zarzutów skargi Prezesa Urzędu.
Jak wynika to z argumentacji przedstawionej w skardze kasacyjnej oraz
odpowiedzi na nią, a także z decyzji Prezesa Urzędu oraz wydanych w tej sprawie
wyroków Sądów obu instancji, istota sporu między stronami dotyczy kwestii, czy na
użytek wyliczenia korekty rocznej kosztów osieroconych powoda należy uwzględnić
dane z II kwartału 2008 r., w sytuacji gdy powód zaczął uzyskiwać przychody ze
sprzedaży w III kwartale 2008 r.
Ustawa KDT obejmuje swym zakresem wymienionych w załączniku nr 1 do
ustawy wytwórców, u których powstały pewne koszty w związku z
przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii
elektrycznej. W niniejszej sprawie chodzi o uprawnienia tylko jednego wytwórcy
objętego zakresem zastosowania ustawy KDT, którego szczególna sytuacja wynika
z nieoddania do dnia wejścia w życie ustawy jednostki wytwórczej, która była objęta
umową długoterminową. Do wytwórcy takiego adresowany jest art. 41 ustawy KDT.
Przepis art. 41 ust. 1 ustawy KDT określa zasady otrzymywania przez takiego
wytwórcę zaliczkowych środków na pokrycie kosztów osieroconych. Warunkiem
otrzymania zaliczki jest uzyskanie przez decyzję Prezesa Urzędu stwierdzającą
spełnienie warunków technicznych określonych w umowie rozwiązującej (art. 40
ust. 1 pkt 1) przymiotu ostateczności. Zarządca Rozliczeń zobowiązany jest
przekazać pierwszą ratę zaliczki w terminie 14 dni od kiedy decyzja stała się
ostateczna. Z powyższego wynika, że przepis art. 41 ustawy KDT dotyczy tylko
zasad wypłaty zaliczek na poczet kosztów osieroconych, a nie samej korekty
kosztów osieroconych. Treść tego przepisu rozstrzyga pozytywnie jedynie o tym, od
jakiego momentu powód może ubiegać się o zaliczki na poczet kosztów
osieroconych. Funkcja zaliczek polega na wsparciu wytwórców energii elektrycznej
w utrzymaniu płynności, szczególnie zaś w początkowym okresie obowiązywania
ustawy KDT oraz ze względu na roczny mechanizm korekty kosztów osieroconych
przeprowadzanej ex post. Art. 41 ustawy KDT nie rozstrzyga jednak samodzielnie o
8
tym, czy i w jakim zakresie dane powoda należy uwzględniać w 2008 r. na poczet
korekty kosztów osieroconych.
Argumentacje Prezesa Urzędu oraz powoda, a także wyrok Sądu drugiej
instancji odwołują się do celów, jakie przyświecały ustawodawcy przy
wprowadzeniu rozwiązań przewidzianych w ustawie KDT. Przypomnieć należy, że
w uzasadnieniu projektu ustawy KDT wyjaśniono, iż przepisy ustawy KDT
dotyczące takiego wytwórcy jak powód oparto na założeniu, zgodnie z którym „ze
względu na cel, w związku z którym były zawierane umowy długoterminowe –
umożliwienie finansowania konkretnych projektów inwestycyjnych – przekazanie
środków na pokrycie kosztów osieroconych powstałych w wyniku
przedterminowego rozwiązania tych umów powinno być związane z realizacją
projektów inwestycyjnych, tj. oddaniem do użytku jednostek wytwórczych objętych
umowami długoterminowymi”. W dalszej części uzasadnienia projektu ustawy
wskazano także, że „gdyby umowy długoterminowe z tymi przedsiębiorstwami
nadal obowiązywały, przedsiębiorstwa zaczęłyby generować na ich podstawie
przychody również dopiero po oddaniu tych jednostek do użytku, gdyż dopiero
wtedy wytwarzana w nich energia mogłaby być dostarczana do PSE S.A.
W konsekwencji, środki na pokrycie kosztów osieroconych będą wypłacane w takim
przypadku dopiero po oddaniu jednostek wytwórczych do użytku na warunkach
zgodnych z tymi, jakie były uzgodnione we właściwych umowach rozwiązujących”.
Przytoczone fragmenty uzasadnienia projektu ustawy KDT można rozumieć
dwojako. Z jednej strony, tak jak uważa Prezes Urzędu, dopiero po oddaniu
jednostki wytwórczej do eksploatacji wytwórca związany umową KDT zacząłby
sprzedawać energię i usługi operatorowi systemu, generując na podstawie umowy
KDT środki na spłatę zadłużenia powstałego z tytułu inwestycji w jednostkę
wytwórczą. W realiach niniejszej sprawy oznaczałoby to, że dopiero od momentu
zgodnego z prawem rozpoczęcia relewantnej rynkowo działalności wytwórczej u
powoda pojawiłyby się przychody ze sprzedaży, których wysokość mogłaby się
okazać niewystarczająca do spłaty zobowiązań z tytułu kredytów zaciągniętych na
poczet inwestycji, co równałoby się powstaniu kosztów osieroconych. Gdyby
bowiem umowy KDT nadal obowiązywały powód nie uzyskałby środków od PSE
S.A. dopóki nie uzyskałby koncesji na działalność wytwórczą i nie rozpoczął w tym
9
zakresie działalności. Z drugiej strony, ustawodawca w projekcie ustawy KDT
utożsamiał oddanie jednostki wytwórczej do użytku z możliwością działania na
rynku energii po rozwiązaniu umów KDT. Sugeruje to z kolei, że dopełnienie przez
wytwórcę przesłanek wynikających z art. 39 ustawy KDT, potwierdzone stosowną
decyzją Prezesa Urzędu, jest wystarczające do objęcia go program wsparcia
przewidzianym w ustawie KDT.
Zgodnie z art. 2 pkt 12 ustawy KDT kosztem osieroconym są wydatki
wytwórcy, wynikające z nakładów poniesionych przed 1 maja 2004 r. na majątek
związany z wytwarzaniem energii elektrycznej, które nie są pokryte przychodami
uzyskanymi ze sprzedaży wytworzonej energii elektrycznej, rezerw mocy i usług
systemowych na rynku konkurencyjnych po przedterminowym rozwiązaniu umowy
długoterminowej.
Program pokrywania kosztów osieroconych jako program pomocy publicznej
służy rozliczeniu kosztów historycznych (wyłącznie) wg zasad określonych w
ustawie o rozwiązaniu KDT i innych aktach prawa krajowego oraz wspólnotowego.
Środki te powinny w szczególności pozwolić na obsługę zadłużenia, którego
zabezpieczeniem były wierzytelności wynikające z umów długoterminowych. W
korekcie rocznej kosztów osieroconych, obliczanej w danym roku za rok poprzedni,
porównywana będzie kwota kosztów osieroconych dla danego wytwórcy, określona
w załączniku nr 3 z wypłaconymi zaliczkami na pokrycie kosztów osieroconych i
uzyskanymi wynikami finansowymi na rynku konkurencyjnym w stosunku do
prognozowanych wyników przy kalkulacji kwot kosztów osieroconych.
Projekt ustawy przewiduje udzielanie pomocy publicznej w formie kwot na
pokrycie kosztów osieroconych podmiotom, które przystąpią do umów
rozwiązujących. Pomoc udzielana będzie w przypadku, gdy wyniki finansowe na
działalności operacyjnej wytwórców będą zbyt niskie, aby pokryć poniesione
nakłady na aktywa związane z wytwarzaniem energii elektrycznej.
W ocenie Sądu Najwyższego relewantne są następujące przepisy, których
treść należy przypomnieć: art. 36 ust. 1 pkt 1 cytowanej ustawy, zgodnie z którym
„wytwórca będący stroną umowy rozwiązującej, któremu w okresie korygowania
wygasła koncesja na wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie
wytwarzania energii elektrycznej i nie wystąpił o przedłużenie jej ważności w trybie
10
określonym w art. 39 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne albo
wytwórcy temu cofnięto koncesję na wykonywanie tej działalności nie otrzymuje
środków na pokrycie kosztów osieroconych”; art. 37 ust. 1 – „w przypadku gdy:
1) wielkość sprzedaży energii elektrycznej przez wytwórcę będącego stroną umowy
rozwiązującej w danym roku kalendarzowym jest mniejsza o ponad 20% od
wielkości sprzedaży tej energii w roku poprzednim lub 2) koszty związane z
wytwarzaniem energii elektrycznej poniesione przez wytwórcę będącego stroną
umowy rozwiązującej w danym roku kalendarzowym są wyższe o ponad 20% od
średnich kosztów innych przedsiębiorstw energetycznych wykonujących działalność
gospodarczą w zakresie wytwarzania energii elektrycznej na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, o zbliżonych parametrach technicznych wytwarzania tej
energii, w tym samym roku kalendarzowym, lub 3) średnia cena sprzedawanej
energii elektrycznej przez wytwórcę w danym roku kalendarzowym jest niższa o
ponad 5% od średniej ceny rynkowej liczonej dla przedsiębiorstw energetycznych
wykonujących działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania energii elektrycznej
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, o zbliżonych parametrach technicznych
wytwarzania energii, w tym samym roku kalendarzowym - Prezes URE występuje
do tego wytwórcy o przedstawienie pisemnych wyjaśnień w tym zakresie”.
Zdaniem Sądu Najwyższego z przepisów tych wynika, że pokrycie kosztów
osieroconych przysługuje tylko wytwórcom produkującym energię elektryczną. W
przypadku bowiem wytwórcy, będącego stroną umowy rozwiązującej, któremu w
okresie korygowania wygasła koncesja na wykonywanie działalności gospodarczej
w zakresie wytwarzania energii elektrycznej lub któremu cofnięto koncesję na
wykonywanie tej działalności – pomoc publiczna nie przysługuje i nie może on
skutecznie domagać się otrzymania środków na pokrycie kosztów osieroconych.
Z uwagi na publiczny charakter pomocy finansowej ustawodawca przewidział
też mechanizm kontrolny wielkości tej pomocy na pokrycie kosztów osieroconych,
nakazując Prezesowi Urzędu szczegółową analizę różnic w ilości produkowanej
energii, a zwłaszcza, gdy wielkość sprzedaży energii elektrycznej przez wytwórcę
będącego stroną umowy rozwiązującej w danym roku kalendarzowym jest mniejsza
o ponad 20% od wielkości sprzedaży tej energii lub koszty produkcji znacząco
wyższe. Cytowane wyżej przepisy wskazują więc, że pomoc publiczna nie może
11
być przyznana wytwórcy, który dla jej zwiększenia ogranicza produkcję, zawiesza
produkcję lub w sposób nieuzasadniony generuje większe koszty produkcji.
Sąd Najwyższy uznał, że wykładnia systemowa przemawia za takim
rozumieniem art. 41 ust. 1 w związku z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 29 czerwca
2007 r. o zasadach pokrywania kosztów powstałych u wytwórców w związku z
przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii
elektrycznej, iż wytwórcy, który w danym okresie nie produkuje energii, nie
przysługują środki na pokrycie kosztów osieroconych.
Również wzór zawarty w art. 27 ustawy expressis verbis stanowi o
przychodzie ze sprzedaży; nie dopuszcza więc sytuacji braku sprzedaży. W tym
kontekście wskazać można również interesujący wyrok Sądu Apelacyjnego w
Warszawie z dnia 7 marca 2012 r., VI ACa 877/11, z którego wynika, że „wzór z
art. 30 ust. 1 ustawy z 2007 r. o zasadach pokrywania kosztów powstałych u
wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych
sprzedaży mocy i energii stanowi algorytm na obliczanie należnej danemu
podmiotowi pomocy publicznej, bądź części kwoty zaliczki na poczet kosztów, którą
winien zwrócić. Tym samym rozważania te prowadzą do wniosku, iż jeżeli dany
podmiot wywodzi, że należy mu się pomoc publiczna, określana w oparciu o
powyższy wzór matematyczny, to winien, stosownie do art. 6 k.c. w zw. art. 232
zd.2 k.p.c. udowodnić istnienie wszystkich założeń (przesłanek) do zastosowania
tegoż wzoru, a tym samym podstawowego, jakim jest działanie przez podmiot na
rynku konkurencyjnym. Przy małych lub żadnych przychodach i niewielkiej
wysokości amortyzacji, W dkj stanowiłoby wartość ujemną o wysokiej wartości
bezwzględnej/ module liczby/, co skutkowałoby tym, iż w konsekwencji D W dkj
stanowiłaby wartość ujemną (przy założeniu mniejszego modułu ujemnej liczby
wyniku finansowego prognozowanego, wynikającego z załącznika nr 5 do ustawy,
co miałoby miejsce przy wysokich kosztach działalności), a zatem po odjęciu jej
podzielonej przez odpowiednią potęgę sumy liczby 1 i stopy dyskonta r 1,
zwiększyłaby kwotę kosztów osieroconych, zawartą w pierwszym nawiasie wzoru z
art. 30 ust. 1. Kwota ta, pomnożona przez iloczyn sum liczby 1 i stóp aktualizacji,
stanowiłaby kwotę znacznie wyższą od wysokości wypłaconej danemu podmiotowi
zaliczki. Implikowałoby to wysoką korektę dodatnią kosztów osieroconych, a zatem
12
w istocie zwiększenie pomocy publicznej dla podmiotu, który na nią nie zasługuje,
albowiem nie działa w ogóle na rynku konkurencyjnym, lub działa w niewielkim
zakresie, a ma wysokie koszty innej działalności. Byłoby to sprzeczne z celem
ustawy”.
Zdaniem Sądu Najwyższego nie można podzielić sugestii Sądu
Apelacyjnego, zawartej w zaskarżonym niniejszą skargą kasacyjną wyroku, iż
decydujące znaczenie ma poniesienie kosztów na wytworzenie energii – nawet w
sytuacji, gdy inwestor (wytwórca) takiej energii nie produkuje; sprzeciwiałoby się to
bowiem celowi ustawy. Intencją ustawodawcy było pokrycie kosztów osieroconych
jedynie w sytuacji, gdy przychody ze sprzedaży energii nie są wystarczające do ich
zrekompensowania. Wytwórcy energii nie powinni więc dążyć do maksymalizacji
dotacji publicznej przez degresję aktualnych przychodów z wytwarzania energii, ale
powinni mieć na względzie – poza rachunkiem ekonomicznym – także racjonalne
gospodarowanie finansami publicznymi.
Mając powyższe okoliczności na uwadze należało uznać, że słusznie skarga
kasacyjna zarzuca naruszenia prawa materialnego: a) art. 2 pkt 12 w związku z art.
27 ust. 4 w zw. z ust. 3 oraz w zw. z art. 27 ust. 2 pkt 3 i w zw. z art. 30 ust. 1
ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zasadach pokrywania kosztów powstałych u
wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych
sprzedaży mocy i energii elektrycznej, co w konsekwencji doprowadziło do
nieprawidłowego uznania, że prawo do otrzymania środków na pokrycie kosztów
osieroconych uzależnione jest jedynie od poniesionych wydatków wytwórcy; bez
uwzględnienia, czy uzyskuje przychody ze sprzedaży energii elektrycznej, rezerw
mocy systemowych na rynku konkurencyjnym i wyniku finansowego netto z
działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania energii elektrycznej.
Doszło też do naruszenia art. 41 ust. 1 w związku z art. 34 ust. 1 ustawy o
rozwiązaniu KDT - przez jego nieprawidłową wykładnię polegającą na przyjęciu, że
w świetle tego przepisu powód może otrzymać środki na pokrycie kosztów
osieroconych, o których mowa w art. 22, na zasadach określonych w ustawie, jeżeli
decyzja, o której mowa w art. 40 ust. 1 pkt 1 stała się ostateczna, pomimo, że
powód nie spełniał w II kwartale 2008 r. innych wymogów określonych w ustawie o
rozwiązaniu KDT, w tym w szczególności kryteriów określonych w art. 27 tej ustawy
13
pozwalających na obliczenie przez Prezesa URE za II kwartał 2008 r. kosztów
osieroconych dla powoda, gdyż nie osiągał on przychodów ze sprzedaży energii
elektrycznej, rezerw mocy i usług systemowych na rynku konkurencyjnym z
działalności gospodarczej polegającej na wytwarzaniu energii elektrycznej oraz nie
uzyskał wyniku finansowego netto z takiej działalności, bo działalności
gospodarczej związanej z wytwarzaniem energii elektrycznej nie prowadził.
Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. orzeczono
jak w sentencji wyroku.