Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 626/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 czerwca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Wojciech Katner (sprawozdawca)
Protokolant Izabela Czapowska
w sprawie z powództwa S. K.
przeciwko Miejskiemu Przedsiębiorstwu Gospodarki Komunalnej
Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w C.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 5 czerwca 2014 r.,
skargi kasacyjnej powoda
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 20 czerwca 2013 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od powoda na rzecz strony
pozwanej kwotę 2 700,- (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem
zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 27 listopada 2012 r. Sąd Okręgowy w L. zasądził od
pozwanego Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej Spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością w C. na rzecz powoda S. K. kwotę 98115,26
złotych z tytułu nienależnie potrąconej kary umownej, ze względu na zwłokę w
wykonaniu umowy o dzieło, zawartej w warunkach zamówienia publicznego,
polegającej na dostarczeniu samochodu ciężarowego o zabudowie
specjalistycznej typu śmieciarka z żurawiem wraz z wyposażeniem i kompletem
dokumentów. Po rozpoznaniu apelacji obu stron, wyrokiem z dnia 20 czerwca 2013
r., Sąd Apelacyjny zmienił wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że oddalił
powództwo, oddalił apelację powoda i zasądził koszty postępowania na rzecz
pozwanego.
Sąd Apelacyjny ustalił, że przed wadliwym wykonaniem zamówionego dzieła,
powód nie skorzystał z możliwości przyznanych przez przepisy o zamówieniach
publicznych, zwrócenia się do zamawiającego o wyjaśnienie treści specyfikacji
istotnych warunków zamówienia, pomimo tego że nie posiadał wystarczającej
wiedzy co do rodzaju pojemników, jakie posiada pozwany i do rozładunku których
ma służyć zamówiony pojazd. W ten sposób naruszony został art. 354 § 2 k.c.,
a pojazd zamiast oddania go pozwanemu w terminie do dnia 6 lutego 2011 r.,
został przekazany dnia 2 marca 2011 r., tj. po 24 dniach po terminie określonym
w umowie; z tego względu oświadczenie o potrąceniu złożone przez pozwanego
z tytułu kary umownej było skuteczne.
W skardze kasacyjnej powód zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie art.
354 § 1 i 2 k.c. w związku z art. 38 Prawa zamówień publicznych (obecnie jedn.
tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 907 ze zm., dalej jako p.z.p.), który to przepis stanowi -
według skarżącego - o uprawnieniu wykonawcy, a nie o jego obowiązku. Ponadto
zarzucił nie wzięcie pod uwagę przez Sąd Apelacyjny art. 29 ust. 1 i art. 30 ust. 1
p.z.p. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie apelacji
strony pozwanej w całości, a także uwzględnienie powództwa w części zaskarżonej
apelacją powoda oraz zasądzenie kosztów postępowania. W odpowiedzi na skargę
pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zagadnienie prawne wymagające rozważenia na gruncie rozpoznawanej
sprawy polega na dokonaniu analizy tych przepisów Prawa zamówień publicznych,
które wymagają od zamawiającego rzetelnego określenia przedmiotu zamówienia.
Czyni on to poprzez specyfikację istotnych warunków zamówienia (SIWZ),
a przepisy p.z.p. dają prawo wykonawcy zamówienia do uzyskania od
zamawiającego wyjaśnienia treści SIWZ, jeśli uważa, że nie rozumie ich w taki
sposób, żeby mógł świadomie wykonać zamówienie, zgodnie z potrzebami
zamawiającego. Podobne znaczenie ma w dziedzinie umów art. 354 k.c., który
ogólnie nakazuje dłużnikowi wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią
i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom
współżycia społecznego, a także ustalonym zwyczajom, jeśli dla danych
stosunków występują, gdyż w razie wątpliwości, jak odczytać treść zobowiązania,
dłużnik powinien o to zapytać wierzyciela. W tym sensie art. 354 § 2 k.c.
przewiduje współdziałanie wierzyciela z dłużnikiem, skoro bowiem ma się do
czynienia z umową, to strony tej umowy powinny dążyć do takiego jej wykonania,
który im wzajemnie odpowiada. Pomimo więc braku w kodeksie cywilnym tak
szczegółowych przepisów, jak w prawie zamówień publicznych, to ogólny art. 354
k.c. wyraża intencję takiego dookreślenia przez strony treści umowy, jeśli nie jest
dla nich dostatecznie jasna, żeby umowę tę można było wykonać. Potrzeba taka
może wystąpić zwłaszcza w umowie tego rodzaju, jak umowa o dzieło, która
została zawarta między stronami, jak ją skonkretyzował w uzasadnieniu wyroku
Sąd Apelacyjny. Toteż zastosowanie w sprawie art. 354 k.c. było całkowicie
uzasadnione w sytuacji, gdy nawet bardzo szczegółowe wymagania prawa
zamówień publicznych względem umowy okazały się niewystarczające.
Powód w skardze zarzucił, że Sąd Apelacyjny uczynił z uprawnienia
wykonawcy do uzyskania od zamawiającego wyjaśnienia treści SIWZ - obowiązek
wykonawcy, przez co z jego niewykonania uczyniono główną przyczynę
niewłaściwego zrealizowania zamówienia. Tymczasem, zdaniem powoda,
to pozwany jako zamawiający miał obowiązek takiego opisania przedmiotu
zamówienia, aby dla wykonawcy było zrozumiałe, na czym ma polegać dzieło,
które ma wykonać w rezultacie wygrania przetargu w trybie zamówienia
4
publicznego. Skarżący wskazał na bardzo dokładne wymagania odnośnie do treści
zamówienia, jakie stawia zamawiającemu art. 29 i art. 30 p.z.p., uważając za
wadliwe uznanie, pomimo tych przepisów, iż art. 38 p.z.p. stanowi normę
nakładającą na wykonawcę obowiązek wyjaśnienia treści SIWZ. Skutkuje
to przerzuceniem na wykonawcę odpowiedzialności za nieprecyzyjne
sformułowanie SIWZ, podczas gdy to do obowiązków zamawiającego należy tak
opisać przedmiot zamówienia, aby uwzględniał on wszystkie wymagania
i okoliczności mogące mieć wpływ na przedmiot zamówienia.
Analizując tę kwestię należy stwierdzić, że skarżącemu nie można odmówić
racji, iż przepisy prawa zamówień publicznych starają się maksymalnie dokładnie
wskazać na elementy zamówienia, konkretyzujące ofertę, po to aby zachować
jednakowe warunki zamówienia dla wszystkich przedsiębiorców starających się
o pozyskanie zamówienia publicznego. Jednakże nie można zapominać o roli,
jaką pełnią strony umowy o dzieło, nawet jeśli po obu stronach występują
przedsiębiorcy. W niniejszej sprawie to się łatwo uwidoczniło. Zamawiającym było
miejskie przedsiębiorstwo komunalne, zajmujące się wywozem śmieci i to
stanowiło przedmiot jego działalności gospodarczej. Do wykonywania tej
działalności potrzebny był mu pojazd specjalistyczny, śmieciarka, który zamierzał
zamówić w obowiązującym go trybie zamówień publicznych od przedsiębiorcy,
którego przedmiotem działalności była produkcja takich pojazdów. Jak wynika
z ustaleń, chodziło o samochód ciężarowy o zabudowie specjalistycznej
(śmieciarka) z żurawiem wraz z wyposażeniem. Stający do przetargu powód jako
wykonawca otrzymał potrzebne informacje o przedmiocie zamówienia, w tym
SIWZ, zgodnie z powoływanymi już przepisami prawa zamówień publicznych. Jako
przedsiębiorca trudniący się wykonywaniem takich zamówień, jak będące
przedmiotem umowy, powinien wiedzieć, że w eksploatacji znajdują się różnego
rodzaju pojemniki na śmieci, w tym takie, które są starszego typu i takie, które jako
nowy typ mają innego rodzaju tzw. dzwon, a to decyduje o rodzaju urządzenia,
montowanego w śmieciarce.
Sąd drugiej instancji zasadnie nie podzielił stanowiska zawartego
w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego, który uznał, że pozwane
przedsiębiorstwo nie wykazało, żeby powód jako wykonawca śmieciarki miał
5
mieć wiedzę o znajdowaniu się w eksploatacji na rynku lokalnym pojemników
starszego typu, gdyż na to powinien zwrócić uwagę pozwany. Przeciwnie,
to pozwany będący tylko przedsiębiorcą wykonującym usługi komunalne
w stosunkowo małym mieście nie musiał wiedzieć o występowaniu pojemników
starszego i nowego typu, o różnym kształcie tzw. dzwona i dlatego w SIWZ na to
w ogóle nie wskazał. Z kolei powód, producent pojazdów specjalistycznych,
powinien to wiedzieć, mogąc mieć wątpliwości zwłaszcza w sytuacji, w której, jak
wynika z oznaczenia stron, przedsiębiorstwo wykonawcy miało siedzibę w drugiej
części Polski w stosunku do miejsca, gdzie miał być eksploatowany zamawiany
pojazd.
W każdym razie, wbrew twierdzeniom powoda, to bardziej na nim -
uwzględniając zawodową staranność wymaganą od profesjonalisty przy
wykonywaniu zobowiązania (art. 355 § 2 k.c.) - niż na pozwanym ciążył obowiązek
zainteresowania się tym, jakie cechy dodatkowe powinien posiadać zamówiony
u niego pojazd, skoro zawodowo trudni się taką produkcją. Z ustaleń wynika, że
wiedział o istnieniu pojemników starego typu, tyle że nie były już one powszechnie
stosowane. Niewystarczającą fachowość powód wykazał także wtedy, jak wynika
z ustaleń opartych na zeznaniach świadka, cytowanego w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku, gdy zwrócił się do producenta pojemników o ich
dokumentację, a jej nie otrzymawszy zadowolił się odręcznym rysunkiem
pojemnika „na kartce papieru w kratkę, która to informacja nic nie mówiła”.
Świadek ten zeznał także, że „nie posiadając danych od producenta na temat
pojemników, zmiany otwieracza robiliśmy na zasadzie prób i błędów”. W świetle
tego od profesjonalisty tym bardziej wymagałoby się większej staranności,
a w szczególności zwrócenia się do zamawiającego o udzielenie potrzebnych
informacji. Z tego wynika, że w danych okolicznościach składanego
i przyjmowanego zamówienia publicznego oraz wątpliwości występujących po
stronie wykonawcy, art. 38 p.z.p. stanowi w związku z art. 354 § 2 k.c. nie tylko
uprawnienie, ale także obowiązek wykonawcy zwrócenia się do zamawiającego
o wyjaśnienie treści SIWZ; zaniechanie tej powinności może być podstawą
zarzucenia wykonawcy niedochowania należytej staranności wymaganej od
przedsiębiorcy przez art. 355 § 2 k.c.
6
W rozpoznawanej sprawie przesłanki te zostały wypełnione i dlatego zasadne
było naliczenie kar umownych za okres zwłoki w wykonaniu zobowiązania
niepieniężnego przez powoda i potrącenie tej kwoty z należności powoda za
wykonanie dzieła.
Z tych względów należało na podstawie art. 39814
skargę kasacyjną oddalić,
rozstrzygając o kosztach postępowania na podstawie art. 98 w związku z art. 391
§ 1 i art. 39821
k.p.c.