Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 101/14
POSTANOWIENIE
Dnia 25 czerwca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Waldemar Płóciennik
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 kpk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 25 czerwca 2014 r.,
sprawy M. M. (poprzednio P.)
skazanej z art. 286 § 1 k.k. i inne
z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 27 stycznia 2014 r., zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w W.
z dnia 12 września 2013 r.
p o s t a n o w i ł:
1. oddalić kasację, jako oczywiście bezzasadną;
2. kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciążyć
skazaną M. M. (poprzednio P.).
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 12 września 2013 r. w sprawie …
10/10 uznał m.in. M. M. (poprzednie nazwisko P.) za winną popełnienia:
1. czynu z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 13 § 1 k.k. w zw. z
art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 §
2 i w zw. z art. 12 k.k. i za to skazał ją, a na podstawie art. 11 § 3 k.k. w zw. z art.
286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. wymierzył jej karę 3 lat pozbawienia
2
wolności; na podstawie art. 33 § 2 k.k. wymierzył jej karę grzywny w wysokości
100 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 50 zł;
2. czynu z art. 286 § 1 k.k. i za to skazał ją, a na podstawie art. 286 § 1 k.k.
wymierzył jej karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, na podstawie art. 33 § 2
k.k. wymierzył jej karę 20 stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki na
kwotę 50 zł.
Na podstawie art. 85 i 86 § 1 k.k. wymierzone w punktach 1 i 2:
- kary pozbawienia wolności połączył orzekając jedną karę łączną 3 lat pozbawienia
wolności;
- grzywny połączył orzekając karę łączną 110 stawek dziennych grzywny, ustalając
na podstawie art. 86 § 2 k.k. wysokość jednej stawki na kwotę 50 złotych.
Na podstawie art. 44 § 2 k.k. orzekł przepadek dowodów rzeczowych w
postaci oryginałów pism, znajdujących się na kartach 101, 183 i 207 akt sprawy i
zarządził pozostawienie ich w aktach sprawy; zasądził od M. M. na rzecz Skarbu
Państwa kwotę 3 696,82 zł tytułem przypadających na nią kosztów sądowych, w
tym 950 zł tytułem opłaty.
Apelację na korzyść oskarżonej wniósł jej obrońca, który powyższy wyrok
zaskarżył w całości i na podstawie art. 427 § 2 k.p.k. zarzucił:
1. mogącą mieć wpływ na treść wyroku obrazę przepisów postępowania (art. 438
pkt 2 k.p.k.), a w szczególności:
a/ art. 5 § 2 k.p.k., polegającą na wadliwym nieuwzględnieniu na korzyść
oskarżonej wątpliwości, co do sprawstwa oskarżonej w zakresie zarzucanych jej
wszystkich czynów,
b/ art. 7 k.p.k., w zestawieniu z art. 410 k.p.k., polegającą na wadliwym
zastosowaniu swobodnej oceny dowodów, w szczególności pominięciu dowodów z
zeznań: małoletniej P. P.- M., świadka W. I., świadka H. U., świadka D. P. oraz
wyjaśnień oskarżonej i oskarżonego, polegającym na nie wzięciu pod uwagę przy
ocenie wspomnianych dowodów tych ich elementów, które wskazywały na brak
sprawstwa oskarżonej w zarzucanych jej czynach i oparcie się głównie na jedynie
tych dowodach, które potwierdzały wersję zdarzenia ustaloną i przyjętą jako
prawdziwą przez Sąd Okręgowy, głównie opinii biegłych,
3
2. mogące mieć wpływ na treść wyroku błędy w ustaleniach faktycznych przyjętych
za podstawę orzeczenia (art. 438 pkt 3 k.p.k.), a w szczególności:
a/ błędne ustalenie, że oskarżona M. M. prowadziła aukcję internetową na Allegro i
korespondowała z G. S. w sprawie zakupu krzesełka Mamut firmy IKEA, albowiem
nie wynika to z dowodów znajdujących się w aktach sprawy, w tym nie wynika to,
przede wszystkim, z zeznań córki stron małoletniej P. P.- M., która, jako codzienna
obserwatorka życia rodzinnego, wskazywała na oskarżonego J. P., jako osobę
zajmującą się handlem poprzez Internet,
b/ błędne ustalenie, że oskarżona M. M. podpisała, jako E. M., wszystkie pisma
określone w opisach zarzucanych czynów i kierowane do T./…/ Polska sp. z o.o.,
C./…/ Polska Sp. z o.o. i A./…/ Market S.A., albowiem, nie wykluczając możliwości
napisania tego imienia i nazwiska przez oskarżoną, uznać należało, że nie była to
wystarczająca podstawa do uznania oskarżonej za winną popełnienia czynów z
punktu 1 aktu oskarżenia (tj. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art.
13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k.
w zw. z art. 11§ 2 i w zw. z art. 12 k.k.), gdyż w zestawieniu z innymi dowodami
(przede wszystkim: zeznania córki stron, zeznania świadka W. I., zeznania świadka
H. U., wyjaśnienia oskarżonych) Sąd Okręgowy powinien dojść do wniosku, że
ewentualnie napisane przez oskarżoną imię i nazwisko E. M., zostało wykorzystane
przez oskarżonego J. P., który zresztą w postępowaniu przygotowawczym przyznał
się do popełnienia zarzucanych mu czynów,
3. ewentualnie, gdyby ustalenia, co do sprawstwa zarzucanych czynów oskarżonej
ostały się, rażącą niewspółmierność kary za oba czyny, w szczególności zaś nie
wzięcie pod uwagę dotychczasowej niekaralności oskarżonej, braku szkody po
stronie pokrzywdzonych T./…/ Polska Sp. z o.o., C./…/ Polska Sp. z o.o. i A./…/
Market S.A., nienagannego życia zawodowego i osobistego oskarżonej, faktu
posiadania trójki małoletnich dzieci, które są osobiście wychowywane przez
oskarżoną i odnoszą sukcesy edukacyjne.
W konkluzji obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w stosunku do
oskarżonej M. M. poprzez jej uniewinnienie od popełnienia zarzuconych jej czynów,
względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie go do
ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. W przypadku zaś uznania, że
4
oskarżona jest winna czynów z punktu 1 i 2 aktu oskarżenia (bądź jednego z nich),
wniósł „o miarkowanie wymiaru kary”, w tym poprzez zastosowanie instytucji
warunkowego zawieszenia wykonania kar określonych w punktach dotyczących
oskarżonej w zaskarżonym wyroku.
Po rozpoznaniu apelacji, Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 27 stycznia 2014
r., sygn. … 391/13, zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że :
- uchylił orzeczenie o karach łącznych pozbawienia wolności i grzywny,
- karę pozbawienia wolności wymierzoną za czyn z pkt 1 obniżył do 2 lat;
- uznał, że czyn z pkt 2 stanowi wypadek mniejszej wagi i przyjmując art. 286 § 3
k.k. za podstawę skazania i wymiaru kary orzekł 20 stawek dziennych grzywny,
przyjmując wysokość jednej stawki na kwotę po 50 zł,
- na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 i 2 k.k. wymierzył oskarżonej karę łączną
110 stawek dziennych grzywny po 50 zł każda.
Sąd zasądził nadto od oskarżonej M. M. koszty sądowe za obie instancje, w
tym 1 400 zł tytułem opłaty.
We wniesionej na korzyść skazanej kasacji obrońca podniósł zarzut
rażącego naruszenia:
- przepisów prawa procesowego mającego istotny wpływ na treść wyroku Sądu
Apelacyjnego, tj. art. 433 § 2 k.p.k. w związku z art. 7 k.p.k., art. 4 k.p.k., art. 457 §
3 k.p.k., i art. 410 k.p.k., polegającego na zaniechaniu przez Sąd odwoławczy
wszechstronnej kontroli instancyjnej zaskarżonego wyroku i nienależytym
rozważeniu stawianego w apelacji zarzutu naruszenia art. 7 k.p.k. poprzez
bezkrytyczne przyjęcie ustalonego przez Sąd I instancji stanu faktycznego w
sytuacji przedstawionych w apelacji argumentów potwierdzających nieprawidłowe
podejście Sądu I instancji do ustalania stanu faktycznego (bez uwzględnienia
zasady obiektywizmu), co dotyczyło zeznań świadków małoletniej P. P.- M., W. I.,
H. U., D. P., ale też wyjaśnień oskarżonej i dokumentów urzędowych znajdujących
się w aktach sprawy, w następstwie czego nie doszło do uniewinnienia oskarżonej
od zarzucanych jej czynów, tylko do zmiany wyroku skazującego Sądu
Okręgowego w W. Wydział Karny z dnia 12 września 2013 r. (sygn. akt … 10/10)
poprzez zmniejszenie kary pozbawienia wolności,
5
- przepisów prawa materialnego mającego istotny wpływ na treść zaskarżonego
wyroku, tj. art. 286 § 1 k.k. polegającego na błędnym i bezkrytycznym wobec
wyroku Sądu Okręgowego w W. przypisaniu przez Sąd Apelacyjny oskarżonej
zamiaru dokonania oszustw na szkodę pokrzywdzonych oraz na bezzasadnym
zastosowaniu art. 294 § 1 k.k. do opisu czynów zarzucanych oskarżonej, w sytuacji,
gdy nie ustalono zamiaru oskarżonej co do popełnienia zarzuconych czynów, a
ponadto z dowodów dokumentacyjnych, które miałyby obciążać oskarżoną nie
wynika, iż zarzucany zamiar oszustwa miał dotyczyć mienia znacznej wartości,
a ponadto, w przypadku ewentualnego ustalenia winy oskarżonej, skarżący zarzucił
temu wyrokowi rażącą niewspółmierność kary do stopnia zawinienia i zakresu
szkody.
W następstwie tych zarzutów obrońca wniósł o:
1. uchylenie prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 27 stycznia 2014 r.
(sygn. akt: … 391/13) - w części, tj.:
- co do obniżenia kary pozbawienia wolności za czyn z punktu 1 aktu oskarżenia do
dwóch lat - w całości,
- co do uznania czynu z punktu 2 aktu oskarżenia za wypadek mniejszej wagi,
przyjęcia art. 286 § 3 k.k. za podstawę skazania i wymiaru kary i orzeczenia 20
stawek dziennych grzywny po 50 zł - w całości,
- co do wymierzenia kary łącznej 110 stawek dziennych grzywny w kwocie po 50
złotych - w całości,
- co do utrzymania zaskarżonego wyroku w mocy w pozostałym zakresie - w
całości,
- w zakresie zasądzenia od M. M. kosztów sądowych za obie instancje, w tym 1400
zł tytułem opłaty,
2. uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 12 września 2013 r. (sygn. akt:
… 10/10) - w części dotyczącej oskarżonej;
3. uniewinnienie oskarżonej od wszystkich stawianych jej zarzutów opisanych w
akcie oskarżenia, ze względu na oczywiście niesłuszne jej skazanie, albo
alternatywnie o przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w W., w zakresie
obejmującym zarzuty wobec oskarżonej, do ponownego rozpoznania w
6
postępowaniu merytorycznym, lub Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania sprawy w postępowaniu odwoławczym.
W piśmie zatytułowanym „uzupełnienie kasacji obrońcy” jej autor, na
podstawie art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k., art. 4 k.p.k., art. 457 § 3 k.p.k. i
art. 410 k.p.k., dodatkowo podniósł zarzut rażącego naruszenia przepisów prawa
procesowego mającego istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a
polegającego na:
- bezkrytycznym przyjęciu przez Sąd Apelacyjny faktu zaniechania
przeprowadzenia przez Sąd Okręgowy w W. pełnego dowodu z opinii biegłego z
zakresu pisma ręcznego w związku z prywatną opinią biegłego D. J., co do której
Sąd Apelacyjny odniósł się w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, iż „biegły nie
dysponował oryginałami dowodowych dokumentów oraz materiałem
bezwpływowym i nie był w stanie wydać opinii i kategorycznym charakterze", która
to ocena Sądu Apelacyjnego powinna prowadzić do uchylenia zaskarżonego
wyroku w celu przeprowadzenia dodatkowego dowodu z zakresu pisma ręcznego
przez biegłego D. J. w oparciu o udostępnione mu oryginały dowodowych
dokumentów oraz materiału bezwpływowego,
- błędnym niedostrzeżeniu przez Sąd Apelacyjny, w analizie materiału dowodowego
przeprowadzonej przez Sąd Okręgowy, naruszenia zasady bezstronności i
obiektywizmu, które to naruszenia polegało na zawarciu w uzasadnieniu wyroku
Sądu Okręgowego stwierdzeń dotyczących zachowań oskarżonej, które nie miały
oparcia w zeznaniach świadka D. P., mającego wypowiedzieć się o tym, iż
oskarżona uciekała się do oszukiwania poprzez przedstawianie fałszywych
referencji od poprzednich pracodawców i niedostrzeżenie, w przypadku oceny
przez Sąd Okręgowy zeznań świadka D. P., potwierdzenia nieobiektywnego
stosunku Sądu Okręgowego do zeznań innych świadków, którzy składali zeznania
korzystne dla oskarżonej, w tym małoletniej P. P.- M., policjanta W. I., i nie
związanego rodzinnie świadka H. U., a które to zeznania nie zostały, pomimo
wysokiego stopnia wiarygodności tych świadków, wzięte pod uwagę przy analizie
kwestii winy oskarżonej.
W związku z dodatkowymi zarzutami podtrzymał zakres zaskarżenia,
wszystkie dotychczasowe zarzuty, jak i wnioski zawarte w przesłanej kasacji.
7
W pisemnej odpowiedzi na kasację, prokurator wniósł o jej oddalenie, jako
bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Wniesiona przez obrońcę skazanego kasacja jest bezzasadna i to w stopniu
oczywistym w rozumieniu art. 535 § 3 k.p.k.
Kasacja jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, a powody jej wniesienia
określa przepis art. 523 k.p.k. Wzruszenie prawomocnego orzeczenia w jej drodze
możliwe jest jedynie w wypadku stwierdzenia rażącego naruszenia prawa
materialnego lub procesowego, jeśli mogło ono mieć istotny wpływ na treść
orzeczenia.
Na wstępie należy stwierdzić, że postępowanie sądowe w rozważanej
sprawie nie jest obarczone żadnymi uchybieniami określonymi w art. 439 k.p.k., jak
również innymi, które należałoby zakwalifikować jako rażące naruszenie prawa,
mogące mieć wpływ na treść zaskarżonego kasacją wyroku.
Wbrew twierdzeniom obrońcy skazanej i treści zarzutu pierwszego kasacji,
Sąd Apelacyjny stosując się do nakazu wyrażonego w art. 433 § 2 k.p.k.,
rozpoznał, a w uzasadnieniu orzeczenia, zgodnie z wymogiem określonym w art.
457 § 3 k.p.k., podał dlaczego uznał zarzut obrazy art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410
k.p.k. podniesiony w apelacji za niezasadny. Sądy rozpoznające niniejszą sprawę
wzięły pod uwagę, zgodnie z treścią art. 410 k.p.k., całokształt okoliczności
ujawnionych w toku rozprawy głównej, również zeznania świadków: małoletniej P.
P.- M., W. I., H. U. i D. P. oraz wyjaśnienia skazanej, zaś z faktu, iż określonym
dowodom Sądy nadały walor wiarygodności, innym zaś nie, nie sposób czynić
zarzutu obrazy prawa. Sąd Apelacyjny swoje rozważania dotyczące oceny zeznań
wymienionych świadków, jak i wyjaśnień skazanej, poczynionych przez Sąd I
instancji, przedstawił na k. 12 i następnych swojego uzasadnienia, podkreślając
jednocześnie, iż nie tylko one były podstawą do czynienia w sprawie ustaleń stanu
faktycznego. Nadto wydane orzeczenia poprzedzone zostały wszechstronną,
wnikliwą i obiektywną oceną, w najmniejszym stopniu nie naruszającą zasady
sformułowanej w art. 7 k.p.k.
Na k. 15 uzasadnienia Sąd Apelacyjny odniósł się do oceny zeznań świadka
D. P. dokonanej przez Sąd Okręgowy i podkreślił, że z rozmowy świadka z
8
właścicielką salonu kosmetycznego, w którym pracowała skazana, a w którym
świadek spotkał się ze skazaną celem ewentualnego umówienia się na wynajem
mieszkania, wynikało, iż skazana M. M. pracowała tam tylko kilka dni, „że nie znała
się na zwodzie kosmetyczki i że została zwolniona po paru dniach” (k. 338-339 tom
II w zw. z k. 754-754v tom IV).
Odnosząc się do zarzutu rażącego naruszenia prawa materialnego podnieść
należy, że autor kasacji tylko pozornie wskazuje na obrazę prawa materialnego,
podczas gdy w rzeczywistości zarzut ten sprowadza się do kwestionowania
poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych. Należy przypomnieć, że zarówno w
orzecznictwie, jak i w doktrynie od dawna prezentowany jest pogląd, iż obraza
prawa materialnego polega na jego wadliwym zastosowaniu lub niezastosowaniu,
w orzeczeniu, które oparte jest na trafnych i niekwestionowanych ustaleniach
faktycznych. Nie można zatem mówić o naruszeniu przepisów prawa materialnego
w sytuacji, gdy wadliwość orzeczenia w tym zakresie jest wynikiem błędnych
ustaleń faktycznych przyjętych za jego podstawę. Stawiany w kasacji przez jej
autora zarzut obrazy prawa materialnego sprowadza się w swojej istocie do
wykazania, że skazana M. M. nie popełniła zarzucanego jej czynu z art. 286 § 1 k.k.
w zw. z art. 294 § 1 k.k. i de facto jest kwestionowaniem w tym zakresie
poczynionych ustaleń faktycznych. Zarówno opis czynu przypisanego skazanej, jak
i ustalenia faktyczne zawarte w uzasadnieniach wyroków obu sądów, odpowiadają
wszystkim znamionom przypisanego skazanej typu przestępstwa. W grę nie
wchodzi także wadliwa wykładnia zastosowanego przepisu, zatem zarzut obrazy
prawa materialnego jest całkowicie chybiony.
Odnoszą się zaś do zarzutu dotyczącego zaniechania przeprowadzenia
przez Sąd Okręgowy pełnego dowodu z opinii biegłego z zakresu pisma ręcznego
w związku z prywatną opinią biegłego D. J. wskazać należy, iż w sprawie
zasięgnięto opinii biegłego z zakresu pisma ręcznego B. P. (opinia k. 442-452, tom
III) oraz biegłego M. F., który został powołany przez Sąd Okręgowy (k. 1084-1093,
1195v-1196 tom VI). Po złożeniu zaś do akt sprawy przez obrońcę skazanej
prywatnej opinii wraz z wnioskiem o powołanie innego biegłego z zakresu badania
pisma ręcznego i podpisów, Sąd Okręgowy postanowił na podstawie art. 201 k.p.k.
oddalić ten wniosek i obszernie uzasadnił swoje stanowisko w tym przedmiocie i w
9
tym zakresie należy odesłać zainteresowane strony do przedmiotowej decyzji (k.
1053 tom VI).
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy, orzekł jak na wstępie.