V KK 240/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:02-12-2014
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V KK 240/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Wiesław Błuś
SSN Przemysław Kalinowski
Protokolant Anna Kowal
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Krzysztofa Parchimowicza,
w sprawie M. O. i L. O.
skazanych z art. 252 § 1 k.k. i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 2 października 2014 r.
kasacji, wniesionych przez obrońców skazanych
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 5 grudnia 2013 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Okręgowego w P.
z dnia 14 czerwca 2013 r.
1. uchyla zaskarżony wyrok i utrzymany nim w mocy wyrok
Sądu Okręgowego w odniesieniu do M. O. oraz L. O., a także na
podstawie art. 536 k.p.k. w zw. z art. 435 k.p.k. w odniesieniu do
A. K., i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania;
2. zarządza zwrot opłaty od kasacji w kwocie 750 (siedemset
pięćdziesiąt) zł, uiszczonej przez M. O.;
2
3. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. P. C. - Spółka
adwokacka, kwotę 1 476 zł ( jeden tysiąc czterysta siedemdziesiąt
sześć złotych), w tym 23% podatku VAT, za sporządzenie i
wniesienie kasacji oraz udział w rozprawie kasacyjnej, tytułem
wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną z urzędu L. O.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 14 czerwca 2013 r., L. O. został
uznanym za winnego tego, że w okresie od 27 lutego 2001 r. do dnia 2 marca 2001
r. w W., P., S., działając wspólnie i w porozumieniu z innymi ustalonymi i
nieustalonymi osobami, stosując wobec M. C., T. C. i R. K. groźby pozbawienia
życia i spowodowania ciężkich obrażeń ciała oraz przemoc w postaci pobicia:
- M. C. – którego naraził na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, poprzez
bicie pięściami i kopanie po całym ciele, kneblowanie ust workiem foliowym i
wywieranie ucisku na narządy szyi poprzez naciskanie przedramieniem, skutkujące
utratą przytomności,
- T. C. – którego naraził na ryzyko powstania co najmniej średnich obrażeń ciała,
poprzez bicie pięściami i kopanie po całym ciele oraz duszenie przedramieniem,
- R. K., którego naraził na ryzyko powstania co najmniej średnich obrażeń ciała,
poprzez bicie pięściami i kopanie po całym ciele,
po czym pozbawił wolności M. C. i R. K. na okres 7 godzin, zaś co do T. C.,
uczestniczył we wzięciu go jako zakładnika i przetrzymywaniu go przez trzy doby,
działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, usiłował doprowadzić M. C. do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci nieruchomości o wartości
łącznej co najmniej 4 000 000 USD, lecz zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi
na postawę pokrzywdzonego i interwencję Policji, tj. popełnienia przestępstwa z
art. 252 § 1 k.k. w zw. z art. 158 § 1 k.k. w zw. z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 282 k.k.
w zw. z art 11 § 2 k.k., za które, na podstawie art. 252 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3
k.k. wymierzono mu karę 5 lat pozbawienia wolności.
Ponadto wyrokiem tym uznano M. O. za winnego tego, że w okresie od dnia
27 lutego 2001 r. do dnia 2 marca 2001 r. w W., P., S., działając wspólnie i w
porozumieniu z innymi ustalonymi i nieustalonymi osobami, w celu uzyskania
3
korzyści majątkowej, usiłował doprowadzić M. C. do niekorzystnego rozporządzenia
mieniem, stosując wobec T. C. groźby i przetrzymując go jako zakładnika przez trzy
doby, w celu zmuszenia do podjęcia czynności mających na celu rozporządzenie
przez niego mieniem w postaci nieruchomości o wartości co najmniej 4 000 000
USD, lecz celu tego nie osiągnął z uwagi na postawę pokrzywdzonego i interwencję
Policji, tj. popełnienia przestępstwa z art. 252 § 1 k.k. w zw. z art. 13 § 1 k.k. w zw. z
art. 282 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za to, na podstawie art. 252 § 1 k.k. w zw. z art.
11 § 3 k.k., wymierzono mu karę 4 lat pozbawienia wolności.
Wyrok Sądu pierwszej instancji został zaskarżony przez obrońców
oskarżonych.
Obrońca M. O. zarzucił w apelacji:
1. obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia, a
mianowicie art. 4, 5 § 2, 410 i 424 k.p.k. polegającą na jednostronnej ocenie
dowodów i rozstrzygnięciu nie dających się usunąć wątpliwości na niekorzyść
oskarżonego;
2. błędne ustalenia faktyczne przyjęte za podstawę orzeczenia, a polegające
na uznaniu, że oskarżony dopuścił się popełnienia zarzucanego mu czynu, pomimo
istnienia wątpliwości w tym względzie, wynikających z jego wyjaśnień i zeznań
świadków, w szczególności T. C. i M. D.
W konkluzji autor apelacji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez
uniewinnienie oskarżonego M. O. od popełnienia zarzucanego mu czynu.
Obrońca L. O. w apelacji zarzucił zaskarżonemu wyrokowi obrazę:
1. prawa materialnego poprzez uznanie oskarżonego za winnego
popełnienia przestępstwa z art. 252 § 1 k.k., art. 158 § 1 k.k. oraz art. 282 k.k.,
2. przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, tj.:
a) art. 7 k.p.k. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające
na uznaniu, iż zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwala przyjąć, iż oskarżony
L. O. uczestniczył w zdarzeniach opisanych w akcie oskarżenia, w sytuacji gdy
pokrzywdzeni nie rozpoznali oskarżonego na rozprawie, co doprowadziło do błędu
w ustaleniach faktycznych,
b) art. 193 § 1 k.p.k. w zw. z art. 202 § 1 k.p.k. poprzez nieprzeprowadzenie
dowodu z opinii biegłych lekarzy psychiatrów na okoliczność poczytalności
4
oskarżonego L. O. w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu, w sytuacji gdy
oskarżony od 2000 r. leczy się psychiatrycznie w Poradni Zdrowia Psychicznego w
S.,
c) art. 6 k.p.k. w zw. art. 156 § 1 k.p.k. poprzez brak udostępnienia oskarżonemu
akt sprawy, w sytuacji kiedy oskarżony składał wniosek o zapoznanie się z aktami,
d) art. 5 § 2 k.p.k. poprzez nierozstrzygnięcie na korzyść oskarżonego L. O. nie
dających się usunąć wątpliwości dotyczących udziału oskarżonego w popełnieniu
zarzucanego mu czynu,
e) art. 5 § 1 w zw. art. 410 k.p.k. poprzez ustalenie przez Sąd stanu faktycznego
oraz uznanie oskarżonego za winnego popełnienia zarzucanych jemu czynów,
przed przeprowadzeniem całości postępowania dowodowego w sprawie.
Podnosząc powyższe zarzuty autor apelacji wniósł o zmianę zaskarżonego
wyroku i uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 5 grudnia 2013 r., utrzymał w mocy
zaskarżony wyrok.
Wyrok ten został zaskarżony kasacjami obrońców M. O. i L. O.
Obrońca M. O. orzeczeniu Sądu drugiej instancji zarzucił:
1. rażące naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść
zaskarżonego wyroku, a mianowicie naruszenie art. 455 zd. 1 k.p.k. poprzez
niepoprawienie przez Sąd odwoławczy błędnej i niekorzystnej dla skazanego M. O.
kwalifikacji prawnej przypisanego mu czynu, pomimo istnienia takiego obowiązku,
niezależnie od granic zaskarżenia i zarzutów podniesionych w apelacji, tj. błędne
zastosowanie art. 252 § 1 k.k. w brzmieniu nadanym temu przepisowi ustawą z
dnia 17 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz ustawy Kodeks
postępowania karnego, Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 46 (zagrożenie karą pozbawienia
wolności od 3 do 15 lat — zbrodnia), podczas gdy w tym wypadku należało
zastosować ustawę względniejszą dla skazanego w postaci art. 252 § 1 k.k. w jego
pierwotnym brzmieniu (zagrożenie karą pozbawienia wolności od roku do 10 lat –
występek), a w konsekwencji naruszenie art. 4 § 1 k.k. i art. 252 § 1 k.k.;
2. rażące naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść
zaskarżonego wyroku, a mianowicie naruszenie art. 433 § 2 k.p.k. poprzez
5
nienależyte rozważenie przez Sąd odwoławczy zarzutu apelacyjnego dotyczącego
obrazy następujących przepisów postępowania: art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k., art.
410 k.p.k. i art. 424 k.p.k., a w konsekwencji naruszenie wymienionych przepisów
postępowania poprzez uznanie oceny dowodów dokonanej przez Sąd pierwszej
instancji za prawidłową, oparcie ustaleń wyłącznie na dowodach niekorzystnych dla
skazanego, dokonanie tych ustaleń bez uwzględnienia zasad prawidłowego
rozumowania, rozstrzygnięcie nie dających się usunąć wątpliwości na niekorzyść
skazanego i niedostateczne uzasadnienie wyroku.
Na podstawie tak sformułowanych zarzutów skarżący wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości w stosunku do M. O. i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania.
W kasacji obrońcy L. O. podniesiono następujące zarzuty:
1. rażące naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało istotny
wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 433 § 1 k.p.k. w zw. z art. 440 k.p.k., polegające
na nienależytej kontroli odwoławczej i utrzymaniu w mocy wyroku Sądu pierwszej
instancji, wydanego z rażącym naruszeniem art. 4 § 1 k.k., polegającym na
skazaniu L. O. na podstawie art. 252 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym w chwili
orzekania (przewidującym karę w wymiarze od 3 do 15 lat pozbawienia wolności),
pomimo że należało stosować ustawę obowiązującą poprzednio, tj. w chwili
popełnienia przestępstwa, ponieważ jest ona względniejsza dla sprawcy
(przewidywała karę w wymiarze od roku do 10 lat pozbawienia wolności), co
doprowadziło do wymierzenia skazanemu kary na podstawie przepisu
przewidującego surowszą odpowiedzialność;
2. rażące naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść
orzeczenia, tj. art. 433 § 2 k.p.k., polegające na nienależytym rozpoznaniu zarzutów
apelacji oraz naruszenie art. 193 § 1 k.p.k. w zw. z art. 202 § 1 k.p.k., co w efekcie
doprowadziło do skazania L. O. w sytuacji, gdy nie ma pewności co do możliwości
popełnienia przez niego przestępstwa, ze względu na stan jego zdrowia
psychicznego w chwili popełnienia czynu.
Na podstawie tak sformułowanych zarzutów, skarżący wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości, w stosunku do L. O. i przekazanie sprawy sądowi
właściwemu do ponownego rozpoznania.
6
Prokurator w odpowiedziach na kasacje wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku w całości i przekazanie sprawy sądowi właściwemu do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacje są zasadne w zakresie, w jakim zakwestionowano w nich
prawidłowość kontroli instancyjnej, w świetle obowiązku wynikającego z treści art.
433 § 1 k.p.k. w zw. z art. 447 § 1 k.p.k., odnośnie do rażącej obrazy przepisu art. 4
§ 1 k.k.
Lektura orzeczenia Sądu pierwszej instancji wskazuje, że czyny przypisane
L. O. i M. O. zostały zakwalifikowane jako przestępstwa określone w art. 252 § 1
k.k., przy czym nie dookreślono, o jakie brzmienie tego przepisu chodzi, co
prowadzi do wniosku, że zastosowano przepis w brzmieniu obecnie
obowiązującym. Należy wobec tego zauważyć, że na mocy ustawy z dnia 17
grudnia 2009 r. o zmianie ustawy Kodeks karny i Kodeks postępowania karnego
(Dz.U. z 2010 r., Nr 7, poz. 46) podwyższone zostało ustawowe zagrożenie za to
przestępstwo w ten sposób, że zamiast dotychczasowej sankcji względnie
oznaczonej kary pozbawienia wolności w wymiarze od roku do 10 lat,
wprowadzono zagrożenie tą karą od lat 3. Tym samym zmieniony został też ciężar
gatunkowy przestępstwa z art. 252 § 1 k.k., czyniąc z niego zbrodnię. Zmiana ta
weszła w życie z dniem 19 kwietnia 2010 r., a zatem przed wydaniem wyroku w
sprawie, co obligowało Sądy obu instancji do zastosowania reguły intertemporalnej
określonej w art. 4 § 1 k.k. Przestępstwa przypisane oskarżonym zostały bowiem
popełnione przed wejściem w życie wskazanej nowelizacji art. 252 § 1 k.k., wobec
czego należało dokonać kwalifikacji prawnej czynów w oparciu o treść
wspomnianego przepisu z zaznaczeniem, że podstawą skazania i wymiaru kary
jest przepis art. 252 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 18 kwietnia 2010
r., albowiem niewątpliwie był on względniejszy dla sprawców. Brak takiego
dookreślenia, prowadzi do wniosku, że Sąd orzekający wbrew obowiązkowi
wynikającemu z art. 4 § 1 k.k., zastosował ustawę nową, cechującą się znacznie
surowszym zagrożeniem ustawowym za zarzucane oskarżonym przestępstwa.
Niepoprawienie wadliwej kwalifikacji prawnej przez Sąd drugiej instancji
stanowiło rażące naruszenie art. 455 k.p.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. i niewątpliwie
7
miało wpływ na treść wyroku tego Sądu, choć oczywiście nie byłoby wystarczające,
albowiem Sąd odwoławczy w konsekwencji poprawienia błędnej kwalifikacji
prawnej musiałby rozważyć na nowo kwestię wymiaru kar pozbawienia wolności na
gruncie poprzednio obowiązującego, łagodniejszego zagrożenia ustawowego za
przestępstwo z art. 252 § 1 k.k. Wadliwość kontroli odwoławczej nie sprowadza się
zatem jedynie do problemu kwalifikacji prawnej czynów przypisanych oskarżonym,
albowiem uchybienie w tym zakresie oddziaływało na płaszczyznę wymiaru kary,
która w związku z treścią art. 447 § 1 k.p.k. powinna stać się również przedmiotem
rozważań Sądu odwoławczego.
Biorąc to pod uwagę Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że z uwagi na
potrzebę zapewnienia kontroli instancyjnej wymiaru kary konieczne jest uchylenie
także orzeczenia wydanego przez Sąd pierwszej instancji i przekazanie temu
Sądowi sprawy do ponownego rozpoznania, zwłaszcza że to w tym wyroku przyjęta
została, błędna w świetle art. 4 § 1 k.k., kwalifikacja prawna czynów przypisanych
oskarżonym. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy rozważy na nowo
kwestię wymiaru kary pozbawienia wolności względem oskarżonych w świetle
obowiązującego do dnia 18 kwietnia 2010 r. pierwotnego zagrożenia ustawowego
karą pozbawienia wolności, przewidzianego za popełnienie przestępstwa
określonego w art. 252 § 1 k.k.
Z uwagi na to, że błędna kwalifikacja prawna została przyjęta także w
odniesieniu do czynu A. K., Sąd Najwyższy na podstawie art. 435 k.p.k. w zw. z art.
536 k.p.k. uchylił zaskarżone orzeczenie i poprzedzający je wyrok Sądu pierwszej
instancji także w stosunku do tego oskarżonego.
Mając na względzie to, że zarzut obrazy art. 455 k.p.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k.
doprowadził do uchylenia orzeczeń Sądów obu instancji, Sąd Najwyższy uznał za
przedwczesne rozpoznanie pozostałych zarzutów i na podstawie art. 436 k.p.k. w
zw. z art. 518 k.p.k. ograniczył rozpoznanie kasacji do wspomnianego zarzutu.
Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, Sąd Najwyższy orzekł jak w
wyroku, zwracając M. O. uiszczoną opłatę od kasacji w kwocie 750 złotych. O
kosztach pomocy prawnej udzielonej z urzędu L. O. orzeczono na podstawie § 14
ust. 2 pkt 6 i ust. 3 pkt 2 w zw. z § 2 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
8
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu (t.j.: Dz. U. z 2013 r., poz. 461).
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Wiesław Błuś
SSN Przemysław Kalinowski
Protokolant Anna Kowal
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Krzysztofa Parchimowicza,
w sprawie M. O. i L. O.
skazanych z art. 252 § 1 k.k. i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 2 października 2014 r.
kasacji, wniesionych przez obrońców skazanych
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 5 grudnia 2013 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Okręgowego w P.
z dnia 14 czerwca 2013 r.
1. uchyla zaskarżony wyrok i utrzymany nim w mocy wyrok
Sądu Okręgowego w odniesieniu do M. O. oraz L. O., a także na
podstawie art. 536 k.p.k. w zw. z art. 435 k.p.k. w odniesieniu do
A. K., i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania;
2. zarządza zwrot opłaty od kasacji w kwocie 750 (siedemset
pięćdziesiąt) zł, uiszczonej przez M. O.;
2
3. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. P. C. - Spółka
adwokacka, kwotę 1 476 zł ( jeden tysiąc czterysta siedemdziesiąt
sześć złotych), w tym 23% podatku VAT, za sporządzenie i
wniesienie kasacji oraz udział w rozprawie kasacyjnej, tytułem
wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną z urzędu L. O.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 14 czerwca 2013 r., L. O. został
uznanym za winnego tego, że w okresie od 27 lutego 2001 r. do dnia 2 marca 2001
r. w W., P., S., działając wspólnie i w porozumieniu z innymi ustalonymi i
nieustalonymi osobami, stosując wobec M. C., T. C. i R. K. groźby pozbawienia
życia i spowodowania ciężkich obrażeń ciała oraz przemoc w postaci pobicia:
- M. C. – którego naraził na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, poprzez
bicie pięściami i kopanie po całym ciele, kneblowanie ust workiem foliowym i
wywieranie ucisku na narządy szyi poprzez naciskanie przedramieniem, skutkujące
utratą przytomności,
- T. C. – którego naraził na ryzyko powstania co najmniej średnich obrażeń ciała,
poprzez bicie pięściami i kopanie po całym ciele oraz duszenie przedramieniem,
- R. K., którego naraził na ryzyko powstania co najmniej średnich obrażeń ciała,
poprzez bicie pięściami i kopanie po całym ciele,
po czym pozbawił wolności M. C. i R. K. na okres 7 godzin, zaś co do T. C.,
uczestniczył we wzięciu go jako zakładnika i przetrzymywaniu go przez trzy doby,
działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, usiłował doprowadzić M. C. do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci nieruchomości o wartości
łącznej co najmniej 4 000 000 USD, lecz zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi
na postawę pokrzywdzonego i interwencję Policji, tj. popełnienia przestępstwa z
art. 252 § 1 k.k. w zw. z art. 158 § 1 k.k. w zw. z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 282 k.k.
w zw. z art 11 § 2 k.k., za które, na podstawie art. 252 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3
k.k. wymierzono mu karę 5 lat pozbawienia wolności.
Ponadto wyrokiem tym uznano M. O. za winnego tego, że w okresie od dnia
27 lutego 2001 r. do dnia 2 marca 2001 r. w W., P., S., działając wspólnie i w
porozumieniu z innymi ustalonymi i nieustalonymi osobami, w celu uzyskania
3
korzyści majątkowej, usiłował doprowadzić M. C. do niekorzystnego rozporządzenia
mieniem, stosując wobec T. C. groźby i przetrzymując go jako zakładnika przez trzy
doby, w celu zmuszenia do podjęcia czynności mających na celu rozporządzenie
przez niego mieniem w postaci nieruchomości o wartości co najmniej 4 000 000
USD, lecz celu tego nie osiągnął z uwagi na postawę pokrzywdzonego i interwencję
Policji, tj. popełnienia przestępstwa z art. 252 § 1 k.k. w zw. z art. 13 § 1 k.k. w zw. z
art. 282 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za to, na podstawie art. 252 § 1 k.k. w zw. z art.
11 § 3 k.k., wymierzono mu karę 4 lat pozbawienia wolności.
Wyrok Sądu pierwszej instancji został zaskarżony przez obrońców
oskarżonych.
Obrońca M. O. zarzucił w apelacji:
1. obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia, a
mianowicie art. 4, 5 § 2, 410 i 424 k.p.k. polegającą na jednostronnej ocenie
dowodów i rozstrzygnięciu nie dających się usunąć wątpliwości na niekorzyść
oskarżonego;
2. błędne ustalenia faktyczne przyjęte za podstawę orzeczenia, a polegające
na uznaniu, że oskarżony dopuścił się popełnienia zarzucanego mu czynu, pomimo
istnienia wątpliwości w tym względzie, wynikających z jego wyjaśnień i zeznań
świadków, w szczególności T. C. i M. D.
W konkluzji autor apelacji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez
uniewinnienie oskarżonego M. O. od popełnienia zarzucanego mu czynu.
Obrońca L. O. w apelacji zarzucił zaskarżonemu wyrokowi obrazę:
1. prawa materialnego poprzez uznanie oskarżonego za winnego
popełnienia przestępstwa z art. 252 § 1 k.k., art. 158 § 1 k.k. oraz art. 282 k.k.,
2. przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, tj.:
a) art. 7 k.p.k. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające
na uznaniu, iż zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwala przyjąć, iż oskarżony
L. O. uczestniczył w zdarzeniach opisanych w akcie oskarżenia, w sytuacji gdy
pokrzywdzeni nie rozpoznali oskarżonego na rozprawie, co doprowadziło do błędu
w ustaleniach faktycznych,
b) art. 193 § 1 k.p.k. w zw. z art. 202 § 1 k.p.k. poprzez nieprzeprowadzenie
dowodu z opinii biegłych lekarzy psychiatrów na okoliczność poczytalności
4
oskarżonego L. O. w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu, w sytuacji gdy
oskarżony od 2000 r. leczy się psychiatrycznie w Poradni Zdrowia Psychicznego w
S.,
c) art. 6 k.p.k. w zw. art. 156 § 1 k.p.k. poprzez brak udostępnienia oskarżonemu
akt sprawy, w sytuacji kiedy oskarżony składał wniosek o zapoznanie się z aktami,
d) art. 5 § 2 k.p.k. poprzez nierozstrzygnięcie na korzyść oskarżonego L. O. nie
dających się usunąć wątpliwości dotyczących udziału oskarżonego w popełnieniu
zarzucanego mu czynu,
e) art. 5 § 1 w zw. art. 410 k.p.k. poprzez ustalenie przez Sąd stanu faktycznego
oraz uznanie oskarżonego za winnego popełnienia zarzucanych jemu czynów,
przed przeprowadzeniem całości postępowania dowodowego w sprawie.
Podnosząc powyższe zarzuty autor apelacji wniósł o zmianę zaskarżonego
wyroku i uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 5 grudnia 2013 r., utrzymał w mocy
zaskarżony wyrok.
Wyrok ten został zaskarżony kasacjami obrońców M. O. i L. O.
Obrońca M. O. orzeczeniu Sądu drugiej instancji zarzucił:
1. rażące naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść
zaskarżonego wyroku, a mianowicie naruszenie art. 455 zd. 1 k.p.k. poprzez
niepoprawienie przez Sąd odwoławczy błędnej i niekorzystnej dla skazanego M. O.
kwalifikacji prawnej przypisanego mu czynu, pomimo istnienia takiego obowiązku,
niezależnie od granic zaskarżenia i zarzutów podniesionych w apelacji, tj. błędne
zastosowanie art. 252 § 1 k.k. w brzmieniu nadanym temu przepisowi ustawą z
dnia 17 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz ustawy Kodeks
postępowania karnego, Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 46 (zagrożenie karą pozbawienia
wolności od 3 do 15 lat — zbrodnia), podczas gdy w tym wypadku należało
zastosować ustawę względniejszą dla skazanego w postaci art. 252 § 1 k.k. w jego
pierwotnym brzmieniu (zagrożenie karą pozbawienia wolności od roku do 10 lat –
występek), a w konsekwencji naruszenie art. 4 § 1 k.k. i art. 252 § 1 k.k.;
2. rażące naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść
zaskarżonego wyroku, a mianowicie naruszenie art. 433 § 2 k.p.k. poprzez
5
nienależyte rozważenie przez Sąd odwoławczy zarzutu apelacyjnego dotyczącego
obrazy następujących przepisów postępowania: art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k., art.
410 k.p.k. i art. 424 k.p.k., a w konsekwencji naruszenie wymienionych przepisów
postępowania poprzez uznanie oceny dowodów dokonanej przez Sąd pierwszej
instancji za prawidłową, oparcie ustaleń wyłącznie na dowodach niekorzystnych dla
skazanego, dokonanie tych ustaleń bez uwzględnienia zasad prawidłowego
rozumowania, rozstrzygnięcie nie dających się usunąć wątpliwości na niekorzyść
skazanego i niedostateczne uzasadnienie wyroku.
Na podstawie tak sformułowanych zarzutów skarżący wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości w stosunku do M. O. i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania.
W kasacji obrońcy L. O. podniesiono następujące zarzuty:
1. rażące naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało istotny
wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 433 § 1 k.p.k. w zw. z art. 440 k.p.k., polegające
na nienależytej kontroli odwoławczej i utrzymaniu w mocy wyroku Sądu pierwszej
instancji, wydanego z rażącym naruszeniem art. 4 § 1 k.k., polegającym na
skazaniu L. O. na podstawie art. 252 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym w chwili
orzekania (przewidującym karę w wymiarze od 3 do 15 lat pozbawienia wolności),
pomimo że należało stosować ustawę obowiązującą poprzednio, tj. w chwili
popełnienia przestępstwa, ponieważ jest ona względniejsza dla sprawcy
(przewidywała karę w wymiarze od roku do 10 lat pozbawienia wolności), co
doprowadziło do wymierzenia skazanemu kary na podstawie przepisu
przewidującego surowszą odpowiedzialność;
2. rażące naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść
orzeczenia, tj. art. 433 § 2 k.p.k., polegające na nienależytym rozpoznaniu zarzutów
apelacji oraz naruszenie art. 193 § 1 k.p.k. w zw. z art. 202 § 1 k.p.k., co w efekcie
doprowadziło do skazania L. O. w sytuacji, gdy nie ma pewności co do możliwości
popełnienia przez niego przestępstwa, ze względu na stan jego zdrowia
psychicznego w chwili popełnienia czynu.
Na podstawie tak sformułowanych zarzutów, skarżący wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości, w stosunku do L. O. i przekazanie sprawy sądowi
właściwemu do ponownego rozpoznania.
6
Prokurator w odpowiedziach na kasacje wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku w całości i przekazanie sprawy sądowi właściwemu do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacje są zasadne w zakresie, w jakim zakwestionowano w nich
prawidłowość kontroli instancyjnej, w świetle obowiązku wynikającego z treści art.
433 § 1 k.p.k. w zw. z art. 447 § 1 k.p.k., odnośnie do rażącej obrazy przepisu art. 4
§ 1 k.k.
Lektura orzeczenia Sądu pierwszej instancji wskazuje, że czyny przypisane
L. O. i M. O. zostały zakwalifikowane jako przestępstwa określone w art. 252 § 1
k.k., przy czym nie dookreślono, o jakie brzmienie tego przepisu chodzi, co
prowadzi do wniosku, że zastosowano przepis w brzmieniu obecnie
obowiązującym. Należy wobec tego zauważyć, że na mocy ustawy z dnia 17
grudnia 2009 r. o zmianie ustawy Kodeks karny i Kodeks postępowania karnego
(Dz.U. z 2010 r., Nr 7, poz. 46) podwyższone zostało ustawowe zagrożenie za to
przestępstwo w ten sposób, że zamiast dotychczasowej sankcji względnie
oznaczonej kary pozbawienia wolności w wymiarze od roku do 10 lat,
wprowadzono zagrożenie tą karą od lat 3. Tym samym zmieniony został też ciężar
gatunkowy przestępstwa z art. 252 § 1 k.k., czyniąc z niego zbrodnię. Zmiana ta
weszła w życie z dniem 19 kwietnia 2010 r., a zatem przed wydaniem wyroku w
sprawie, co obligowało Sądy obu instancji do zastosowania reguły intertemporalnej
określonej w art. 4 § 1 k.k. Przestępstwa przypisane oskarżonym zostały bowiem
popełnione przed wejściem w życie wskazanej nowelizacji art. 252 § 1 k.k., wobec
czego należało dokonać kwalifikacji prawnej czynów w oparciu o treść
wspomnianego przepisu z zaznaczeniem, że podstawą skazania i wymiaru kary
jest przepis art. 252 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 18 kwietnia 2010
r., albowiem niewątpliwie był on względniejszy dla sprawców. Brak takiego
dookreślenia, prowadzi do wniosku, że Sąd orzekający wbrew obowiązkowi
wynikającemu z art. 4 § 1 k.k., zastosował ustawę nową, cechującą się znacznie
surowszym zagrożeniem ustawowym za zarzucane oskarżonym przestępstwa.
Niepoprawienie wadliwej kwalifikacji prawnej przez Sąd drugiej instancji
stanowiło rażące naruszenie art. 455 k.p.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. i niewątpliwie
7
miało wpływ na treść wyroku tego Sądu, choć oczywiście nie byłoby wystarczające,
albowiem Sąd odwoławczy w konsekwencji poprawienia błędnej kwalifikacji
prawnej musiałby rozważyć na nowo kwestię wymiaru kar pozbawienia wolności na
gruncie poprzednio obowiązującego, łagodniejszego zagrożenia ustawowego za
przestępstwo z art. 252 § 1 k.k. Wadliwość kontroli odwoławczej nie sprowadza się
zatem jedynie do problemu kwalifikacji prawnej czynów przypisanych oskarżonym,
albowiem uchybienie w tym zakresie oddziaływało na płaszczyznę wymiaru kary,
która w związku z treścią art. 447 § 1 k.p.k. powinna stać się również przedmiotem
rozważań Sądu odwoławczego.
Biorąc to pod uwagę Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że z uwagi na
potrzebę zapewnienia kontroli instancyjnej wymiaru kary konieczne jest uchylenie
także orzeczenia wydanego przez Sąd pierwszej instancji i przekazanie temu
Sądowi sprawy do ponownego rozpoznania, zwłaszcza że to w tym wyroku przyjęta
została, błędna w świetle art. 4 § 1 k.k., kwalifikacja prawna czynów przypisanych
oskarżonym. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy rozważy na nowo
kwestię wymiaru kary pozbawienia wolności względem oskarżonych w świetle
obowiązującego do dnia 18 kwietnia 2010 r. pierwotnego zagrożenia ustawowego
karą pozbawienia wolności, przewidzianego za popełnienie przestępstwa
określonego w art. 252 § 1 k.k.
Z uwagi na to, że błędna kwalifikacja prawna została przyjęta także w
odniesieniu do czynu A. K., Sąd Najwyższy na podstawie art. 435 k.p.k. w zw. z art.
536 k.p.k. uchylił zaskarżone orzeczenie i poprzedzający je wyrok Sądu pierwszej
instancji także w stosunku do tego oskarżonego.
Mając na względzie to, że zarzut obrazy art. 455 k.p.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k.
doprowadził do uchylenia orzeczeń Sądów obu instancji, Sąd Najwyższy uznał za
przedwczesne rozpoznanie pozostałych zarzutów i na podstawie art. 436 k.p.k. w
zw. z art. 518 k.p.k. ograniczył rozpoznanie kasacji do wspomnianego zarzutu.
Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, Sąd Najwyższy orzekł jak w
wyroku, zwracając M. O. uiszczoną opłatę od kasacji w kwocie 750 złotych. O
kosztach pomocy prawnej udzielonej z urzędu L. O. orzeczono na podstawie § 14
ust. 2 pkt 6 i ust. 3 pkt 2 w zw. z § 2 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
8
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu (t.j.: Dz. U. z 2013 r., poz. 461).