Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 298/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Rafał Malarski (przewodniczący)
SSN Józef Dołhy
SSN Jarosław Matras (sprawozdawca)
Protokolant Marta Brylińska
w sprawie P. M.
skazanego z art. 258 § 1 k.k. i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 kpk
w dniu 7 listopada 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 4 lutego 2013 r.,
utrzymującego w mocy
wyrok Sądu Okręgowego w W.
z dnia 4 października 2011 r.
uchyla wyrok w zaskarżonym zakresie, tj. w odniesieniu do
utrzymania w mocy rozstrzygnięcia co do czynu
zakwalifikowanego z art. 291 § 1 kk (pkt XVI wyroku Sądu
Okręgowego w W.) oraz w konsekwencji - co do kary łącznej (pkt
XVIII c tegoż wyroku) i sprawę oskarżonego P. M. w zakresie
2
dotyczącym czynu z art. 291 § 1 kk przekazuje do ponownego
rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu.
UZASADNIENIE
P. M. zarzucono w akcie oskarżenia popełnienie trzech przestępstw, tj. z art.
258 § 1 k.k. (czyn ujęty w a.o. jaki IX), z art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.
(czyn w pkt X) oraz z art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu
narkomanii (czyn z pkt XI). Czyn zarzucony jako wyczerpujący znamiona
przestępstwa paserstwa z art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. został opisany
przez prokuratora jako polegający na tym, iż: „ w nieustalonym czasie, nie
wcześniej niż w dniu 22 i nie później niż w dniu 25 marca 2009 r. w W., przyjął
wzmacniacz samochodowy marki GS pochodzący z kradzieży z włamaniem do
samochodu marki Mitsubishi Eclipse, nr rej. […] dokonanej na szkodę R. N., przy
czym czynu tego dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu kary co najmniej 6 miesięcy
pozbawienia wolności, orzeczonej za umyślne przestępstwo podobne”.
Wyrokiem z dnia 4 października 2011 r., sygn. akt … 74/10, Sąd Okręgowy
w W. uznał oskarżonego za winnego wszystkich trzech przestępstw, i nie
dokonując żadnych zmian w opisie czynu z art. 291 § 1 k.k. skazał go za to
przestępstwo na karę roku pozbawienia wolności, zaś jako karę łączną,
obejmującą także skazania za pozostałe dwa przestępstwa (pkt IX i XVII wyroku),
wymierzył karę 4 lat pozbawienia wolności (pkt XXVIII c).
Apelację od tego wyroku w odniesieniu do tego oskarżonego złożył tylko obrońca
oskarżonego. Zaskarżając wyrok w całości zarzucił mu:
1/ bezwzględną przyczyną odwoławczą określoną w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.,
polegającą na nienależytym obsadzeniu Sądu tj. orzekanie przez Sąd I instancji w
składzie jednoosobowym, w odniesieniu do czynu z art. 189 § 3 k.k. (zarzut
popełnienia tego przestępstwa postawiono innym współoskarżonym w tym
procesie – uw. SN);
2/ błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia
mających istotny wpływ na treść orzeczenia, ujmowany w odniesieniu do udziału w
zorganizowanej grupie przestępczej;
3/ obrazę przepisów postępowania tj. art. 5 § 2 k.p.k., art. 7 k.p.k. i art. 410
k.p.k., mających istotny wpływ na treść orzeczenia poprzez dowolną ocenę
3
zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w zakresie czynów
przypisanych oskarżonemu w pkt X i XI.
W apelacji został postawiony także – z ostrożności procesowej – zarzut
rażącej niewspółmierności orzeczonej kary łącznej.
Tak formułując zarzuty apelacji skarżący wniósł o uchylenie wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu apelacji wyrokiem z dnia 4 lutego 2013 r.,
sygn. akt … 401/12, w odniesieniu do tego oskarżonego zaskarżony wyrok
utrzymał w mocy.
Kasację od tego wyroku w odniesieniu do skazanego P. M. wniósł Prokurator
Generalny.
Zaskarżając wyrok w zakresie rozstrzygnięcia w pkt 4, utrzymującego w
mocy wyrok Sądu i instancji w pkt XVI i XVIII c, zarzucił mu: „rażące i mające
istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów prawa karnego
procesowego, tj. art. 433 § 1 k.p.k. w zw. z art. 440 k.p.k., polegające na
przeprowadzeniu nienależytej kontroli odwoławczej i utrzymaniu w mocy rażąco
niesprawiedliwego orzeczenia, wydanego z naruszeniem przepisu prawa karnego
procesowego, a mianowicie art. 366 § 1 k.p.k., polegającym na niewyjaśnieniu
wszystkich istotnych okoliczności sprawy w przedmiocie ustalenia wartości
przedmiotu wykonawczego, co skutkowało przypisaniem oskarżonemu popełnienia
przestępstwa z art. 291 § 1 k.k. w sytuacji, gdy wartość ta determinuje prawno-
karną ocenę w zakresie odpowiedzialności sprawcy za przestępstwo lub
wykroczenie”.
Podnosząc taki zarzut Prokurator Generalny wniósł o uchylenie wyroku w
zaskarżonej części i przekazaniu sprawy w tym zakresie do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście zasadna, co skutkowało jej uwzględnieniem w trybie
określonym w art. 535 § 5 k.p.k. Rację ma skarżący, że sąd II instancji z rażącą
obrazą art. 433 § 1 k.p.k. nie rozpoznał sprawy w granicach zaskarżenia, czego
efektem było utrzymanie w mocy zaskarżonego wyroku w odniesieniu do skazania
za przestępstwo z art. 291 § 1 k.k., pomimo, iż w zakresie tego typu czynu
4
zabronionego nie ustalono wartości pochodzącego z kradzieży z włamaniem
przedmiotu przyjętego przez oskarżonego. Przypomnieć należy, że rzecz będąca
przedmiotem czynności wykonawczych ujętych w opisie wykroczenia z art. 122 § 1
k.w. (ujęto w tym przepisie - mienie, które pochodzi z kradzieży lub
przywłaszczenia) może pochodzić także z kradzieży z włamaniem (por. np.
uchwała SN z dnia 24 września 1997 r., I KZP 15/97, OSNKW 1997, z.11-12, poz.
96; wyrok SN z dnia 28 lipca 2004 r., V KK 104/04, LEX nr 121684). W takiej zatem
sytuacji, z uwagi na tzw. „przepołowiony” charakter czynu zabronionego opisanego
w typie przestępstwa z art. 291 § 1 k.k., wynikający z treści art. 122 § 1 k.w., i przy
określonej w tym przepisie wartości granicznej przedmiotu czynności wykonawczej,
która w dacie orzekania przez oba sąd wynosiła 250 zł (do dnia wejścia w życie
ustawy z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
karnego oraz niektórych innych ustaw - Dz. U. z 2013, poz.1247), obowiązkiem
sądu I instancji było ustalenie wartości tej rzeczy, tak aby prawidłowo określić
zasadę odpowiedzialności za taki czyn. Tymczasem sąd ten tej okoliczności w
ogóle nie zweryfikował, albowiem z uzasadnienia wyroku wynika, iż kwestia ta nie
była przedmiotem prawnych ocen (str. 80-81). Co więcej, wzmacniacz ten w czasie
postępowania przygotowawczego zabezpieczono i następnie wydano go
pokrzywdzonemu, nie ustalając w czasie przesłuchania tego świadka wartości tego
urządzenia (k.1093-194 oraz 1109 i 1110), ani też nie dopuszczając innego dowodu
celem określenia wartości tego przedmiotu. W toku postępowania sądowego
przesłuchano R. N. w sposób pobieżny, nie wnikając zupełnie w kwestie określenia
wartości tego przedmiotu, choć jak wykazano powyżej, kwestia ta była relewantna
(por. k. 3104); doszło więc wówczas do rażącej obrazy art. 366 § 1 k.p.k. przez sąd
I instancji.
W apelacji co do rozstrzygnięcia odnośnie tego czynu skierowano zarzuty,
które dotyczyły dowodów i właściwej ich oceny (art. 7 i 410 k.p.k.). To zatem w
ramach tych zarzutów, kwestionujących trafność ustaleń faktycznych sąd II instancji
miał obowiązek dokonania kontroli zaskarżonego rozstrzygnięcia. Jak wykazano
jest niesporne, że wartość przedmiotu czynności wykonawczej paserstwa jest
elementem kształtującym prawny byt wykroczenia lub też przestępstwa, a zatem
powinna być także przedmiotem ocen w kategorii trafnych ustaleń faktycznych.
5
Tymczasem w uzasadnieniu wyroku kwestii tego zarzutu poświecono kilka zdań, z
których żadne nie odniosło się do tej kluczowej kwestii (str. 64-65 uzasadnienia
wyroku). Co więcej, w uzasadnieniu wyroku odesłano w tym zakresie do rozważań
sądu I instancji zawartych w uzasadnieniu wyroku na k.102 - 104 uzasadnienia,
chociaż uzasadnienie to liczyło tylko 90 kart. Nie jest zatem tak jak twierdzi
Prokurator Generalny, że w tym zakresie kwestia wartości przedmiotu czynności
paserstwa nie mieściła się w granicach środka odwoławczego określonych w art.
433 § 1 k.p.k., co z kolei powinno skutkować koniecznością zastosowania art. 440
k.p.k. przez sąd odwoławczy. Granice środka odwoławczego w tej sprawie były
wyznaczone poprzez zaskarżenie wyroku co do tego czynu w całości, zaś zarzut
sformułowany do tego przestępstwa odnosił się zarówno do niewłaściwej oceny
dowodów, jak i w konsekwencji wadliwych ustaleń faktycznych poczynionych co do
popełnienia tego przestępstwa. Nie sposób twierdzić, że w takich ramach nie
mieścił się obowiązek skontrolowania wartości przedmiotu przyjętego z kradzieży z
włamaniem.
Okoliczność ta – czyli niezasadność powołania się skarżącego także na
obrazę art. 440 k.p.k. – nie ma jednak żadnego znaczenia w kontekście zasadności
kasacji, skoro doszło do rażącego naruszenia przepisu art. 433 § 1 k.p.k., co mogło
mieć oczywisty i istotny wpływ na treść wydanego wyroku. Nie sposób wykluczyć,
że właściwa kontrola w tym obszarze może skutkować przyjęciem, iż przypisany
oskarżonemu czyn stanowi wykroczenie, którego karalność uległa już
przedawnieniu. Konieczne stało się zatem uchylenie wyroku w tej części i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w sądzie II instancji. Sąd ten
rozpozna apelację obrońcy w zakresie tego czynu i ustosunkuje się w jej ramach do
kwestii wartości przedmiotu paserstwa, rozważając ewentualnie zastosowanie art.
452 § 2 k.p.k. Konsekwencją uchylenia wyroku w tym zakresie jest również
uchylenie rozstrzygnięcia o karze łącznej.