Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 169/14
POSTANOWIENIE
Dnia 6 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jacek Sobczak (przewodniczący)
SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca)
SSN Dariusz Świecki
Protokolant Teresa Jarosławska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Jerzego Engelkinga,
w sprawie A. W.
skazanego z art. 244 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 6 listopada 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego,
od wyroku Sądu Rejonowego w Ł.
z dnia 11 września 2012 r.,
1. oddala kasację;
2. wydatkami za postępowanie kasacyjne obciąża Skarb
Państwa.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w Ł. wyrokiem z dnia 11 września 2012 r., A. W. uznał za
winnego tego, że w dniu 16 lipca 2010 r. w Ł. woj. L. jechał jako kierujący
samochodem marki Peugeot 406 o nr rej.[…], czym nie zastosował się do
orzeczonego wyrokiem Sądu Rejonowego w W., sygn. … 1229/06, zakazu
kierowania pojazdami mechanicznymi, tj. przestępstwa z art. 244 k.k. i za to na
podstawie powołanego przepisu skazał go na karę roku i 6 miesięcy
pozbawienia wolności. Na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. w zw. z art. 70 § 1 pkt 1
k.k. wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności
2
warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 5 lat. Na podstawie art. 71 § 1
k.k. orzekł wobec oskarżonego karę 100 stawek dziennych grzywny po 10
złotych każda. Nadto obciążył oskarżonego kosztami sądowymi (k.57).
Wyrok ten nie został zaskarżony przez żadną ze stron i uprawomocnił
się bez kontroli instancyjnej w dniu 19 września 2012 r. (k. 65).
Jednocześnie wyrokiem Sądu Rejonowego w P. z dnia 3 lipca 2012 r.,
sygn. akt … 473/12, A. W., został uznany winnym tego, że w dniu 3 czerwca
2010 r. w miejscowości M. prowadził pojazd mechaniczny w postaci motocykla
marki Yamacha nr rej.[…], czym nie zastosował się do orzeczonego wyrokiem
Sądu Rejonowego w W. z dnia 5 marca 2009 roku, sygn. akt … 1229/06,
zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres roku, tj.
czynu z art. 244 k.k., oraz tego, że w dniu 16 lipca 2010 r. w Ł. prowadził
pojazd mechaniczny w postaci samochodu osobowego marki Peugeot 406 o nr
rej.[…], czym nie zastosował się do orzeczonego wyrokiem Sądu Rejonowego
w W. z dnia 5 marca 2009 r., sygn. akt …1229/06, zakazu prowadzenia
wszelkich pojazdów mechanicznych na okres roku, tj. czynu z art. 244 k.k.,
przy czym ustalił, iż czyny te stanowiły ciąg przestępstw oraz wyczerpywały
dyspozycję art. 244 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. i za to na podstawie tych
przepisów wymierzył oskarżonemu karę roku pozbawienia wolności,
zasadzając nadto koszty sądowe.
Od tego wyroku apelację wywiódł obrońca oskarżonego zarzucając
orzeczeniu Sądu I instancji rażącą surowość wymierzonej oskarżonemu
bezwzględnej kary pozbawienia wolności. Powołując się na powyższe wniósł
on o zmianę zaskarżonego wyroku i zastosowanie warunkowego zawieszenia
wykonania orzeczonej kary.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 6 grudnia 2012 r., sygn. akt …
1168/12 utrzymał zaskarżony wyrok uznając wniesioną apelację za oczywiście
bezzasadną. Jednocześnie obciążył oskarżonego kosztami sądowymi
postępowania odwoławczego (k. 121).
W takim stanie sprawy Prokurator Generalny na podstawie art. 521 § 1
k.p.k. wywiódł kasację od prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Ł. z dnia
11 września 2012 r., sygn. akt … 633/12, na korzyść skazanego A. W. i na
3
zasadzie art. 523 § 1 k.p.k., art. 526 § 1 k.p.k. oraz art. 537 § 1 i 2 k.p.k.
powyższemu wyrokowi zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść
orzeczenia naruszenie przepisu prawa karnego procesowego, a mianowicie art.
17 § 1 pkt 7 k.p.k., polegające na przeprowadzeniu postępowania karnego
przeciwko A. W. o przestępstwo z art. 244 k.k. popełnione w dniu 16 lipca 2010
r. w Ł., zakończonego wydaniem przez Sąd Rejonowy w Ł. w dniu 11 września
2012 r. wyroku skazującego pomimo prowadzenia wszczętego wcześniej
postępowania karnego o to samo przestępstwo, popełnione przez tego samego
oskarżonego, zakończonego wydaniem wobec niego przez Sąd Rejonowy w P.
wyroku skazującego w dniu 3 lipca 2012 r., sygn. akt … 473/12, utrzymanego
w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w W. z dnia 6 grudnia 2012 r., sygn.
akt … 1168/12.
W konsekwencji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
umorzenie postępowania wobec A. W. na podstawie art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.
Natomiast obecny na rozprawie kasacyjnej Prokurator Prokuratury
Generalnej złożył wniosek o oddalenie wywiedzionej kasacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego skonstruowana na zarzucie opartym o
przeszkodę prawną prowadzenia postępowania w postaci zawisłości sprawy
(lis pendens), nie zasługiwała na uwzględnienie, mimo że znaczna część
zamieszczonych w niej uwag okazała się zasadna. Skarżący w sposób
dostateczny nie wziął pod uwagę wszystkich konsekwencji jakie na byt prawny
wyroku Sądu Rejonowy w Ł. z dnia 11 września 2012 r., sygn. akt … 633/12,
skazującego A. W. za przestępstwo z art. 244 k.k., wywarł wyrok Sądu
Rejonowego w P. z dnia 3 lipca 2012 r., sygn. akt … 473/12. W obydwu tych
sprawach skazano oskarżonego za to samo przestępstwo, skoro przyjęte przez
wskazane Sądy opisy czynu popełnionego przez oskarżonego popełnionego w
dniu 16 lipca 2010 r. w Ł. są niemal identyczne i mieszczą się w granicach
tego samego historycznego zdarzenia, pozostaje bowiem niezmienna osoba
sprawcy, czas i miejsce zdarzenia, jak też podejmowane czynności
wykonawcze, nakierowanie na zignorowanie orzeczonego wobec oskarżonego
4
wyrokiem Sądu Rejonowego w W. w sprawie … 1229/06 rocznego zakazu
kierowania pojazdami mechanicznymi.
Warto przypomnieć, że negatywna przesłanka procesowa lis pendens
(art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.) oznacza, iż nie wszczyna się postępowania, a
wszczęte umarza gdy postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej
osoby wcześniej wszczęte toczy się. Stan zawisłości sprawy jako przeszkoda
prawna prowadzenia postępowania związany jest ze względami ekonomiki
procesowej i powstaje z chwilą wejścia postępowania przygotowawczego w
fazę in personam.
Odnosząc te uwagi do niniejszego postępowania należy stwierdzić, że
sprawa … 473/12 Sądu Rejonowego w P., na etapie postępowania
przygotowawczego prowadzona była pod nadzorem tamtejszej Prokuratury
Rejonowej. Postanowieniem z dnia 16 stycznia 2012 r. właściwa jednostka policji
wszczęła dochodzenie w sprawie o czyn z art. 244 k.k., który nie został bliżej
sprecyzowany co do jego daty (k.17), zaś wszczęcie dochodzenia przeciwko A. W.
o przestępstwo z art. 244 k.k. popełnione w dniu 3 czerwca 2011 r. w miejscowości
M. nastąpiło dnia 27 grudnia 2011 r. (k.33). Natomiast zarzut popełnienia tego
przestępstwa przedstawiono A. W. w dniu 30 stycznia 2012 r. Wówczas odbyło się
również w tym zakresie jego przesłuchanie (k. 19, 21-22). Z kolei wydanie
postanowienia o przedstawieniu zarzutu popełnienia przez . J. W. występku z art.
244 k.k. dokonanego w dniu 16 lipca 2010 r. w Ł. nastąpiło 11 kwietnia 2012 r., zaś
jego ogłoszenia i przesłuchania podejrzanego dokonano w dniu 13 kwietnia 2012 r.
(k. 61-63).
Natomiast postępowanie przygotowawcze sprawie … 633/12, która zostało
prawomocnie zakończone zaskarżonym wyrokiem, prowadzone było pod nadzorem
Prokuratury Rejonowej w Ł. Policja dnia 12 stycznia 2021 r. wszczęła dochodzenie
w sprawie niezastosowania się przez A. W. w dniu 16 lipca 2010 r. w Ł. do zakazu
prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych, orzeczonego wyrokiem Sądu
Rejonowego w W., sygn. … 1229/06, tj. o czyn z art. 244 k.k. (k.7). W dniu 2 lutego
2012 r. wydano postanowienie o przedstawieniu A. W. zarzutu popełnienia tego
przestępstwa (k.48), które ogłoszono podejrzanemu 27 kwietnia 2012 r. Tego
5
samego dnia doszło również do jego przesłuchania w Komisariacie Policji W. B. (k.
49-50).
W związku z tym rację ma Prokurator Generalny, że postępowanie karne w
sprawie … 633/12, prawomocnie zakończonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Ł. z
dnia 11 września 2012 r., w jej toku objęte było ujemną przesłanką procesową w
postaci stanu zawisłości sprawy (art. 17 § 1 pkt. 7 k.p.k.), ponieważ w tym
postępowaniu ogłoszono podejrzanemu zarzut popełnienia tożsamego występku z
art. 244 k.k. chronologicznie później, niż na etapie postępowania
przygotowawczego w sprawie … 473/12 Sądu Rejonowego w P. Należy jednak
zauważyć, że wyrok wydany przez Sąd Rejonowy w Ł., sygn. akt … 633/12,
uprawomocnił się bez kontroli instancyjnej w dniu 19 września 2012 r. zaś w tej
dacie wyrok Sądu Rejonowego w P. z dnia 3 lipca 2012 r. sygn. akt … 473/12, który
objął również ten sam występek z art. 244 k.k. był nieprawomocny, ponieważ
obrońca oskarżonego wywiódł od tego wyroku apelację w części dotyczącej
orzeczenia o karze. Z tego powodu zapadły w sprawie … 633/12 wyrok, który
uzyskał przymiot prawomocności materialnej, powodował wystąpienie stanu rzeczy
osądzonej (res iudicata) i uniemożliwiał akceptację przez Sąd Okręgowy w W.,
orzekający w postępowaniu odwoławczym, sygn. akt … 1188/12,
nieprawomocnego na datę rozpoznania apelacji (6 grudnia 2012 r.), wyroku Sądu
Rejonowego w P., wydanego w sprawie … 473/12, w części dotyczącej skazania
za przestępstwo z art. 244 k.k., stanowiące przedmiot rozpoznania w obydwu
wskazanych wyżej postępowaniach karnych.
Na gruncie tej sytuacji procesowej warto wspomnieć, że przesłanka lis
pendens stanowiąca obecnie względny powód odwoławczy (art. 438 pkt 2 k.p.k.),
formułuje zakaz równoległego prowadzenia postępowań karnych dotyczących tego
samego przedmiotu procesu, w stosunku do tej samej osoby, podyktowany
względami ekonomiki procesowej. Doznaje ona znacznego osłabienia w
momencie, gdy w jednym z postępowań obejmujących tożsamy czyn zapadnie
prawomocny wyrok skazujący. Wówczas zaczyna funkcjonować negatywna
przesłanka procesowa w postaci powagi rzeczy osądzonej, która nie pozwala
prowadzić drugiego postępowania o to samo historyczne zdarzenie, nawet w
ramach kontynuacji dotychczasowych czynności procesowych, a w konsekwencji
6
wydania przez Sąd kolejnego wyroku skazującego co do tego samego czynu. W
ten sposób zostaje zapewniona stabilność prawa i orzeczeń organów procesowych
w postępowaniu karnym oraz realizowana jest zasada ne bis in idem, stanowiąca
gwarancję, że nikt nie będzie pociągany więcej niż raz do odpowiedzialności karnej
za ten sam czyn zabroniony pod groźbą kary (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
12 lutego 2014 r., V KK 407/13, LEX nr 1439399).
Powaga rzeczy osądzonej zaliczona została przez ustawodawcę do
bezwzględnych przyczyn odwoławczych. W związku z tym stosownie do treści art.
439 § 1 pkt 8 k.p.k. orzekający w sprawie … 1188/12, Sąd Okręgowy w W.,
obowiązany był uwzględnić tą przeszkodę niezależnie granic zaskarżenia i
podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia, poprzez
uchylenie wyroku Sądu I instancji wydanego w sprawie … 473/12 w zakresie
nieprawomocnego skazania oskarżonego za przestępstwo z art. 244 k.k.
popełnione w dniu16 lipca 2010 r. w Ł., co doprowadziłoby do wyeliminowania z
obrotu prawnego drugiego wyroku wydanego wobec oskarżonego w odniesieniu do
tego czynu.
Zatem, Prokurator Generalny, w tym układzie procesowym, powinien
skierować kasację do orzeczenia Sądu Okręgowego w W. zapadłego w sprawie …
1188/12, w zakresie w jakim Sąd ten utrzymał w mocy wyrok Sądu Rejonowego w
P. wydany w sprawie … 473/12, co do występku z art. 244 k.k., objętego w dacie
wyrokowania przez Sąd odwoławczy rażącym uchybieniem w postaci powagi
rzeczy osądzonej, a nie do wyroku Sąd Rejonowego w Ł. z dnia 11 września 2012
r., sygn. akt … 633/12 kończącego postępowanie, w toku którego wystąpiła
przeszkoda lis pendens.
Dlatego też należało oddalić kasację Prokuratora Generalnego. Orzeczenie
wydatkach poniesionych przez Skarb Państwa w postępowaniu kasacyjnym oparto
na podstawie art.638 k.p.k.