I UK 172/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:02-02-2015
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I PK 83/09 I UK 373/07 III CK 3/05 III ZP 30/01 I ACa 882/07 I UK 1/09 I UK 102/09 I UK 20/08 IV CKN 970/00
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt I UK 172/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Romualda Spyt (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania A. B.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 17 grudnia 2014 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 17 grudnia 2013 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2013 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w T. zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
Oddział w T. z dnia 26 lipca 2012 r. w ten sposób, że przyznał A. B. prawo do
emerytury od dnia 26 czerwca 2012 r.
Sąd Okręgowy ustalił, że A. B. urodzony w dniu 14 sierpnia 1951 r. ukończył
60 lat. Odwołujący legitymował się wymaganym okresem składkowym i
2
nieskładkowym w wymiarze ponad 25 lat na dzień 1.01.1999 r. tj. 29 lat, 2 miesiące
i 27 dni. Nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Z dniem 15 czerwca
2012 r. rozwiązał stosunek pracy za porozumieniem stron. W dniu 26 czerwca 2012
r. wystąpił z wnioskiem o emeryturę. Odwołujący był zatrudniony w wymiarze
pełnego etatu w Zakładach Mechanicznych „T.” S.A. w okresie od 23.03.1974 r. do
31.07.1976 r. na stanowisku samodzielny technolog i od 1.08.1976 r. do
30.04.1997 r. na stanowisku technolog. W latach 1974-1975 została utworzona
sekcja obrabiarek, zajmowała się przenoszeniem technologii konwencjonalnej na
elektroniczną. Zajmował się opracowywaniem technologii i konstrukcji na obrabiarki
cyfrowe, przenosił dane na taśmy perforowane, na specjalnych urządzeniach.
Odwołujący pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy monitorach
ekranowych za pomocą których: przygotowywał i opracowywał założenia
techniczne dla poszczególnych procesów technologicznych w formie elektronicznej,
wykonywał obliczenia w formie elektronicznej, rysował schematy i rysunki
konstrukcyjne w formie elektronicznej, opracowywał programy komputerowe na
poszczególne procesy technologiczne - procesy obróbcze na obrabiarki sterowane
numerycznie CNC, transformował opracowane programy na monitory ekranowe
stanowiące wyposażenie obrabiarek sterowanych numerycznie CNC, tworzył bazy
danych - zapisywał opracowane programy komputerowe. Pracował na ploterach tj.
urządzeniu mechanicznym i bardzo dużym monitorze tj. 36 cali, które wytwarzały
bardzo duże pole magnetyczne. Dopiero po kilku latach założono na monitory siatki
ochronne. W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy powołał się na
przepisy z art. 184 ust. 1, art. 32 ust. 1,2,4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. Nr
39, poz. 353 ze zm.) oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego
1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.)
stwierdzając, że w świetle tych przepisów dla uzyskania przez wnioskodawcę
prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach - istotne jest
rozstrzygnięcie spornej kwestii, czy okres jego zatrudnienia w Zakładach
Mechanicznych „T.” S.A. w okresie od 23.03.1974 r. do 31.07.1976 r. na
stanowisku samodzielny technolog i od 01.08.1976 r. do 30.04.1997 r. na
3
stanowisku technolog podlega zaliczeniu jako praca w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów powołanego wyżej
rozporządzenia. Wnioskodawca domagał się ustalenia przez Sąd, że wykonywał w
tym okresie pracę w szczególnych warunkach określoną w Wykazie A dziale XIV
pkt 5 - polegającą na pracy szczególnie obciążającej narząd wzroku i wymagającej
precyzyjnego widzenia - w kartografii, montażu mikroelementów wymagającego
posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych
monitorów ekranowych. W ocenie Sądu praca odwołującego się tego odpowiadała -
zgodnie z wykazem A dział XIV pkt 5 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów
z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze tj. – pracy podczas, której
szczególnie obciążony był narząd wzroku oraz praca ta wymagała precyzyjnego
widzenia. Po uwzględnieniu tego okresu odwołujący legitymuje się wymaganym
okresem pracy w warunkach szczególnych określonych w wykazie A w wymiarze
co najmniej 15 lat. W ocenie Sądu Okręgowego równie ważna dla rozstrzygnięcia
sprawy była okoliczność, że Z. P. wykonującemu pracę u tego pracodawcy w
okresie od 1.11.1973 r. do 16.11.1992 r. na stanowisku monter elektronicznych
maszyn liczących - elektronik maszyn liczących, monter elementów
półprzewodnikowych ma zaliczony ten okres jako okres pracy w warunkach
szczególnych na podstawie świadectwa wykonywania pracy w warunkach
szczególnych i w konsekwencji organ rentowy przyznał mu emeryturę po
ukończeniu 60 roku życia na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z
FUS oraz H. K., który pracował u tego pracodawcy w okresie od 1.11.1973 r. do
31.12.1997 r. na stanowisku monter elektronicznych maszyn liczących, specjalisty
ds. technicznej obsługi sprzętu informatycznego, konserwatora systemu EMC,
elektronika maszyn liczących uznano ten okres jako okres pracy w warunkach
szczególnych na podstawie świadectw wykonywania pracy w warunkach
szczególnych i w konsekwencji organ rentowy przyznał mu emeryturę po
ukończeniu 60 roku życia na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z
FUS. Sąd uznał, że zasada równego traktowania ubezpieczonych w podobnych
okolicznościach skłania do jednakowego rozstrzygnięcia tych spraw, skoro
odwołujący pracował na tych samych maszynach, tych samych elektronicznych
4
monitorach ekranowych co wynika z całości zgromadzonego w sprawie materiału
dowodowego i ustalonego na ich podstawie stanu faktycznego.
Biorąc powyższe ustalenia pod uwagę Sąd pierwszej instancji uznał, że
wnioskodawca spełnia przesłanki do przyznania emerytury w obniżonym wieku
emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach,
wynikające z treści art. 32 w zw. z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a
w szczególności § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze (Dz.U. 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.).
Na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.
wyrokiem z dnia 17 grudnia 2013 r. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, stanowisko Sądu pierwszej instancji, uznające
sporny okres pracy wnioskodawcy od 23 marca 1974 r. do 30 kwietnia 1997 r. za
okres pracy w warunkach szczególnych z wykazu A wskazanego rozporządzenia z
dnia 7 lutego 1983 r., dział XIV, pkt 5, nie było uzasadnione.
Praca wnioskodawcy na stanowisku starszego technologa, technologa, na
którym to stanowisku przygotowywał i opracowywał założenia technologiczne dla
poszczególnych procesów technologicznych w formie elektronicznej, wykonywał
obliczenia w formie elektronicznej, przygotowywał schematy i rysunki konstrukcyjne,
opracowywał programy komputerowe na poszczególne procesy technologiczne,
wdrażał opracowane programy, tworzył bazy danych, posługując się komputerem –
nie była pracą przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, szczególnie
obciążającą narząd wzroku i wymagającą precyzyjnego widzenia - w rozumieniu
powołanego wyżej działu XIV pkt 5 Wykazu A. Sąd wskazał, że w wykazie
stanowisk zawartych pod poz. 5 działu XIV załącznika nr 1 do zarządzenia nr 3
Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. w sprawie
stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu
maszynowego (wykaz resortowy mający charakter informacyjny, techniczno-
porządkujący, uściślający stanowiska pracy w szczególnych warunkach), jako
prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia
5
wymieniono stanowiska: fotograf fotopoligraficzny, grawer mikroelementów,
kontroler jakości, monter elementów półprzewodnikowych, operator mikroskopów i
monitorów ekranowych. ponadto Sąd zauważył, że dla uznania danej pracy
świadczonej w szczególnych warunkach za dającą podstawę do przyznania
emerytury w niższym wieku emerytalnym, niezbędnym było wykonywanie jej w
pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy (jak to
wynika z § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r.). Wnioskodawca w
zakresie swych obowiązków miał także szkolenie fachowe młodszych pracowników.
Sąd stwierdził również, że bez znaczenia dla niniejszej sprawy była
okoliczność, iż powołanym w sprawie świadkom organ rentowy uznał pracę w
szczególnych warunkach u tego pracodawcy. Osoby te zajmowały inne stanowiska,
charakteryzujące się innymi zakresami czynności - byli monterami elektronicznych
maszyn liczących, elektronikami maszyn liczących oraz monterami elementów
półprzewodnikowych. Zdaniem Sądu ubezpieczony nie wykazał okresu co najmniej
15 lat pracy w warunkach szczególnych, a zatem nie zostały spełnione wszystkie
przesłanki z art. 184 ustawy emerytalnej niezbędne do przyznania emerytury w
wieku obniżonym.
A. B. zaskarżył w całości wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 17 grudnia 2013 r.
skargą kasacyjną. Skarżący zarzucił przedmiotowemu wyrokowi naruszenie prawa
materialnego: - przepis działu XIV punkt 5 wykazu A, stanowiącego załącznik do
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) - przez jego błędną
wykładnię polegającą na przyjęciu, że okres pracy wnioskodawcy od 23 marca
1974 r. do 30 kwietnia 1997 r. na stanowisku samodzielnego technologa,
technologa wykonywanej przy użyciu komputera nie jest okresem pracy w
warunkach szczególnych z wykazu A dział XIV pkt 5, bowiem jest pracą
szczególnie obciążającą narząd wzroku i wymagająca precyzyjnego widzenia; oraz
§ 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
szczególnym charakterze, przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie
oraz uznanie, że występujące w zakresie obowiązków odwołującego „szkolenie
6
fachowe młodszych pracowników” nie pozwala na uznanie świadczonej przez niego
pracy na stanowisku samodzielnego technologa oraz technologa za pracę w
szczególnych warunkach wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,
podczas gdy ewentualne czynności wykonywane w warunkach nienarażających na
działanie czynników szkodliwych dla zdrowia mają charakter uboczny w stosunku
do czynności wykonywanych w ramach pracy w warunkach szczególnych. Ponadto
skarga kasacyjna została oparta także na drugiej podstawie kasacyjnej - tj. na
podstawie naruszenia przepisów postępowania. W ocenie skarżącego doszło do
naruszenia: - art. 232 zdanie 2 k.p.c. w związku z art. 278 § 1 k.p.c., polegające na
nieprzeprowadzeniu w niniejszej sprawie przez Sąd z urzędu, dowodu z opinii
biegłego sądowego posiadającego wiedzę specjalną z zakresu szkodliwości
oddziaływania stosowanych w latach 1974-1997 r. monitorów ekranowych na
stanowisku pracy odwołującego, co było niezbędne celem ustalenia czy
wykonywana przez odwołującego w spornym okresie praca była szczególnie
obciążającą narząd wzroku i wymagającą precyzyjnego widzenia, co w
konsekwencji doprowadziło do wydania wyroku Sądu drugiej instancji z istotnym
naruszeniem przepisów postępowania polegającym na rozstrzygnięciu sprawy na
podstawie zebranego w sprawie niepełnego materiału dowodowego,
niepozwalającego na rzetelną ocenę istnienia bądź nieistnienia przesłanek do
uznania spornych okresów za prace w warunkach szczególnych; - oraz art. 382
k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niedokonanie ustaleń faktycznych i
nieprzeprowadzenie oceny dowodów przez Sąd drugiej instancji, które
uzasadniałyby dokonanie odmiennych ustaleń w sprawie od ustaleń Sądu
Okręgowego w T. i niewskazanie w uzasadnieniu wyroku dowodów w oparciu, o
które ustalono podstawę faktyczną rozstrzygnięcia, skutkującą odmiennymi
ustaleniami niż Sąd pierwszej instancji. Wskazując na powyższe podstawy
kasacyjne skarżący wniósł o uchylenie w całości wyroku Sądu Apelacyjnego
Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 2013 r. i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd drugiej instancji; -
ewentualnie - o uchylenie w całości wyroku Sądu Apelacyjnego oraz orzeczenie, co
do istoty sprawy poprzez oddalenie apelacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
7
Skarga kasacyjna podlega oddaleniu, gdyż rozstrzygnięcie Sądu drugiej
instancji odpowiada prawu. Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw.
Zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych „wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1,
rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom
wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie
przepisów dotychczasowych”. Wykładni pojęcia „przepisy dotychczasowe” dokonał
Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 13 lutego 2002 r., III ZP
30/01 (OSNAPiUS 2002 nr 10, poz. 243), wskazując, że „przepisy dotychczasowe”,
o których mowa w odesłaniu, to § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7
lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze
zm.), stanowiący, iż okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na
zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w
pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy; § 4-8a
określające wiek emerytalny i okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach
pracowników wykonujących prace wyszczególnione w wykazach A i B
stanowiących załącznik do rozporządzenia oraz § 9-15 dotyczące wieku
emerytalnego i warunków przechodzenia na emeryturę osób zatrudnionych w
szczególnym charakterze. Jednocześnie „przepisy dotychczasowe” w rozumieniu
art. 32 ust. 4 to wyłącznie przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego
1983 r. Z kolei definicję ustawową „pracy w szczególnych warunkach” zawiera
art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Mianowicie, zgodnie z tym
przepisem, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się
pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz
o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności
psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Praca w
warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest
narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki. Jako przykłady takiej pracy można
wymienić: pracę w narażeniu na hałas przekraczający dozwolone normy, w
8
zapyleniu, w oparach chemicznych, w wysokich temperaturach lub zmiennych
warunkach atmosferycznych. Pracę taką pracownik musi wykonywać stale i w
pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (§ 2 ust. 1
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.), aby nabyć prawo do
emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Motyw przyświecający ustawodawcy
w stworzeniu instytucji przewidzianej w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z
FUS opiera się zatem na założeniu, że praca wykonywana w szczególnych
warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym
stanowisku pracy przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu,
stąd też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni
ubezpieczeni. Pamiętać również należy, iż prawo do emerytury w obniżonym wieku
emerytalnym stanowi odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS i określonego w nim wieku emerytalnego, tak więc
przepisy regulujące to prawo należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie
celu uzasadniającego to odstępstwo.
Przenosząc powyższe rozważania ogólne na grunt niniejszej sprawy
stwierdzić należy, że trafnie Sąd Apelacyjny ustalił, że zebrany w sprawie materiał
dowodowy nie pozwala na przyznanie wnioskodawcy emerytury z tytułu pracy w
warunkach szczególnych albowiem nie udowodnił on, że pracował w takich
warunkach co najmniej przez 15 lat.
Sąd Najwyższy nie dostrzega pozytywnej regulacji normatywnej, która ex
definitione pozwalałaby przyjąć, że każda praca w pełnym wymiarze na stanowisku
pracy wyposażonym w monitor ekranowy jest pracą w szczególnych warunkach w
rozumieniu pkt 5, dział XIV, wykaz A rozporządzenia. Przepisy rozporządzenia z 1
grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach
wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. Nr 148, poz. 973) określają wymagania
bhp oraz ergonomii, jak i organizacji pracy na stanowiskach wyposażonych w
monitory ekranowe. Jednakże przepisów nawet tego rozporządzenia nie stosuje się
do każdej pracy z systemem komputerowym (§ 3), przykładowo do systemów
przenośnych nieprzeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy. Z
uwagi na treść przepisu z pkt 5 może zachodzić potrzeba odwołania się do różnych
reguł wykładni, punktem wyjścia winny być jednak łącznie wszystkie przesłanki
9
pracy w szczególnych warunkach. Chodzi więc o pracę o znacznej szkodliwości i
uciążliwości, szczególnie obciążającej narząd wzroku, co ma pozostawać z
określoną czynnością polegającą na „obsłudze”, a nie tylko na posługiwaniu się w
pracy elektronicznym monitorem ekranowym. Poprzestanie na takiej normie, przy
powszechnym posługiwaniu się komputerem w pracy na wielu różnych
stanowiskach prowadziłoby do zatarcia różnic między pracą w szczególnych
warunkach i pracą w której pracownik posługuje się komputerem. Wyrażenia
„obsługiwać”, „posługiwać się” albo „pracować” z pomocą komputera semantycznie
i funkcjonalnie mają inne znaczenie. Przepis pkt 5 nie ma na uwadze samego
posługiwania się komputerem w pracy, lecz pracę szczególnie obciążającą wzrok i
wymagającą precyzyjnego widzenia przy obsłudze elektronicznych monitów
ekranowych. Z ustaleń niniejszej sprawy wynika, że ubezpieczony nie wykonywał
tak kwalifikowanej pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na
danym stanowisku pracy.
Praca wnioskodawcy na stanowisku starszego technologa, technologa, na
którym to stanowisku przygotowywał i opracowywał założenia technologiczne dla
poszczególnych procesów technologicznych w formie elektronicznej, wykonywał
obliczenia w formie elektronicznej, przygotowywał schematy i rysunki konstrukcyjne,
opracowywał programy komputerowe na poszczególne procesy technologiczne,
wdrażał opracowane programy, tworzył bazy danych, posługując się komputerem –
nie była pracą przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, szczególnie
obciążającą narząd wzroku i wymagającą precyzyjnego widzenia - w rozumieniu
powołanego wyżej działu XIV pkt 5 Wykazu A.
Bez znaczenia dla niniejszej sprawy była także okoliczność, iż powołanym w
sprawie świadkom organ rentowy uznał pracę w szczególnych warunkach u tego
pracodawcy. Osoby te zajmowały inne stanowiska, charakteryzujące się innymi
zakresami czynności - byli monterami elektronicznych maszyn liczących,
elektronikami maszyn liczących oraz monterami elementów półprzewodnikowych.
W zakresie drugiej podstawy skargi kasacyjnej stwierdzić należy, że
skarżący naruszenie reguł swobodnej oceny dowodów utożsamia z błędnymi
ustaleniami faktycznymi. Jak podkreślono w orzecznictwie, błędne ustalenia
faktyczne mogą jedynie być, ale nie muszą, skutkiem nieprawidłowej oceny
10
materiału dowodowego (zob. wyrok SA w Poznaniu z dnia 27 listopada 2007 r.,
I ACa 882/07, LEX nr 466439). Skarga kasacyjna nie dostarczyła przyczyn
dyskwalifikujących postępowanie sądu w zakresie ustaleń. Skarżący powinien
zwłaszcza wskazać, jakie kryteria oceny zostały naruszone przez sąd przy analizie
konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub
niesłuszne im taką moc przyznając (zob. postanowienie SN z dnia 23 stycznia
2001 r., IV CKN 970/00, LEX nr 52753, wyrok SN z dnia 6 lipca 2005 r., III CK 3/05,
LEX nr 180925). W konsekwencji, dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 382
k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. nie można było poprzestać na stwierdzeniu, że dokonane
ustalenia faktyczne są wadliwe, odnosząc się do stanu faktycznego, który w
przekonaniu skarżącego nie odpowiada rzeczywistości. Mając powyższe na
uwadze podnoszony w skardze zarzut naruszenia art. 232 zdanie 2 k.p.c. -
polegający na nieprzeprowadzeniu w niniejszej sprawie przez Sąd z urzędu,
dowodu z opinii biegłego sądowego posiadającego wiedzę specjalną z zakresu
szkodliwości oddziaływania stosowanych w latach 1974-1997 r. monitorów
ekranowych na stanowisku pracy odwołującego - nie ma uzasadnienia. Obowiązek
dopuszczenia takiego dowodu zachodzi wówczas, gdy istnieje taka potrzeba, to w
gestii stron postępowania spoczywa inicjatywa dowodowa. (por. wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia 24 czerwca 2008 r., I UK 373/07, LEX nr 496398, z dnia 5
sierpnia 2008 r., I UK 20/08, LEX nr 500231, z dnia 5 maja 2009 r., I UK 1/09, LEX
nr 515412, z dnia 1 września 2009 r., I PK 83/09, LEX nr 550988, czy też z dnia 16
września 2009 r., I UK 102/09, LEX nr 537027). Zgodnie z art. 316 § 1 k.p.c. sąd
wydając wyrok bierze pod rozwagę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia
rozprawy. W obowiązującym stanie prawnym przepis ten nie wymaga, aby
zamknięcie rozprawy następowało po uznaniu sprawy za dostatecznie wyjaśnioną
do rozstrzygnięcia (poprzednie brzmienie tego przepisu wymagało takiej oceny).
Nie oznacza to, że sąd nie powinien dążyć do wyjaśnienia sprawy. Jednakże
omawiany przepis nie nakazuje osiągnięcia takiego rezultatu, a więc nie można
przyjąć, aby Sąd drugiej instancji z własnej inicjatywy powoływał nowe dowody
niewskazane przez strony.
Z powyższych względów skarga kasacyjna podlega oddaleniu na podstawie
art. 39814
k.p.c.
11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Romualda Spyt (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania A. B.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 17 grudnia 2014 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 17 grudnia 2013 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2013 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w T. zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
Oddział w T. z dnia 26 lipca 2012 r. w ten sposób, że przyznał A. B. prawo do
emerytury od dnia 26 czerwca 2012 r.
Sąd Okręgowy ustalił, że A. B. urodzony w dniu 14 sierpnia 1951 r. ukończył
60 lat. Odwołujący legitymował się wymaganym okresem składkowym i
2
nieskładkowym w wymiarze ponad 25 lat na dzień 1.01.1999 r. tj. 29 lat, 2 miesiące
i 27 dni. Nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Z dniem 15 czerwca
2012 r. rozwiązał stosunek pracy za porozumieniem stron. W dniu 26 czerwca 2012
r. wystąpił z wnioskiem o emeryturę. Odwołujący był zatrudniony w wymiarze
pełnego etatu w Zakładach Mechanicznych „T.” S.A. w okresie od 23.03.1974 r. do
31.07.1976 r. na stanowisku samodzielny technolog i od 1.08.1976 r. do
30.04.1997 r. na stanowisku technolog. W latach 1974-1975 została utworzona
sekcja obrabiarek, zajmowała się przenoszeniem technologii konwencjonalnej na
elektroniczną. Zajmował się opracowywaniem technologii i konstrukcji na obrabiarki
cyfrowe, przenosił dane na taśmy perforowane, na specjalnych urządzeniach.
Odwołujący pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy monitorach
ekranowych za pomocą których: przygotowywał i opracowywał założenia
techniczne dla poszczególnych procesów technologicznych w formie elektronicznej,
wykonywał obliczenia w formie elektronicznej, rysował schematy i rysunki
konstrukcyjne w formie elektronicznej, opracowywał programy komputerowe na
poszczególne procesy technologiczne - procesy obróbcze na obrabiarki sterowane
numerycznie CNC, transformował opracowane programy na monitory ekranowe
stanowiące wyposażenie obrabiarek sterowanych numerycznie CNC, tworzył bazy
danych - zapisywał opracowane programy komputerowe. Pracował na ploterach tj.
urządzeniu mechanicznym i bardzo dużym monitorze tj. 36 cali, które wytwarzały
bardzo duże pole magnetyczne. Dopiero po kilku latach założono na monitory siatki
ochronne. W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy powołał się na
przepisy z art. 184 ust. 1, art. 32 ust. 1,2,4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. Nr
39, poz. 353 ze zm.) oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego
1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.)
stwierdzając, że w świetle tych przepisów dla uzyskania przez wnioskodawcę
prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach - istotne jest
rozstrzygnięcie spornej kwestii, czy okres jego zatrudnienia w Zakładach
Mechanicznych „T.” S.A. w okresie od 23.03.1974 r. do 31.07.1976 r. na
stanowisku samodzielny technolog i od 01.08.1976 r. do 30.04.1997 r. na
3
stanowisku technolog podlega zaliczeniu jako praca w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów powołanego wyżej
rozporządzenia. Wnioskodawca domagał się ustalenia przez Sąd, że wykonywał w
tym okresie pracę w szczególnych warunkach określoną w Wykazie A dziale XIV
pkt 5 - polegającą na pracy szczególnie obciążającej narząd wzroku i wymagającej
precyzyjnego widzenia - w kartografii, montażu mikroelementów wymagającego
posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych
monitorów ekranowych. W ocenie Sądu praca odwołującego się tego odpowiadała -
zgodnie z wykazem A dział XIV pkt 5 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów
z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze tj. – pracy podczas, której
szczególnie obciążony był narząd wzroku oraz praca ta wymagała precyzyjnego
widzenia. Po uwzględnieniu tego okresu odwołujący legitymuje się wymaganym
okresem pracy w warunkach szczególnych określonych w wykazie A w wymiarze
co najmniej 15 lat. W ocenie Sądu Okręgowego równie ważna dla rozstrzygnięcia
sprawy była okoliczność, że Z. P. wykonującemu pracę u tego pracodawcy w
okresie od 1.11.1973 r. do 16.11.1992 r. na stanowisku monter elektronicznych
maszyn liczących - elektronik maszyn liczących, monter elementów
półprzewodnikowych ma zaliczony ten okres jako okres pracy w warunkach
szczególnych na podstawie świadectwa wykonywania pracy w warunkach
szczególnych i w konsekwencji organ rentowy przyznał mu emeryturę po
ukończeniu 60 roku życia na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z
FUS oraz H. K., który pracował u tego pracodawcy w okresie od 1.11.1973 r. do
31.12.1997 r. na stanowisku monter elektronicznych maszyn liczących, specjalisty
ds. technicznej obsługi sprzętu informatycznego, konserwatora systemu EMC,
elektronika maszyn liczących uznano ten okres jako okres pracy w warunkach
szczególnych na podstawie świadectw wykonywania pracy w warunkach
szczególnych i w konsekwencji organ rentowy przyznał mu emeryturę po
ukończeniu 60 roku życia na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z
FUS. Sąd uznał, że zasada równego traktowania ubezpieczonych w podobnych
okolicznościach skłania do jednakowego rozstrzygnięcia tych spraw, skoro
odwołujący pracował na tych samych maszynach, tych samych elektronicznych
4
monitorach ekranowych co wynika z całości zgromadzonego w sprawie materiału
dowodowego i ustalonego na ich podstawie stanu faktycznego.
Biorąc powyższe ustalenia pod uwagę Sąd pierwszej instancji uznał, że
wnioskodawca spełnia przesłanki do przyznania emerytury w obniżonym wieku
emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach,
wynikające z treści art. 32 w zw. z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a
w szczególności § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze (Dz.U. 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.).
Na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.
wyrokiem z dnia 17 grudnia 2013 r. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, stanowisko Sądu pierwszej instancji, uznające
sporny okres pracy wnioskodawcy od 23 marca 1974 r. do 30 kwietnia 1997 r. za
okres pracy w warunkach szczególnych z wykazu A wskazanego rozporządzenia z
dnia 7 lutego 1983 r., dział XIV, pkt 5, nie było uzasadnione.
Praca wnioskodawcy na stanowisku starszego technologa, technologa, na
którym to stanowisku przygotowywał i opracowywał założenia technologiczne dla
poszczególnych procesów technologicznych w formie elektronicznej, wykonywał
obliczenia w formie elektronicznej, przygotowywał schematy i rysunki konstrukcyjne,
opracowywał programy komputerowe na poszczególne procesy technologiczne,
wdrażał opracowane programy, tworzył bazy danych, posługując się komputerem –
nie była pracą przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, szczególnie
obciążającą narząd wzroku i wymagającą precyzyjnego widzenia - w rozumieniu
powołanego wyżej działu XIV pkt 5 Wykazu A. Sąd wskazał, że w wykazie
stanowisk zawartych pod poz. 5 działu XIV załącznika nr 1 do zarządzenia nr 3
Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. w sprawie
stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu
maszynowego (wykaz resortowy mający charakter informacyjny, techniczno-
porządkujący, uściślający stanowiska pracy w szczególnych warunkach), jako
prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia
5
wymieniono stanowiska: fotograf fotopoligraficzny, grawer mikroelementów,
kontroler jakości, monter elementów półprzewodnikowych, operator mikroskopów i
monitorów ekranowych. ponadto Sąd zauważył, że dla uznania danej pracy
świadczonej w szczególnych warunkach za dającą podstawę do przyznania
emerytury w niższym wieku emerytalnym, niezbędnym było wykonywanie jej w
pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy (jak to
wynika z § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r.). Wnioskodawca w
zakresie swych obowiązków miał także szkolenie fachowe młodszych pracowników.
Sąd stwierdził również, że bez znaczenia dla niniejszej sprawy była
okoliczność, iż powołanym w sprawie świadkom organ rentowy uznał pracę w
szczególnych warunkach u tego pracodawcy. Osoby te zajmowały inne stanowiska,
charakteryzujące się innymi zakresami czynności - byli monterami elektronicznych
maszyn liczących, elektronikami maszyn liczących oraz monterami elementów
półprzewodnikowych. Zdaniem Sądu ubezpieczony nie wykazał okresu co najmniej
15 lat pracy w warunkach szczególnych, a zatem nie zostały spełnione wszystkie
przesłanki z art. 184 ustawy emerytalnej niezbędne do przyznania emerytury w
wieku obniżonym.
A. B. zaskarżył w całości wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 17 grudnia 2013 r.
skargą kasacyjną. Skarżący zarzucił przedmiotowemu wyrokowi naruszenie prawa
materialnego: - przepis działu XIV punkt 5 wykazu A, stanowiącego załącznik do
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) - przez jego błędną
wykładnię polegającą na przyjęciu, że okres pracy wnioskodawcy od 23 marca
1974 r. do 30 kwietnia 1997 r. na stanowisku samodzielnego technologa,
technologa wykonywanej przy użyciu komputera nie jest okresem pracy w
warunkach szczególnych z wykazu A dział XIV pkt 5, bowiem jest pracą
szczególnie obciążającą narząd wzroku i wymagająca precyzyjnego widzenia; oraz
§ 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
szczególnym charakterze, przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie
oraz uznanie, że występujące w zakresie obowiązków odwołującego „szkolenie
6
fachowe młodszych pracowników” nie pozwala na uznanie świadczonej przez niego
pracy na stanowisku samodzielnego technologa oraz technologa za pracę w
szczególnych warunkach wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,
podczas gdy ewentualne czynności wykonywane w warunkach nienarażających na
działanie czynników szkodliwych dla zdrowia mają charakter uboczny w stosunku
do czynności wykonywanych w ramach pracy w warunkach szczególnych. Ponadto
skarga kasacyjna została oparta także na drugiej podstawie kasacyjnej - tj. na
podstawie naruszenia przepisów postępowania. W ocenie skarżącego doszło do
naruszenia: - art. 232 zdanie 2 k.p.c. w związku z art. 278 § 1 k.p.c., polegające na
nieprzeprowadzeniu w niniejszej sprawie przez Sąd z urzędu, dowodu z opinii
biegłego sądowego posiadającego wiedzę specjalną z zakresu szkodliwości
oddziaływania stosowanych w latach 1974-1997 r. monitorów ekranowych na
stanowisku pracy odwołującego, co było niezbędne celem ustalenia czy
wykonywana przez odwołującego w spornym okresie praca była szczególnie
obciążającą narząd wzroku i wymagającą precyzyjnego widzenia, co w
konsekwencji doprowadziło do wydania wyroku Sądu drugiej instancji z istotnym
naruszeniem przepisów postępowania polegającym na rozstrzygnięciu sprawy na
podstawie zebranego w sprawie niepełnego materiału dowodowego,
niepozwalającego na rzetelną ocenę istnienia bądź nieistnienia przesłanek do
uznania spornych okresów za prace w warunkach szczególnych; - oraz art. 382
k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niedokonanie ustaleń faktycznych i
nieprzeprowadzenie oceny dowodów przez Sąd drugiej instancji, które
uzasadniałyby dokonanie odmiennych ustaleń w sprawie od ustaleń Sądu
Okręgowego w T. i niewskazanie w uzasadnieniu wyroku dowodów w oparciu, o
które ustalono podstawę faktyczną rozstrzygnięcia, skutkującą odmiennymi
ustaleniami niż Sąd pierwszej instancji. Wskazując na powyższe podstawy
kasacyjne skarżący wniósł o uchylenie w całości wyroku Sądu Apelacyjnego
Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 2013 r. i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd drugiej instancji; -
ewentualnie - o uchylenie w całości wyroku Sądu Apelacyjnego oraz orzeczenie, co
do istoty sprawy poprzez oddalenie apelacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
7
Skarga kasacyjna podlega oddaleniu, gdyż rozstrzygnięcie Sądu drugiej
instancji odpowiada prawu. Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw.
Zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych „wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1,
rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom
wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie
przepisów dotychczasowych”. Wykładni pojęcia „przepisy dotychczasowe” dokonał
Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 13 lutego 2002 r., III ZP
30/01 (OSNAPiUS 2002 nr 10, poz. 243), wskazując, że „przepisy dotychczasowe”,
o których mowa w odesłaniu, to § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7
lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze
zm.), stanowiący, iż okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na
zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w
pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy; § 4-8a
określające wiek emerytalny i okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach
pracowników wykonujących prace wyszczególnione w wykazach A i B
stanowiących załącznik do rozporządzenia oraz § 9-15 dotyczące wieku
emerytalnego i warunków przechodzenia na emeryturę osób zatrudnionych w
szczególnym charakterze. Jednocześnie „przepisy dotychczasowe” w rozumieniu
art. 32 ust. 4 to wyłącznie przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego
1983 r. Z kolei definicję ustawową „pracy w szczególnych warunkach” zawiera
art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Mianowicie, zgodnie z tym
przepisem, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się
pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz
o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności
psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Praca w
warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest
narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki. Jako przykłady takiej pracy można
wymienić: pracę w narażeniu na hałas przekraczający dozwolone normy, w
8
zapyleniu, w oparach chemicznych, w wysokich temperaturach lub zmiennych
warunkach atmosferycznych. Pracę taką pracownik musi wykonywać stale i w
pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (§ 2 ust. 1
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.), aby nabyć prawo do
emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Motyw przyświecający ustawodawcy
w stworzeniu instytucji przewidzianej w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z
FUS opiera się zatem na założeniu, że praca wykonywana w szczególnych
warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym
stanowisku pracy przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu,
stąd też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni
ubezpieczeni. Pamiętać również należy, iż prawo do emerytury w obniżonym wieku
emerytalnym stanowi odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS i określonego w nim wieku emerytalnego, tak więc
przepisy regulujące to prawo należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie
celu uzasadniającego to odstępstwo.
Przenosząc powyższe rozważania ogólne na grunt niniejszej sprawy
stwierdzić należy, że trafnie Sąd Apelacyjny ustalił, że zebrany w sprawie materiał
dowodowy nie pozwala na przyznanie wnioskodawcy emerytury z tytułu pracy w
warunkach szczególnych albowiem nie udowodnił on, że pracował w takich
warunkach co najmniej przez 15 lat.
Sąd Najwyższy nie dostrzega pozytywnej regulacji normatywnej, która ex
definitione pozwalałaby przyjąć, że każda praca w pełnym wymiarze na stanowisku
pracy wyposażonym w monitor ekranowy jest pracą w szczególnych warunkach w
rozumieniu pkt 5, dział XIV, wykaz A rozporządzenia. Przepisy rozporządzenia z 1
grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach
wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. Nr 148, poz. 973) określają wymagania
bhp oraz ergonomii, jak i organizacji pracy na stanowiskach wyposażonych w
monitory ekranowe. Jednakże przepisów nawet tego rozporządzenia nie stosuje się
do każdej pracy z systemem komputerowym (§ 3), przykładowo do systemów
przenośnych nieprzeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy. Z
uwagi na treść przepisu z pkt 5 może zachodzić potrzeba odwołania się do różnych
reguł wykładni, punktem wyjścia winny być jednak łącznie wszystkie przesłanki
9
pracy w szczególnych warunkach. Chodzi więc o pracę o znacznej szkodliwości i
uciążliwości, szczególnie obciążającej narząd wzroku, co ma pozostawać z
określoną czynnością polegającą na „obsłudze”, a nie tylko na posługiwaniu się w
pracy elektronicznym monitorem ekranowym. Poprzestanie na takiej normie, przy
powszechnym posługiwaniu się komputerem w pracy na wielu różnych
stanowiskach prowadziłoby do zatarcia różnic między pracą w szczególnych
warunkach i pracą w której pracownik posługuje się komputerem. Wyrażenia
„obsługiwać”, „posługiwać się” albo „pracować” z pomocą komputera semantycznie
i funkcjonalnie mają inne znaczenie. Przepis pkt 5 nie ma na uwadze samego
posługiwania się komputerem w pracy, lecz pracę szczególnie obciążającą wzrok i
wymagającą precyzyjnego widzenia przy obsłudze elektronicznych monitów
ekranowych. Z ustaleń niniejszej sprawy wynika, że ubezpieczony nie wykonywał
tak kwalifikowanej pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na
danym stanowisku pracy.
Praca wnioskodawcy na stanowisku starszego technologa, technologa, na
którym to stanowisku przygotowywał i opracowywał założenia technologiczne dla
poszczególnych procesów technologicznych w formie elektronicznej, wykonywał
obliczenia w formie elektronicznej, przygotowywał schematy i rysunki konstrukcyjne,
opracowywał programy komputerowe na poszczególne procesy technologiczne,
wdrażał opracowane programy, tworzył bazy danych, posługując się komputerem –
nie była pracą przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, szczególnie
obciążającą narząd wzroku i wymagającą precyzyjnego widzenia - w rozumieniu
powołanego wyżej działu XIV pkt 5 Wykazu A.
Bez znaczenia dla niniejszej sprawy była także okoliczność, iż powołanym w
sprawie świadkom organ rentowy uznał pracę w szczególnych warunkach u tego
pracodawcy. Osoby te zajmowały inne stanowiska, charakteryzujące się innymi
zakresami czynności - byli monterami elektronicznych maszyn liczących,
elektronikami maszyn liczących oraz monterami elementów półprzewodnikowych.
W zakresie drugiej podstawy skargi kasacyjnej stwierdzić należy, że
skarżący naruszenie reguł swobodnej oceny dowodów utożsamia z błędnymi
ustaleniami faktycznymi. Jak podkreślono w orzecznictwie, błędne ustalenia
faktyczne mogą jedynie być, ale nie muszą, skutkiem nieprawidłowej oceny
10
materiału dowodowego (zob. wyrok SA w Poznaniu z dnia 27 listopada 2007 r.,
I ACa 882/07, LEX nr 466439). Skarga kasacyjna nie dostarczyła przyczyn
dyskwalifikujących postępowanie sądu w zakresie ustaleń. Skarżący powinien
zwłaszcza wskazać, jakie kryteria oceny zostały naruszone przez sąd przy analizie
konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub
niesłuszne im taką moc przyznając (zob. postanowienie SN z dnia 23 stycznia
2001 r., IV CKN 970/00, LEX nr 52753, wyrok SN z dnia 6 lipca 2005 r., III CK 3/05,
LEX nr 180925). W konsekwencji, dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 382
k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. nie można było poprzestać na stwierdzeniu, że dokonane
ustalenia faktyczne są wadliwe, odnosząc się do stanu faktycznego, który w
przekonaniu skarżącego nie odpowiada rzeczywistości. Mając powyższe na
uwadze podnoszony w skardze zarzut naruszenia art. 232 zdanie 2 k.p.c. -
polegający na nieprzeprowadzeniu w niniejszej sprawie przez Sąd z urzędu,
dowodu z opinii biegłego sądowego posiadającego wiedzę specjalną z zakresu
szkodliwości oddziaływania stosowanych w latach 1974-1997 r. monitorów
ekranowych na stanowisku pracy odwołującego - nie ma uzasadnienia. Obowiązek
dopuszczenia takiego dowodu zachodzi wówczas, gdy istnieje taka potrzeba, to w
gestii stron postępowania spoczywa inicjatywa dowodowa. (por. wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia 24 czerwca 2008 r., I UK 373/07, LEX nr 496398, z dnia 5
sierpnia 2008 r., I UK 20/08, LEX nr 500231, z dnia 5 maja 2009 r., I UK 1/09, LEX
nr 515412, z dnia 1 września 2009 r., I PK 83/09, LEX nr 550988, czy też z dnia 16
września 2009 r., I UK 102/09, LEX nr 537027). Zgodnie z art. 316 § 1 k.p.c. sąd
wydając wyrok bierze pod rozwagę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia
rozprawy. W obowiązującym stanie prawnym przepis ten nie wymaga, aby
zamknięcie rozprawy następowało po uznaniu sprawy za dostatecznie wyjaśnioną
do rozstrzygnięcia (poprzednie brzmienie tego przepisu wymagało takiej oceny).
Nie oznacza to, że sąd nie powinien dążyć do wyjaśnienia sprawy. Jednakże
omawiany przepis nie nakazuje osiągnięcia takiego rezultatu, a więc nie można
przyjąć, aby Sąd drugiej instancji z własnej inicjatywy powoływał nowe dowody
niewskazane przez strony.
Z powyższych względów skarga kasacyjna podlega oddaleniu na podstawie
art. 39814
k.p.c.
11