Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 329/14
POSTANOWIENIE
Dnia 17 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Waldemar Płóciennik
.
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 17 grudnia 2014 r.,
sprawy T. P.
skazanego z art. 197 § 1 k.k. i innych
z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 12 maja 2014 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w W. z
dnia 22 listopada 2013 r.
p o s t a n o w i ł
1. oddalić kasację, jako oczywiście bezzasadną,
2. zwolnić skazanego od kosztów sądowych postępowania
kasacyjnego,
3. zasądzić od Skarbu Państwa na rzecz adwokata J.
S. - Kancelaria Adwokacka w W. - kwotę 442,80
zł (czterysta czterdzieści dwa złote osiemdziesiąt groszy), w tym
23 % podatku VAT, tytułem wynagrodzenia za sporządzenie
kasacji z urzędu.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w W. wyrokiem z dnia 22 listopada 2013 r. w sprawie […]
uznał T. P. za winnego popełnienia czynu:
- z art. 197 § 1 k.k. i za to skazał go na karę 2 lat pozbawienia wolności;
2
- z art. 197 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za to na
podstawie art. 197 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. skazał
go, a na podstawie art. 197 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył mu karę 3 lat
pozbawienia wolności.
Na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. w miejsce kar jednostkowych, Sąd orzekł
karę łączną 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności.
We wniesionej na korzyść apelacji obrońca, na podstawie art. 427 § 1 i 2
k.p.k. oraz art. 438 pkt 2 i 3 k.p.k., podniósł zarzut:
- błędu w ustaleniach faktycznych, polegającego na:
a/ błędnym uznaniu, że oskarżony T. P. dopuścił się zarzucanego mu czynu z art.
197 § 1 k.k. pomimo, że nie pozwalał na to materiał dowodowy, m.in. zachowanie i
postępowanie pokrzywdzonej, która dalej zamieszkiwała z oskarżonym i spędzała z
nim wspólnie czas, a także w dniu 28 września 2012 r. wspólnie z oskarżonym była
na cmentarzu na grobie osoby bliskiej dla oskarżonego, a następnie wspólnie z
kolegą K. B. zakupili i spożywali alkohol;
b/ błędnym uznaniu, że oskarżony w dniu 28 września 2012 r. dopuścił się
zarzucanego mu czynu z art. 197 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 §
2 k.k., polegającego na odbyciu stosunku dopochwowego z pokrzywdzoną za
pomocą groźby bezprawnej, pomimo, że nie pozwala na to ujawniony w sprawie
materiał dowodowy, m.in. wyjaśnienia oskarżonego oraz zeznania świadka S. C.;
- naruszenia prawa procesowego:
a/ art. 5 § 2 k.p.k., polegającego na czynieniu niekorzystnych domniemań co do
winy oskarżonego w sytuacji, gdy stan dowodów zebranych w sprawie nie pozwala
na powzięcie takich ustaleń;
b/ art. 2 § 2 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. poprzez niedopuszczenie dowodu z
uzupełniającej opinii psychologa E. B. – C. w zakresie wyjaśnienia wszelkich
wątpliwości dotyczących sporządzonej opinii psychologicznej świadka S. C.;
c/ art. 410 k.p.k. i art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. polegającego na nie wyjaśnieniu
okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, orzeczeniu o winienie
oskarżonego T. P. wyłącznie na podstawie dowodów obciążających i pominięciu
dowodów korzystnych dla oskarżonego m.in. zeznań świadka S. C., A.P. i A. P.,
bez dostatecznego uzasadnienia takiego stanowiska.
3
W konkluzji obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie
oskarżonego od popełniania zarzucanych mu czynów z art. 197 § 1 k.k., nadto co
do czynu z pkt II w zakresie art. 157 § 2 k.k. uznanie oskarżonego za winnego i
wymierzenie kary w dolnych granicach ustawowego zagrożenia z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania. Ewentualnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Osobista apelacja skazanego była zbieżna z apelacją obrońcy.
Po rozpoznaniu obu apelacji Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 13 maja
2014 r., utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie, uznając obie apelacje za
oczywiście bezzasadne.
Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył kasacją obrońca skazanego, który, na
podstawie art. 523 § 1 k.p.k., art. 526 § 1 k.p.k. i art. 438 pkt. 2 k.p.k.
zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:
- rażącą obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia
tj. art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 92 k.p.k., art. 410 k.p.k. i art. 424 §
1 pkt. 1 k.p.k. polegającą na rażącym naruszeniu zasady obiektywizmu i
domniemania niewinności oraz zasady in dubio pro reo, czynieniu niekorzystnych
domniemań co do winy skazanego w sytuacji gdy stan dowodów zgromadzonych w
sprawie nie pozwala na takie ustalenia, wyrażającą się m.in. w oparciu
rozstrzygnięcia o winie skazanego T. P. na ustaleniach sprzecznych z zasadami
doświadczenia życiowego, zeznaniach świadka S. C. złożonych wyłącznie w
postępowaniu przygotowawczym a pominięciu zeznań złożonych przez tego
świadka w postępowaniu sądowym oraz czynieniu w oparciu o zgromadzone w
sprawie dowody ustaleń wyłącznie na niekorzyść skazanego, podczas gdy dowody
te na takie ustalenia nie pozwalają, prowadzące w konsekwencji do uznania, iż
skazany dopuścił się przestępstw z art. 197 § 1 k.k. a nie wyłącznie z art. 157 § 2
k.k.;
- rażącą obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia
tj. art. 2 § 2 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. poprzez uznanie, że w sprawie nie
zachodzi potrzeba przeprowadzenia dowodu z uzupełniającej ustnej opinii biegłego
psychologa E. B.-C. dotyczącej świadka S.C., podczas gdy zeznania tego świadka
mają kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, zaś skazany i jego obrońca
4
zgłaszali potrzebę zadania biegłemu pytań, przez co naruszone zostało prawo
skazanego do obrony.
W następstwie tych zarzutów obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku oraz przekazanie sprawy właściwemu Sądowi do ponownego rozpoznania,
a także zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy adwokackiej udzielonej z urzędu.
W pisemnej odpowiedzi na kasację prokurator wniósł o jej oddalenie, jako
oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście bezzasadna w rozumieniu art. 535 § 3 k.p.k.
Zgodnie z art. 519 k.p.k., kasacja może być wniesiona od prawomocnego
wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie, a zarzuty kasacyjne nie
mogą wprost kwestionować ustaleń faktycznych, bowiem kasacja może być
wniesiona tylko z powodu uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k. lub innego
rażącego naruszenia prawa (art. 523 § 1 k.p.k.).
Oba zarzuty kasacji koncentrują się wokół osoby świadka S. C. i oceny jej
zeznań dokonanej przez orzekający Sąd (zarzut z pkt 1 kasacji) oraz opinii biegłej
psycholog E. B.-C. co do jej osoby (zarzut z pkt 2). Sąd I instancji dokonał oceny
zeznań świadka S. C. złożonych zarówno na etapie postępowania
przygotowawczego, jak i sądowego (k. 325-327 ,tom II) w zw. z k. 99-100 (tom I).
Za wiarygodne Sąd uznał zeznania S. C. odnoszące się do okoliczności, że to ona
wezwała policję na miejsce zdarzenia i tym samym zainicjowała dalsze czynności,
a także zeznania złożone w toku postępowania przygotowawczego, iż
pokrzywdzona zastała miała ślady pobicia na twarzy, zasinienia, zadrapania, krew.
Okoliczności wskazywane przez świadek w tym zakresie korespondowały nie tylko
z zeznaniami pokrzywdzonej N. M., na co zwrócił uwagę orzekający Sąd, lecz także
z materiałem poglądowym (k. 18-20), treścią dokumentacji lekarskiej i opinią
sądowo-lekarską (k.89-91). W pozostałym zaś zakresie Sąd odmówił wiary
zeznaniom S. C. z uwagi na ich wewnętrzną sprzeczność i niespójność, zwłaszcza
w zeznaniach złożonych na rozprawie głównej w dniu 9 kwietnia 2013 r. (k. 325-
327, tom II) i wynikającą z nich tendencję do własnego interpretowania zdarzeń i
ich przedstawiania. Na ocenę zeznań świadka miała wpływ także treść i wnioski
opinii psychologicznej sporządzonej przez biegłą psycholog E. B.-C. (k. 425-428,
5
tom III). Z wniosków końcowych opinii wynikało, że u świadek S. C. rozpoznano
zauważalne cechy osobowości nieprawidłowej, zdolność do przyswajania,
przechowywania i odtwarzania informacji jest zachowana, ale zakłócona w sferze
motywacji. W ocenie biegłej analiza zeznań świadka wraz z obserwowanymi
przekłamaniami na podłożu emocji i motywacji wskazuje, że z psychologicznego
punktu widzenia jej zeznania nie mogą stanowić wartościowego materiału
dowodowego. Sąd Okręgowy w W., dokonując oceny zeznań wskazanego świadka
w związku z zarzutem apelacyjnym w tym przedmiocie, w pełni podzielił i
zaaprobował stanowisko przedstawione przez Sąd Rejonowy.
Według obrońcy skazanego, ocena zeznań świadka S. C. została dokonana
z naruszeniem prawa procesowego, tj. art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k., art. 7 k.p.k., art.
92 k.p.k., art. 410 k.p.k. i art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. Zasadnym wydaje się więc
zwrócić uwagę skarżącemu, że:
- w art. 4 k.p.k. ustawodawca sformułował jedną z zasad generalnych rządzących
procesem karnym, która to zasada znajduje następnie konkretyzację w części
szczegółowej kodeksu. Stąd też treścią zarzutu naruszenia art. 4 k.p.k. może stać
się jedynie naruszenie tych konkretnych, szczegółowo wskazanych przepisów, nie
zaś zasady generalnej;
- dla zasadności zarzutu obrazy art. art. 5 § 2 k.p.k. nie wystarczy zaprezentowanie
przez stronę własnych wątpliwości co do stanu dowodów. Skuteczne posłużenie się
tym zarzutem może przynieść skutek jedynie wówczas, gdy zostanie wykazane, że
orzekający w sprawie Sąd rzeczywiście miał wątpliwości o takim charakterze i nie
rozstrzygnął ich na korzyść oskarżonego. Sąd Najwyższy niejednokrotnie już
powtarzał, że przepis art. 5 § 2 k.p.k. wprost odnosi się do istnienia wątpliwości
przy ustalaniu stanu faktycznego, ale po stronie orzekającego sądu. O naruszeniu
tego przepisu można więc mówić wówczas, gdy sąd (i tylko sąd, jako organ
orzekający) ustalając, że zachodzą nie dające się usunąć wątpliwości, postąpi
sprzecznie z regułą wynikającą z omawianego przepisu, co w tej sprawie nie miało
miejsca;
- nie sposób skutecznie stawiać zarzutu obrazy art. 7 k.p.k., w sytuacji gdy Sąd
Odwoławczy nie dokonywał samodzielnych ustaleń faktycznych, nie oceniał także
na nowo zgromadzonego materiału dowodowego. Sąd Okręgowy w W.
6
przeprowadzając tylko kontrolę poprawności orzeczenia Sądu I instancji w
kontekście zarzutów i wniosków zawartych w apelacji obrońcy i sam nie dokonując
w tym orzeczeniu żadnych korekt, nie mógł, w tych warunkach, samoistnie obrazić
normy zawartej w tym przepisie;
- z kolei zarzut rażącej obrazy art. 410 k.p.k. może być skutecznie formułowany pod
adresem sądu, który przeprowadzał postępowanie dowodowe co do istoty sprawy,
a więc Sądu I instancji; nie jest to zarzut kasacyjny;
- każdy przypadek dokonania przez sąd odwoławczy nowych ustaleń nakłada na
niego obowiązek wskazania w uzasadnieniu orzeczenia przesłanek zajętego
stanowiska według reguł przewidzianych dla uzasadnienia wyroku sądu I instancji
w art. 424 § 1 k.p.k., a także wykazania błędu w rozumowaniu tego sądu, będącego
podstawą odmiennych ustaleń. W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy w W. nie
czynił nowych ustaleń, zaakceptował natomiast ich ocenę dokonaną przez Sąd
Rejonowy, stąd też stawiany przez obrońcę skazanego zarzut jawi się jako
bezzasadny.
Z analizy akt sprawy wnika, iż po zapoznaniu się z wnioskami końcowymi
opinii sporządzonej przez biegłą E. B.-C. (k. 425-428, tom III, obrońca skazanego,
ani skazany, nie zgłosili w tym zakresie żadnych wniosków dowodowych (k.430-
431, tom III). Sąd zamknął przewód sądowy, wysłuchał głosu stron i odroczył
ogłoszenie wyroku. Na wyznaczonym terminie wznowił przewód sądowy w związku
z wnioskiem skazanego o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego
sądowego w zakresie wiarygodności i przydatności zeznań świadka S. C. (k. 433,
tom III). Na rozprawie w dniu 22 listopada 2013 r., T. P. uzupełniająco wyjaśnił, że
chciałby wezwać opiniującego lekarza „aby wziąć pod uwagę, że pani C.
przebywała w izolatce.” Sąd postanowił oddalić wniosek dowodowy w zakresie
uzupełniającego przesłuchania biegłej psycholog E. B.-C., albowiem wniosek ten,
jego zdaniem, w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postepowania, zaś
okoliczności, które mają być za jego pomocą udowodnione nie mają znaczenia dla
rozstrzygnięcia, a kwestia związana z izolacją świadka nie jest okolicznością, która
wymaga uzupełniającego zasięgnięcia wiadomości specjalistycznych od biegłej.
Sąd oddalił także wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego w
zakresie zeznań świadka S. C. uznając, że nie zawierał on żadnej argumentacji
7
wskazującej na braki w sporządzonej opinii, sam z urzędu takowych nie
stwierdzając, a sam wniosek w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia
postępowania (k. 445-446, tom III). Sąd Odwoławczy, w związku z tożsamym
zarzutem apelacyjnym (obrazą art. 2 § 2 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k.), mając na
uwadze powyższe, uznał, że w sprawie brak jest podstaw aby pogłębiać materiał
psychologiczny dotyczący świadka S. C., uznając za trafne stanowisko Sądu
Rejonowego w tym zakresie. Nie zaktualizowała się zdaniem Sądu Okręgowego
potrzeba przeprowadzenia z urzędu dowodu z uzupełniającej opinii biegłej skoro
kwestia zasadności decyzji Sądu Rejonowego o nieprzeprowadzaniu tego dowodu
była przedmiotem rozpoznawanego zarzutu apelacyjnego. Jednocześnie
zaznaczyć należy, iż obrońca skazanego nie skorzystał z przysługującego mu
prawa ponowienia wniosku dowodowego w postępowaniu apelacyjnym.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy orzekł, jak na wstępie.