Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 377/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 stycznia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Rafał Malarski (przewodniczący)
SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca)
SSA del. do SN Piotr Mirek
Protokolant Barbara Kobrzyńska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Lucjana Nowakowskiego,
w sprawie M. Ś.,
wobec którego warunkowo umorzono postępowanie o czyn z art. 178a § 1 k.k.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 16 stycznia 2015 r.
kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść oskarżonego,
od wyroku Sądu Okręgowego w S. z dnia 3 czerwca 2014 r., zmieniającego wyrok
Sądu Rejonowego w M. z dnia 9 stycznia 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu w S. do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym.
UZASADNIENIE
M. Ś. został oskarżony przez Prokuratora Prokuratury Rejonowej w M. o to,
że w dniu 16 sierpnia 2013 roku w D., prowadził w ruchu lądowym samochód
osobowy marki Opel Corsa, znajdując się w stanie nietrzeźwości z wynikiem
badania 0,31 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu, a więc o czyn z art. 178a § 1
k.k.
2
Po rozpoznaniu tej sprawy Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 9 stycznia 2014
roku, uznał oskarżonego M. Ś. za winnego zarzucanego mu czynu i wymierzył mu
karę grzywny w rozmiarze 60 stawek dziennych ustalając, że jedna stawka wynosi
kwotę 20 zł. Nadto Sąd na podstawie art. 42 § 2 k.k. orzekł wobec oskarżonego
środek kamy w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w
ruchu lądowym na okres roku i
zasądził od niego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe, w tym opłatę w kwocie
120 zł.
Apelację od tego wyroku wniósł osobiście oskarżony. Jakkolwiek nie
sformułował wprost zarzutu obrazy art. 66 § 1 k.k., to analiza treści tej skargi
dowodzi, że w istocie rzeczy oskarżony zarzucił naruszenie tego przepisu wobec
niezastosowania przez Sąd I instancji wobec niego instytucji warunkowego
umorzenia postępowania. W konkluzji skargi oskarżony wniósł o zmianę wyroku
poprzez warunkowe umorzenie postępowania i odstąpienie od orzeczenia środka
karnego, względnie uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu.
Po rozpoznaniu tej apelacji, Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z dnia 3 czerwca
2014 roku, rozstrzygnął, co następuje:
1/ zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że na podstawie art. 66 § 1 k.k. i art. 67
§ 1 k.k. warunkowo umorzył postępowanie wobec oskarżonego M. Ś. w zakresie
czynu z art. 178a § 1 k.k.;
- na podstawie art. 67 § 3 k.k. orzekł wobec oskarżonego świadczenie pieniężne na
rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w
kwocie 1 000 złotych;
- na podstawie art. 67 § 3 k.k. orzekł wobec oskarżonego zakaz prowadzenia
wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres roku;
2/ w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymał w mocy, zasądził od
oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa wydatki za postępowanie odwoławcze i
wymierzył mu kwotę 100 złotych tytułem opłaty za obie instancje.
Kasację od wyroku Sądu odwoławczego na niekorzyść oskarżonego wniósł
na podstawie art. 521 § 1 k.p.k. Prokurator Generalny. Autor kasacji działając na
podstawie art. 523 § 1 k.p.k., art. 526 § 1 k.p.k. i art. 537 § 1 i 2 k.p.k., zarzucił
3
rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa
karnego materialnego, a to art. 67 § 1 k.k. oraz prawa procesowego - art. 413 § 1
pkt 5 k.p.k. w zw. z art. 458 k.p.k., polegające na zaniechaniu określenia czasu
obowiązywania orzeczonego wobec M. Ś. środka probacyjnego w postaci
warunkowego umorzenia postępowania.
W konkluzji Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w S. w
postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego jest zasadna i należało ją uwzględnić.
Trafnie jej autor podniósł, iż zaskarżony wyrok wydano z rażącym naruszeniem
wskazanych w kasacji przepisów prawa, zarówno materialnego, jak i procesowego,
które w dodatku miało istotny wpływ na jego treść.
Instytucja warunkowego umorzenia postępowania jest zaliczana do środków
związanych z poddaniem sprawcy próbie (por. tytuł rozdziału VIII Kodeksu
karnego). Ten środek orzekany jest na okres próby, w trakcie której sprawdzana
jest trafność prognozy kryminologicznej, będącej jedną z przesłanek tego rodzaju
orzeczenia. Zgodnie z treścią art. 67 § 1 k.k., okres próby ustalony przez sąd w
wyroku, nie może być krótszy od roku ani też dłuższy od dwóch lat i biegnie od
chwili uprawomocnienia się wyroku. Zatem obowiązkiem sądu orzekającego jest
umieszczenie w wyroku precyzyjnego rozstrzygnięcia, co do czasu trwania tego
okresu. Ustawowy wymóg określenia w wyroku okresu obowiązywania
zastosowanego środka probacyjnego wyklucza możliwość precyzowania tego
okresu dopiero w postępowaniu wykonawczym, np. w trybie art. 13 § 1 k.k.w.
W przedmiotowej sprawie Sąd II instancji wbrew wymogowi wynikającemu z
art. 67 § 1 k.k., nie określił wobec oskarżonego okresu próby, czym rażąco naruszył
normę określoną w tym przepisie. Tej sytuacji nie zmienia fakt, iż Sąd powołał
przepis art. 67 § 1 k.k. w podstawie swego rozstrzygnięcia o warunkowym
umorzeniu postępowania. Jest rzeczą oczywistą, że brak orzeczenia co do okresu
próby, zwłaszcza w sytuacji, gdy Sąd odwoławczy orzekł w przedmiocie
odpowiedzialności karnej oskarżonego w sposób diametralnie odmienny niż Sąd I
instancji, stanowi również o rażącym naruszeniu przepisu prawa procesowego – a
4
to art. 413 § 1 pkt 5 k.p.k. w zw. z art. 458 k.p.k. Pierwszy z tych przepisów stanowi,
że każdy wyrok powinien zawierać rozstrzygnięcie. Jest faktem, że wyrok
warunkowo umarzający postępowanie karne nie ma charakteru wyroku
skazującego, a zatem nie mają do niego zastosowania wprost wymogi ujęte w art.
413 § 2 k.p.k. Należy jednak podzielić stanowisko wyrażone w wyroku Sądu
Najwyższego z dnia 3 października 2008 roku, w sprawie III KK 167/08 (Lex nr
465878), że jeśli jednak dostrzeże się charakter elementów wymienionych w tym
przepisie, a które musi zawierać wyrok skazujący, tj. dokładne określenie czynu,
jego kwalifikację oraz wymóg wskazania zastosowanej kary i środków karnych, to
uwzględniając fakt, iż w przypadku warunkowego umorzenia postępowania karnego
wymogi te, co oczywiste, nie mogą zostać spełnione, wnioski wykładni systemowej
(argumentum a rubrica) prowadzą do jednoznacznego stwierdzenia, że koniecznym
"odpowiednikiem" tych elementów, w przypadku instytucji określonej w art. 66 k.k.,
jest wskazanie okresu próby, na jaki następuje umorzenie postępowania – zgodnie
z art. 67 § 1 k.k.
Naruszenie przez Sąd Okręgowy norm określonych w art. 67 § 1 k.k. i art.
413 § 1 pkt 5 k.p.k. było rażące i miało istotny wpływ na treść wyroku, gdyż brak
obligatoryjnego rozstrzygnięcia o okresie próby ma znaczenie dla prawidłowego
wykonania orzeczonego środka probacyjnego i w rezultacie uniemożliwia
przeprowadzenie weryfikacji przyjętej prognozy kryminologicznej, jak też
zastosowanie unormowania z art. 68 § 4 k.k. Mając na uwadze konieczność
wyeliminowania wskazanego uchybienia, Sąd Najwyższy uwzględnił kasację i
uchylił zaskarżony wyrok przekazując sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi
odwoławczemu.