Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 400/14
POSTANOWIENIE
Dnia 14 stycznia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Roman Sądej
SSN Barbara Skoczkowska
Protokolant Katarzyna Wełpa
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Aleksandra Herzoga
w sprawie T. L.
podejrzanego o przestępstwo z art. 300 § 2 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 14 stycznia 2015 r.
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść podejrzanego
od postanowienia Sądu Rejonowego w P.
z dnia 4 sierpnia 2014 r.,
utrzymującego w mocy postanowienie Prokuratora Prokuratury Rejonowej w P. z
dnia 23 maja 2013 r. w przedmiocie umorzenia śledztwa
uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje Sądowi
Rejonowemu w P. do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Postanowieniem Prokuratora Prokuratury Rejonowej z dnia 23 maja 2013 r.
umorzone zostało śledztwo przeciwko T. L. podejrzanemu o to, że w dniu 28
sierpnia 2010 r. w P., działając w celu udaremnienia wykonania orzeczeń sądów,
dokonując zbycia w umowie notarialnej składnika majątku zagrożonego zajęciem w
postaci nieruchomości - mieszkania na Os. […], uszczuplił zaspokojenie swoich
wierzycieli, tj. […], tj. o czyn z art. 302 § 2 k.k.. Przyczyną umorzenia śledztwa stało
2
się ustalenie, że podejrzany nie działał z zamiarem udaremnienia lub uszczuplenia
zaspokojenia swoich wierzycieli.
To postanowienie zaskarżył pokrzywdzony A. M., wnosząc o jego uchylenie i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Prokuraturze Rejonowej w P.
Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił na podstawie art. 427 § 2 k.p.k. w zw. z art. 438
pkt 2 i 3 k.p.k., mającą wpływ na treść orzeczenia obrazę przepisów prawa
procesowego tj. art. 7 k.p.k., przejawiającą się w naruszeniu wskazań
doświadczenia życiowego i w konsekwencji błąd w ustaleniach faktycznych
przyjętych za jego podstawę, mających wpływ na jego treść, przez przyjęcie, iż
działaniom T. L. nie można przypisać zamiaru kierunkowego zmierzającego do
uszczuplenia majątku bądź udaremnienia wykonania orzeczenia sądu, podczas gdy
prawidłowa ocena zgromadzonego materiału dowodowego prowadzi do wniosku
odmiennego.
Sąd Rejonowy w P. postanowieniem z dnia 4 sierpnia 2014 r., zaskarżone
postanowienie utrzymał w mocy.
Wniesiona została jednak od niego kasacja Prokuratora Generalnego na
niekorzyść T. L. Podniesiono w niej zarzut rażącego i mogącego mieć istotny wpływ
na treść postanowienia naruszenia przepisów prawa karnego procesowego tj. art.
433 § 2 k.p.k., polegającego na zaniechaniu dokonania przez Sąd Rejonowy w P.
prawidłowej oraz wszechstronnej kontroli odwoławczej, w następstwie czego doszło
do utrzymania w mocy postanowienia prokuratora o umorzeniu postępowania
karnego przeciwko T. L., wydanego z rażącym naruszeniem przepisu prawa
karnego materialnego - art. 300 § 2 k.k.
Na podstawie tak sformułowanego zarzutu Prokurator Generalny wniósł o
uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania w postępowaniu odwoławczym Sądowi Rejonowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest zasadna.
Wadliwa jest formuła przedstawionego w kasacji zarzutu, skoro podniesiono tam
także zarzut obrazy prawa materialnego tj. art. 300 § 2 k.k. pomimo tego, że
zakwestionowano w istocie jedynie prawidłowość dokonanych w sprawie ustaleń
faktycznych odnośnie do zamiaru z jakim działał podejrzany. Niemniej, zasadnie
3
wcześniej podniesiono w zarzucie, że dokonana przez Sąd Rejonowy kontrola
odwoławcza jest wadliwa, choć w istocie chodzi tu o naruszenie standardów z art.
457 § 3 k.p.k. Rzeczywiście tak jest, ponieważ nie zostały wystarczająco wnikliwie
rozważone zarzuty przedstawione w zażaleniu pokrzywdzonego. W szczególności
wątpliwości budzi wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia,
skądinąd w sposób bardzo lakoniczny, stanowisko Sądu Rejonowego odnośnie do
weryfikacji trafności prokuratorskiej oceny wyjaśnień podejrzanego oraz zeznań
jego rodziców i żony, gdy idzie o powody zawarcia umowy darowizny mieszkania.
Jawi się ono bowiem jako wadliwe, bo nie znajdujące oparcia w zasadach logiki i
doświadczenia życiowego postrzeganych w kontekście ustalonych bezspornie
okoliczności faktycznych rozpoznawanej sprawy.
Przecież, w ich świetle, jeśli trafne miałoby być ustalenie, że przekazanie
mieszkania nastąpiło z inicjatywy rodziców i było motywowane jedynie zamiarem
uporządkowania kwestii formalnych, to musiałoby być ono usprawiedliwione jakimiś
wyjątkowymi, szczególnymi okolicznościami natury faktycznej.
Dokonanie darowizny mieszkania nastąpiło bowiem akurat wtedy, kiedy
podejrzany popadł w kłopoty finansowe i groziło mu dochodzenie przez jego
wierzycieli zaległych należności w drodze postępowania egzekucyjnego. A przecież
rodzice podejrzanego zajmowali samodzielnie lokal od ok. 10 lat (od 2000 r.) i przez
ten okres nie przeszkadzało im, że właścicielem mieszkania był syn, zaś wolę
dokonania zmiany statusu prawnego nieruchomości wyrazili dopiero w 2010 r. To,
przy błahości wskazywanego przez nich powodu darowizny, powinno było zostać
szczególnie wnikliwie i krytycznie zbadane przez Sąd Rejonowy. Warto w tym
miejscu zauważyć, że doświadczenie życiowe wskazuje, iż naturalną koleją rzeczy
jest, że to rodzice przekazują majątek dzieciom, co zresztą nastąpiło w rodzinie
podejrzanego w 1995 r. Odwrotne działania, podjęte w 2010 r. wydają się
prowadzić do wniosku o potrzebie odmówienia wiarygodności wyjaśnieniom
podejrzanego oraz osób jemu najbliższych, co mogłoby prowadzić do ustaleń
faktycznych uprawniających do stwierdzenia znamienia strony podmiotowej
występku określonego w art. 300 § 2 k.k. Bowiem, choć w świetle znamion
przestępstwa określonego w art. 300 § 2 k.k. wymagana jest „kwalifikowana” postać
strony podmiotowej (dolus directus coloratus), to jednak, jak niejednokrotnie
4
wskazywał już Sąd Najwyższy, nie tylko dopuszczalne, ale niekiedy konieczne jest
jej zrekonstruowanie także na podstawie okoliczności przedmiotowych (zob.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 2011 r., V KK 344/10, OSNwSK
2011/1/627, Prok.i Pr.-wkł. 2011/10/2, Lex nr 966835; wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 6 stycznia 2004 r., IV KK 276/03, OSNwSK 2004/1/29, Lex nr 162362).
Dlatego, przy ponownym rozpoznaniu zażalenia Sąd Rejonowy dokona
wnikliwej i bardziej krytycznej weryfikacji dokonanej przez prokuratora oceny
zebranego w sprawie materiału dowodowego, uwzględniając, w kwestii ustalenia
zamiaru kierunkowego, obok samych wyjaśnień T. L. oraz jego rodziców i żony,
także bezsporne okoliczności faktyczne o charakterze obiektywnym.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w postanowieniu.