Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 119/14
POSTANOWIENIE
Dnia 20 lutego 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Maria Szulc (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa P.-P. Spółki Akcyjnej w upadłości układowej w D.
przeciwko G. K.
z udziałem interwenienta ubocznego po stronie powodowej nadzorcy sądowego G.
S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 lutego 2015 r.,
zażalenia pozwanego na wyrok Sądu Apelacyjnego
z dnia 7 października 2014 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
2
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny uwzględnił apelację powódki i uchylił
wyrok Sądu Okręgowego w K. z dnia 29 listopada 2013 r., oddalający powództwo,
w części orzekającej o powództwie o zapłatę kwoty 198.538,04 zł z ustawowymi
odsetkami od dnia 27 listopada 2011 r. oraz o kosztach procesu i sprawę w tym
zakresie przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.
Wskazał, że rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji pomija istotę sprawy,
oparł on bowiem rozstrzygnięcie na założeniu, że umowa stron została rozwiązana
ze skutkiem ex tunc, wobec czego nie obowiązywały postanowienia umowne
w zakresie uprawnienia powódki do wykonania zastępczego w zakresie usunięcia
wad. Brak jest natomiast ustaleń jaką umowę strony zawarły, co było jej
przedmiotem, jaki był termin wykonania, czy pozwany wykonał wszystkie objęte
umową prace, czy też ich część i jaką oraz czy pozostawał w zwłoce w dacie
„rozwiązania” umowy. Nie została również dokonana w świetle art. 65 § 2 k.c.
ocena charakteru prawnego uprawnienia pozwanej do „zerwania umowy”
ze skutkiem natychmiastowym (§ 9 pkt 4 umowy) i czy zaistniały przesłanki
zastosowania tej podstawy umownej. W konsekwencji nie wiadomo czy
„rozwiązanie” umowy nosi cechy odstąpienia od umowy i wystąpił skutek określony
w art. 395 § 2 zd. pierwsze k.c., czy też jedynie cechy jej rozwiązania w zakresie
w jakim nie została wykonana. Sąd drugiej instancji wskazał na żądanie pozwu oraz
zakreśloną podstawę faktyczną i wyraźne wskazanie powódki, że dochodzi
odszkodowania za szkodę, jaką doznała w wyniku niewłaściwego wykonania
umowy przez pozwanego i stwierdził, że dopiero ustalenie, czy doszło do
odstąpienia od umowy i z jakim skutkiem pozwoli na rozważenie, czy powódce
przysługiwałoby odszkodowanie i w jakim zakresie. Zarzucił nadto niewyjaśnienie,
czy pozwany wykonał umowę w sposób nienależyty, bo wprawdzie Sąd pierwszej
instancji wyliczył wady wykonania wskazane przez biegłego ale nie wyjaśnił,
czy nastąpiło to z przyczyn leżących po stronie pozwanego. Sąd Apelacyjny uznał
także za uzasadniony zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. i pominięcia znacznej
części materiału dowodowego. W konkluzji stwierdził, że brak jest istotnych ustaleń
faktycznych umożliwiających ocenę prawną żądań powódki i nie została
rozpoznana istota sprawy, co uzasadniało rozstrzygnięcie w oparciu o art. 386 § 4
k.p.c.
3
W zażaleniu od tego wyroku pozwany zarzucił naruszenie art. 386 § 4 k.p.c.
poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że Sąd pierwszej instancji
nie rozpoznał sprawy. Wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c. - w brzmieniu nadanym ustawą z dnia
16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego
oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381), która weszła w życie
z dniem 3 maja 2012 r., zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje także w razie
uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreślono, że kontrola dokonywana
w ramach tego środka ma charakter formalny, a zażalenie ma służyć zbadaniu, czy
orzeczenie kasatoryjne sądu drugiej instancji zostało prawidłowo oparte na jednej
z przesłanek określonych w art. 386 § 2 i 4 k.p.c. a zatem, czy powołana przez sąd
przyczyna opiera się na jednej z przesłanek ustawowych. Dokonana kontrola ma
charakter czysto procesowy, bez wkraczania w kompetencje sądu in merito.
W postępowaniu zażaleniowym wywołanym omawianym zażaleniem nie jest zatem
dopuszczalne badanie merytoryczne stanowiska sądu drugiej instancji i kontrola
materialnoprawnej podstawy wyroku, ta bowiem jest zarezerwowana do
przeprowadzenia wyłącznie w postępowaniu kasacyjnym. Konsekwencją jest
wąskie określenie granic kognicji Sądu Najwyższego, a odmienne ich ujęcie jest
niedopuszczalne (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2012,
I CZ 136/12 z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12, z dnia 9 listopada 2012 r.,
IV CZ 156/12, nie publ.).
Postępowanie apelacyjne ma charakter merytoryczny, a to oznacza, że sąd
drugiej instancji nie może ograniczać się jedynie do oceny zarzutów apelacyjnych,
lecz musi dokonać własnych ustaleń i poddać je ocenie pod kątem prawa
materialnego. Uwzględnienie apelacji powinno zatem prowadzić do wydania
orzeczenia reformatoryjnego, a jedynie wyjątkowo orzeczenia kasatoryjnego
w wypadkach przewidzianych w art. 386 § 2 i 4 k.p.c. - stwierdzenia nieważności
postępowania, nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji oraz
4
wtedy, gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego
w całości.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że do nierozpoznania
istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji nie
odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy zaniechał on zbadania
materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony,
bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa
unicestwiająca roszczenie. Nierozpoznanie istoty sprawy następuje także w sytuacji
dokonania przez sąd pierwszej instancji oceny prawnej roszczenia bez oparcia jej
o właściwie ustaloną podstawę faktyczną i konieczności czynienia przez sąd
odwoławczy po raz pierwszy ustaleń faktycznych, co czyni koniecznym uchylenie
wyroku Sądu pierwszej instancji z uwagi na obowiązek respektowania
konstytucyjnej zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego (postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2012 r., I CZ 168/12, OSNIC z 2013 r., nr 5,
poz. 68). Tożsama sytuacja występuje w niniejszej sprawie wobec stwierdzenia
przez Sąd drugiej instancji braku jakichkolwiek, nawet podstawowych ustaleń
faktycznych pozwalających na ocenę żądania powódki. Dokonanie tych ustaleń
w całości przez Sąd odwoławczy oraz dokonanie na ich podstawie oceny prawnej
pozbawiłoby obie strony możliwości kwestionowania ustalonej podstawy faktycznej
z uwagi na zakaz oparcia skargi kasacyjnej na zarzutach dotyczących ustalenia
faktów lub dowodów, określony w art. 3983
§ 3 k.p.c. oraz związanie Sądu
Najwyższego ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego
orzeczenia (art. 39813
§ 2 in fine), a tym samym naruszyłoby konstytucyjną zasadę
dwuinstancyjności. Ocena prawna Sądu pierwszej instancji nie tyle wadliwa,
ile pozostająca poza wskazaną podstawą faktyczną i żądaniem powoda, nie
stanowi rozstrzygnięcia o istocie sprawy.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c.
w zw. z art. 39814
k.p.c.