Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 161/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 marca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Hajn
SSA Bohdan Bieniek
w sprawie z wniosku M. P.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W.
o rentę z tytułu niezdolności do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 24 marca 2015 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 19 listopada 2013 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 19 listopada 2013 r. Sąd Apelacyjny, na skutek apelacji
pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych III Oddziału w W., w sprawie z
wniosku M. P. o rentę z tytułu niezdolności do pracy, zmienił wyrok Sądu
Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w W. z dnia 6 maja 2013 r. i
oddalił odwołanie wnioskodawczyni co do żądania przyznania prawa do renty z
2
tytułu częściowej niezdolności do pracy w okresie od dnia 1 września 2010 r. do
dnia 14 maja 2012 r. (pkt I) oraz oddalił apelację w pozostałym zakresie (pkt 2).
W ustalonym stanie faktycznym sprawy, wnioskodawczyni (urodzona 3
sierpnia 1955 r.) decyzją organu rentowego z dnia 19 marca 2010 r. uzyskała
czasowe prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy do dnia 31
sierpnia 2010 r. Orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z dnia 8 września 2010 r.
oraz komisji lekarskiej ZUS z dnia 29 października 2010 r. wnioskodawczyni nie
została uznana za niezdolną do pracy. Wobec powyższego, decyzją z dnia 22
listopada 2010 r. organ rentowy odmówił wnioskodawczyni dalszego prawa do
renty z tytułu niezdolności do pracy. W toku postępowania sądowego Sąd pierwszej
instancji dopuścił dowód z opinii biegłych: gastrologa, neurologa i ortopedy. Według
oceny biegłych, podzielonej przez Sąd pierwszej instancji, rozpoznane u
wnioskodawczyni schorzenia wymagają okresowego leczenia, ale nie uzasadniają
nawet częściowej niezdolności do pracy od dnia 1 września 2010 r. W związku z
zastrzeżeniami wnioskodawczyni co do opinii biegłych, Sąd dopuścił dowód z opinii
kolejnego biegłego neurologa, który w opinii z dnia 15 maja 2012 r. analizując
dokumentację i oceniając aktualny stan neurologiczny i porównawczo badanie
biegłego neurologa z dnia 22 sierpnia 2011 r. stwierdził, że nastąpiło pogorszenie
stanu zdrowia badanej, uzasadniające uznanie częściowej niezdolności do pracy
na rok (od daty badania w Sądzie, czyli do maja 2013 r.). W opinii uzupełniającej
biegły podał, że wnioskodawczyni ma przewlekłe schorzenie kręgosłupa i była
dwukrotnie operowana neurochirurgicznie. Ten typ schorzenia, w sensie zmian
anatomicznych, nie zmienia się z biegiem lat, natomiast dolegliwości bólowe
korzeniowe narastają i cofają się. Ponieważ nie da się – w jego ocenie - ustalić od
kiedy nastąpiło pogorszenie stanu zdrowia, biegły przyjął datę badania w Sądzie,
stwierdzając, że wnioskodawczyni jest częściowo niezdolna do pracy od maja
2012 r. na okres 12 miesięcy.
Wyrokiem z dnia 6 maja 2013 r. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję
organu rentowego i przyznał wnioskodawczyni prawo do renty z tytułu częściowej
niezdolności do pracy od dnia 1 września 2010 r. do dnia 31 maja 2013 r. Sąd
Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 107 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U.
3
z 2013 r., poz. 1440 ze zm., dalej ustawa o emeryturach i rentach), prawo do
świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy oraz wysokość tych świadczeń
ulega zmianie, jeżeli w wyniku badania lekarskiego, przeprowadzonego na wniosek
lub z urzędu, ustalono zmianę stopnia niezdolności do pracy, brak tej niezdolności
lub jej ponowne powstanie. O zmianach w prawie i wysokości świadczeń rentowych
przesądza wynik badania lekarskiego przeprowadzanego przez lekarza orzecznika
lub komisję lekarską ZUS, którzy dokonują oceny niezdolności do pracy, jej stopnia
i trwałości. Zgodnie z art. 61 ustawy o emeryturach i rentach, prawo do renty, które
ustało z powodu ustąpienia niezdolności do pracy, podlega przywróceniu, jeżeli w
ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty ubezpieczony ponownie stal się
niezdolny do pracy. W ocenie Sądu Okręgowego przeprowadzone dowody
uzasadniają przyjęcie, że wnioskodawczyni jest częściowo niezdolna do pracy do
dnia 31 maja 2013 r. (art. 12 i 13 ustawy o emeryturach i rentach), a za datę
początkową tej niezdolności Sąd przyjął dzień badania. Zważywszy charakter
rozpoznanych u wnioskodawczyni schorzeń, Sąd uznał, że wnioskodawczyni w
ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty ponownie stała się niezdolna do
pracy, a więc jej świadczenie podlegało przywróceniu, zgodnie z art. 61 ustawy o
emeryturach i rentach. Z powołaniem się na art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i
rentach, Sąd przyznał wnioskodawczyni dochodzone świadczenie od dnia 1
września 2010 r., tj. od dnia utraty prawa do renty, do dnia 31 maja 2013 r., czyli
niezakwestionowanej przez strony daty końcowej stwierdzonej częściowej
niezdolności do pracy.
Na skutek apelacji organu rentowego, Sąd Apelacyjny zmienił w części
wyrok Sądu pierwszej instancji i oddalił odwołanie wnioskodawczyni co do żądania
przywrócenia prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w okresie
od dnia 1 września 2010 r. do dnia 14 maja 2012 r.
W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że zgodnie z niekwestionowanymi
ustaleniami faktycznymi w sprawie, wnioskodawczyni była częściowo niezdolna do
pracy od dnia badania w sądzie (od dnia 15 maja 2012 r.) na okres jednego roku.
W ocenie Sądu drugiej instancji, skoro z dniem 15 maja 2012 r. doszło do
pogorszenia stanu zdrowia wnioskodawczyni uzasadniającego ponowną
niezdolność do pracy, to powstała ona po upływie 18 miesięcy od ustania prawa do
4
renty z tytułu niezdolności do pracy (31 sierpnia 2010 r.), stąd brak podstaw
prawnych do przywrócenia prawa do renty (art. 61 ustawy o emeryturach i rentach).
Rozpoznając apelację Sąd uzupełnił postępowanie dowodowe i ustalił, że
wnioskodawczyni w okresie od dnia 17 września 2010 r. do dnia 16 września
2011 r. pobierała zasiłek dla bezrobotnych, który to okres jest okresem
składkowym, a zatem częściowa niezdolność do pracy (od dnia 15 maja 2012 r.),
powstała ciągu 18 miesięcy od ustania tego okresu. Z tego względu apelację
organu rentowego w odniesieniu do prawa ubezpieczonej do renty okresowej z
tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 15 maja 2012 r. do 31 maja 2013 r.
Sąd drugiej instancji uznał za bezzasadną.
Powyższy wyrok zaskarżył skargą kasacyjną w części (co do pkt I wyroku)
pełnomocnik wnioskodawczyni, zarzucając naruszenie prawa materialnego przez
niewłaściwe zastosowanie art. 14 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach i
niezastosowanie norm wynikających z tego przepisu do ustalenia czasu powstania
niezdolności do pracy wnioskodawczyni (w ocenie pełnomocnika jest to data
złożenia wniosku o przyznanie świadczenia rentowego) oraz art. 61 ustawy przez
przyjęcie, że wnioskodawczyni nie spełniła wymogów do przywrócenia prawa do
dochodzonego świadczenia. Pełnomocnik wniósł „o uchylenie zaskarżonego
wyroku (…) w części, co do pkt I tego wyroku” wraz z orzeczeniem o kosztach
postępowania, w tym kosztach zastępstwa procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 39813
§ 1 i 2 k.p.c., Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w
granicach skargi kasacyjnej (jej podstaw) i jest związany ustaleniami faktycznymi
stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia, jeżeli skarga nie zawiera
zarzutu naruszenia przepisów postępowania, tak jak w rozpoznawanej sprawie
(bądź jeżeli taki zarzut okaże się niezasadny). Oznacza to więc, że nie jest
kwestionowana data ustania prawa do pobieranej przez wnioskodawczynię renty z
tytułu częściowej niezdolności do pracy (31 sierpnia 2010 r.) oraz powstanie
niezdolności do pracy w dniu 15 maja 2012 r. czasowo na jeden rok. Przy tych
ustaleniach zarzuty skargi kasacyjnej są niezasadne.
5
Przepis art. 102 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach przesądza w sposób
jednoznaczny że prawo do świadczenia uzależnione od okresowej niezdolności do
pracy ustaje z upływem okresu, na jaki to świadczenie przyznano, zaś możliwość
jego przywrócenia, zgodnie z art. 61 tej ustawy uzależniona jest od powstania
ponownej niezdolności do pracy w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 stycznia 2005 r., I UK 99/04, (OSNP 2005 nr
16, poz. 256) orzekł, że prawo do renty okresowej przyznanej z powodu
niezdolności do pracy ustaje z upływem okresu, na jaki zostało przyznane - art. 102
ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach i podlega przywróceniu tylko wtedy, gdy w
ciągu 18 miesięcy od ustania tego prawa ubezpieczony ponownie stał się niezdolny
do pracy - art. 61 tej ustawy).
Innymi słowy prawo do renty okresowej przyznanej w związku z
niezdolnością do pracy, które ustało z upływem okresu, na jaki świadczenie to
zostało przyznane, podlega przywróceniu tylko w sytuacji, gdy w ciągu 18 miesięcy
od jego ustania ubezpieczony ponownie stał się niezdolny do pracy (por. także
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2006 r., I UK 170/05, OSNP z 2007 r. nr
1-2, poz. 30). W rozpoznawanej sprawie, jest poza sporem, że wnioskodawczyni
pobierała do dnia 31 sierpnia 2010 r. rentę z tytułu częściowej niezdolności do
pracy. Stosownie do poczynionych w sprawie i niezakwestionowanych ustaleń
faktycznych, wnioskodawczyni była częściowo niezdolna do pracy od dnia 15 maja
2012 r. na okres jednego roku. Tym samym skoro została uznana za częściowo
niezdolną do pracy po upływie 18 miesięcy od ustania prawa do renty, brak
przesłanek z art. 61 ustawy o emeryturach i rentach do przywrócenia prawa do
świadczenia.
Skoro jednocześnie z tych samych ustaleń wynikało, że wnioskodawczyni
była częściowa niezdolna do pracy od dnia 15 maja 2012 r. na okres jednego roku,
trafnie Sąd drugiej instancji oddalił odwołanie wnioskodawczyni co do przyznania
prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w okresie od dnia 1
września 2010 r. do dnia 14 maja 2012 r., uznając, że prawo do renty uzyskała od
dnia 15 maja 2012 r. do dnia 31 maja 2013 r.
Gdy więc zarzuty naruszenia prawa materialnego nie potwierdziły się, brak
było podstaw do uwzględnienia skargi.
6
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 39814
k.p.c.).