Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 605/14
POSTANOWIENIE
Dnia 7 maja 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z wniosku Banku […] S.A. z siedzibą w W.
przy uczestnictwie C. G. i innych, o sprostowanie usterki wpisu w księgach
wieczystych o numerach […] oraz […] poprzez wpis w ich działach IV hipoteki
łącznej umownej zwykłej,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 7 maja 2015 r.,
na skutek skargi kasacyjnej uczestników postępowania P.G.,M. G. i J. G. od
postanowienia Sądu Okręgowego we W.
z dnia 3 marca 2014 r .
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 3 marca 2014 r. Sąd Okręgowy we W.
oddalił apelację P. G. i J. G. od postanowienia Sądu Rejonowego we W. z dnia
9 kwietnia 2013 r., którym sprostowano usterkę wpisu w księdze wieczystej nr […]
2
poprzez wpisanie w jej dziale IV w rubryce 4.4 dotyczącej hipoteki wpisanej pod
numerem 6, w podrubryce 4.4.1, w polu numer - 1. „hipoteka umowna zwykła
łączna", - 12/1/A numeru księgi współobciążonej, to jest: „[…]", zaś w punkcie II
sprostowano usterkę wpisu w księdze wieczystej numer […] poprzez wpisanie w jej
dziale IV hipoteki umownej zwykłej łącznej w wysokości 300.000,00 zł wraz z
odsetkami w wysokości 40% na zabezpieczenie zwrotu póżyczki udzielonej na
zakup maszyn i urządzeń przetwórstwa rolno - spożywczego na rzecz Banku
Spółka Akcyjna z siedzibą w W., Oddział we W. oraz numeru księgi
współobciążonej, to jest: „[…]".
Sąd Okręgowy wyjaśnił, że w księdze wieczystej […] hipoteka w kwocie
3.000.000.000 zł (obecnie 300.000 zł) wraz z odsetkami w wysokości 40% w
stosunku rocznym zabezpieczająca spłatę długu wynikającą z udzielonego kredytu
na zakup maszyn i urządzeń przetwórstwa rolno - spożywczego na rzecz
wierzyciela hipotecznego Banku […] S.A. Oddział we W. ujawniona została w dniu
6 czerwca 1994 r. Z tej nieruchomości wydzielona została działka 18/1, dla której w
dniu 3 lipca 1998 r. założono księgę wieczystą o numerze […], zaniedbując
jednocześnie dokonania w obu księgach wpisu o obciążeniu wydzielonej
nieruchomości hipoteka łączną. Zdaniem Sądu drugiej instancji hipoteka
łączna obciążała obydwie nieruchomości powstałe po podziale nieruchomości
zapisanej w […]. Jej powstanie nie stanowiło zmiany treści hipoteki istniejącej
dotychczas, lecz jej przekształcenie, dyktowane interesem wierzyciela,
a polegające na prawnym przystosowaniu stworzonego zabezpieczenia do sytuacji,
jaka powstaje w wyniku podziału nieruchomości obciążonej. Skutek ten następuje
z mocy prawa i jego wystąpienie powinno być z urzędu ujawnione w treści księgi
wieczystej.
Sąd drugiej instancji stwierdził, że o treści rozstrzygnięcia decyduje treść
księgi wieczystej nieruchomości ulegającej podziałowi, w której dziale IV wpisana
była w chwili dokonywania podziału hipoteka na rzecz wnioskodawcy - Banku […]
S.A. Oddział we W.
W skardze kasacyjnej uczestnicy zarzucili naruszenie art. 5 w zw. z art. 9
ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, art. 76 ust. 1
3
ustawy o księgach wieczystych i hipotece w zw. z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP,
art. 64 ust. 3 Konstytucji RP.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna ukształtowana została w przepisach kodeksu
postępowania cywilnego jako nadzwyczajny środek zaskarżenia, nakierowany na
ochronę interesu publicznego przez zapewnienie rozwoju prawa i jednolitości
wykładni oraz usunięcie z obrotu prawnego orzeczeń wydanych w postępowaniu
dotkniętym nieważnością lub oczywiście wadliwych, nie zaś jako ogólnie dostępny
środek zaskarżenia orzeczeń nie satysfakcjonujących stron. Koniecznej selekcji
skarg pod kątem realizacji tego celu służy instytucja tzw. przedsądu, ustanowiona
w art. 3989
k.p.c., w ramach której Sąd Najwyższy dokonuje wstępnej oceny sprawy
przedstawionej mu ze skargą kasacyjną. Zakres przeprowadzanego badania jest
ograniczony do kontroli, czy w sprawie ujawniły się przewidziane w art. 3989
§ 1 pkt
1 - 4 k.p.c. okoliczności przemawiające za przyjęciem skargi do rozpoznania.
Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej uczestników został oparty na
przesłankach ujętych w art. 3989
§ 1 pkt 1 i 4 k.p.c.
Skarżący wskazali, że istotne zagadnienie prawne pojawiło się „na gruncie
interpretacji art. 76 ust. 1 u.k.w.h., odnośnie ustalenia daty podziału nieruchomości
oraz możliwości zastosowania tego przepisu w sytuacji, gdy nabycie ekspektatywy
prawa własności nastąpiło, kiedy nieruchomość macierzysta nie była jeszcze
obciążona hipoteką, natomiast podstawę nabycia własności stanowi prawomocny
wyrok nakazujący właścicielowi nieruchomości złożenie oświadczenia woli
o przeniesieniu własności jej części".
Zgodnie z ustaloną linią orzecznictwa powołanie się na występowanie
w sprawie istotnego zagadnienia prawnego jako przesłankę przyjęcia
skargi kasacyjnej do rozpoznania wymaga wskazania problemu o charakterze
abstrakcyjnym, nierozstrzygniętego w dotychczasowym orzecznictwie
i wymagającego pogłębionej wykładni (por. postanowienie Sądu Najwyższego
z 2 października 2001 r., I PKN 129/01, OSNP 2003/18/436). Skarżący powinien
to zagadnienie sformułować oraz przedstawić argumentację jurydyczną
uzasadniającą tezę o możliwości rozbieżnych ocen prawnych w związku
ze stosowaniem przepisów, na tle których zagadnienie powstało. Zagadnienie
4
powinno być istotne ze względu na wagę przedstawionego przez skarżącego
problemu interpretacyjnego dla systemu prawa. Tymczasem kwestie przedstawione
przez skarżących nie budzą wskazywanych wątpliwości. Podział nieruchomości
polega na powstaniu z jednej nieruchomości co najmniej dwóch. Wymaga to
geodezyjnego wyodrębnienia działek i bądź uzyskania własności jednej z nich
przez inny podmiot, bądź wpisania każdej z powstałych działek do odrębnej księgi
wieczystej - jeśli nadal pozostają własnością tej samej osoby (por. wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 r., IV CSK 278/11, OSNC 2013/3/35, oraz
z dnia 23 września 1970 r., II CR 361/70, OSNC 1971/6/97). Samo powstanie
roszczenia o przeniesienie prawa do części nieruchomości nie powoduje żadnych
zmian w jej strukturze.
Skargi nie można było również uznać za oczywiście uzasadnioną. W ocenie
skarżących skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona z uwagi na występujące
w sprawie istotne zagadnienie prawne oraz rangę naruszeń prawa materialnego,
którymi dotknięte jest zaskarżone postanowienie oraz ich oczywisty wpływ na wynik
rozstrzygnięcia.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd,
że uzasadnienie oczywistej zasadności skargi kasacyjnej wymaga powołania się
na kwalifikowaną postać naruszenia przepisów prawa materialnego lub
procesowego i przeprowadzania wywodu zmierzającego do wykazania tej
wadliwości. Oczywistość naruszenia ma miejsce wówczas, gdy jest ono widoczne
prima facie, przy wykorzystaniu podstawowej wiedzy prawniczej, bez potrzeby
badania szczegółów czy dokonywania pogłębionej analizy tekstu wchodzących
w grę przepisów i doszukiwania się ich znaczenia. O przyjęciu skargi kasacyjnej do
rozpoznania nie decyduje przy tym samo oczywiste naruszenie konkretnego
przepisu prawa materialnego lub procesowego przez sąd, który wydał zaskarżone
orzeczenie, lecz sytuacja, w której naruszenie to spowodowało wydanie oczywiście
nieprawidłowego orzeczenia. Sam zarzut naruszenia (nawet oczywistego)
określonego przepisu (przepisów) nie prowadzi wprost do oceny, że skarga
kasacyjna jest oczywiście uzasadniona (por. orzecznictwo przytoczone
w motywach postanowienia Sądu Najwyższego z 6 listopada 2012 r., III SK 16/12,
Lex nr 1232793). Tego rodzaju argumentów, przekonujących z narzucającą się siłą,
5
że skarga rokuje duże szanse na jej uwzględnienie, uczestnicy nie przytoczyli.
Nie można uznać, że w sprawie miała miejsce kwalifikowana postać naruszenia
prawa. W postępowaniu wieczysto - księgowym nie jest możliwe badanie
przesłanek z art. 5 u.k.w.h. z uwagi na ograniczony, formalny zakres tego
postępowania (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 1996 r., III CZP
50/96, OSNC 1996/11/141 oraz postanowienie tego Sądu z dnia 20 lutego 2003 r.,
II CKN 1237/00, nie publ. poza bazą Lex nr 109418).
Na marginesie stwierdzić należy, że konstrukcja wniosku o przyjęcie skargi
kasacyjnej do rozpoznania, ;
w którym z analogicznym uzasadnieniem powołano
przesłanki z art. 3989
§ 1 pkt 1 i 4 k.p.c. zawiera logiczną sprzeczność. Jeżeli
w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, od którego wyjaśnienia zależy
prawidłowe rozstrzygnięcie sprawy, to ewentualny błąd orzeczniczy popełniony
przez sąd drugiej instancji nie może mieć charakteru oczywistego i podstawowego
(zob. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2013 r., I UK
2891/13, nie publ.; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2013 r.,
III CSK 67/13, nie publ.).
Okoliczności sprawy nie wskazują także na występowanie innych przesłanek
przesądu (art. 3989
§ 1 pkt 1 - 4 k.p.c.).
Z przytoczonych względów należało odmówić przyjęcia skargi do
merytorycznego rozpoznania (art. 3989
§ 2 k.p.c.).