Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 marca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - SSO Oskar Rudziński

Sędziowie SO Joanna Staszewska

SO Ewa Talarczyk (spr.)

Protokolant st. sekr. sąd. Małgorzata Andrychowicz

po rozpoznaniu w dniu 25 marca 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa T. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Żoliborza w Warszawie

z dnia 20 września 2012 r., sygn. akt I C 529/12

oddala apelację i nie obciąża powoda kosztami postępowania w instancji odwoławczej.

Sygn. akt V Ca 3473/12

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 20 kwietnia 2012 r. powód T. P.domagał się zasądzenia od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z siedzibą w W.kwoty 6.751 zł z tytułu odszkodowania za szkodę, jaką poniósł z uwagi na fakt, że renta z tytułu niezdolności do pracy w drodze wyjątku na podstawie art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie została mu przyznana z dniem pierwszego wystąpienia, tylko dopiero po kolejnych odwołaniach od wydawanych w stosunku do niego odmownych decyzji w tym zakresie.

W odpowiedzi na pozew Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie powództwa i obciążenie powoda kosztami postępowania sądowego.

Sąd Rejonowy dla Warszawy – Żoliborza w Warszawie wyrokiem z dnia 20 września 2012 r., zapadłym w sprawie o sygn. akt I C 529/12 oddalił powództwo (pkt 1.), odstępując od obciążania powoda kosztami procesu na rzecz pozwanego (pkt 2.).

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne oraz rozważania prawne Sądu I instancji:

Jak ustalił Sąd Rejonowy, w dniu 27 grudnia 2007 r. ZUS odmówił przyznania T. P.renty z tytułu niezdolności do pracy na zasadach ogólnych. W dniu 1 lutego 2008 r. T. P.wystąpił do Prezesa ZUS o przyznanie renty w trybie art. 83 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a w dniu 20 maja 2008 r. Prezes ZUS wydał decyzję odmowną w tym zakresie.

Stosownie do dalszych ustaleń Sądu I instancji, w dniu 29 maja 2008 r. T. P.wystąpił z wnioskiem o ponowne rozpoznanie sprawy, w efekcie czego 8Prezes ZUS w dniu 23 czerwca 2008 r. utrzymał w mocy poprzednią decyzję.

Kolejno Sąd Rejonowy ustalił, iż w dniu 12 listopada 2008 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił decyzję z dnia 23 czerwca 2008 r. i utrzymaną nią w mocy decyzję z dnia 20 maja 2008 r.

Zgodnie z dalszymi ustaleniami Sądu I instancji, w dniu 20 kwietnia 2009 r. Prezes ZUS odmówił przyznania powodowi renty na podstawie art. 83 ust. 1 ustawy i emeryturach i rentach z FUS.

Nadto Sąd I instancji ustalił, że w dniu 28 kwietnia 2009 r. T. P.wystąpił o ponowne rozpoznanie sprawy, jednak decyzją z dnia 10 czerwca 2009 r. Prezes ZUS utrzymał w mocy decyzję z dnia 20 kwietnia 2009 r.

Sąd Rejonowy kolejno ustalił, że w dniu 14 października 2009 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił decyzję z dnia 10 czerwca 2009 r. i poprzedzającą ją decyzję z dnia 20 kwietnia 2009 r., a następnie, w dniu 4 lutego 2010 r. Prezes ZUS przyznał T. P.w drodze wyjątku rentę z tytułu niezdolności do pracy do dnia 31 marca 2011 r.

Sąd I instancji ustalił również, iż w dniu 14 grudnia 2011 r. powód złożył wniosek o wypłatę zaległej renty na podstawie art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Ponadto Sąd Rejonowy ustalił, że T. P. został uznany za osobę całkowicie niezdolną do pracy od dnia 5 czerwca 2007 r., jest chory na nadciśnienie tętnicze, chorobę wieńcową, niewydolność nerek, jest po amputacji kończyny dolnej lewej na poziomie uda z powodu miażdżycy naczyń.

Przy tak poczynionych ustaleniach faktycznych Sąd Rejonowy uznał powództwo za nieuzasadnione.

W ocenie Sądu Rejonowego, przepis art. 417 ¹ § 3 k.c. nie może być podstawą odpowiedzialności pozwanego, gdyż skoro ZUS wydawał decyzje, to nie można stwierdzić nieuzasadnionej bezczynności tego organu; fakt, że decyzje były niezgodne z oczekiwaniami powoda sam w sobie nie powoduje natomiast, zdaniem Sądu I instancji, odpowiedzialności odszkodowawczej po stronie pozwanego.

Sąd Rejonowy stwierdził, że w rozpoznawanej sprawie nie zostały również spełnione przesłanki określone w art. 417 § 2 k.c., uznając iż brak jest podstaw do potraktowania decyzji wydanych przez Prezesa ZUS, w których odmówiono powodowi prawa do renty, jako niezgodnych z prawem. W tym zakresie Sąd I instancji powołał się na treść art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z którego wynika, że przyznanie tej renty zawsze ma charakter fakultatywny, nawet jeżeli wystąpią szczególne okoliczności i zostanie stwierdzony brak niezbędnych środków utrzymania po stronie wnioskującego i brak możliwości podjęcia pracy.

Sąd Rejonowy wywiódł, iż skoro przyznanie ww. renty jest prawem Prezesa ZUS, a nie jego obowiązkiem, to nieskorzystanie z tego prawa nigdy nie będzie niezgodne z prawem, co wyklucza odpowiedzialność Prezesa ZUS na podstawie art. 417 k.c. i 417 ¹ k.c.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c., wskazując, iż odstąpienie od obciążania powoda kosztami procesu uzasadnia, m.in. jego sytuacja zdrowotna.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiódł powód, zaskarżając wyrok Sądu Rejonowego w całości. Skarżący wniósł o zmianę wyroku Sądu I instancji i uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Apelujący zarzucił wyrokowi Sądu Rejonowego naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 417 k.c. i 417 ¹ k.c., polegające na uznaniu, że nie zachodzą przesłanki tam przewidziane do zastosowania odpowiedzialności ZUS za wyrządzoną szkodę i wypłaty na rzecz powoda odszkodowania w kwocie 6.751 zł, mimo stwierdzenia w dniu 12 listopada 2008 r. przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w W.niezgodności z prawem decyzji odmawiających przyznania powodowi renty w trybie art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie w całości, na koszt strony powodowej.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja, wobec bezzasadności podniesionych w niej zarzutów, podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy w pełni podziela i aprobuje ustalenia poczynione przez Sąd I instancji, uznając je za prawidłowo osadzone w zgromadzonym materiale dowodowym, a w konsekwencji – przyjmując za własne. Także rozważaniom prawnym Sądu Rejonowego nie można postawić zarzutu naruszenia obowiązujących przepisów.

W ocenie sądu odwoławczego, sformułowane w apelacji zarzuty są chybione, jako nie mające oparcia w obowiązujących przepisach prawa.

Bezzasadne jest przede wszystkim prezentowane przez apelującego stanowisko, jakoby Sąd I instancji dopuścił się obrazy przepisów art. 417 k.c. lub 417 ¹ k.c. Jak wynika bowiem z treści pisemnych motywów zaskarżonego orzeczenia, Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej, wnikliwej analizy i oceny zasadności zgłoszonego w pozwie roszczenia powoda, w szczególności przekonująco argumentując uznanie, iż w okolicznościach niniejszej sprawy nie zostały spełnione przewidziane w powyższych przepisach przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego.

Jak trafnie wywiódł Sąd Rejonowy, w świetle utrwalonej w judykaturze wykładni art. 83 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, decyzja w przedmiocie przyznania przewidzianego w tym przepisie świadczenia jest prerogatywą Prezesa ZUS i ma charakter uznaniowy, co wyklucza możliwość oceny takiej decyzji jako niezgodnej z prawem w rozumieniu art. 417 ¹ § 2 k.c.

Należy przy tym zaznaczyć, iż o prawidłowości powyższego kierunku interpretacji art. 83 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS dobitnie świadczy już samo jego literalne brzmienie, z którego wynika, iż w przypadku spełnienia przez daną osobę wymienionych w tym przepisie przesłanek, „Prezes Zakładu może przyznać w drodze wyjątku świadczenia /…/”.

W tym miejscu należy również przytoczyć wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Katowicach w uzasadnieniu wyroku z dnia 24 marca 2011 r. (sygn. akt III AUa 1820/10, Lex nr 1102958) trafny pogląd, zgodnie z którym decyzje dotyczące świadczeń, o których mowa w art. 83 ust. 1 ww. ustawy należą do swobodnego uznania Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Powyższe stanowisko jest również aprobowane przez sądy administracyjne, w których orzecznictwie przyjmuje się konsekwentnie, iż wydając decyzję na podstawie art. 83 ust. 1 ww. ustawy właściwy organ kieruje się uznaniem administracyjnym, a przyznanie przewidzianego w tym przepisie świadczenia - nie będącego świadczeniem socjalnym - nie zależy wyłącznie od potrzeb osoby o nie się ubiegającej, nawet gdy są one uzasadnione ( vide: uzasadnienia wyroków Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie: z dnia 7 września 2012 r., II SA/Wa 947/12, Lex nr 1222415, z dnia 5 września 2012 r., II SA/Wa 851/12, Lex nr 1222413, z dnia 25 lipca 2012 r., I OSK 878/12, Lex nr 1225540).

W judykaturze dominuje również trafne zapatrywanie, według którego świadczenia wynikające z ww. przepisu nie mają charakteru roszczeniowego, zaś ustawa pozostawia ich przyznanie uznaniu Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ( vide: uzasadnienia wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie: z dnia 3 marca 2011 r., I OSK 1935/10, Lex nr 1079723, z dnia 27 maja 2011 r., II SA/Wa 530/11, Lex nr 1153609).

Mając powyższe na względzie należy stwierdzić, iż - wbrew zarzutom apelującego - Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, że przyznanie powodowi renty w oparciu o art. 83 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach /…/ było li tylko uprawnieniem Prezesa ZUS, a nie jego obowiązkiem.

Zdaniem Sądu Okręgowego, chybiona jest przy tym zaprezentowana w uzasadnieniu apelacji argumentacja, jakoby potwierdzeniem niezgodności z prawem decyzji Prezesa ZUS z dnia 20 kwietnia i 10 czerwca 2009 r. był wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 14 października 2009 r., uchylający obie te decyzje.

W tym miejscu wymaga bowiem zaakcentowania, iż zgodnie z przepisem art. 417 ¹ § 2 k.c., przesłanką powstania roszczenia odszkodowawczego po stronie adresata decyzji administracyjnej jest stwierdzenie we właściwym postępowaniu jej niezgodności z prawem. Tymczasem, z treści sentencji przedłożonych przez powoda odpisów wyroków WSA w Warszawie: z dnia 12 listopada 2008 r. oraz z dnia 14 października 2009 r. wynika, iż sąd ten uchylił zaskarżone przez powoda decyzje administracyjne (art. 145 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - p.p.s.a.), nie stwierdził natomiast wydania ich z naruszeniem prawa (art. 145 § 1 pkt 3 p.p.s.a.). Żadne z powyższych orzeczeń nie stanowi zatem, wbrew odmiennemu stanowisku apelującego, przewidzianego w art. 417 ¹ § 2 k.c. prejudykatu stwierdzającego niezgodność z prawem decyzji administracyjnych odmawiających przyznania powodowi świadczenia rentowego.

Wobec powyższego należy stwierdzić, iż nigdy nie stwierdzono „we właściwym postępowaniu” niezgodności z prawem powołanych decyzji Prezesa ZUS, a ich merytoryczna, oparta na uznaniowych przesłankach, zasadność została podważona dopiero na skutek ich zaskarżenia do sądu administracyjnego.

Wypada przy tym podkreślić, iż fakt uchylenia przedmiotowych decyzji przez sąd administracyjny nie oznaczał bynajmniej ograniczenia przysługującej Prezesowi ZUS prerogatywy w zakresie oceny zasadności kolejnego złożonego przez T. P.wniosku o przyznanie renty na podstawie art. 83 ustawy o emeryturach i rentach /…/. Pomimo zapadnięcia kolejnych ww. wyroków sądu administracyjnego, Prezes ZUS niezmiennie dysponował, zagwarantowaną mu przez ww. regulację ustawową, swobodą przy ocenie zasadności wniosków powoda w przedmiotowym zakresie. W szczególności, na skutek uchylenia przez sąd administracyjny ww. decyzji Prezesa ZUS, organ ten w żadnym razie nie był obowiązany dokonać reasumpcji swojego wcześniejszego, negatywnego, stanowiska wobec wniosku T. P..

Reasumując dotychczasowe rozważania należy stwierdzić, iż Sąd Rejonowy trafnie uznał, iż powód nie wykazał okoliczności świadczących o zasadności powództwa, w szczególności zaś nie udowodnił zaistnienia przesłanek przewidzianych w art. 417 k.c. i art. 417 ¹ k.c., warunkujących powstanie po jego stronie roszczenia odszkodowawczego wobec pozwanego. W tym stanie rzeczy powództwo podlegało oddaleniu, co nakazuje uznać za prawidłowe rozstrzygnięcie zawarte w punkcie 1 zaskarżonego orzeczenia.

W ocenie Sądu Okręgowego, na aprobatę zasługuje również zawarte w pkt 2. wyroku Sądu Rejonowego rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania, jako usprawiedliwione szczególnie trudną sytuacją życiową powoda.

Mając powyższe na względzie sąd odwoławczy uznał, iż twierdzenia skarżącego nie zasługują na uwzględnienie, stąd apelacja podlegała oddaleniu, o czym orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c. Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania w instancji odwoławczej Sąd Okręgowy oparł o dyspozycję art. 102 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., nie obciążając powoda tymi kosztami pomimo oddalenia apelacji, wobec stwierdzenia, że uzasadnia to jego obiektywnie trudna sytuacja materialna i osobista.

Z tych wszystkich względów orzeczono, jak w sentencji.