Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 czerwca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Jolanta Węs

Protokolant – starszy sekretarz sąd. Alicja Machnio

po rozpoznaniu w dniu 19 czerwca 2015 roku w Lublinie

sprawy M. T.

z udziałem zainteresowanego K. B. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia społecznego

na skutek odwołania M. T.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

z dnia 8 września 2014 roku znak (...)- (...)

I oddala odwołanie;

II przyznaje radcy prawnemu M. B. (1) kwotę 60 zł (sześćdziesiąt złotych) powiększoną od należny podatek od towarów i usług tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu, którą wypłacić z sum budżetowych Skarbu Państwa (kasa Sądu Okręgowego) w L..

Sygn. akt VIII U 2048/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 września 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. stwierdził, że M. T. jako pracownik u płatnika składek (...) K. B. (2) nie podlega od dnia 9 kwietnia 2014 roku obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu. W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynika, że umowa o pracę zawarta została w celu obejścia prawa i uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego (k. 21-22 akt ZUS).

Odwołanie od tej decyzji złożyła M. T., która domagała się jej zmiany przez ustalenie, że podlega ona obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od dnia 9 kwietnia 2014 roku, tj. od dnia nawiązania stosunku pracy. Skarżąca podniosła, iż ZUS bez żadnej podstawy faktycznej i prawnej uznał za nieważną zawartą przez nią umowę o pracę (k. 2- 6 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. w złożonej odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumenty zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji (k. 10-10v a.s.).

Postanowieniem z dnia 22 stycznia 2015 roku Sąd wezwał do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanego K. B. (1) (k. 19 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawczyni M. T. w dniu 9 kwietnia 2014 roku zawarła z K. B. (1) umowę o pracę na czas próbny do dnia 8 maja 2014 roku na stanowisku pracownika biurowego, w wymiarze pełnego etatu z wynagrodzeniem 1680 zł. W dniu 9 maja 2014 roku strony zawarły umowę o pracę na czas nieokreślony (umowy o pracę k. 32 a.s.).

K. B. (1) jest ciotecznym bratem wnioskodawczyni i od 19 marca 2012 roku prowadzi działalność gospodarczą, której przedmiotem jest prowadzenie szkoleń informatycznych. Działalność tę prowadzi w swoim własnym mieszkaniu. Wcześniej K. B. (1) zatrudniał D. W. (1) na umowę o pracę na czas określony od 1 stycznia 2014 roku do 31 maja 2014 roku na stanowisku specjalisty ds. finansowych w wymiarze 1/50 etatu. Następnie w dniu 1 czerwca 2014 roku zawarł umowę o pracę na czas nieokreślony z B. P. w wymiarze 1/8 etatu na stanowisku specjalisty ds. projektów (umowy o pracę k. 32 a.s.). Umowa ta została rozwiązana za porozumieniem stron z końcem 2014 roku. K. B. (1) zawierał też umowy zlecenia w 2012 roku z 3 osobami do prowadzenia zajęć z dziećmi. Obecnie nie zatrudnia nikogo, bo nie ma takiej potrzeby. Obsługę finansowo-księgową zlecił firmie zewnętrznej od kwietnia 2013 roku. K. B. (1) osobiście prowadzi szkolenia informatyczne, są to szkolenia wyjazdowe, a wcześniej zajmował się przygotowywaniem materiałów szkoleniowych na platformie internetowej. K. B. (1) nie reklamuje się, lecz otrzymuje propozycje prowadzenia szkoleń z polecenia. Szkolenia prowadzi od kwietnia 2014 roku, przeciętnie w każdą sobotę i niedzielę, sporadycznie w ciągu tygodnia. K. B. (1) pracuje od września 2008 roku na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy jako nauczyciel w szkole.

Wnioskodawczyni od dnia 9 kwietnia 2014 roku przychodziła do mieszkania K. B. (1) w różnych godzinach. Mieszka on razem z rodzicami w bloku spółdzielczym w mieszkaniu o powierzchni około 64 m ². Jeden pokój w tym mieszkaniu jest przeznaczony na jego działalność gospodarczą. Wnioskodawczyni przebywała w pokoju K. B. (1), gdzie były 2 biurka, komputer, telefon i drukarka i coś robiła przy komputerze. Podpisywała raz w miesiącu listy płac. Przed zawarciem umowy o pracę z zainteresowanym wnioskodawczyni nigdzie nie pracowała, tylko studiowała na (...) kierunek pedagogika, gdzie studiuje do chwili obecnej.

Nikt nie widywał wnioskodawczyni w biurze zainteresowanego poza jego rodzicami, bo nikt tam nie przychodził, a szkolenia były ustalane mailowo albo telefonicznie. K. B. (1) wiedział, że wnioskodawczyni jest w ciąży, gdy ją zatrudniał.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie cytowanych wyżej dokumentów oraz częściowo na podstawie zeznań świadków M. B. (2) (k. 49v a.s.) i W. B. (k. 49v-50 a.s.), zainteresowanego K. B. (1) (k. 29v-30, 50-50v a.s.) oraz wnioskodawczyni M. T. (k. 29v, 50 a.s.).

Sąd dał wiarę zeznaniom przesłuchanych w charakterze strony wnioskodawczyni M. T. i zainteresowanego K. B. (1) jedynie w części dotyczącej okoliczności formalnego zawarcia w dniu 9 kwietnia 2014 roku umowy o pracę, z wyłączeniem ich zeznań wskazujących na zawarcie umowy pomiędzy wnioskodawczynią a zainteresowanym w celu faktycznego świadczenia pracy oraz zeznań wskazujących na wykonywanie przez wnioskodawczynię czynności pracowniczych w dniach od 9 kwietnia 2014 roku do 26 czerwca 2014 roku.

Zeznania w powyższym zakresie są niewiarygodne, ponieważ nie znajdują jednoznacznego potwierdzenia w pozostałym materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Z zeznań świadków M. B. (2) i W. B. wynika jedynie, iż wnioskodawczyni przychodziła do nich do domu w różnych godzinach, ale nie potrafili powiedzieć, jakie dokładnie czynności wykonywała. Zasadniczo Sąd dał wiarę zeznaniom tych świadków, poza tą częścią, gdzie stwierdzili, że wnioskodawczyni była zatrudniona u ich syna, ponieważ nie znajduje to potwierdzenia w materiale dowodowym zebranym w sprawie.

Poza zeznaniami świadków M. B. (2) i W. B., którzy są rodzicami zainteresowanego oraz zeznaniami wnioskodawczyni i zainteresowanego nie zostały przedstawione żadne dowody przekonujące o faktycznym podjęciu obowiązków pracowniczych przez wnioskodawczynię i wykonywaniu czynności wynikających z zawartej umowy o pracę. Dowodami takimi mogłyby być np. zeznania osób, które w tym samym czasie były zatrudnione przez zainteresowanego (D. W. (2), B. P.), czy choćby zeznania klientów K. B. (1), z którymi współpracował, a z którymi wnioskodawczyni, według jej twierdzeń, telefonicznie lub mailowo uzgadniała szkolenia.

Nie zostały także przedstawione w niniejszej sprawie żadne materialne dowody wykonywania pracy przez M. T. w postaci sporządzonych przez nią dokumentów, zaś informacje o wystawionych fakturach (k. 15-17 akt ZUS) nie są wiarygodnym dowodem wskazującym na wykonywanie przez wnioskodawczynię pracy w ramach stosunku pracy w spornym okresie.

Znamiennym jest fakt, że zainteresowany nie zatrudnił innej osoby w zastępstwie przebywającej na zwolnieniu lekarskim i urlopie macierzyńskim M. T.. W sytuacji rzeczywistego zapotrzebowania na pracownika z pewnością zatrudniłby inną osobę w miejsce nieobecnej wnioskodawczyni. Brak zatrudnienia przez zainteresowanego dodatkowego pracownika przekonuje o innym celu zawartej umowy o pracę niż wykonywanie obowiązków pracowniczych pracownika biurowego, co dodatkowo podważa wiarygodność zeznań wnioskodawczyni i zainteresowanego w tym zakresie.

Wnioskodawczyni i zainteresowany nie przedstawili zatem żadnych przekonywujących dowodów na potwierdzenie swoich zeznań, a wręcz przeciwnie, całokształt okoliczności sprawy wskazuje, iż wnioskodawczyni nie podjęła pracy u zainteresowanego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2015.121 j.t.) obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym podlegają osoby fizyczne, będące pracownikami, od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Oznacza to, że warunkiem podlegania ubezpieczeniom społecznym jest posiadanie statusu pracownika w rozumieniu art. 8 ust. 1 omawianej ustawy, który to przepis stanowi, że za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. W konsekwencji powyższego, decydujące znaczenie dla powstania stosunku ubezpieczeniowego ma uprzednie istnienie stosunku pracy.

W okolicznościach faktycznych sprawy niniejszej istnienie stosunku pracy pomiędzy wnioskodawczynią M. T. a zainteresowanym K. B. (1) było kwestią sporną. Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do ustalenia, że skutkiem podpisanej w dniu 9 kwietnia 2014 roku umowy o pracę, było nawiązanie pomiędzy stronami rzeczywistego stosunku pracy w rozumieniu art. 22 § 1 kp.

Zgodnie z treścią wymienionego przepisu przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Na tle cytowanego przepisu zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie określone zostały konstytutywne cechy stosunku pracy, odróżniające go od innych stosunków prawnych. Należą do nich: dobrowolność, osobiste świadczenie pracy w sposób ciągły, podporządkowanie, wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy ponoszącego ryzyko związane z zatrudnieniem i odpłatny charakter zatrudnienia (wyrok Sądu Najwyższego z 23 października 2006 roku, I PK 110/06, M.P.Pr. 2007/1/43).

Całokształt okoliczności ujawnionych w sprawie nie pozwala, zdaniem Sądu, na dokonanie ustalenia, że pomiędzy stronami, pomimo zawarcia pisemnej umowy o pracę w dniu 9 kwietnia 2014 roku, doszło do faktycznego nawiązania stosunku pracy. Umowa ta była czynnością „fikcyjną”, podpisaną na potrzeby zgłoszenia M. T. do ubezpieczenia społecznego. Ubezpieczona, wbrew ciążącemu na niej obowiązkowi (art. 6 k.c.), nie wykazała, iż podjęła faktyczne wykonywanie obowiązków wynikających z podpisanej umowy.

Zgodnie z treścią art. 83 § 1 kc nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych i jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności, mających na celu wprowadzenie w błąd innych osób lub organów. W wyroku z dnia 23 czerwca 1986 roku, I CR 45/86 (nie publikowanym) Sąd Najwyższy zdefiniował pozorność jako wadę oświadczenia woli, polegającą na niezgodności między aktem woli a jej przejawem na zewnątrz, przy czym strony zgodne są co do tego, aby wspomniane oświadczenie woli nie wywołało skutków prawnych w postaci nawiązania stosunku pracy.

Sąd Okręgowy podziela również pogląd Sądu Najwyższego, w świetle którego jeżeli strony nie zamierzały osiągnąć skutków wynikających z umowy, w szczególności jeżeli nie doszło do podjęcia i wykonywania pracy, a jedynym celem umowy było umożliwienie skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, umowa taka jest pozorna – art. 83 kc (wyrok z dnia 18 maja 2006 roku, II UK 164/05, PiZS 2006/9/33).

W ocenie Sądu Okręgowego, podstawowy cel umowy o pracę, jakim jest świadczenie pracy, nie był przez wnioskodawczynię realizowany. Zawarcie umowy o pracę w takich warunkach nie jest ważnym oświadczeniem woli i nie wywołuje skutków prawnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1998 roku, II UKN 199/98, OSNP 1999/18/591, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2000 roku, II UKN 359/99, OSNP 2001/13/447). Utrwalone orzecznictwo, w tym orzeczenia Sądu Najwyższego powołane wcześniej, jak również wiele innych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1998 roku, II UKN 199/98, OSNP 1999/18/591) wskazują na konieczność szczegółowej analizy wszystkich aspektów zawartej umowy, zwłaszcza, gdy okoliczności związane z jej wykonywaniem są wątpliwe.

Zdaniem Sądu, w niniejszej sprawie nie zostało udowodnione, iż skarżąca wykonywała pracę na rzecz K. B. (1), a tym samym nie posiadając statusu pracownika, nie podlegała pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu zatrudnienia u zainteresowanego.

Mając powyższe na uwadze i na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 kpc Sąd Okręgowy orzekł, jak w sentencji wyroku.

Orzeczenie o kosztach procesu uzasadnia przepis art. 98 kpc oraz § 11 ust. 2 w zw. § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t.).