Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 15 listopada 2011 roku Ogólnopolskie Stowarzyszenie (...)wystąpiło przeciwko M. P. prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą (...) w S. o uznanie za niedozwolone i zakazanie wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowienia zawartego w § 28 wzorca umowy o nazwie „Regulamin Świadczenia Usług" o treści: „ 14 - dniowa zwłoka w płatnościach upoważnia Operatora do ograniczenia dostępu do części usług bez konieczności uprzedniego powiadomienia zalegającego Abonenta. Zawieszenie świadczenia usług powstałe na skutek zaległości płatności nie zwalnia Abonenta z ponoszenia opłat za okres zawieszenia " oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu powód wskazał, iż zaskarżone postanowienie przewiduje obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez pozwaną, więc wypełnia ono w ten sposób znamiona klauzuli opisanej w art. 385 ³ pkt. 22 k.c. Jednocześnie powód zwrócił uwagę, że postanowienia o treści tożsamej z klauzulą zakwestionowaną były uznawane za niedozwolone i wpisywane do rejestru prowadzonego przez prezesa UOKiK. (pozew k. 2)

W odpowiedzi na pozew M. P. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów postępowania. W uzasadnieniu zostało wskazane, że powód nie wykazał, by zaskarżone postanowienie stanowiło klauzulę abuzywną w rozumieniu art. 385 ¹ § l k.c. Pozwana podniosła, że zakwestionowane postanowienie przewiduje tylko zawieszenie części usług, a sama pozwana pozostaje w gotowości do ich świadczenia, o ile usługobiorca wywiąże się z zaciągniętych zobowiązań i ureguluje zaległości z tytułu opłat za świadczone usługi. Poza tym M. P. zwróciła uwagę, że w postanowieniu jest mowa o zwłoce, a nie o opóźnieniu, w związku z czym ograniczenie w dostępie do części usług mogło nastąpić jako konsekwencja nieuiszczenia należności przez konsumenta z uwagi na okoliczności, za które ponosi on winę. Pozwana wskazała także, że zaskarżone postanowienie zostało od l grudnia 2011 roku usunięte z regulaminu, (odpowiedź na pozew k 10)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. P. prowadzi działalność gospodarczą w zakresie świadczenia usług telekomunikacyjnych pod nazwą (...). W obrocie z konsumentami posługiwała się wzorcem umowy o nazwie „Regulamin Świadczenia Usług".

(dowody: regulamin k. 6)

W § 28 tego wzorca zostało zawarte postanowienie o treści: „14 - dniowa zwłoka w płatnościach upoważnia Operatora do ograniczenia dostępu do części usług bez konieczności uprzedniego powiadomienia zalegającego Abonenta. Zawieszenie świadczenia usług powstałe na skutek zaległości płatności nie zwalnia Abonenta z ponoszenia opłat za okres zawieszenia ".

(dowody: regulamin k. 6)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Okoliczności sprawy nie są sporne między stronami, w szczególności dotyczy to faktu stosowania w umowach z konsumentami wzorca umownego zawierającego zaskarżone postanowienie. Natomiast fakt, że zaskarżone postanowienie z dniem l grudnia 2011 roku zostało przez pozwaną usunięte z Regulaminu Świadczenia Usług nie ma wpływu na bieg niniejszego postępowania w myśl art. 479 ⁴⁰ k.p.c.

Art. 385 ¹ § l k.c. stanowi, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Z przytoczonego przepisu wynika zatem, że możliwość uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowanie go z praktyki stosowania zależy od spełnienia następujących przesłanek: postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie, a więc nie podlegało negocjacjom, kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, naruszając interesy konsumenta i nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia.

Powyższe przesłanki muszą zostać spełnione łącznie, natomiast brak jednej z nich skutkuje tym, że sąd odmówi uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone.

Ponieważ postanowienie umowne będące przedmiotem analizy na gruncie rozpoznawanej sprawy stanowi postanowienie wzorca umowy stosowane do zawierania umów z konsumentami, więc obejmuje je domniemanie, iż nie zostało uzgodnione indywidualnie, którego to domniemania pozwana nie wzruszyła. Ponadto zakwestionowane postanowienie umowne nie dotyczy głównych świadczeń stron. Należało zatem dokonać jego dalszej analizy pod kątem dwóch kryteriów: dobrych obyczajów i interesu konsumenta.

W rozumieniu art. 385 ¹ § l k.c. rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków stron (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 roku, I CK 832/04, Pr.Bankowe 2006/3/8, Biul.SN 2005/11/13). Natomiast za sprzeczne z dobrymi obyczajami uznaje się działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Działania te potocznie określa się jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 sierpnia 2011 r. VI ACa 262/11, LEX nr 951724). Za sprzeczne z dobrymi obyczajami kwalifikowane są również wszelkie postanowienia, które zmierzaj ą do naruszenia równorzędności stron stosunku, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami umowy. Brak równowagi kontraktowej jest bowiem jednym z podstawowych przejawów naruszenia dobrych obyczajów.

Przechodząc zatem do analizy zaskarżonego postanowienia o treści: „14 - dniowa zwłoka w płatnościach upoważnia Operatora do ograniczenia dostępu do części usług bez konieczności uprzedniego powiadomienia zalegającego Abonenta. Zawieszenie świadczenia usług powstałe na skutek zaległości płatności nie zwalnia Abonenta z ponoszenia opłat za okres zawieszenia", to w ocenie Sądu stanowi ono niedozwoloną klauzulę umowną sprzeczną z dobrymi obyczajami i rażąco naruszającą interesy konsumenta.

Operator, wprowadzając tą klauzulę do wzorca umownego, wykorzystał swoją uprzywilejowaną pozycję profesjonalisty, kształtując stosunek prawny z konsumentem w sposób dla siebie jak najbardziej korzystny. Po pierwsze, na podstawie tego postanowienia, operator uzyskał uprawnienie do ograniczenia konsumentowi dostępu do części usług bez uprzedniego powiadomienia konsumenta o takim zamiarze. Po drugie, operator nie sprecyzował na czym ograniczenie usług miałoby polegać. Takie postępowanie pozwanego należy oceniać jako nierzetelne i prowadzące do zachwiania równowagi stron i osłabienia

3

pozycji konsumenta. Wprawdzie powyższe uprawnienie operatora zostało zastrzeżone na wypadek zalegania przez konsumenta z płatnością przez 14 dni, to jednak konsument winien być, zanim nastąpi ograniczenie usługi, uprzedzony o tym fakcie ze wskazaniem na czym to ograniczenie usługi miałoby polegać. Trzeba również wskazać, że nieuiszczenie opłat należnych operatorowi przez konsumenta, może być wynikiem różnych okoliczności leżących po stronie konsumenta zarówno wynikających z jego winy jak i od niego niezależnych. Wprawdzie w zakwestionowanym postanowieniu mowa jest o zwłoce w płatności, a zatem zawinionym opóźnieniu, to jednak ani z tego postanowienia umownego ani z pozostałych postanowień nie wynika, by operator sprawdzał na skutek, jakich okoliczności (zawinionych czy tez nie) konsument nie zapłacił za usługę w terminie. Tym bardziej zatem operator winien uprzedzić konsumenta, że w związku z brakiem płatności, może nastąpić ograniczenie usługi. Dawałoby to z jednej strony konsumentowi dodatkowy czas na zapłatę, a z drugiej strony wprowadzona zmiana w sposobie świadczenia usług nie zaskakiwałaby konsumenta. Ponadto warto zwrócić uwagę, że pozwana przewidziała, że ograniczenie świadczenia usług nastąpi już po 14 dniach zaległości (zatem w okresie krótszym niż okres rozliczeniowy), podczas gdy z art. 101 ust. 3 pkt. l ustawy z dnia 16 lipca 2004 roku Prawo telekomunikacyjne wynika, że ograniczenie świadczenie usług telekomunikacyjnych może nastąpić, jeżeli abonent pozostaje w opóźnieniu z płatnością należności za wykonanie usług telekomunikacyjnych przez okres dłuższy niż jeden okres rozliczeniowy. Wprowadzenie zatem w zaskarżonym postanowieniu krótkiego okresu, po którym może nastąpić ograniczenie świadczenia usług, stanowi również niekorzystne rozwiązanie dla konsumenta i jest wyrazem nadużycia przez pozwaną swojej silniejszej pozycji na rynku.

Poza tym zaskarżone postanowienie przewiduje, że w przypadku zawieszenia świadczenia usług w związku z zaległościami w płatnościach, abonent jest zobligowany do ponoszenia opłat za okres zawieszenia. Takie rozwiązanie prowadzi zatem do sytuacji, w której jedna strona nie spełnia swojego świadczenia, natomiast druga strona jest zobligowana do świadczenia, co odpowiada brzmieniu postanowienia umownego zawartego w pkt. 22 art. 385 ³k.c. Niewątpliwie takie rozwiązanie faworyzuje pozwaną, wprowadzając nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków stron. Dodatkowo należy podkreślić, że zaskarżone postanowienie nie wskazuje w sposób jasny i jednoznaczny, w jakiej sytuacji operator może zawiesić świadczenie usług. Użyte pojęcie „w związku z zaległościami" jest nieprecyzyjne i pozwala pozwanej na swobodną jego interpretację. Rozróżnienia wymagają pojęcia „ograniczenia" i „zawieszenia" świadczenia usług. Z czym innym wiąże się bowiem

4

ograniczenie świadczenia usług, o którym mowa w zdaniu pierwszym zaskarżonego postanowienia, a czym innym jest zawieszenie świadczenia usług. Natomiast z zaskarżonego postanowienia wynika tylko to, kiedy może nastąpić ograniczenie świadczenia usług, a nie wynika, w jakich sytuacjach może nastąpić zawieszenie tych usług.

W świetle powyższego należało uznać, iż zakwestionowane postanowienie rażąco narusza interes konsumenta oraz jest sprzeczne z dobrymi obyczajami. Dlatego też na podstawie art. 385 ¹ § l k.c. w zw. z art. 385 ³ pkt. 22 k.c. Sąd uznał, że zaskarżone postanowienie stanowi niedozwolone postanowienie umowne, zaś na podstawie art. 479 ⁴² § l k.p.c. zakazał jego wykorzystywania w obrocie z udziałem konsumentów.

Ponieważ Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo w całości, więc Ogólnopolskie Stowarzyszenie (...) wygrało proces i na podstawie art. 98 § l i 3 k.p.c., należało zasądzić na jego rzecz zwrot poniesionych przez niego kosztów, na które złożyły się koszty zastępstwa procesowego w wysokości 360 złotych ustalone na podstawie § 14 ust. 3 pkt. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, póz. 1349).

Powód był zwolniony od opłaty od pozwu, a wygrał proces w całości, w związku z tym na podstawie art. 113 ust. l ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2010 r., Nr 90, póz. 594 t.j.) w zw. z art. 98 § l k.p.c. Sąd nakazał pobrać od M. P. na rzecz Skarbu Państwa - Kasy Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 600 złotych tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu.

Sąd nie uwzględnił żądania strony pozwanej o nieobciążanie jej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na podstawie art. 102 k.p.c. Przemawiał za tym przede wszystkim charakter powództwa, które realizuje funkcję prewencyjną ochrony prawnej zarówno dla interesów prawnych powoda, jak i innych osób, które - gdyby przyjęły ofertę zawartą we wzorcu -zawarłyby umowę zawierającą niedozwolone postanowienie. Poza tym pozwana jest przedsiębiorcą, profesjonalistą i z racji prowadzonej przez siebie działalności winna liczyć się i ponosić koszty wynikające z prowadzenia tej działalności. Dlatego też należało obciążyć ją kosztami procesu według zasad ogólnych.

O publikacji prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt strony pozwanej zarządzono na podstawie art. 479 ⁴⁴ § l i 2 k.p.c.