Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 kwietnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marta Sawińska

Sędziowie: SSA Jolanta Cierpiał (spr.)

del. SSO Izabela Halik

Protokolant: insp.ds.biurowości Krystyna Kałużna

po rozpoznaniu w dniu 22 kwietnia 2015 r. w Poznaniu

sprawy S. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o podstawę wymiaru składek

na skutek apelacji S. M.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 14 marca 2013 r. sygn. akt VII U 163/13

oddala apelację

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 grudnia 1997 r., znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. odmówił przyjęcia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne za miesiąc kwiecień 1997 r. zadeklarowanego przez S. M. dochodu w wysokości 7 593,74 zł i za miesiąc maj 1997 r. zadeklarowanego przez S. M. dochodu w wysokości 11 390,00 zł – odpowiednio przejmując do podstawy wymiaru składek za miesiąc kwiecień kwotę 886,78 zł, tj. minimalną obowiązującą podstawę w miesiącu marcu 1997 r. zwiększoną o 50% oraz za miesiąc maj 1997 r. dochód w wysokości 1 330,17 zł, tj. przyjętą podstawę za miesiąc kwiecień 1997 r. zwiększoną o 50%.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł S. M..

Wyrokiem z dnia 14 marca 2013 r., wydanym w sprawie o sygn. VII U 163/13 Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział VII Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie S. M. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. z dnia 30 grudnia 1997 r., znak (...)

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego stanowiły następujące ustalenia i rozważania:

S. M. rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej w dniu 1.10.1993 r. Przedmiotem działalności był handel obwoźny artykułami przemysłowymi i spożywczymi pochodzenia krajowego i zagranicznego oraz wykonywanie usług ślusarsko-kotlarskich. Z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej odwołujący dokonał zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego.

Sąd Okręgowy ustalił, iż S. M. korzystał ze zwolnień lekarskich m.in. w następujących okresach: 20.12.1996 r. – 3.03.1997 r. oraz 30.05.1997 r. – 30.07.1997 r., zaś za kwiecień 1997 r. opłacił składkę na ubezpieczenie społeczne w wysokości 3 265,31 zł deklarując podstawę wymiaru składki w kwocie: 7 593,74 zł, zaś za maj 1997 r. odwołujący opłacił składkę na ubezpieczenie społeczne w wysokości 4 989,50 zł od podstawy 11 390,00 zł. Nadto od 21.05.1990 r. odwołujący jest uprawniony do świadczenia rentowego (II grupy inwalidzkiej) i pobierał rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Nadto Sąd Instancji ustalił, iż od dnia 1.06.1994 r. odwołujący zatrudnił pracowników: J. G. i B. K. (1), a od dnia 1.12.1994 r. M. M., których zgłosił do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Jednakże przez przeważającą część okresu zatrudnienia w przedsiębiorstwie odwołującego powyżsi pracownicy byli niezdolni do pracy:

1.  J. G. przebywał na zasiłkach chorobowych w okresach: 3.01.1996 r. - 28.09.1996 r., 30.09.1996 r. – 15.02.1997 r. oraz 17.02.1997 r. – 4.10.1997 r.,

2.  B. K. (1) przebywała na zasiłkach chorobowych w okresach: 6.01.1996 r. – 9.03.1996 r., 12.03.1996 r. - 10.11.1996 r., 3.03.1997 r. - 30.06.1997 r. oraz 1.08.1997 r. – 17.11.1997 r.,

3.  M. M. przebywała na zasiłkach chorobowych w okresach: 6.01.1996 r. - 1.10.1996 r., 8.10.1996 r. - 5.04.1997 r. oraz 8.04.1997 r. - 26.10.1997 r.

Sąd Okręgowy ustalił, iż w dniu 23.07.1997 r. odwołujący złożył informację PIT-27 za I półrocze 1997 r. deklarując przychód w wysokości 33 515,00 zł, natomiast w dniu 20.10.1998 r. złożył zeznanie za 1997 r. (PIT-28), wykazując przychód do opodatkowania w wysokości 15 287,00 zł. Nadto Sąd I instancji stwierdził, iż odwołujący wystawił w kwietniu 1997 r. rachunki za wykonane usługi na łączną kwotę 3 460,00 zł, zaś w maju 1997 r. na łączną kwotę 4 780,00 zł oraz rachunki za zakup towarów za kwiecień 1997 r. w łącznej kwocie 10 264,50 zł, a za maj 1997 r. w kwocie 4 521,78 zł. Biegły z zakresu księgowości i rachunkowości w opinii z dnia 10 marca 1999 r. stwierdził, iż na podstawie dokumentacji księgowej będącej w aktach sprawy, u odwołującego oraz pism Urzędu Skarbowego w S. nie jest możliwe ustalenie faktycznego dochodu będącego podstawą ustalenia wysokości składek na ubezpieczenie społeczne w miesiącu kwietniu i maju 1997 r.

Wyrokiem z dnia 2 marca 2010 r. Sąd Rejonowy w Szamotułach (sygn. II K 628/06) m.in. uznał M. M. winną tego, że działając wspólnie i w porozumieniu ze S. M. oraz innymi ustalonymi osobami doprowadziła (...)Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w łącznej kwocie 107 922,64 zł z tytułu wypłaconych zasiłków chorobowych w ten sposób, iż S. M. założył w tym celu firmę (...)artykułami spożywczymi, przemysłowymi pochodzenia krajowego i zagranicznego, usługi ślusarskie a następnie pod pozorem świadczenia pracy zatrudnił w niej J. G., B. K. (1), M. M., przyznając jednocześnie każdemu z nich wynagrodzenie w wysokości oczywiście nieadekwatnej do osiąganych przez firmę obrotów, a stanowiące podstawę wypłaty, po czym zarówno S. M. jak i J. G., B. K. (2) i M. M. systematycznie korzystali w tym okresie ze zwolnień lekarskich z tytułu niezdolności do pracy, tj. popełnienia przestępstwa z art. 286 § 1 kk i art. 294 § 1 kk w zw. z art. 12 kk (pkt 4 wyroku). Nadto prawomocnym wyrokiem z dnia 18.02.2010 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział VIII Ubezpieczeń Społecznych (sygn. VIII U 2464/08) oddalił odwołanie od decyzji z dnia 9.07.1999 r., stwierdzającej m.in., że M. M. nie podlega ubezpieczeniu społecznemu z tytułu zatrudnienia u S. M. od 1 lipca 1997 r. W uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał, że umowa o pracę pomiędzy M. M. a S. M. została zawarta bez zamiaru jej realizacji, a więc w celu sprzecznym z ustawą w rozumieniu art. 58 kc. Z tych względów umowa nie mogła i nie wywołała żadnych skutków w sferze ubezpieczenia społecznego, a w konsekwencji w spornym okresie ubezpieczona nie podlegała ubezpieczeniu społecznemu z tytułu zawartej umowy o pracę z zainteresowanym.

W dniu 30 grudnia 1997 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. wydał zaskarżoną decyzję znak (...) w której odmówił przyjęcia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne za miesiąc kwiecień 1997 r. zadeklarowanego przez S. M. dochodu w wysokości 7 593,74 zł i za miesiąc maj 1997 r. zadeklarowanego przez S. M. dochodu w wysokości 11 390,00 zł – odpowiednio przejmując do podstawy wymiaru składek za miesiąc kwiecień kwotę 886,78 zł, tj. minimalną obowiązującą podstawę w miesiącu marcu 1997 r. zwiększoną o 50% oraz za miesiąc maj 1997 r. dochód w wysokości 1 330,17 zł, tj. przyjętą podstawę za miesiąc kwiecień 1997r. zwiększoną o 50%.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok, w którym wskazał, iż do oceny, czy organ rentowy zasadnie odmówił przyjęcia do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dochodu zadeklarowanego przez odwołującego za miesiące kwiecień 1997 r. i maj 1997 r. i czy słusznie ograniczył podstawę wymiaru tych składek do poziomu minimalnego (zwiększonego o 50%), znajdują zastosowanie przepisy obowiązujące w dacie wydawania decyzji przez organ rentowy – tj. § 31 ust. 1 i 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29.01.1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz. U. z 1993 r., nr 68, poz. 330 ze zm.)

Sąd Okręgowy stwierdził, iż deklarowany przez S. M. do podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne dochód nie odpowiada faktycznemu dochodowi, jaki odwołujący osiągnął w spornym okresie. Brak jest dowodów na to, że przedsiębiorstwo odwołującego mogło wygenerować w miesiącach kwiecień 1997 r. i maj 1997 r. zyski, pozwalające odwołującemu na osiągnięcie dochodu w wysokości uzasadniającej zadeklarowaną przez niego podstawę wymiaru składek, tj. w kwocie 7.593,74 zł za kwiecień 1997 r. i w kwocie 11.390,00 zł za maj 1997 r. Sąd Okręgowy wskazał bowiem, iż w okresie objętym zaskarżoną decyzją (kwiecień i maj 1997 r.) żaden z pracowników odwołującego nie świadczył pracy z uwagi na korzystanie ze zwolnień lekarskich (poza M. M. w dniu 7 kwietnia 1997 r.). Zatem w firmie odwołującego, który sam był inwalidą II grupy (całkowita niezdolność do pracy wg obecnej nomenklatury) i zatrudniał pracowników praktycznie niezdolnych do pracy, nie było osoby, która byłaby zdolna do wykonywania obowiązków zawodowych w spornym okresie. Z uwagi na powyższe w ocenie Sądu I instancji przedsiębiorstwo odwołującego nie mogło w tym okresie przynosić dochodów, które uzasadniałyby radykalne zwiększanie przez płatnika podstawy wymiaru składek do wymiaru zadeklarowanego przez odwołującego. Sąd Okręgowy stwierdził bowiem, iż materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie nie potwierdził faktycznego osiągnięcia przez odwołującego dochodów za miesiące kwiecień i maj 1997 r. w wysokości deklarowanej przez niego jako podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne. Dochodu takiego nie można było bowiem określić jednoznacznie na podstawie danych pozyskanych z Urzędu Skarbowego, dowodów takich nie przedstawił również odwołujący (z zestawienia rachunków, które przedłożył odwołujący wynika bowiem, że odwołujący poniósł stratę z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, gdyż rachunki wystawione w kwietniu i maju 1997 r. za wykonane usługi opiewały łącznie na kwotę 8.240 zł, zaś rachunki za zakup towarów w tym okresie opiewały na łączną kwotę 14.786,28 zł). Nadto biegły z dziedziny księgowości i rachunkowości nie był w stanie ustalić faktycznego dochodu odwołującego, będącego podstawą do ustalenia wysokości składek na ubezpieczenie społeczne w kwietniu i maju 1997 r., zaś opinia ta nie była kwestionowana przez strony (w szczególności przez odwołującego i jego pełnomocnika). Jednocześnie Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z ogólną regułą rozkładu ciężaru dowodu obowiązującą w procedurze cywilnej (art. 232 kpc), jeżeli odwołujący nie zgadzał się z ustaleniami organu rentowego, to powinien wnioskować o przeprowadzenie dowodów mających na celu przeciwstawienie się twierdzeniom pozwanego. To odwołujący skoro chciał udowodnić, że rzeczywiście osiągnął zadeklarowany dochód, winien złożyć na tę okoliczność stosowne wnioski dowodowe, czego nie uczynił.

Ponadto Sąd Okręgowy wskazał, iż za zasadnością przyjętego stanowiska przemawia również fakt, że prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 18.02.2010 r. (sygn. VIII U 2464/08), pracownica odwołującego M. M. została od dnia 1 lipca 1997 r. wyłączona z ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia u S. M.. Wobec M. M. orzeczono również brak prawa do wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy i do zasiłku chorobowego. Sąd Okręgowy uznał umowę o pracę pomiędzy M. M., a S. M. za zawartą bez zamiaru jej realizacji. Nadto wyrokiem Sądu Rejonowego w Szamotułach z dnia 2.03.2010 r. M. M. została uznana za winną popełnienia przestępstwa oszustwa na szkodę Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Okoliczności te potwierdzają, że działalność gospodarcza nie była przez odwołującego realizowana i miała charakter pozorny.

Sąd I instancji wskazał, że konsekwencją uznania, że odwołujący nie wykazał uzyskania w kwietniu i maju 1997 r. dochodów w wysokości zadeklarowanej do podstawy wymiaru składek jest stwierdzenie, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne stanowi minimalna podstawa obowiązująca w poprzednim miesiącu zwiększona o 50%. Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy uznał za zasadną zaskarżoną decyzję organu rentowego i na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c. oraz cytowanych przepisów prawa materialnego wyrokiem z dnia 14 marca 2013 r. oddalił odwołanie.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł odwołujący S. M., zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

1.  obrazę przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, powołanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku,

2.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku

Wskazując na te zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania od zaskarżonej decyzji poprzez uznanie zaskarżeń za zasadne lub o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd.

W zakresie zarzutu obrazy przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, powołanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, odwołujący w treści apelacji oraz dalszych pism wskazywał na:

1.  błędne przyjęcie, że nawet gdyby wynagrodzenia otrzymane przez pracowników odwołującego za lipiec 1997 r. nie miały uzasadnienia ekonomicznego, to ma to jakikolwiek wpływ na podleganie przez odwołującego, jako osobę prowadzącą działalność gospodarczą, ubezpieczeniu społecznemu lub na wysokość zadeklarowanej przez niego składki ubezpieczeniowej,

2.  błędne przyjęcie, że ZUS może podważać zasadność podniesienia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne i ingerować w wysokość deklarowanej podstawy składek, jeśli mieści się ona w granicach ustawowych oraz odmówić wypłaty świadczenia, którego wysokość została ustalona z uwzględnieniem składek opłaconych od podwyższonej podstawy, albowiem obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie i ich wysokość nie są powiązane z osiągniętym dochodem, lecz wyłącznie z istnieniem tytułu ubezpieczenia i zadeklarowaną przez ubezpieczonego kwotę, niezależnie od tego, czy osiąga on dochody i w jakiej kwocie,

3.  błędne przyjęcie, że apelujący i jego pracownicy od lipca 1997 r. nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu,

4.  błędne przyjęcie iż dla podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej konieczne jest osiąganie w ramach tej działalności dochodów,

5.  błędne przyjęcie, że datami rozpoczęcia i zakończenia podlegania ubezpieczeniom społecznym przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą są daty inne niż data rozpoczęcia i zaprzestania prowadzenia tej działalności,

6.  błędne przyjęcie jako podstawy wymiaru zasiłku na ubezpieczenie chorobowe w miesiącach kwietniu i maju 1997 r. najniższej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, a nie od podwyższonej podstawy wymiaru tej składki, w wysokości zadeklarowanej przez odwołującego,

7.  błędne przyjęcie, że składkę na ubezpieczenie nalicza się od uzyskanego przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą dochodu faktycznie osiągniętego w danym okresie, a nie deklarowanej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne,

8.  błędne przyjęcie, że deklarowana podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne musi znajdować podstawę w uzyskiwanym przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą dochodzie.

Zaś w zakresie zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku w treści apelacji oraz dalszych pism wskazywał na:

1.  błędne ustalenie, iż firma odwołującego w lipcu 1997 r. nie prowadziła żadnej działalności, mimo że z zeznań odwołującego oraz przedłożonych dokumentów księgowych wynika, że firma odwołującego w lipcu 1997 r. funkcjonowała,

2.  błędne ustalenie, że wynagrodzenia otrzymane przez pracowników odwołującego za lipiec 1997 r. nie miały uzasadnienia ekonomicznego,

3.  błędne ustalenie, że działalność gospodarcza w rzeczywistości nie była realizowana i zgłoszenie do ubezpieczenia miało charakter pozorny,

4.  błędne ustalenie, że od lipca 1997 r. zatrudnienie pracowników przez apelującego miało charakter pozorny,

5.  błędne ustalenie, iż w miesiącach kwietniu, maju i lipcu 1997 r. firma odwołującego nie uzyskała dochodu, lecz stratę,

6.  błędne ustalenie, że nie można określić dochodu odwołującego w miesiącach kwietniu i maju 1997 r.,

7.  błędne przyjęcie, że deklarowana podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne za kwiecień i maj 1997r. nie znajdowała odzwierciedlenia w rzeczywiście uzyskanym w tym okresie przez odwołującego dochodzie z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej,

8.  błędne pominięcie w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia treści prawomocnego wyroku Sądu Wojewódzkiego w Poznaniu, Wydział VIII Ubezpieczeń z dnia 25 czerwca 1998 r., sygn. VIII U 1017/98.

Ponadto apelujący podnosił, iż wyrok Sądu Okręgowego z dnia 14 marca 2013 r., wydany w sprawie o sygn. VII U 400/13, pośrednio nakazuje mu częściowy zwrot zasiłku chorobowego, a także zwracał uwagę na sprzeczność wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 17 października 2010 r., sygn. III K 247/10 z wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Poznaniu, Wydział VIII Ubezpieczeń z dnia 25 czerwca 1998 r., sygn. VIII U 1017/98.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Wniesioną przez odwołującego apelację uznać należy za bezzasadną.

W ocenie Sądu Apelacyjnego ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy znajdują oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym, który Sąd pierwszej instancji właściwie ocenił na podstawie jego wszechstronnego rozważenia, polegającego na rzetelnej, bezstronnej ocenie wyników postępowania i ich prawidłowej interpretacji, przy uwzględnieniu zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego. Dokonując oceny, zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd nie przekroczył granicy swobodnej oceny dowodów w rozumieniu art. 233 § 1 k.p.c. W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji dokonał prawidłowej oceny materiału dowodowego w świetle zasady sędziowskiej oceny materiału dowodowego, wyczerpująco wskazując, które dowody uznał za wiarygodne i dlaczego, a które nie, co logicznie i spójnie uzasadnił. Z uwagi na powyższe Sąd Apelacyjny w pełni podzielił ustalenia Sądu I instancji i przyjął je za własne oraz w oparciu o tak ustalony stan faktyczny (przy uwzględnieniu jednak, iż J. G. korzystał z zasiłku chorobowego w okresie od 17.02.1997r. do 30.06.1997r., a B. K. (1) korzystała nadto z zasiłku chorobowego w okresie od 12.11.1996r. do 1.03.1997r., co nie miało jednak wpływu na wynik niniejszego postępowania) dokonał rozważenia zgłoszonych zarzutów prawa materialnego.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu naruszenia prawa materialnego w postaci przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, powołanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, poprzez błędne przyjęcie, że deklarowana podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne musi znajdować podstawę w uzyskiwanym przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą dochodzie, wskazać należy, iż zgodnie z przepisem § 31 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29.01.1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz. U. z 1993 r., nr 68, poz. 330 ze zm.), podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne osób prowadzących działalność stanowi dochód bieżąco deklarowany przez tę osobę, który jednak nigdy nie może być niższy od kwoty odpowiadającej 60% przeciętnego wynagrodzenia (minimum) ani wyższy od dochodu zadeklarowanego za poprzedni miesiąc więcej niż o 50% (maksimum). Zauważyć należy, iż w ubezpieczeniu chorobowym występuje bezpośredni związek między podstawą wymiaru składek i wysokością świadczeń pieniężnych uzyskiwanych z ubezpieczenia. Przedmiotem tego ubezpieczenia nie jest bowiem sama niezdolność do pracy spowodowana chorobą, lecz utrata zarobków wskutek niezdolności do pracy spowodowanej chorobą. Wskazuje na to zwłaszcza art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 1983 r., Nr 30 poz. 143 ze zm.), zgodnie z którym zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy, w których pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Z mocy zaś art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (Dz. U. z 1989 r. Nr 46, poz. 250), świadczenia pieniężne w razie choroby przysługują osobom objętym tym ubezpieczeniem na zasadach cyt. ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Skoro zatem przedmiotem ubezpieczenia chorobowego jest utrata zarobku w postaci wynagrodzenia lub dochodu, to stwierdzić należy, że nie jest dopuszczalne deklarowanie do ubezpieczenia dochodu fikcyjnego, którego ubezpieczony nie mógł osiągnąć. Pełny dochód osiągany przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą wyznacza więc górną granicę dochodu, jaki można zadeklarować do ubezpieczenia społecznego (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 1992 r., sygn. II UZP 6/92). Podzielić należy więc stanowisko Sądu Okręgowego, że deklarowana podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne musi znajdować podstawę w na bieżąco uzyskiwanym przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą faktycznie dochodzie (nie może być bowiem od niego wyższa.).

Jednocześnie wskazać należy, iż powołana przez apelującego uchwała Sądu Najwyższego (7 s.) z dnia 21 kwietnia 2010 r., sygn. II UZP 1/10, została wydana na postawie odmiennego stanu prawnego – dotyczyła bowiem przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 t.j. ze zm.), która w momencie wydawania zaskarżonej decyzji przez organ rentowy oraz w kwietniu i maj 1997 r. jeszcze nie obowiązywała (dopiero z dnia 1 stycznia 1999 r. zastąpiła ona ustawę z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1989 r., Nr 25 poz. 137, z późn. zm., na podstawie której wydano rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29.01.1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz. U. z 1993 r., nr 68, poz. 330 ze zm.), znajdujące zastosowanie w niniejszej sprawie). Zatem uchwała ta pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Istotne znaczenie ma natomiast wspomniana uchwała Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 1992 r., sygn. II UZP 6/92, odnosząca się do aktualnego również w roku 1997 stanu prawnego.

Z uwagi na powyższe zgodzić należy się z Sądem Okręgowym, iż deklarowana podwyższona podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne musi znajdować podstawę w uzyskiwanym przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą bieżącym dochodzie (tj. nie może być wyższa od rzeczywistego bieżącego dochodu). W konsekwencji zarzut naruszenia przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, powołanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, poprzez błędne przyjęcie, że deklarowana podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne musi znajdować podstawę w uzyskiwanym przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą dochodzie, należało uznać za chybiony. Z tych samych względów bezzasadny był zarzut naruszenia przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, powołanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, poprzez błędne przyjęcie, że składkę na ubezpieczenie nalicza się od uzyskanego przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą dochodu faktycznie osiągniętego w danym okresie, a nie deklarowanej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne.

Jednocześnie wskazać należy, iż Sąd Okręgowy nie stwierdził w zaskarżonym wyroku, że dla podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej konieczne jest osiąganie w ramach tej działalności dochodów. Sąd I instancji wskazał w tym zakresie jedynie, że dla podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie podwyższonej podstawy, konieczne jest osiąganie w ramach tej działalności dochodów na wskazanym poziomie. Jak wskazano bowiem powyżej, górną granicą zadeklarowania dochodu na potrzeby ubezpieczenia społecznego, jest pełny dochód osiągany faktycznie przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą , jednak nie więcej niż dochód zadeklarowany za poprzedni miesiąc zwiększony o 50% (maksimum). Zatem wynika z tego, iż nie jest możliwe zadeklarowanie przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą na potrzeby ubezpieczenia chorobowego dochodu niższego, niż minimalny wskazany w § 31 ust. 1 i 3 przywołanego rozporządzenia (a w sytuacji zadeklarowania minimalnego dochodu na potrzeby ubezpieczenia chorobowego rzeczywiście nie ma znaczenia dochód rzeczywiście uzyskiwany przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą, która może go nawet wcale nie uzyskiwać). Zaś w sytuacji, w której osoba prowadzącą działalność gospodarczą deklaruje na potrzeby ubezpieczenia chorobowego dochód wyższy, niż minimalny (co miało miejsce w niniejszej sprawie), to uznać należy, iż górną granicą takiego zadeklarowanego dochodu jest pełny bieżący dochód osiągany faktycznie przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą , jednak nie więcej niż dochód zadeklarowany za poprzedni miesiąc zwiększony o 50% (maksimum). Przedmiotem ubezpieczenia chorobowego jest bowiem utrata zarobku w postaci wynagrodzenia lub dochodu, jaki faktycznie dana osoba by w danym okresie osiągnęła, a nie dochodu fikcyjnego (art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, Dz. U. z 1983 r., Nr 30 poz. 143 ze zm.). Jednocześnie zaś bieżąco deklarowany dochód nie może być wyższy od dochodu zadeklarowanego za poprzedni miesiąc więcej niż o 50% (§ 31 ust. 1 przywołanego rozporządzenia).

Dlatego zgodzić należało się z Sądem Okręgowym, że dla podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie wyższym, niż minimalny, konieczne jest osiąganie w ramach tej działalności dochodów na odpowiadającym poziomie. Z uwagi na powyższe zarzut obrazy przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez błędne przyjęcie, iż dla podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej konieczne jest osiąganie w ramach tej działalności przychodów, uznać należało za chybiony.

Sąd Okręgowy nie stwierdził również w zaskarżonym wyroku, że datami rozpoczęcia i zakończenia podlegania ubezpieczeniom społecznym przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą są daty inne niż data rozpoczęcia i zaprzestania prowadzenia tej działalności, ani też nie stwierdził, że w spornym okresie apelujący nie podlegał ubezpieczeniom społecznym. Stwierdzi on jedynie, że odwołujący nie wykazał uzyskania w kwietniu i maju 1997 r. dochodów w wysokości zadeklarowanej do podstawy wymiaru składek, z uwagi na co uznał, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne stanowi niższa kwota – tj. minimalna podstawa obowiązująca w poprzednim miesiącu zwiększona o 50%. Z uwagi na powyższe zarzut obrazy przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez błędne przyjęcie, że datami rozpoczęcia i zakończenia podlegania ubezpieczeniom społecznym przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą są daty inne niż data rozpoczęcia i zaprzestania prowadzenia tej działalności, także uznać należało za chybiony.

W świetle powyższego uznać należało, iż Sąd I instancji słusznie przyjął, iż naliczenie składki na ubezpieczenie społeczne w miesiącach kwietniu i maju 1997 r. winno nastąpić od najniższej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne w poprzednim miesiącu zwiększonej o 50%, a nie od podwyższonej podstawy wymiaru tej składki, w wysokości zadeklarowanej przez odwołującego. Z uwagi bowiem na brak możliwości ustalenia faktycznego dochodu odwołującego, będącego podstawą do ustalenia wysokości składek na ubezpieczenie społeczne w kwietniu i maju 1997 r., nie możliwe był naliczenie składki od podwyższonej podstawy wymiaru tej składki, zadeklarowanej przez odwołującego. W tej sytuacji zastosowanie znajdował przepis § 31 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29.01.1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz. U. z 1993 r., nr 68, poz. 330 ze zm.) stanowiący, iż podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne osób prowadzących działalność stanowi dochód nie niższy od kwoty odpowiadającej 60% przeciętnego wynagrodzenia i nie wyższy od dochodu zadeklarowanego za poprzedni miesiąc więcej niż o 50%. W świetle powyższego uznać należy, Sąd Okręgowy słusznie przyjął za organem rentowym jako podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie za miesiąc kwiecień kwotę 886,78 zł, stanowiącą minimalną obowiązującą podstawę w miesiącu marcu 1997 r. zwiększoną o 50% oraz za miesiąc maj 1997 r. kwotę 1 330,17 zł, stanowiącą minimalną obowiązującą podstawę w miesiącu kwietniu 1997 r. zwiększoną o 50%.

Nadto za bezzasadny należało uznać zarzut obrazy przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez błędne przyjęcie, że ZUS może podważać zasadność podniesienia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne i ingerować w wysokość deklarowanej podstawy składek, jeśli mieści się ona w granicach ustawowych. Jak wskazano bowiem powyżej, zadeklarowania dochodu na potrzeby do ubezpieczenia społecznego, jest pełny dochód osiągany faktycznie przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą , jednak nie więcej niż dochód zadeklarowany za poprzedni miesiąc zwiększony o 50% (maksimum). Przedmiotem ubezpieczenia chorobowego jest bowiem utrata zarobku w postaci wynagrodzenia lub dochodu, jaki faktycznie dana osoba by w danym okresie osiągnęła, a nie dochodu fikcyjnego. Dlatego zgodzić należało się z Sądem Okręgowym, że dla podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie podwyższonym, konieczne jest osiąganie w ramach tej działalności bieżących dochodów na odpowiadającym poziomie, jednak i tak nie może zostać zadeklarowane więcej, niż dochód zadeklarowany za poprzedni miesiąc zwiększony o 50% (maksimum).

Podzielić należało również stanowisko Sądu I instancji, że zadeklarowanie dochodu o podwyższonej wysokości uzasadnia przeprowadzenie przez organ rentowy dochodzenia zmierzającego do ustalenia wysokości rzeczywistych dochodów ubezpieczonego. Organ rentowy dysponował bowiem prawem kontroli apelującego na podstawie art. 11 i 36 ówcześnie obowiązującej ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1989 r. Nr 25 poz. 137, z późn. zm.). Biorąc pod uwagę powyższe, zgodzić się należało, iż organ rentowy jest uprawniony do dokonywania ustaleń czy płatnik, który zadeklarował na potrzeby ubezpieczenia chorobowego dochód o podwyższonej, faktycznie ten dochód osiągnął (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 1992 r., sygn. II UZP 6/92).

Odnosząc się zaś do pozostałych zarzutów, wskazać należy, co następuje.

Za bezzasadny należało uznać zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku poprzez błędne ustalenie, że nie można określić dochodu odwołującego w miesiącach kwietniu i maju 1997 r. Powyższą okoliczność stwierdził bowiem biegły z dziedziny księgowości i rachunkowości, a więc osoba posiadająca odpowiednie wiadomości specjalne, w swojej opinii z dnia 10 marca 1999 r. W opinii tej biegły wskazał, iż z uwagi na brak spisów z natury (remanentów towarów) na koniec kwietnia i maja 1997 r., nie jest możliwe ustalenie faktycznego dochodu powoda w tych miesiącach. Opinia powyższa została sporządzona w wymaganej formie, przez osobę posiadającą odpowiednie wiadomości specjalne, była spójna, logiczna i konsekwentna oraz nie była ona kwestionowana, przed Sądem I instancji, przez żadną ze stron (a w szczególności odwołującego ani jego ówczesnego pełnomocnika). Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy słusznie oparł na niej swoje rozstrzygnięcie i stwierdził, że nie można określić faktycznego dochodu odwołującego w miesiącach kwietniu i maju 1997 r.

Ponadto za chybiony należało uznać zarzut błędnego ustalenia, iż w miesiącach kwietniu, maju i lipcu 1997 r. firma odwołującego nie uzyskała dochodu, lecz stratę oraz błędnego przyjęcia, że deklarowana podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne za kwiecień i maj 1997 r. nie znajdowała odzwierciedlenia w rzeczywiście uzyskanym w tym okresie przez odwołującego przychodzie z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Jak słusznie zauważył bowiem Sąd Okręgowy, z zestawienia rachunków, które przedłożył odwołujący, wynika, że w kwietniu i maju 1997 r. poniósł on koszty zakupu towarów w łącznej kwocie 14 786,28 zł, przy czym jednocześnie w tym okresie wystawił rachunki za wykonane usługi na łączną kwotę zaledwie 8 240 zł, a wiec kwotę prawie dwukrotnie niższą, aniżeli poniesione w tym samym okresie koszty. Zatem słusznie Sąd Okręgowy uznał, iż deklarowana podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne za kwiecień i maj 1997 r. (tj. dochód w wysokości 7 593,74 zł za miesiąc kwiecień 1997 r. oraz w wysokości 11 390,00 zł za miesiąc maj 1997 r.) nie znajdowała odzwierciedlenia w rzeczywiście uzyskanym w tym okresie przez odwołującego dochodzie z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, a firma odwołującego w tym okresie nie uzyskała dochodu (zysku), lecz stratę.

W świetle powyższego, zasadnym było również stwierdzenie Sądu Okręgowego, że działalność gospodarcza w rzeczywistości nie była realizowana na deklarowanym przez ubezpieczonego poziomie i zgłoszenie do ubezpieczenia miało charakter pozorny. Jak słusznie bowiem zauważył Sąd I instancji, w spornym okresie żaden z pracowników odwołującego nie świadczył pracy z uwagi na korzystanie ze zwolnień lekarskich (poza M. M. w jednym tylko dniu - 7 kwietnia 1997 r.). Zatem zgodzić należy się z Sądem Okręgowym, iż w firmie odwołującego, który sam był inwalidą II grupy (całkowita niezdolność do pracy wg obecnej nomenklatury) i zatrudniał pracowników praktycznie niezdolnych do pracy, nie było osoby, która byłaby zdolna do wykonywania obowiązków zawodowych w spornym okresie.

Z uwagi na powyższe oraz brak przedstawienia przez odwołującego dowodów na to, że przedsiębiorstwo odwołującego mogło wygenerować w miesiącach kwiecień 1997 r. i maj 1997 r. zyski, pozwalające na osiągnięcie dochodu w wysokości uzasadniającej zadeklarowaną podwyższoną podstawę wymiaru składek, zgodzić należało się z Sądem I instancji, że przedsiębiorstwo odwołującego nie mogło w tym okresie przynosić dochodów, które uzasadniałyby radykalne zwiększanie przez płatnika podstawy wymiaru składek do wymiaru zadeklarowanego przez odwołującego, a w konsekwencji, że działalność gospodarcza odwołującego w rzeczywistości nie była realizowana na deklarowanym przez ubezpieczonego poziomie i zgłoszenie do ubezpieczenia miało w tym zakresie charakter pozorny. W efekcie zarzut odwołującego w tej mierze uznać należało za chybiony.

Jednocześnie zgodzić się należy z Sądem Okręgowym, iż ciężar dowodu w zakresie wykazania, że apelujący rzeczywiście osiągnął w miesiącu kwietniu i maj 1997 r. zadeklarowany dochód, spoczywał na odwołującym. Zgodnie bowiem z art. 1 k.p.c. sprawami cywilnymi są m.in. sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych. Zgodnie zaś z art. 461 § 2 k.p.c. do rozpoznania sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych właściwy jest sąd, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania strona odwołująca się od decyzji wydanej przez organ rentowy (chyba że przepis odrębny stanowi inaczej). W świetle powyższego, w postępowaniu przed Sądem Okręgowym – sądem ubezpieczeń społecznych znajduje zastosowanie zasada kontradyktoryjności postępowania (art. 3 k.p.c.), zgodnie z którą obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach postępowania cywilnego oraz ogólna reguła rozkładu ciężaru dowodu obowiązującą w procedurze cywilnej (art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c.), zgodnie z którą ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przepisy te znajdują odpowiednie zastosowanie również do postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. W przeciwieństwie zatem na przykład do postępowania administracyjnego, uregulowanego w kodeksie postępowania administracyjnego, gdzie to na organie spoczywa obowiązek wszechstronnego zbadania i wyjaśnienia sprawy, w postępowaniu cywilnym to na stronie, a nie sądzie, przed którym toczy się postępowanie, spoczywa ciężar udowodnienia swoich twierdzeń. W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy słusznie uznał, iż odwołujący w niniejszym postępowaniu nie sprostał temu wymaganiu, albowiem nie przedstawił żadnego wiarygodnego dowodu, który mógłby obalić ustalenia organu rentowego zawarte w zaskarżonej decyzji. Wskazać należy, iż również wnioski dowodowe powołane na etapie postępowania apelacyjnego nie zmieniły powyższej oceny, albowiem dokumenty składane przez apelującego do akt sprawy jako dowody stanowiły w przeważającej mierze kopie dokumentów, jakie znajdowały się już w oryginałach w aktach Sądu I instancji. Ustalenia nowych okoliczności, odmiennych od poczynionych przez Sąd Okręgowy, nie dostarczyło również przeprowadzenie uzupełniająco w postępowaniu apelacyjnym dowodu z dokumentów dołączonych do akt sprawy Sądu Rejonowego o sygn. II K 628/06, mimo że Sąd Apelacyjny uznał je za wiarygodne. W konsekwencji brak było podstaw do dalszego uzupełniania postępowania dowodowego.

Wskazać przy tym należy, iż szereg wskazanych przez S. M. zarzutów nie dotyczy niniejszego postępowania ani zaskarżonego wyroku, lecz wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dna 14 marca 2013 r., wydanego w sprawie o sygn. VII U 400/13, od którego również wywiódł apelację, a sprawa została zarejestrowana w Sądzie Apelacyjnym w Poznaniu pod sygn. IIIAUa 1409/13 i była przedmiotem odrębnego rozpoznania (w tym odrębnego wyroku wydanego w powyższej sprawie w dniu 30 kwietnia 2015r.). Odnosi się to do następujących zarzutów obrazy przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych:

1.  błędnego przyjęcia, że nawet gdyby wynagrodzenia otrzymane przez pracowników odwołującego za lipiec 1997 r. nie miały uzasadnienia ekonomicznego, to ma to jakikolwiek wpływ na podleganie przez odwołującego, jako osobę prowadzącą działalność gospodarczą, ubezpieczeniu społecznemu lub na wysokość zadeklarowanej przez niego składki ubezpieczeniowej,

2.  błędnego przyjęcia, że apelujący i jego pracownicy od lipca 1997 r. nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu,

a także do następujących zarzutów błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku:

1.  błędnego ustalenia, iż firma odwołującego w lipcu 1997 r. nie prowadziła żadnej działalności, mimo że z zeznań odwołującego oraz przedłożonych dokumentów księgowych wynika, że firma odwołującego w lipcu 1997 r. funkcjonowała,

2.  błędnego ustalenia, że wynagrodzenia otrzymane przez pracowników odwołującego za lipiec 1997 r. nie miały uzasadnienia ekonomicznego,

3.  błędne ustalenie, że od lipca 1997 r. zatrudnienie pracowników przez apelującego miało charakter pozorny,

4.  błędne ustalenie, iż w miesiącu lipcu 1997 r. firma odwołującego nie uzyskała dochodu, lecz stratę,

a nadto do zarzutów apelującego, iż wyrok Sądu Okręgowego z dnia 14 marca 2013 r., wydany w sprawie o sygn. VII U 400/13, pośrednio nakazuje mu częściowy zwrot zasiłku chorobowego.

Zarzuty powyższe mogą jedynie odnosić się do wyroku Sądu Okręgowego z dnia 14 marca 2013 r., wydanego w sprawie o sygn. VII U 400/13, z uwagi na co mogą być rozpatrywane jedynie w postępowaniu odwoławczym wywołanym apelacją wniesioną od tego wyroku, która jest przedmiotem odrębnego rozpoznania w sprawie toczącej się przed Sądem Apelacyjnym w Poznaniu pod sygn. IIIAUa 1409/13.

Ponadto za chybiony należało uznać zarzut pominięcia w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, treści prawomocnego wyroku Sądu Wojewódzkiego w Poznaniu, Wydział VIII Ubezpieczeń z dnia 25 czerwca 1998 r., sygn. VIII U 1017/98. Wyrok ten dotyczył zupełnie innej sprawy (przyznania prawa do zasiłku chorobowego) i dotyczył okresu od 20 grudnia 1996 r. do 3 lutego 1997 r. oraz ewentualnie dalszego okresu, w którym odwołujący byłby niezdolny do pracy. Przy czym z ustaleń Sądu I instancji wynika, że odwołujący korzystał ze zwolnień lekarskich z prawem do zasiłku chorobowego, wynikającego z powyższego wyroku do dnia 3 marca 1997 r. (tj. w okresie 20.12.1996 r. – 3.03.1997 r.). Zatem powyższy wyrok nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, której spornym okresem jest kwiecień 1997 r. i maj 1997 r. Podobnie jak zarzut sprzeczności wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 17 października 2010 r., sygn. III K 247/10 z wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Poznaniu, Wydział VIII Ubezpieczeń z dnia 25 czerwca 1998 r., sygn. VIII U 1017/98.

Biorąc pod uwagę powyższe, stwierdzić należało, iż wskazane wyżej zarzuty pozostają bez związku i znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, z uwagi na co należało je uznać za chybione.

Kierując się powyższymi względami, apelację należało uznać za bezzasadną i na podstawie art. 385 k.p.c. oddalić ją, co uczynił Sąd Apelacyjny w wydanym wyroku.