Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 lipca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 lipca 2015 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku R. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o emeryturę

na skutek apelacji wniesionej przez stronę pozwaną

od wyroku Sądu Okręgowego w Przemyślu

z dnia 17 lutego 2015 r. sygn. akt III U 83/15

zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób , że odwołanie oddala .

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 grudnia 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił wnioskodawcy R. T. prawa do emerytury przywołując przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jak i wskazując, że wnioskodawca nie udowodnił 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W odwołaniu od powyższej decyzji wnioskodawca R. T. wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury. Wnioskodawca podniósł, iż w latach 1975 – 1993 stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał obowiązki geodety przy scalaniu gruntów lub przy sporządzaniu map zasadniczych.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując swoje stanowisko zaprezentowane w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Przemyślu wyrokiem z dnia 17 lutego 2015 roku zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury w ustawowej wysokości poczynając od dnia 1 listopada 2014 roku. Sąd pierwszej instancji ustalił, że wnioskodawca urodzony (...)w dniu 24 listopada 2014 roku złożył wniosek o emeryturę dołączając świadectwa pracy wystawione przez (...), z których wynika, że w okresie od dnia 20 czerwca 1972 roku do 30 września 1975 roku wykonywał obowiązki stażysty i następnie asystenta geodety, a w okresie od dnia 1 października 1975 roku do dnia 27 lutego 1993 roku obowiązki asystenta geodety, a następnie starszego asystenta geodety. Prace te wykonywane były w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca pracował w terenie, a w okresie od 25 października 1972 roku do 15 października 1974 roku odbywał zasadniczą służbę wojskową. Bezpośrednio po ukończeniu służby wojskowej rozpoczął pracę jako geodeta zatrudniony w terenie. W ramach swoich obowiązków wykonywał wspólnie z innymi geodetami pomiary w terenie dla potrzeb wsi na rzecz scalenia gruntów oraz na potrzeby wykonywania map zasadniczych gruntów. W ramach swojej pracy wykonywał pomiary działek, wyznaczał projekty nowych działek, wyznaczał ich granice zakopując graniczniki. Praca była cały czas w terenie, przez cały rok. Zimą również pracował przy takich samych pracach. Jedynie czasami zdarzały się krótkie przerwy przy bardzo ostrej zimie. Wówczas wykonywał więcej prac związanych z dokumentacją. Mimo, iż w angażu określono jego stanowisko jako asystent geodety to wykonywał on normalne obowiązki geodety. Sąd pierwszej instancji swoich ustaleń dokonał na podstawie dowodów z dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych, których domniemanie prawdziwości wynika z art. 244 i nast. k.p.c., a ponadto ich wiarygodność nie została obalona przez żadną ze stron. Sąd Okręgowy dał wiarę zeznaniom przesłuchanych w sprawie świadków oraz samego wnioskodawcy, jako spójnym, logicznym i wzajemnie się uzupełniającym. Uznając odwołanie za uzasadnione Sąd pierwszej instancji przywołał przepisy art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jako określających zasady przechodzenia na świadczenie emerytalne określając wiek i staż z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184. To odesłanie powoduje, że niektórzy ubezpieczeni urodzeni mają prawo do emerytury na podstawie art. 184 po osiągnięciu wieku emerytalnego przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, o ile w dniu wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. dnia 1 stycznia 1999 roku) osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60/65 lat oraz okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 20/25 lat, nie przystąpili do OFE i nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy. Wiek emerytalny oraz rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których przysługuje prawo do emerytury ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych tj. stosując rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ze szczególnym uwzględnieniem § 2 ust. 1 i § 4. Dalej Sąd pierwszej instancji zauważył, iż okresy pracy w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Istotą sporu w niniejszej sprawie była kwestia ustalenia, czy wnioskodawca przepracował co najmniej 15 lat w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. W ramach toczącego się w sprawie postępowania dowodowego zasadność swego roszczenia wnioskodawca wykazał dokumentacją zalegającą w aktach rentowych, zeznaniami świadków oraz zeznaniami własnymi. Niewątpliwie w okresie od 16 października 1974 roku do 27 lutego 1993 roku wnioskodawca wykonywał czynności pracując w pełnym wymiarze czasu pracy jako geodeta świadczący pracę w terenie na potrzeby rolnictwa dokonując pomiarów gruntów wiejskich dla potrzeb scalenia gruntów oraz urządzania map zasadniczych. Wskazane stanowisko wymienione jest w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w wykazie A, dział I – „W górnictwie”, pozycja 4 jako „prace wiertnicze, geofizyczne, hydrogeologiczne i geodezyjne przy poszukiwaniu surowców i wody” oraz w załączniku do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 roku w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w wykazie A, dział I, pozycja 4, pkt 13 jako „geodeta w rolnictwie zatrudniony w terenie”. W ocenie Sądu Okręgowego istotny w sprawie okazał się rodzaj pracy faktycznie wykonywanej przez wnioskodawcę, a nie nazwa zajmowanego stanowiska, czy też brak stosownego świadectwa pracy. Jako podstawę prawną swojego orzeczenia Sąd Okręgowy wskazał także brzmienie art. 129 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

Powyższy wyrok zaskarżył apelacją Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. zarzucając orzeczeniu naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie przepisu art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jak i § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze co skutkowało przyznaniem prawa do emerytury. Nadto apelujący wskazał, iż przywołane zapisy w wykazał dołączonych do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jak i zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 roku w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze odnoszą się jedynie prac przy poszukiwaniu surowców i wody.. W konkluzji apelujący wniósł o zmianę wyroku poprzez oddalenie odwołania względnie jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Wnioskodawca wniósł o oddalenie apelacji .

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie zważył co następuje:

Apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. jest zasadna.

Na wstępie poniższych uwag Sąd drugiej instancji pragnie podkreślić, iż przedmiotem postępowania jest kwestia uprawnień wnioskodawcy do świadczenia emerytalnego w obniżonym wieku z tytułu powoływania się przez niego na spełnienie przesłanek świadczenia opisanych w art. 184 i 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Podane normy umożliwiają pozytywne ubieganie się o emeryturę po wykazaniu: stażu emerytalnego (tj. okresów składkowych i nieskładkowych) liczonych do dnia 1 stycznia 1999 roku w wymiarze 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, wieku obniżonego o pięć lat od wieku powszechnego (czyli 55 lat w przypadku kobiet i 60 lat dla mężczyzn), posiadania do dnia wejścia w życie ustawy tj. do dnia 1 stycznia 1999 roku, co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego lub złożenia wniosku
o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na dochody budżetu państwa. Z ustaleń dokonanych przez Sąd pierwszej instancji wynika, że wnioskodawca (...)oraz, że posiada ogólny staż emerytalny liczony do dnia 31 grudnia 1998 roku. Kwestią sporną pomiędzy stronami było posiadanie przez wnioskodawcę na dzień 1 stycznia 1999 roku co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych opisanych w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze wraz z załącznikiem do tego rozporządzenia. Sąd pierwszej instancji po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, w trakcie którego zapoznał się z aktami organu rentowego zawierającymi świadectwa pracy uznał, iż wnioskodawca na pewno spełnia wspomniany warunek posiadania co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych, gdyż należy uwzględnić jako pracę w ten sposób świadczoną okres zatrudnienia wnioskodawcy od 16 października 1974 roku do 27 lutego 1993 roku, kiedy to wnioskodawca wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy czynności geodety świadczącego pracę w terenie na potrzeby rolnictwa dokonując pomiarów gruntów wiejskich dla potrzeb scalenia gruntów oraz urządzania map zasadniczych. Wymieniona praca według Sądu Okręgowego winna być kwalifikowana poprzez zapisy zawarte w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze tj. w wykazie A, dział I – „W górnictwie”, pozycja 4 jako „prace wiertnicze, geofizyczne, hydrogeologiczne i geodezyjne przy poszukiwaniu surowców i wody” oraz zapisy zawarte w załączniku do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 roku w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w wykazie A, dział I, pozycja 4, pkt 13 jako „geodeta w rolnictwie zatrudniony w terenie”. Analiza zgromadzonego przez Sąd Okręgowy materiału dowodowego jak i przedstawiona w uzasadnieniu jego ocena prawna nie pozwala na stwierdzenie, że podana w uzasadnieniu rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji ocena prawna jest prawidłowa. Przyjmując jako całkowicie niesporny fakt wykonywania przez wnioskodawcę pracy geodety w terenie wykonującego prace przy scalaniu gruntów (pomiary gruntów dla potrzeb rolnictwa oraz sporządzanie dokumentacji geodezyjnej w tym zakresie) należy jednak zauważyć, iż podane czynności nie mogą być oceniane jako praca wykonywana w szczególnych warunkach przy zastosowaniu zapisów zawartych w podanych przez Sąd Okręgowy wykazach A stanowiących załączniki do rozporządzenia Rady Ministrów. Sąd pierwszej instancji pominął bowiem bardzo istotna kwestię brzmienia całości wymienianych przez siebie zapisów. Wynika z nich bowiem, iż jako prace w szczególnych warunkach objęte rozporządzeniem mogą być uznawane jedynie prace geodezyjne przy poszukiwaniu surowców i wody. Niewątpliwie czynności wykonywane przez wnioskodawcę w ramach jego pracy dla potrzeb rolnictwa nie były związane z poszukiwaniem surowców i wody. Tym samym nie sposób pracy wnioskodawcy uznać jako wykonywanej w warunkach szczególnych poprzez stosowanie zapisu z załącznika do rozporządzenia zawartego w wykazie A dziale I pozycja 4. Praca taka nie została wymieniona jako świadczona w warunkach szczególnych zarówno w dziale X w którym wskazano prace w warunkach szczególnych podejmowane w rolnictwie jak i w dziale XIV w którym wymieniono prace różne. Nie sposób także kwalifikować jako pracy w warunkach szczególnych czynności geodety w terenie wskazując na zapisy zawarte w załączniku do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 roku w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze tj. w wykazie A, dział I, pozycja 4, pkt 13. Należy w tym miejscu zauważyć, iż charakteru prawnego takiego jak zapisy w załączniku do rozporządzenia nie posiadają zapisy zawarte w zarządzeniach resortowych, które mogą być co najwyżej traktowane jako pomocnicze przy ustaleniach faktycznych dotyczących konkretnych stanowisk pracy. Ta uwaga jest konieczna gdyż zarządzenie nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 roku w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zdaje się z jednej strony rozszerzać zakres prac geodezyjnych wymieniając między innymi geodetę w rolnictwie zatrudnionego w terenie. Z drugiej jednak prawidłowa i pełna interpretacja przedmiotowego zapisu zawartego w załączniku A dziale I pozycja 4 pkt 13 do zarządzenia nakazuje uwzględnienie również i początkowego fragmentu zapisu pozycji 4, w której wskazano na „prace wiertnicze, geofizyczne, hydrogeologiczne i geodezyjne przy poszukiwaniu surowców i wody” wymieniając następnie w poszczególnych punktach stanowiska pracy. Takie prawidłowe odczytanie zapisu zarządzenia także wskazuje, iż nie każdy geodeta zatrudniony w terenie w rolnictwie jest zatrudniony w warunkach szczególnych, a jedynie taki, który wykonuje czynności w ramach prac poszukiwawczych surowców i wody. Należy zauważyć, iż kwestia zarówno prawnej mocy przepisów zawartych w zarządzeniach resortowych uszczególniających zapisy rozporządzenia jak i interpretacji tego konkretnego zapisu zarządzenia resortowego była przedmiotem szeregu rozstrzygnięć sądów powszechnych jak i odniósł się do nich Sąd Najwyższy w wielu swoich orzeczeniach. W tym miejscu należy przywołać chociażby pogląd Sądu Najwyższego zawarty w uzasadnieniu postanowienia z dnia 10 sierpnia 2007 roku w sprawie sygn. akt III UK 50/07 (opublikowanego w Lex nr 896062), w którym wskazano po pierwsze, iż zarządzenie resortowe nie uprawnia do uzyskania emerytury z tytułu warunków szczególnych oraz, że jedynie prace geodetów przy poszukiwaniu surowców i wody może mieć znaczenie dla tego typu świadczeń.

Reasumując Sąd Apelacyjny uznał trafność wniesionego środka zaskarżenia, gdyż wydane przez Sąd okręgowy orzeczenie ewidentnie narusza normy prawa materialnego. Za uprawnione należy bowiem uznać stanowisko apelującego zawarte w apelacji dotyczące błędnej wykładni podstawowych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy norm prawa.

Orzeczenie Sądu Apelacyjnego znajduje swoją podstawę prawną w treści powołanych przepisów prawa i art. 386 § 1 k.p.c.