Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 lutego 2012 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu Wydział III

Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 2 lutego 2012 r. we Wrocławiu

sprawy z wniosku J. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

o ponowne ustalenie wysokości emerytury

na skutek apelacji J. L.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy

z dnia 12 września 2011 r. sygn. akt V U 306/11

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 30 czerwca 2010 r., sygn. akt V U 300/10 Sąd Okręgowy w Legnicy zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. z dnia 21 stycznia 2010 r. w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy J. L. prawo do przeliczenia emerytury przy zastosowaniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 61,11%, a w pozostałym zakresie oddalił odwołanie.

Rozstrzygnięcie Sąd wydal w oparciu o następująco ustalony stan faktyczny sprawy:

Wnioskodawca J. L. w dniu 23 grudnia 2009 r. złożył wniosek o przeliczenie, przysługującej mu od 21 października 2007 r. emerytury, z uwzględnieniem kwot minimalnego wynagrodzenia.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. decyzją z dnia 21 stycznia 2010 r. przeliczył wnioskodawcy wysokość jego emerytury z uwzględnieniem w podstawie wymiaru kwot minimalnego wynagrodzenia pracowników za okresy od 1959-1968 i 1972. Do ustalenia podstawy wymiaru przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, tj. z lat 1967, 1969-1975, 1977-1979, 1984-1987, 1992-1996, wwpw wyniósł wówczas 49,83%.

Odwołanie od tej decyzji złożył ubezpieczony J. L.. Domagał się zmiany tej decyzji i ustalenia wysokości jego emerytury z uwzględnieniem w podstawie jego emerytury zarobków uzyskanych podczas pracy w ZG (...), tj. od 16 lutego 1961 r. do 22 września 1968 r. Wskazał, iż w tamtym okresie pracował jako górnik w przodku, w systemie akordowym, a jego zarobki wynosiły: przez pierwsze 6 miesięcy średnio po ok. 2.100,- zł, a w pozostałym okresie po ok. średnio 5.000,- zł. Podał, iż jego zarobki znacznie przekraczały w tamtym okresie przeciętne wynagrodzenie, ale nie istnieje obecnie żadna dokumentacja płacowa, potwierdzająca faktyczną wysokość jego zarobków.

W odpowiedzi na odwołanie strona pozwana Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L., wniosła o jego oddalenie. W uzasadnieniu powołała argumenty zawarte w skarżonej decyzji.

Wyrokiem z 30 czerwca 2010 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy zmienił tę decyzję w ten sposób, że za lata 1961-1967 do podstawy wymiaru świadczenia wnioskodawcy przyjął średnie zarobki w gospodarce uspołecznionej. Ustalony na tej podstawie wwpw emerytury wnioskodawcy wyniósł 61,11%. W pozostałym zakresie odwołanie oddalił.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rozpoznając apelację, którą wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych - uchylił wyrok Sądu Okręgowego w Legnicy wskazując, iż przepisy prawa z zakresu ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań, które pozwoliłyby na ustalenie wynagrodzenia, będącego bazą do wyliczenia podstawy wymiaru w sposób przybliżony lub prawdopodobny­ co faktycznie uczynił Sąd Okręgowy przyjmując do wynagrodzenia wnioskodawcy wysokość średniego wynagrodzenia. Dodał, iż ustawodawca w przepisie art. 15 ust. 2a ustawy emerytalnej, wyraźnie uregulował sytuację, w której z powodu braku jakichkolwiek dowodów, nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytur i rent, nakazując przyjmować za podstawę wymiaru składek kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu zatrudnienia.

Dodał również, iż wobec faktu, iż ubezpieczony w toku postępowania apelacyjnego dołączył kserokopię legitymacji ubezpieczeniowej (zawierającej wpisy o wysokości uzyskiwanego wynagrodzenia) S. P., pracującego z nim w spornym okresie w ZG (...), ­ konieczne stało się zbadanie, czy dowód ten będzie pomocny przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia wnioskodawcy w spornym okresie.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy ustalił:

Wnioskodawca J. L. od 21 października 2007 r. pobiera emeryturę. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. decyzją z dnia 21 stycznia 2010 r. przeliczył wnioskodawcy wysokość jego emerytury z uwzględnieniem w podstawie wymiaru kwot minimalnego wynagrodzenia pracowników za okresy od 1959-1968 i 1972. Do ustalenia podstawy wymiaru przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, tj. z lat 1967, 1969-1975, 1977-1979, 1984-1987, 1992-1996, wwpw wyniósł wówczas 49,83%. Ubezpieczony zatrudniony był w Zakładach (...) w W. od 16 lutego 1961 r. do 22 września 1967 r. W tym od 16.02.1961 r. do 30.10.1962 r. - jako górnik pod ziemią, od 31.10.1962 r. do 30.09.1964 r. - odbywał zasadnicza służbę wojskowa, od 7.10.1964 r. do 29.11.1966 r. - jako górnik pod ziemią, od 30.11.1969 r. do 22.09.1967 r. jako mechanik lamp górniczych pod ziemią. W październiku 1964 r. odbył kurs weryfikacyjny w zawodzie młodszego górnika.

W jego aktach osobowych znajdują się następujące dokumenty dotyczące zasad i stawek jego wynagrodzenia:

-

karta, w której odnotowano przebieg zatrudnienia w zakładzie:

o

o

od 16.02.1961 do 29.10.1962 r. jako pracownik fizyczny w Dziale Górniczym,

o

od 7.10.1964 r. do 22.09.1967 r. jako pracownik fizyczny w Dziale Górniczym,

o

w okresie od 31.10.1962 do 30.09.1964 r. wnioskodawca odbywał służbę wojskową;

o

zaświadczenie z 16/12.1965 r. o przeszkoleniu i złożeniu egzaminu przed Zakładową Komisją Kwalifikacyjną, powołaną zgodnie z Zarządzeniem Przewodniczącego Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego z dnia 12 grudnia 1951 r. w sprawie zasad ustalania kategorii zaszeregowania osobistego robotników w zakładach produkcyjnych (Monitor Polski A-105, poz.1519), na tej podstawie otrzymał dziesiątą kategorię osobistego zaszeregowania w zawodzie młodszego górnika;

o

pismo z dnia 8.10.1964 r. informujące o przyznaniu IX-tej grupy osobistego zaszeregowania od 7.10.1964 r.;

o

pismo z dnia 29.11.1966 r. informujące o powierzeniu obowiązków mechanika lamp górniczych w Wydziale Górniczym i przyznaniu XII-tej grupy osobistego zaszeregowania od 30.11.1964 r.;

o

pismo z dnia 18.12.1965 r. informujące o przyznaniu X-tej grupy osobistego zaszeregowania od 1.01.1966 r.;

o

świadectwa pracy (cztery egzemplarze) wystawiane w latach: 1967, 1970, 1990, 2007 na okres zatrudnienia od 16.02.1961 r. do 22.09.1967 r., w świadectwach wyszczególniono okresy: od 16.02.1961 do 30.10.1962 r. - jako górnik pod ziemią, od 31.10.1962 r. do 30.09.1964 r. - zasadnicza służba wojskowa, 7.10.1964 r. do 29.11.1966 r. - jako górnik pod ziemią, od 30.11.1969 r. do 22.09.1967 r. - jako mechanik lamp górniczych pod ziemią.

S. P., ur. (...), zatrudniony był w ZG (...) w W. od 1 września 1954 r. do 30 września 1969 r. na stanowiskach: początkowo ślusarza w dziale mechanicznym, a od 15 stycznia 1955 r. jako pracownik fizyczny w działach elektrycznym i górniczym, a konkretnie od października 1954 r. na stanowisku górnika przodowego z prawem strzelania pod ziemią. Miał ukończone kursy: w 1954 r. strzałowych, w 1965 r. kurs weryfikacyjny górników strzałowych, w 1967 r. kurs operatorów ładowarek i maszyn dołowych.

Wobec tak ustalonego stanu faktycznego sprawy Sąd orzekł, że odwołanie wnioskodawcy jest bezzasadne.

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd I instancji, powołując treść art. 2 ustawy z dnia 4 września 2008 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. nr 192, poz. 1180) oraz art. 111 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, które określają warianty obliczania wysokości emerytury wskazał, że przepisy prawa ubezpieczeń społecznych nie przewidują możliwości przyjmowania przeciętnej czy też przybliżonej podstawy wymiaru świadczeń emerytalno-­rentowych.

Możliwe jest jednakże ustalenie wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego w oparciu o inne dowody, jeśli nie istnieją dokumenty płacowe. Jedną z takich dopuszczalnych metod jest ewentualnie ustalenie w oparciu o zarobki innych osób wielkości wynagrodzenia osiąganego przez wnioskodawcę pod warunkiem, iż są oni zatrudnieni i wynagradzani w oparciu o takie same zasady. Sąd wyjaśnił, że w przedmiotowej sprawie nie ma możliwości ustalenia wysokości świadczenia wnioskodawcy w oparciu o zarobki S. P., który według twierdzeń wnioskodawcy był zatrudniony na takich samych zasadach jak on sam. Brak jest bowiem dokumentów, które potwierdziłyby, że obydwaj mężczyźni osiągali takie same zarobki. Sąd podkreślił, że istnieją różnice w stażu pracy, posiadanych kwalifikacjach (np. ukończone kursy). Nieznane są stawki wynagrodzenia. Zaś zarobki osób pracujących fizycznie pod ziemią uzależnione były nie tylko od wielkości ustalonej stawki wynagrodzenia, ale m.in. od charakteru wykonywanej pracy, wielkości wykonanego akordu, ilości dni przepracowanych pod ziemią.

Niemożliwe również okazało się ustalenie wysokości wynagrodzenia wnioskodawcy ze spornego okresu w oparciu o dane zawarte w jego aktach osobowych - brak jest bowiem wskazania konkretnych stawek przysługujących na określonym stanowisku, wielkości akordu, premii, ewentualnych dodatków za pracę w nocy, pod ziemią itp.

Wskazując na powyższe Sąd I instancji oddalił odwołanie wnioskodawcy jako nie zasługujące na uwzględnienie.

Z wyrokiem nie zgodził się wnioskodawca wywodząc apelację i zaskarżając wyrok w całości. Wyrokowi skarżący zarzucił sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, dowolną i wybiórczą ocenę materiału dowodowego.

Wobec tak sformułowanych zarzutów skarżący wniósł o zmianę wyroku i przeliczenie świadczenia z uwzględnieniem wynagrodzenia otrzymywanego przez wnioskodawcę w czasie zatrudnienia w Zakładach (...) w W., ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie.

Wbrew zarzutom apelującego Sąd I instancji przeprowadził w sprawie należyte postępowanie dowodowe wyprowadził słuszne wnioski i wydał wyrok zgodny z obowiązującymi przepisami prawa.

Zasady ustalania i przeliczania wysokości świadczeń uzyskiwanych z ubezpieczenia społecznego określają przepisy art. 15 oraz art. 111 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. (Dz.U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1127 ze zm.).

Podkreślić należy, że w dniu 1 stycznia 2009 r. weszła w życie ustawa zmieniająca z dnia 4 września 2008 r. (Dz. U. Nr 192, poz. 1180), którą w art. 15 (w/w ustawy) po ust. 2 dodano ust. 2a i 2b. Przepis art. 15 ust. 2a stanowi, że jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Powyższa nowelizacja oznacza, że podstawę wymiaru emerytury osoby, która za dany miesiąc (czy też dłuższy okres) nie ma wiarygodnych dokumentów potwierdzających wysokość jej zarobków, ale dysponuje dowodem, że pracowała (np. posiada świadectwo pracy) będzie stanowiła kwota minimalnego wynagrodzenia. Wysokość minimalnego wynagrodzenia zostanie wliczona proporcjonalnie do czasu pracy, za który pracownik nie przedstawił dokumentacji płacowej.

W niniejszej sprawie wnioskodawca domagał się przeliczenia emerytury z uwzględnieniem, w podstawie jego emerytury zarobków uzyskanych podczas pracy w ZG (...) w W., tj. od 16 lutego 1961 r. do 22 września 1968 r., jednakże wnioskodawca nie przedstawił za ten okres dokumentacji płacowej, a jedynie podał średnie, przybliżone według niego wartości wynagrodzenia.

Wnioskodawca argumentował, iż przeliczenie jego emerytury przy zastosowaniu minimalnego wynagrodzenia jest niezasadne i krzywdzące z uwagi na fakt, że w spornym okresie zarabiał on znacznie więcej aniżeli średnia miesięczna zarobków, z tego też względu przeliczenie emerytury w oparciu o minimalne wynagrodzenie, znacznie odbiega od ówczesnych realnych zarobków.

Mając na względzie przywołaną powyżej nowelizację art. 15 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a w szczególności brzmienie ust. 2a, stwierdzić należy, że słusznie Sąd I instancji oddalił żądanie wnioskodawcy.

Ustawodawca bowiem przewidział tylko jedną możliwość uzupełnienia okresów pracy o nieudokumentowane zarobki, poprzez przyjęcie w ich miejsce stawki minimalnego wynagrodzenia pracowników , proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Nie ma możliwości, tak jak domaga się tego wnioskodawca, przyjęcia w miejsce nieudokumentowanych zarobków, średniego przeciętnego wynagrodzenia.

Sąd I instancji podjął próbę ustalenia zarobków wnioskodawcy i przeprowadził w tym celu dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu ustalania prawa i wysokości świadczeń z FUS, jednakże biegły po dokonaniu analizy akt osobowych wnioskodawcy stwierdził, że brak jest podstaw do ustalenia wynagrodzenia wnioskodawcy w spornym okresie, na podstawie udostępnionej dokumentacji.

Jakkolwiek Sąd Apelacyjny rozumie argumentację wnioskodawcy przedstawioną w apelacji, jak również prezentowaną w toku procesu, to jednak nie może wydać orzeczenia niezgodnego z obowiązującymi przepisami prawa, którymi Sąd jest związany. Przepisy prawa nie pozwalają na przeliczenie świadczenia w oparciu o zarobki hipotetyczne, przybliżone, nieudokumentowane w sposób pewny. Z tego też względu zeznania świadków, nie mogą stanowić podstawy do przyjęcia wartości wynagrodzenia wnioskodawcy, albowiem nie ma możliwości ustalenia dokładnej wysokości wynagrodzenia, stawki zaszeregowania itd. W związku z tym za okresy pracy, w których brak było udokumentowanych zarobków, należało przyjąć wartość wynagrodzenia minimalnego.

Wobec powyższego stanu sprawy Sąd Apelacyjny stwierdza, iż brak jest podstaw do uwzględnienia apelacji wnioskodawcy, z tego też względu na mocy art. 385 kpc orzekł o jej oddaleniu.