Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 września 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie III Wydział Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 września 2012 r. w Krakowie

sprawy z wniosku Z. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach Wydziału V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 30 grudnia 2011 r. sygn. akt V U 756/11

z m i e n i a zaskarżony wyrok i oddala odwołania.

Sygn. akt III AUa 304/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 30 grudnia 2011 r. Sąd Okręgowy w Kielcach, zmienił decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 9 czerwca 2011 r. i z dnia 20 lipca 2011 r., w ten sposób, że doliczył Z. J. do stażu pracy przyjętego do ustalenia wysokości pobieranej przez nią emerytury pracę w byłym (...) P. –. K. R. Oddziale w K. w okresach od 1 czerwca 1961 r. do 22 sierpnia 1961 r. i od 16 września 1962 r. do 1 grudnia 1963 r.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że Z. J., urodzona w dniu (...), złożyła w dniu 17 marca 2011 r. wniosek o doliczenie do stażu pracy przyjętego do wysokości pobieranej emerytury okresów zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) Oddział w J. od 1 czerwca 1961 r. do 1 grudnia 1963 r. oraz w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Hurtu (...) w K. Oddział w J. od 1 marca 1973 r. do 31 grudnia 1975 r. Decyzją z dnia 20 lipca 2011 r. organ rentowy doliczył do stażu pracy okres zatrudnienia na podstawie umowy agencyjnej w Przedsiębiorstwie (...) „Prasa - K. – Ruch Oddział w K. od 23 sierpnia 1961 r. do 15 września 1962 r. oraz okres zatrudnienia od 1 marca 1973 r. do 31 grudnia 1975 r. w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Hurtu (...) - Oddział w J.. Okres od 16 września 1962 r. do 21 sierpnia 1968 r. został zaliczony jako okres opieki nad dziećmi.

W okresie od 1 czerwca 1961 r. do 1 grudnia 1963 r. Z. J. była zatrudniona w Przedsiębiorstwie (...) Oddział w J.. W tym czasie od 23 sierpnia 1961 r. do 15 września 1962 r. wykonywała pracę na podstawie umowy agencyjnej w Przedsiębiorstwie (...) „. K. -. R. „. O. w. K.. W okresie od 1 czerwca 1961 r. do 22 sierpnia 1961 r. i od 16 września 1962 r. do 1 grudnia 1963 r. wykonywała pracę na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku sprzedawcy w kiosku na ulicy (...) w J.. W dniu (...) urodziła dziecko. Po urodzeniu dziecka po wyjściu ze szpitala wróciła od razu do pracy. Nie korzystała z urlopu macierzyńskiego.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie jest zasadne, powołując się na treść art. 5 ust. 1 pkt 1 i 2, art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a i art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zm.) Stwierdził, iż ubezpieczona wykazała, że w okresie od 1 czerwca 1961 r. do 22 sierpnia 1961 r. i od 16 września 1962 r. do 1 grudnia 1963 r. była zatrudniona jako sprzedawca w kiosku na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy. W tym stanie rzeczy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję.

Dokonując oceny dowodów, Sąd ten uznał zeznania powołanych świadków za wiarygodne, gdyż były spójne, korelowały z zaświadczeniem z dnia 4 lipca 2011 r. wydanym przez byłego pracodawcę, w którym potwierdzono okres zatrudnienia ubezpieczonej na podstawie umowy agencyjnej. Znalazły też odzwierciedlenie w twierdzeniach samej ubezpieczonej, tworząc logiczną całość.

Od powyższego wyroku apelację wywiódł organ rentowy, zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie prawa materialnego, w szczególności art. 114 ust. 1 oraz art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, naruszenie przepisów postępowania, w szczególności art. 233 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c., a w konsekwencji wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia sądowi pierwszej instancji.

Zdaniem skarżącego, dokonane przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne budzą wątpliwości, w szczególności w zakresie zatrudnienia wnioskodawczyni na podstawie umowy o pracę w okresach od 1 czerwca 1961 r. do 22 sierpnia 1961 r. i od 16 września 1962 r. do 1 grudnia 1963 r. w Przedsiębiorstwie (...) „. K. -. R. O.w J.. Wobec dowodów wskazujących, iż w okresie od 23 sierpnia 1961 r. do 15 września 1962 r. Z. J. była zatrudniona w wyżej wymienionym przedsiębiorstwie na podstawie umowy agencyjnej, brak jest uzasadnienia zmiany podstawy zatrudnienia w spornych okresach. Okoliczności tej przeczy fakt niekorzystania z urlopu macierzyńskiego po urodzeniu dziecka, co w przypadku pracownika nie byłoby możliwe. Ponadto okres od 16 września 1962 r. został zaliczony jako okres opieki nad dzieckiem. Skarżący podniósł, że Sąd Okręgowy nie przeprowadził wszechstronnego postępowania dowodowego, naruszając art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niedostateczne wyjaśnienie sprawy. Świadek W. B. była bowiem zatrudniona w (...)Prasa - K. - Ruch” na podstawie umowy agencyjnej jako gospodarz w Klubie (...) w M. w okresie od 3 listopada 1958 r. do 20 sierpnia 1962 r., a następnie od 3 marca 1966 r. do 30 grudnia 1975 r., nie mogła zatem potwierdzić okresu zatrudnienia wnioskodawczym od 16 września 1962 r. do 1 grudnia 1963 r. Brak było zatem podstaw do przeliczenia pobieranej przez Z. J. emerytury.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie punktem wyjścia było ustalenie wysokości emerytury wnioskodawczyni. Spór dotyczył stanu faktycznego, a mianowicie stwierdzenia, czy Z. J. była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w okresach od dnia 1 czerwca 1961 r. do dnia 1 grudnia 1963 r. oraz od dnia 16 września 1962 r. do 1 grudnia 1963 r., a tym samym, czy okresy te podlegają zaliczeniu do okresów składkowych, od których zależy wysokość przedmiotowego świadczenia zgodnie z art. 53 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Ustalenia Sądu Okręgowego w tym zakresie są błędne, co stanowi skutek nieprawidłowo dokonanej oceny materiału dowodowego, na którym został oparty stan faktyczny. Oceny tej nie sposób podzielić.

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, iż zeznania przesłuchanych w sprawie świadków oraz wnioskodawczyni nie były spójne, a zgromadzona dokumentacja nie potwierdziła ich treści, a wręcz im przeczyła. Ponadto twierdzenia świadków nie odpowiadają ustaleniom dokonanym przez Sąd pierwszej instancji.

Jedynym dowodem, który dokładnie i przekonująco odzwierciedlał okresy i podstawy zatrudnienia wnioskodawczyni w kiosku (...) było zaświadczenie (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. (następcy prawnego byłych zakładów pracy wnioskodawczyni) z dnia 4 lipca 2011 r. Wystawiono je bowiem na podstawie posiadanej przez spółkę pełnej dokumentacji osobowej pracowników, podczas gdy wszelkie dokumenty Z. J., potwierdzające jej zatrudnienie, zostały (według jej twierdzeń) zniszczone. Świadkowie nie byli natomiast w stanie wskazać dokładnych przedziałów czasowych pracy wnioskodawczyni ani też podstaw jej zatrudnienia czy też okresów obowiązywania poszczególnych rodzajów umów. Zgodnie z przedmiotowym zaświadczeniem Z. J. pracowała w (...)Prasa - K. - Ruch” Oddziale w K. od dnia 23 sierpnia 1961 r. do dnia 15 września 1962 r. na podstawie umowy agencyjnej. Zaświadczenie to zostało wystawione w związku z zapytaniem o jej zatrudnienie w wymienionym przedsiębiorstwie w okresie od 1 czerwca 1961 r. do 1 grudnia 1963 r., a zatem wynika z niego, że we wskazanym w zapytaniu przedziale czasowym wnioskodawczyni pracowała jedynie w okresie od 23 sierpnia 1961 r. do 15 września 1962 r. Twierdzenia świadków i wnioskodawczyni pozostają więc w sprzeczności z osnową tego dokumentu.

Świadek T. U. twierdził, że Z. J. pracowała w kiosku należącym do (...) Oddziału w K. przez okres 3 lat od 1961 r. do grudnia 1963 r., przy czym zatrudnienie w przedmiotowym przedsiębiorstwie rozpoczęła wczesną wiosną 1961 r. i pracowała początkowo przez krótki czas na podstawie umowy agencyjnej, a następnie na podstawie umowy o pracę. Zeznania te nie są spójne z wyżej wymienionym zaświadczeniem, z przesłuchaniem wnioskodawczyni ani też nie pokrywają się z ustalonym na ich podstawie stanem faktycznym. Z twierdzeń wnioskodawczyni wynika, że początek zatrudnienia miał miejsce w czerwcu wymienionego roku, co też ustalił Sąd Okręgowy, zaś zaświadczenie wskazuje jako datę początkową 23 sierpnia 1961 r. Również wskazywana przez świadka podstawa prawna zatrudnienia ubezpieczonej nie znajduje potwierdzenia ani w powoływanym zaświadczeniu ani w twierdzeniach innych świadków i wnioskodawczyni. Sąd Okręgowy ustalił okoliczności w tym zakresie bez poparcia w jakimkolwiek dowodzie, stwierdzając, że wnioskodawczyni była zatrudniona początkowo na podstawie umowy o pracę, następnie w okresie wskazanym w zaświadczeniu – na podstawie umowy agencyjnej, a potem ponownie na podstawie umowy o pracę. Zauważyć trzeba, iż takie ustalenie nie jest zgodne z zasadami doświadczenia życiowego. Jest mało prawdopodobne, aby jeden pracownik miał dwukrotnie zmieniany rodzaj umowy, na podstawie której pracuje, zwłaszcza że - jak wynika z akt rentowych – inni sprzedawcy pracujący w kioskach należących do wymienionego przedsiębiorstwa byli zatrudniani wyłącznie na podstawie umowy agencyjnej. Ponadto zgodnie z ówczesnym stanem prawnym zatrudnianie kobiet na podstawie umowy o pracę w okresie dwóch tygodni przed planowanym porodem oraz ośmiu tygodni po porodzie było zabronione nawet za zgodą kobiety (ustawa z dnia 24 lipca 1924 r. w przedmiocie pracy młodocianych i kobiet, Dz. U nr 65, poz. 636 i 637z późn. zmianami). Twierdzenie świadka o zatrudnieniu wnioskodawczyni na podstawie umowy o pracę przez większość okresu od wczesnej wiosny 1961 r. do grudnia 1963 r. nie znajduje zatem uzasadnienia ani potwierdzenia w innych dowodach.

Z kolei świadek W. B. jest o tyle niewiarygodna, że swoją wiedzę o zatrudnieniu wnioskodawczyni w (...)Prasa - K. - Ruch” wywodzi z faktu wykonywania tożsamej pracy u tego przedsiębiorcy w spornym okresie. Tymczasem ze świadectw pracy załączonych do akt rentowych wynika, że świadek pracowała w kiosku od 3 listopada 1958 r. do 20 sierpnia 1962 r., a następnie dopiero od 3 marca 1966 r. do 30 grudnia 1975 r. Słusznie więc zarzucił organ rentowy, iż nie mogła ona potwierdzić zatrudnienia Z. J. w okresie od 16 września 1962 r. do 1 grudnia 1963 r., co jednak uczyniła. Wątpliwości budzi również, że świadek nie potrafiła nawet w przybliżeniu wskazać okresów swojej pracy w kiosku, zaś podała z dokładnością niemal co do dnia okresy zatrudnienia wnioskodawczyni, która jest dla niej osobą obcą.

Podobnie nieprzekonujące są zeznania wnioskodawczyni, w szczególności w zakresie jej powrotu do pracy bezpośrednio po urodzeniu dziecka. Jak zaznaczono powyżej, zgodnie z ówczesnym stanem prawnym zabronione było zatrudnianie kobiet w pewnym okresie po porodzie. Ponadto reguły doświadczenia życiowego wskazują, iż kobieta w krótkim czasie po urodzeniu dziecka nie jest jeszcze zdolna do pracy. W odpowiedzi na apelację oraz słuchana informacyjnie na rozprawie wnioskodawczyni podała inną wersję zdarzeń, jakoby po porodzie przez miesiąc w kiosku zastępował ją mąż, mimo że przesłuchiwana przed Sądem pierwszej instancji zeznawała o powrocie do pracy zaraz po wyjściu ze szpitala. Co więcej, o braku wiarygodności zeznań wnioskodawczyni świadczy całokształt jej postawy w postępowaniu w przedmiocie prawa do emerytury. Składając wniosek o emeryturę w dniu 19 maja 1997 r. Z. J. podawała, że w pierwszym ze spornych okresów pomagała w gospodarstwie rolnym rodziców i poza pracą w gospodarstwie rolnym żadnych innych dochodów nie miała, zaś w drugim z tych okresów sprawowała opiekę nad dzieckiem. Obecnie, jak sama przyznała w odwołaniu, twierdzenia swoje zmieniła jedynie z tego powodu, że dowiedziała się, iż kwalifikacja okresów jako składkowych i nieskładkowych ma znaczenie przy ustalaniu wysokości emerytury.

Wobec powyższego słuszny okazał się zgłoszony w apelacji zarzut naruszenia art. 233 k.p.c., gdyż Sąd pierwszej instancji przekroczył granice swobodnej oceny dowodów, dokonując jej w sposób dowolny, sprzeczny z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, co w konsekwencji doprowadziło do poczynienia niewłaściwych ustaleń faktycznych.

Ze względu na zgłoszenie nowych wniosków dowodowych przez odwołującą, Sąd Apelacyjny uzupełnił postępowanie dowodowe o zeznania kolejnych dwóch świadków: J. O. i L. P.. Zeznania te potwierdziły jednak wyłącznie fakt zatrudnienia wnioskodawczyni w kiosku w J., należącym do (...) P. K. -. R. O.w K., która to okoliczność nie była kwestionowana. Świadkowie nie pamiętali jednak dokładnych dat rozpoczęcia i zakończenia przedmiotowej pracy przez odwołującą ani podstawy prawnej, w oparciu o która wnioskodawczyni tę pracę wykonywała, w szczególności czy była to umowa agencyjna, jak przyjął organ rentowy na podstawie zaświadczenia (...) S.A., czy , jak twierdziła wnioskodawczyni, umowa o pracę. Świadek L. P. podał wręcz, że była ona zatrudniona od września 1960 r., zaś terminu zakończenia przez nią tego zatrudnienia nie mógł podać z uwagi na fakt, że pracował w tym zakładzie jedynie do października 1963 r. Świadkowie J. O. i L. P. nie potwierdzili zatem spornych okresów zatrudnienia zgodnie z tezą wnioskodawczyni. Z kolei podnoszona przez wnioskodawczynię okoliczność, że po urodzeniu dziecka miała ona być zastępowana w kiosku przez męża, co do zasady wyklucza, by świadczenie przez nią pracy odbywało się na podstawie umowy o pracę, bezwzględnie wymagającej osobistego świadczenia pracy.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny stwierdził, iż odwołująca nie wykazała, aby w okresach od 1 czerwca 1961 r. do 22 sierpnia 1961 r. oraz od 16 września 1962 r. do 1 grudnia 1963 r. pracowała w (...)Prasa - K. - Ruch” Oddziale w K. ani też u innego pracodawcy, mimo iż to na niej spoczywał ciężar udowodnienia tego faktu. Tym samym okresy te nie mogą zostać uwzględnione jako okresy składkowe przy obliczaniu wysokości jej emerytury.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny, uznając apelację za zasadną, orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.