Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lutego 2012 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu Wydział III

Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 lutego 2012 r. we Wrocławiu

sprawy z wniosku W. D.

przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział Regionalny w O.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział Regionalny w O.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu

z dnia 14 września 2011 r. sygn. akt V U 1050/11

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od strony pozwanej na rzecz wnioskodawcy kwotę 120 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

UZASADNIENIE

Decyzją z 11.04.2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. zawiesił wypłatę części uzupełniającej emerytury w wymiarze 100% przysługującej W. D.. Decyzję tę uzasadnił organ rentowy: „nadesłaniem aktu notarialnego z 9.03.2011 r.” Wobec odwołania od tej decyzji wnioskodawcy Sąd Okręgowy w Opolu Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 14.09.2011 r. zmienił tę decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy W. D. nadal, to jest od 1.04.2011 r., prawo do wypłaty części uzupełniającej emerytury rolniczej w wysokości 100%. Orzeczenie to oparł Sąd Okręgowy na następujących ustaleniach: W. D., urodzony w 1934 r., od dnia 1.09.2000 r. posiadał prawo do emerytury rolniczej. Część uzupełniająca świadczenia była wypłacana w pełnej wysokości ponieważ wnioskodawca wydzierżawił w dniu 5.09.2000 r. swoje gospodarstwo rolne o obszarze 13,84 ha J. F. na okres 10 lat. W dniu 27.10.2009 r. strony umowy dzierżawy zerwały tę umowę, a następnie – w tej samej dacie zawarły nową umowę dzierżawy gospodarstwa rolnego o powierzchni 12,3244 ha na kolejne 10 lat. Od maja 2010 r. wnioskodawca przebywał w Domu Pomocy Społecznej w S. filia w S.. Miesiąc wcześniej przeszedł on operację amputacji lewego podudzia. W marcu 2011 r. wnioskodawca przeszedł zabieg adenomectomii, ma przetokę pęcherza moczowego i zespół otępienny. Umową zawartą w formie aktu notarialnego z 9.03.2011 r. wnioskodawca darował gospodarstwo rolne swojemu małoletniemu wnukowi Z. D. (ur. 21.06.1998 r.). Akt notarialny umowy darowizny został przedłożony stronie pozwanej w dniu 29.03.2011 r. Organ rentowy decyzją z 11.04.2011 r. zawiesił wypłatę części uzupełniającej emeryturę wnioskodawcy w wymiarze 100%. Ponadto Sąd ustalił, że ojciec małoletniego Z. D., a syn wnioskodawcy zmarł i, że jedynym prawnym opiekunem małoletniego wnuka wnioskodawcy jest matka małoletniego – D. M.. Ustalił również Sąd, że nie nastąpiło faktyczne przekazanie gospodarstwa rolnego matce małoletniego wnuka wnioskodawcy przez dotychczas wydzierżawiającego to gospodarstwo J. F.. Przy tak poczynionych ustaleniach wskazał Sąd Okręgowy, że zaskarżona decyzja została oparta na przepisie art. 28 ust. 10 ustawy z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, który stanowi, iż w przypadku zaprzestania działalności rolniczej polegającej na przekazaniu gospodarstwa rolnego w formie aktu notarialnego osobie niepełnoletniej wypłata ulega zawieszeniu w całości do czasu osiągnięcia przez tę osobę 18 lat. Zauważając, że redakcja przepisu z art. 28 cyt. ustawy budziła wątpliwości interpretacyjne podniósł sąd I instancji, iż obecnie przeważył pogląd, że wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika nie ulega zawieszeniu na podstawie art. 28 ust. 1 i 3 w zw. z ust. 4 tej ustawy o ile rolnik faktycznie nie prowadzi w tym gospodarstwie działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 ust. 3 cyt. ustawy. Cytując liczne orzeczenia Sądu Najwyższego – dotyczące wykładni art. 28 ust. 4 cyt. ustawy podniósł Sąd, że skoro podmiotem ubezpieczenia społecznego nie jest właściciel czy posiadacz gospodarstwa rolnego lecz osoba prowadząca działalność rolniczą to posiadacz gospodarstwa rolnego, który utracił możliwość jego prowadzenia zachowuje prawo do świadczenia emerytalnego w pełnej wysokości. Podniósł dalej Sąd, że przepis ust. 10 art. 28 cyt. ustawy winien zostać zastosowany przy uwzględnieniu powyższej wykładni i okoliczności, że wnioskodawca zaprzestał faktycznego prowadzenia działalności rolniczej. Zdaniem Sądu Okręgowego takie ustalenia jak: wiek wnioskodawcy, jego ciężkie schorzenia, jego pobyt w Domu Pomocy Społecznej oraz dalsze użytkowanie gospodarstwa przez byłego dzierżawcę wskazywały na to, iż wnioskodawca przekazał osobie małoletniej gospodarstwo rolne, w którym od 10 lat nie prowadził działalności rolniczej i wobec tego organ rentowy nie miał podstaw do zawieszenia wnioskodawcy części uzupełniającej wypłacanego świadczenia.

Wyrok ten w całości zaskarżyła apelacją strona pozwana zarzucając mu naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 28 ust. 10 ustawy z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. W uzasadnieniu apelacji podniosła, że interpretacja powyższego przepisu przez sąd I instancji była błędna, tak jak chybione było powoływanie się przez ten Sąd na orzecznictwo Sądu Najwyższego, które to orzecznictwo dotyczyło innej sytuacji i innego stanu faktycznego. Natomiast przepis art. 28 ust. 10 cyt. ustawy jest prosty w interpretacji i jasno stanowi, że w przypadku zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej polegającej na przekazaniu gospodarstwa rolnego w formie aktu notarialnego osobie niepełnoletniej wypłata ulega zawieszeniu do czasu osiągnięcia przez tę osobę 18 lat i wobec tego bez znaczenia, zdaniem apelującej strony, było to czy wnioskodawca wcześniej zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. Przy tak uzasadnionym zarzucie domagał się skarżący zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia odwołania, ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. W odpowiedzi na apelację wnioskodawca domagał się jej oddalenia i zasądzenia na jego rzecz od pozwanej kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu pisma podniósł, że stan jego zdrowia, wiek oraz fakt wydzierżawienia gospodarstwa rolnego uniemożliwiały mu prowadzenie tego gospodarstwa już od 2000 r. Nie mógł zatem zaprzestać prowadzenia tego gospodarstwa poprzez przekazanie aktem notarialnym jego własności niepełnoletniemu wnukowi skoro wcześniej już zaprzestał prowadzenia gospodarstwa rolnego. Podniósł także, że dokument o „zerwaniu” umowy dzierżawy nie został podpisany przez dzierżawcę oraz to, że zawarte w art. 28 ust. 10 pojęcie przekazania gospodarstwa rolnego należy utożsamiać z instytucją uregulowaną w art. 84 i następnych cytowanej ustawy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja była bezzasadna. Wbrew stanowisku organu rentowego właściwej wykładni przepisu ust. 10 art. 28 ustawy z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tj. Dz.U. z 2008 r., nr 50, poz. 292 ze zm.) nie można było dokonać wyłącznie w oparciu o samą treść tego przepisu abstrahując przy tym od oceny zarówno struktury redakcyjnej samej ustawy jak i celu tego przepisu. W każdym bądź razie przepis ten nie zawiera odrębnej normy od normy zawartej w całym art. 28 ustawy i nie ma podstaw do odczytywania go w taki sposób jak strona pozwana, to znaczy, iż w każdym przypadku przekazania gospodarstwa rolnego przez emeryta lub rencistę aktem notarialnym osobie niepełnoletniej wypłata świadczenia ulega zawieszeniu do czasu osiągnięcia przez tę osobę pełnoletniości. Interpretowany przepis został dodany do ustawy w dniu 2.05.2004 r. (ustawą z 2.04.2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie innych ustaw – Dz.U. Nr 91, poz. 873) nie jako odrębny przepis zredagowany w dodanym do ustawy artykule lecz jako ustęp do art. 28 ustawy. Było to uzasadnione treścią tego przepisu, dotyczącego tej samej instytucji zawieszenia świadczenia, którą reguluje wyłącznie art. 28 cyt. ustawy. Słusznie zatem Sąd Okręgowy oceniał zaistnienie przesłanek do zawieszenia świadczenia wnioskodawcy, interpretując normę dotyczącą zawieszenia świadczenia zawartą w całym przepisie art. 28 ustawy, jak i trafnie powołując się na dotyczący tego zagadnienia dorobek orzecznictwa. W art. 28 ust. 1 i 3 ustawy wyrażona jest zasada, że świadczenie podlega zawieszeniu jeżeli emeryt podjął lub nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. Od zasady tej są przewidziane odstępstwa – m.in. przewidziane w ust. 10 art. 28 ustawy. Podkreślenia jednak w tym miejscu wymagała okoliczność, że ustawodawca w tym przypadku odwołuje się do zdefiniowanego w ust. 4 art. 28 przejawu prowadzenia działalności rolniczej jakim jest własność lub posiadanie gospodarstwa rolnego. Tylko przy takim założeniu możliwa jest spójna wykładnia całej normy dotyczącej zawieszenia świadczenia, która prowadzi do wniosku, że pomimo wyzbycia się własności gospodarstwa rolnego (i w rozumieniu art. 28 ust. 4 ustawy - zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej) świadczenie ulega zawieszeniu, gdy przekazanie gospodarstwa nastąpiło na rzecz osoby nieletniej. W sytuacji zatem, gdyby wnioskodawca powoływał się wyłącznie na sam fakt utraty prawa własności do gospodarstwa rolnego – jako jedynej przesłanki uzasadniającej zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej - to zaskarżoną decyzję należałoby uznać za prawidłową, ze względu na treść art. 28 ust. 10 ustawy. Ze względu jednak na konieczność odkodowania normy prawnej w oparciu o treść zawartą w całym art. 28 cyt. ustawy należało zgodzić się z dorobkiem orzecznictwa, zawartym w przytoczonych przez Sąd Okręgowy orzeczeniach Sądu Najwyższego, a w szczególności z tym, że samo posiadanie lub własność gospodarstwa rolnego nie jest wyłącznym atrybutem prowadzenia działalności rolniczej. Działalność ta bowiem została zdefiniowana w art. 6 pkt 3) ustawy jako: działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej. Wnikało z tego – w ocenie Sądu Apelacyjnego – że punktem wyjściowym dla skutecznego zawieszenia świadczenia na podstawie art. 28 ustawy jest ustalenie, że emeryt lub rencista prowadzi gospodarstwo rolne w rozumieniu art. 6 pkt 3) ustawy. W sytuacji gdy emeryt przekazał gospodarstwo rolne w warunkach określonych w ust. 10 art. 28 zachowuje on prawo do pełnego świadczenia o ile wykaże, że po przekazaniu gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadził tego gospodarstwa w rozumieniu art. 6 pkt 3) ustawy, w sposób analogiczny jak w przypadku wykazania faktycznego zaprzestania działalności rolniczej pomimo zachowania prawa własności lub posiadania gospodarstwa rolnego. W ocenie Sądu zgodne to jest także z wykładnią celowościową przepisu zawartego w ust. 10 art. 28 ustawy. Celem tej regulacji jest zapobieżenie sytuacjom, że otrzymujący pełne świadczenie emeryt, przekazując gospodarstwo rolne osobie niepełnoletniej (a więc niemogącej samodzielnie prowadzić gospodarstwa rolnego) faktycznie nadal to gospodarstwo prowadzi. Cel powyższego ograniczenia zostaje jednak osiągnięty również w przypadku opisanym w ust. 10 art. 28, gdy emeryt wykaże, iż nie prowadził faktycznie w przekazanym gospodarstwie produkcji rolnej. W rozpatrywanej sprawie wnioskodawca poza wszelkimi wątpliwościami taką okoliczność wykazał. Nie można było bowiem wątpić w to, że przed wskazaną w zaskarżonej decyzji datą 1.04.2011 r., ani później, wnioskodawca nie mógł prowadzić gospodarstwa rolnego ze względu, na wiek, kalectwo i stały pobyt poza gospodarstwem rolnym w Domu Pomocy Społecznej. Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 385 kpc, apelację oddalono, a orzeczenie o kosztach procesu w postępowaniu apelacyjnym oparto na podstawie art. 98 kpc i § 12 ust.1 pkt 2 w zw. z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).

R.S.