Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 czerwca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 czerwca 2015 r. w Szczecinie

sprawy (...) w O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

przy udziale zainteresowanych R. R., M. O., F. M., W. Ł. i R. K.

o objęcie ubezpieczeniem społecznym

na skutek apelacji płatnika składek

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 7 lipca 2014 r. sygn. akt VII U 1969/13

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od (...) w O. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Romana Mrotek SSA Jolanta Hawryszko SSA Zofia Rybicka - Szkibiel

Sygn. akt III AUa 799/14

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. pięcioma decyzjami o numerach (...). (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...) i (...) (...) z 12 września 2013 r. odpowiednio stwierdził, że R. K., W. Ł., F. M., M. O. i R. R., jako osoby wykonująca pracę na podstawie umów o świadczenie usług u płatnika składek Spółdzielni Mieszkaniowej (...) podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresach i z podstawą wymiaru składek wskazanymi szczegółowo w decyzjach. W uzasadnieniach organ rentowy podniósł, że umowy łączące R. K., W. Ł., F. M., M. O. i R. R. ze Spółdzielnią Mieszkaniową (...) nazwane umowami o dzieło, w rzeczywistości spełniały przesłanki umów zlecenia, ponieważ czynności podejmowane w ramach ww. umów nie wykazywały charakteru twórczego; były to prace szablonowe i możliwe do osiągnięcia przez każdego zobowiązującego się do ich wykonania.

Z powyższymi decyzjami nie zgodził się płatnik Spółdzielnia Mieszkaniowa (...), który w odwołaniach wniósł o ich uchylenie i zarzucił naruszenie art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego zastosowanie dla oceny sytuacji prawnej ubezpieczonych, świadczących na rzecz SM (...) pracę w ramach umowy o dzieło, a nie pozostających w stosunku pracy obowiązku odprowadzenia składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe, art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego zastosowanie dla oceny obowiązków płatnika, pomimo że strony umowy o dzieło jednoznacznie określiły charakter łączącego je stosunku prawnego, art. 13 pkt 2 w zw. z art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego zastosowanie do oceny obowiązków płatnika, pomimo niezawierania z ubezpieczonymi umów o świadczenie usług, art. 734 w zw. z art. 750 k.c. poprzez jego zastosowanie dla oceny świadczonej przez ubezpieczonych pracy, pomimo jednoznacznego określenia przez strony charakteru łączącego je stosunku i art. 627 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i odmowę uznania świadczonej przez ubezpieczonych pracy za wykonywanie zobowiązania z umowy o dzieło. W uzasadnieniu swojego stanowiska płatnik wskazał, że zakwestionowane przez organ rentowy umowy cywilnoprawne nie były akademickimi przykładami umowy o dzieło, niemniej w spornych sytuacjach należy badać przede wszystkim zgodny zamiar stron i to, jaki sens nadawały one zawartej umowie.

W odpowiedzi na odwołania pozwany organ rentowy wniósł o ich oddalenie .

Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 7 lipca 2014 r. oddalił odwołania i zasądził od (...) w O. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. kwotę 300 zł zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Uprzednio postanowieniami z 10.01.2014 r. połączył sprawy z powyższych odwołań do wspólnego rozpoznania i wyrokowania oraz wezwał do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanych: R. K., W. Ł., F. M., M. O. oraz R. R..

Sąd Okręgowy ustalił, że (...) w O. w latach 2005-2010 zawierała umowy cywilnoprawne na wykonanie różnego rodzaju prac remontowych, w tym malowanie klatek, naprawy schodów i kominów, czy doraźne naprawy dachów, a nadto na koszenie trawy na osiedlu, sprzątanie osiedla i biur, odśnieżanie, remonty urządzeń elektrycznych na hydroforni i oczyszczalni ścieków. Płatnik nie zatrudniał w tym czasie konserwatora, który mógłby wykonać ww. prace ponieważ fundusz remontowy był niski i Spółdzielnia nie miała na ten cel środków. Osoby wykonujące prace remontowe rekrutowały się z polecenia osób trzecich, a prezes Spółdzielni sprowadzał ich kwalifikacje. Jeśli płatnik był zadowolony z efektów pracy danej osoby, zawierał z nią kolejną umowę na wykonanie innej pracy. Remonty były przeprowadzane w związku ze zgłoszeniami lokatorskimi. Nie były one prowadzone w oparciu o plany i projekty budowlane. Płatnik przekazywał materiały niezbędne do wykonania prac. Prace odbierane były przez prezesa Spółdzielni i przedstawiciela lokatorów, a wynagrodzenie wypłacane po wykonaniu. Wykonawca nie odpowiadał finansowo za źle wykonaną pracę. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości zobowiązany był do ich usunięcia bez wynagrodzenia. Stawka za koszenie trawy ustalana była godzinowo, a miejsce wykonania pracy wskazywał płatnik. Osoby sprzątające miały wyznaczane dni, w których we wskazanych przez płatnika miejscach miały świadczyć pracę.

W okresie od maja 2009 do sierpnia 2009 R. K. zawarł ze (...) w O. osiem umów cywilnoprawnych:

- 4.05.2009 r., której przedmiotem było koszenie trawy na osiedlu mieszkaniowym, pomoc usuwaniu awarii – kopanie wykopu i odkopywanie studzienki w terminie do 15 maja 2009 roku za wynagrodzeniem w kwocie 245 zł brutto,

- 13 maja 2009 r., której przedmiotem były prace remontowe – zbijanie tynku przy kominie i na dachu, położenie papy, silikonowanie części dachu nad mieszkaniem pani C. i klatką (...) w terminie do 15 maja 2009 roku za wynagrodzeniem w kwocie 199 zł brutto,

-15 maja 2009 r., której przedmiotem było koszenie trawy na osiedlu mieszkaniowym w O. w terminie do 28 maja 2009 roku za wynagrodzeniem w kwocie 265 zł brutto,

- 23 maja 2009 r., której przedmiotem było wykonanie wykopu przy modernizacji sieci kanalizacyjnej przy bloku nr (...) oraz zasypanie po zakończonej pracy w terminie do 26 maja 2009 roku za wynagrodzeniem w kwocie 140 zł brutto,

- 8 czerwca 2009 r., której przedmiotem było koszenie trawy na osiedli mieszkaniowym w O. w terminie do 19 czerwca 2009 roku za wynagrodzeniem 298 zł brutto,

- 22 czerwca 2001 r., której przedmiotem było koszenie trawy na osiedlu mieszkaniowym w O. w terminie do 16 lipca za wynagrodzeniem 557,50 zł brutto,

- 1 lipca 2009 r, której przedmiotem była naprawa dachu – przygotowanie dachu pod krycie papą, kładzenie papy, zrywanie blacharki i zamontowanie nowej (...) w terminie do 3 lipca 2009 roku za wynagrodzeniem 257 zł brutto,

- 4 sierpnia 2009 r., której przedmiotem było koszenie trawy na osiedlu mieszkaniowym w O. w terminie do 14 sierpnia 2009 roku za wynagrodzeniem 286 zł brutto. Za wykonanie powyższych umów R. K. otrzymał umówione wynagrodzenie na podstawie przedłożonych rachunków.

W czerwcu 2010 roku W. Ł. zawarł ze (...) w O. trzy umowy cywilnoprawne: - 2 czerwca 2010 r, której przedmiotem było oczyszczanie piaskownic na osiedlu oraz ich gruntowanie i malowanie w terminie do 10 czerwca 2010 r. za wynagrodzeniem 263 zł brutto, - 12 czerwca 2010 r., której przedmiotem było koszenie trawy na osiedlu mieszkaniowym w O. w terminie do 18.06.2010 r. za wynagrodzeniem 204 zł brutto, - 25 czerwca 2010 r., której przedmiotem było koszenie trawy na osiedlu mieszkaniowym w terminie do 30 czerwca 2010 roku za wynagrodzeniem 143 zł brutto. Ubezpieczony wszystkie ww. umowy zawarł po wykonaniu powierzonej pracy. Przed przystąpieniem do czynności strony ustaliły, że wynagrodzenie każdorazowo zależeć będzie od ilości przepracowanych godzin. Stawka wynagrodzenia za godzinę pracy ustalona była na kwotę 5 zł. Każdego dnia ubezpieczony odnotowywał przez ile godzin wykonywał pracę, a końcowe rozliczenie przedstawiał płatnikowi. Oczyszczanie piaskownic polegało na załataniu dziur i ich obmurowaniu, zagruntowaniu murku unigruntem i pomalowaniu farbą, uzupełnieniu piasku. Za wykonanie powyższych umów W. Ł. otrzymał umówione wynagrodzenie na podstawie przedłożonych rachunków.

W okresie od kwietnia 2005 do października 2007 F. M. zawarł ze (...) w O. trzynaście umów cywilnoprawnych:

- 18 kwietnia 2005 roku, której przedmiotem był remont elewacji na budynku osiedlowym nr (...) w O. (zbijanie tynku, szpryc cementowych, nałożenie nowego tynku) w terminie do 22.04.2005 roku za wynagrodzeniem w kwocie 180 zł brutto,

- 30 marca 2006 roku, której przedmiotem było malowanie wiatrołapów budynków, w tym skrobanie, gruntowanie, szpachlowanie, dwukrotne malowanie farba emulsyjna i olejną w ilości 4 sztuk blok (...) w terminie do 5 kwietnia 2006 r. za wynagrodzeniem w kwocie 240 zł brutto,

- 12 maja 2006 r, której przedmiotem było malowanie dwóch klatek schodowych w bloku(...), w tym skrobanie ścian, szpachlowanie, malowanie farbą emulsyjna i olejną, malowanie rur gazowych, okien i drzwi – 595 m ² w terminie do 27 maja 2006 roku za wynagrodzeniem w kwocie 849 zł brutto,

- 12 czerwca 2006 r., której przedmiotem była naprawa schodów wejściowych w bloku (...) oraz tynkowanie szczytu bloku (...), w tym zarzucenie zaprawy cementowej i gładzi 12x1,5 m w terminie do 5 lipca 2006 roku za wynagrodzeniem w kwocie 471 zł brutto,

- 17 czerwca 2006 r., której przedmiotem było malowanie klatki schodowej w bloku (...), w tym szpachlowanie, gładzenie, malowanie 160 m ² farba emulsyjną i 25 m ² farba olejną (lamperia), malowanie poręczy, rur gazowych, okien i drzwi w terminie do 24 czerwca 2006 roku za wynagrodzeniem w kwocie 425 zł brutto,

- 19 lipca 2006 roku, której przedmiotem była naprawa schodów w klatce (...), naprawa szczytu na wysokości 1,5 x 15 m w bloku (...), malowanie okien w bloku (...), (...) (...), (...) – łącznie 34 okna, w tym demontaż, czyszczenie i skrobanie itp. w terminie do 7 sierpnia 2006 roku za wynagrodzeniem kwocie 825 zł brutto,

- 17.08.2006 r., której przedmiotem było malowanie okien (blok (...) okno, blok (...) okno, blok (...)okna), uzupełnienie tynku fundamentowego wraz z malowaniem 50 m x 1,5 m w bloku (...) oraz uzupełnienie tynku fundamentowego wraz z malowaniem w bloku (...) w terminie do 30.08.2006 za wynagrodzeniem w kwocie 637 zł brutto,

- 25 września 2006 roku, której przedmiotem było podklejenie dachówek zaprawą cementowo-wapienną w bloku (...), naprawa schodów w bloku (...), malowanie i skrobanie okien w bloku (...), tynkowanie komina zaprawą cementowo-wapienną w bloku (...) w terminie do 17.10.2006 za wynagrodzeniem w kwocie 177 zł brutto,

- 11.06.2007 , której przedmiotem było malowanie klatek schodowych w blokach (...), w tym szpachlowanie, malowanie farba emulsyjna i dwukrotne malowanie farbą olejną, malowanie okien, sokolników itp. w terminie do 21.06.2007 za wynagrodzeniem 1.179 zł brutto,

- 2 07.2007, której przedmiotem było malowanie klatek schodowych w blokach mieszkalnych ((...)) oraz remont poddasza w bloku 52, w tym poprawa dachówek – podklejenie i malowanie w terminie do 30 07.2007 za wynagrodzeniem w 1.840 zł brutto,

- 6 sierpnia 2007 roku, której przedmiotem było malowanie hydroforni osiedlowej wewnątrz budynku farbą emulsyjną i olejną, w tym skrobanie gruntowanie w terminie do 22 sierpnia 2007 roku za wynagrodzeniem w kwocie 943 zł brutto,

- 23 października 2007 roku, której przedmiotem było tynkowanie 52 kominów na osiedlu mieszkaniowym w O. zaprawą cementowo-wapienną w terminie do 29 października 2007 roku za wynagrodzeniem w kwocie 707 zł brutto,

- 22 września 2008 roku, której przedmiotem był remont klatki schodowej w bloku (...), w tym skrobanie, gruntowanie, szpachlowanie ścian, malowanie ścian farbą emulsyjną i lamperii farba olejną, zamurowanie 2 okien w terminie do 26 września 2008 roku za wynagrodzeniem w kwocie 766 zł brutto. Część prac objętych ww. umowami ubezpieczony wykonywał samodzielnie, a część wspólnie z M. G.. Umowa spisywana była po wykonaniu ww. prac. Za wykonanie umów F. M. otrzymał umówione wynagrodzenie na podstawie przedłożonych rachunków.

W okresie od czerwca 2006 do czerwca 2007 M. O. zawarł ze (...) w O. trzy umowy cywilnoprawne: - 2 06.2006, której przedmiotem była naprawa dachów, orynnowania i opierzenia (roboty dekarsko-blacharskie) na blokach (...) (...) w terminie do 19.06.2006 za wynagrodzeniem 590 zł brutto, - 15.03.2007, której przedmiotem był remont dachu, w tym łatanie przecieków papą termozgrzewalną, poprawa opierzeń kominowych na blokach 40 i 50 w terminie do 27.03.2007 za wynagrodzeniem 283 zł brutto, - 4.06.2007, której przedmiotem był remont dachów w blokach (...), (...), w tym nakładanie nowej papy, wymiana dachówek, lutowanie rynien, zakładanie nowych rur spustowych i demontaż starych w bloku (...) w terminie do 4 06.2007 za wynagrodzeniem 825 zł brutto. Za wykonanie powyższych umów M. O. otrzymał umówione wynagrodzenie na podstawie przedłożonych rachunków.

W okresie od maja 2008 do grudnia 2009 R. R. zawarł ze (...) w O. trzy umowy cywilnoprawne: - 2 05.2008, której przedmiotem była naprawa studzienki kanalizacyjnej na drodze, w tym rozbiórka i wyciągnięcie starego kręgu i ocementowanie w terminie do 10 05.2008 za wynagrodzeniem 354 zł brutto, - 24.02.2009 r., której przedmiotem było udzielenie pomocy przy usuwaniu awarii wodociągu w O., w tym odkopywanie ręczne wodociągu, pomoc przy wymianie rur, przesypanie ręczne terenu, uporządkowanie terenu w terminie do 27.02.2009 za wynagrodzeniem 222 zł brutto, - 9.12.2009, której przedmiotem była naprawa uszkodzonego dna studni, w tym skucie popękanego dna, usunięcie gruzu, wybetonowanie i ustawienie 2 króćców o średnicy 250 z materiału własnego w terminie do 11 12.2009 za wynagrodzeniem 409 zł brutto. Za wykonanie powyższych umów otrzymał umówione wynagrodzenie.

Sąd okręgowy nie uwzględnił odwołań i rozważył, że zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym uregulowane zostały w ustawie z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2009 Nr 205, poz. 1585 ze zm.). Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej wykonują pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej "zleceniobiorcami", oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4. Osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu (art. 12 ust. 1 ustawy). Stosownie do ww. przepisu osoby zatrudnione na podstawie umowy o dzieło nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu. Sąd okręgowy rozważył przepisy i orzecznictwo obowiązujące w zakresie umów o dzieło i umów zlecenia, i analizując sprawę zwrócił uwagę, że przedmiot umów nazwanych przez strony „umowami o dzieło” nie został ustalony w sposób obiektywne weryfikowalny. Brak indywidualizacji przedmiotu analizowanych umów wynikał z charakteru prac powierzonych zainteresowanym, ponieważ trudno wymagać by płatnik indywidualizował pracę w postaci: koszenia trawy, pomocy przy usuwaniu awarii sieci wodociągowej, wykonywania prac remontowych, naprawy dachu (R. K.), oczyszczania piaskownic, koszenia trawy (W. Ł.), wykonywania prac remontowych (tynkowanie elewacji budynków, malowanie klatek schodowych, naprawa schodów, podklejanie dachówek, tynkowanie kominów, malowanie hydrofornii osiedlowej – F. M.), prac dekarsko-blacharskich (M. O.), czy prac wodno-kanalizacyjnych (naprawa studzienki kanalizacyjnej, pomoc przy usuwaniu awarii wodociągu, naprawa uszkodzonego dna studni – R. R.). Czynności wykonywane przez zainteresowanych były czynnościami powtarzalnymi, wymagającymi jedynie starannego działania. Nie były to umowy rezultatu. Zdaniem sądu usług świadczonych przez zainteresowanych powtarzalnie, w sposób ciągły, nie można zakwalifikować jako wykonywanie kolejnych nowych dzieł. Sąd nie podzielił argumentacji strony odwołującej, że zainteresowani byli obowiązani do wykonania oznaczonego dzieła, ponieważ wszyscy zainteresowani zajmowali się pewnymi etapami związanymi z szeroko pojętymi pracami porządkowymi, remontowymi, czy dekarskimi. Osoby te nie dostarczały samodzielnie gotowego i zindywidualizowanego dzieła w rozumieniu ustawy. Przyjmowanie, że wykonanie każdej czynności prowadzącej do powstania efektu materialnego konstytuuje umowę o dzieło, obarczone jest błędem. Wykonywanie czynności stanowiących zwykłą część pewnego procesu nie może być utożsamiane z świadczeniem pracy w ramach umowy o dzieło. Natomiast fakt, że co do zasady poprawność wykonywania prac przez zainteresowanych podlegała kontroli jakości nie oznacza, że wykonywali te czynności w ramach umowy o dzieło; na zasadach wynikających z kodeksu cywilnego (art. 471 k.c.), wykonujący usługę również odpowiada za należyte wykonanie zobowiązania. Poza tym czynności wykonywane przez zainteresowanych nie prowadziły do stworzenia nowego, unikatowego wytworu o zindywidualizowanych cechach i właściwościach określonych w umowie - istotą zobowiązań było wykonywanie szeregu czynności faktycznych, które miały charakter jednorodzajowy, powtarzalny i odtwórczy. Brak w spornych umowach określenia rezultatu w sposób z góry przewidziany, w szczególności przy użyciu obiektywnych jednostek metrycznych, a także ustalenia, jakimi wadami fizycznymi mógłby być obciążony rezultat.

Sąd okręgowy ostatecznie uznał, że charakter pracy wskazany w umowach, w połączeniu z informacjami dotyczącymi praktycznych aspektów wykonywanej pracy oraz brakiem kategoryczności w określaniu charakteru pracy zainteresowanych, nie pozwalał na uznanie, iż była to praca na tyle zindywidualizowana, by móc ją uznać za zmierzającą do wytworzenia dzieła. Jednocześnie skoro zainteresowani pracowali dla płatnika, to sąd okręgowy uznał, że świadczyli na jego rzecz klasyczne usługi w zakresie prac remontowo-budowlanych, dekarsko-blacharskich, porządkowych. W ocenie sądu zamiarem stron i celem umów było uniknięcie dopełnienia obowiązków płatnika składek i w celu osiągnięcia takiego rezultatu nie może być abstrakcyjnie interpretowana zasada swobody umów, prezentowana przez płatnika w odwołaniu. Skoro dana umowa wiążąca się z obowiązkami publicznoprawnymi, w tym wypadku obowiązkiem opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne, to wbrew twierdzeniom strony skarżącej, obowiązkiem organu rentowego, a następnie zakres kognicji sądu ubezpieczeń społecznych sięga badania rzeczywistej treści umowy stron.

Apelację od wyroku złożyła (...) w O. zarzucając: 1. błąd w ustaleniach polegający na przyjęciu, że płatnik zawierając umowy z zainteresowanymi nie określił ich przedmiotu w sposób obiektywnie weryfikowalny, podczas gdy z przesłuchania strony i zainteresowanych jednoznacznie wynika, że Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) powierzała wskazanym osobom jasno określone prace do wykonania, a po ich wykonaniu prezes powodowej Spółdzielni dokonywał kontroli rezultatu działań zainteresowanych i po ich zaakceptowaniu, powódka dokonywała zapłaty; 2. błąd w ustaleniach polegający na przyjęciu, że poddane kontroli umowy nie miały charakteru umowy rezultatu, pomimo, że sami zainteresowania przyznali, że powierzone zadania wykonywali samodzielnie, korzystając z własnych umiejętności, nie byli instruowani przez powódkę w czasie ich wykonywania, a osoba z ramienia Spółdzielni Mieszkaniowej (...) kontrolowała jedynie efekt końcowy wykonanych prac; 3. błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu, że zainteresowani świadczyli na rzecz powódki usługi w sposób ciągły, podczas gdy zarówno fakt zawierania umów na krótkie okresy czasu jak i odmienność zadań poszczególnych wykonawców świadczą o powierzaniu przez powódkę wybranym osobom konkretnych zadań i wspólnym zamiarze stron, iż za każdy zrealizowany cel, zainteresowany otrzyma wynagrodzenie; 4. błąd w ustaleniach polegający na przyjęciu, że powódka powierzała wskazanym osobom wykonanie etapów szerzej rozumianych prac remontowych, dekarskich czy porządkowych, podczas gdy celem zawieranych umów zawsze było osiągnięcie określonego rezultatu - wykonanie pracy, koniecznej dla realizacji zadań zarządczych powódki, po której wykonaniu powódka oceniała jej efekt, a uznając go za zrealizowany, płaciła umówione wynagrodzenie; 5. naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. przez przyjęcie, iż powódka nie podołała obowiązkowi wykazania okoliczności podnoszonych w odwołaniu od decyzji, podczas gdy w toku postępowania dokonano przesłuchania powódki oraz zainteresowanych; 6. naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § i k.p.c. przez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej, oceny materiału dowodowego zebranego w sprawie, nie sprecyzowanie, w jakim zakresie Sąd nie uznał zeznań zainteresowanych i strony, uznając je za sprzeczne z materiałem dowodowym i zasadami logiki oraz przyjęcie, iż działania powódki były nastawione na obejście prawa i uniknięcie obowiązku uiszczania składek na ubezpieczenia społeczne, podczas gdy sami zainteresowani nie kwestionowali charakteru zawartych umów i potwierdzili, iż zawsze dążyli do osiągnięcia określonego, umówionego celu, za który otrzymywali następnie wynagrodzenie; 7. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego nie zastosowanie dla oceny sytuacji prawnej zainteresowanych, świadczących na rzecz odwołującej pracę w ramach umowy o dzieło i uznanie zasadności nałożenia na powódkę obowiązku odprowadzenia składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe; naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 6 ust. i pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego zastosowanie w stosunku do oceny obowiązków powódki, pomimo że strony umowy o dzieło jednoznacznie określiły charakter łączącego je stosunku prawnego, powódka powierzała do wykonania określone prace, a po ich właściwym wykonaniu, wypłacała zainteresowanym wynagrodzenie; 8. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 13 pkt 2 w zw. z art, 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego zastosowanie do oceny obowiązków powódki, pomimo nie zawierania przez Spółdzielnię Mieszkaniową (...) z R. K., W. Ł., F. M., M. O. i R. R. umów o świadczenie usług; 9. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 627 k.c. poprzez, jego błędną wykładnię i odmowę uznania świadczonej przez w/w zainteresowanych pracy za wykonywanie zobowiązania z umowy o dzieło. Apelujący wniósł o zmianę wydanego w sprawie wyroku poprzez zmianę zaskarżonych decyzji i uwzględnienie odwołań złożonych od spornych decyzji i ustalenie, że R. K., W. Ł., F. M., M. O., R. R. nie podlegali obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu jako osoby wykonujące na rzecz powódki zadania na podstawie umów o dzieło w okresach wskazanych w przedmiotowych decyzjach. W uzasadnieniu argumentowano, że zainteresowani potwierdzili, iż wykonywali określone prace takie jak: malowanie klatek schodowych, naprawy schodów, skoszenie trawy na określonym terenie itp., prace były umówione od chwili rozpoczęcia aż do osiągnięcia umówionego rezultatu. Przyjęcie przez Sąd I instancji, iż prace te stanowiły jedynie etap szerzej rozumianych prac remontowych, dekarskich, czy porządkowych pozostaje w sprzeczności z twierdzeniami zainteresowanych oraz z faktem, iż umowy były zawierane krótkookresowo i jedynie wtedy, gdy Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) poszukiwała wykonawców konkretnych zadań. Umowy z zainteresowanymi miały charakter periodyczny i zawsze były warunkowane koniecznością doprowadzenia nieruchomości, zarządzanych przez powódkę do określonego stanu. Wskazana w umowie liczba godzin, w czasie których zainteresowany miał świadczyć prace na rzecz powódki stanowiło wyraz porozumienia, na jakie maksymalne wynagrodzenie może liczyć wykonawca, nie zaś stawkę godzinową, co potwierdził zainteresowany F. M. podczas składania zeznań w charakterze strony.

Sąd apelacyjny rozważył sprawę i uznał, że apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd okręgowy właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe, nie uchybił przepisom prawa procesowego oraz dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy. Dokonał też prawidłowej subsumpcji i zastosowała właściwe prawo materialne. Sąd apelacyjny podzielił ustalenia i rozważania prawne sądu okręgowego. W szczególności sąd okręgowy trafnie uznał, że w sprawie nie było podstaw faktycznych do uznania, że strony zawarły umowy o dzieło, a to dlatego, że w stosunku prawnym łączącym płatnika z zainteresowanymi nie było cech właściwych naturze umowy o dzieło. Istotny przy tym był rodzaj i sposób wykonywania pracy powierzonej w ramach spornych umów. Należy bowiem zauważyć, że każdy z zainteresowanych zawarł z płatnikiem kilka do kilkunastu umów o dzieło. R. K. zrealizował w okresie czerwiec/lipiec 2009 osiem umów, w tym przedmiotem jednej z nich było zarówno koszenie trawy na osiedlu mieszkaniowym, jak i kopanie wykopu i odkopywanie studzienki, innej - zbijanie tynku przy kominie i na dachu, położenie papy, silikonowanie części dachu nad oznaczonym mieszkaniem, jeszcze innej - wykonanie wykopu itp. W. Ł. w czerwcu 2010 wykonał trzy umowy, których przedmiotem było oczyszczanie piaskownic na osiedlu oraz ich gruntowanie i malowanie, ale też koszenie trawy. F. M. w ramach trzynastu umów wykonywał szereg zróżnicowanych prac remontowych. M. O. w ramach trzech umów wykonywał prace blacharsko-dekarskie, a R. R. również w ramach trzech umów wykonywał prace wodno-kanalizacyjne. Jak wynika z przedstawionego zestawienia zainteresowani, poprzez wielokrotną realizację umów o dzieło mieli obowiązek naprawiać dachy, malować klatki schodowe, naprawiać schody, kominy, kosić trawę na osiedlu, wykonywać prace wodno-kanalizacyjne. Zatem byli zobowiązani do wykonywania zwykłych, powtarzających się czynności, i to w cyklu wpisanym w przedmiot działalności spółdzielni (usługowa działalność spółdzielni na rzecz jej mieszkańców polegająca na remontach, naprawach, pielęgnacji). W ocenie sądu apelacyjnego wykonywanie rutynowych czynności, które składają się na statutowy przedmiot działalności, nie może odbywać się przez zatrudnianie osób fizycznych w ramach umów o dzieło i to nawet wtedy gdy wyrażają na to zgodę. W ocenie sądu apelacyjnego essentialia negotii umowy o dzieło wykluczają powtarzalności wykonywania kolejnych dzieł. Istotą umowy o dzieło, bowiem jest doprowadzenie do konkretnego, jednostkowego rezultatu z góry ustalonego przez strony. W odróżnieniu od pracowniczego, czy usługowego zatrudnienia umową o dzieło mogą być więc objęte jedynie incydentalne prace, można rzecz wpadkowe, dla wykonania których nie jest wystarczająca staranna praca, lecz wymagane jest osiągnięcie wymiernego, jednorazowego efektu. W przeciwnym razie umowa o dzieło nie mogłaby zaistnieć, ponieważ w procesie wykonywania pracy istnieje szereg pośrednich etapów przyjmujących formę rezultatu, które w całościowym oglądzie składają się na przedmiot określonej działalności. Rezultatem jest codzienne sprzątanie pomieszczeń, rozpoznawanie kolejnych spraw urzędowych, instalowanie podzespołów na taśmach produkcyjnych, a mimo to nie uznaje się tworzenia dzieł. Sąd apelacyjny stoi na stanowisku, że bieżąca działalność podmiotu nie może odbywać się w formie realizowania jednostkowych umów o dzieło na poszczególne cykle działalności. Cywilnoprawna umowa o dzieło nie stanowi, bowiem podstawy prawnej dla zatrudniania osób przy zwykłej działalności podmiotu; w takiej sytuacji mamy do czynienia, w istocie z zatrudnianiem pracowników, ze wszystkimi rygorami wynikającymi z kodeku pracy, a co najwyżej, dla wykonania doraźnych usług, z zatrudnieniem zleceniobiorców. Wymaga też podkreślenia, że korzyści z zatrudnienia pracowników czerpią nie tylko sami zatrudnieni i pracodawca (co prawda mniejsze niż przy zatrudnieniu wykonawców dzieł), ale też państwo. Stąd, nawet gdy strony umowy o dzieło nie są zainteresowane inną formą prawną niż umowa o dzieło, bo dysponują już tytułem do ubezpieczeń społecznych, to i tak umowa o dzieło, realizowana w warunkach pracy odbywanej w bieżącym cyklu działalności podmiotu, jest nieważna. Dzieje się tak, ponieważ warunki jej realizacji nie odpowiadają naturze prawnej tego rodzaju umowy, a nadto jest zawierana z pokrzywdzeniem interesów państwa, na rzecz którego w określonych sytuacjach faktycznych każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie (art. 84. Knstytucji RP). Do takich sytuacji, z których w ogólnospołecznym interesie państwo czerpie korzyści należy m.in. zatrudnianie osób fizycznych przy wykonywaniu bieżącej działalności podmiotu.

Mając na uwadze wskazane rozważania, sąd apelacyjny za postawę prawną przyjął art. 353 ¹ k.c., wyrażający zasadę swobody umów, z którego wynika: Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Granice swobody umów wyznacza treść umowy, ale również cel stosunku prawnego kształtowanego przez strony. Z zasady swobody umów wynika zatem również zakaz zawierania umów, których celem jest obejście prawa, bądź naruszenie zasad współżycia społecznego. Prawidłowo określając typ umów łączących strony w niniejszej sprawie, ale przede wszystkim mając na względzie, że spółdzielnia zawierała umowy o dzieło na wykonanie bieżących prac, sąd apelacyjny uznał, że rzeczywistym przedmiotem umów o dzieło było, co najmniej świadczenie usług. Zawieranie w wyżej opisanych warunkach umów o dzieło stanowiło bowiem naruszenie przepisów w zakresie ochrony i ubezpieczenia społecznego zatrudnionych. Stan taki stanowił również naruszenie zasad współżycia społecznego, a to przez naruszenie obowiązku ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych. Umowy o dzieło, będące przedmiotem sprawy, zawieranie w opisanych realiach funkcjonowania spółdzielni naruszały zatem zasadę swobody umów wynikającą z art. 353 ¹ k.c. Strony sporu zawarły pozorne umowy o dzieło, dla ukrycia umów o świadczenie usług, do których odpowiednio stosuje się przepisy o umowie zlecenia (art. 750 k.c.). Zatem skutki prawne zawartych przez strony umów o dzieło należało oceniać tak, jak dla umów zlecenia. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Pomiędzy stronami doszło do zawarcia umów o świadczenie usług, co uzasadniało objęcie zainteresowanych w spornych okresach ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i wypadkowym zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 i art. 12 ust. 1 ustawy systemowej.

Sąd Apelacyjnego w Szczecinie konsekwentnie stoi na stanowisku, że nie można świadczyć w oparciu o umowę o dzieło robót budowlanych, ciesielskich, montażowych, zbrojeniowych, porządkowych, pielęgnacyjnych itp. jeżeli wpisane są w rozbudowany cykl pracy stanowiącej o istocie działalności podmiotu zatrudniającego.

W związku z powyższym sąd apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację płatnika. O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania, na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i w związku z art. 108 § 1 k.p.c.