Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 września 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 września 2015 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) w R.

przeciwko Skarbowi Państwa - (...) i (...) SA w B.

o ustalenie

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach

z dnia 4 lipca 2014 r. sygn. akt I C 624/13

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powódki na rzecz pozwanego Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa 2.700 zł tytułem zwrotu kosztów instancji odwoławczej.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 4 lipca 2014 r. Sąd Okręgowy w Suwałkach oddalił powództwo (...) z siedzibą w R. przeciwko Skarbowi Państwa (...), odrzucił pozew w stosunku do pozwanego (...) SA w B., a także orzekł o kosztach procesu oraz kosztach sądowych. Sąd ustalił między innymi, że 13 kwietnia 2012 r. samochód, którego dotyczy spór, został uznany za dowód rzeczowy na potrzeby postępowania przygotowawczego w sprawie karnej. Postępowanie to zostało umorzone postanowieniem Prokuratora Rejonowego w Suwałkach z dnia 15 czerwca 2012 r., zaś postanowieniem z dnia 22 czerwca 2012 r. pojazd wraz z kluczykiem, dowodem rejestracyjnym i dwiema tablicami rejestracyjnymi, został złożony do depozytu sądowego. Uzasadniając tę decyzję prokurator wskazał, że kierował się wątpliwościami, komu należy wydać pojazd, bowiem dwa odrębne podmioty: D. W., prezes powodowej spółki, oraz pozwana spółka, dysponują dokumentami świadczącymi o tym, że każdy z nich jest właścicielem samochodu.

Sąd Okręgowy uznał, że powódka nie miała wymaganego przez art. 189 k.p.c. interesu prawnego w wytoczeniu powództwa przeciwko Skarbowi Państwa. Powódkę powinien legitymować interes prawny rozumiany jako stan rzeczy, do którego strona przeciwna ma określony stosunek ze względu na zainteresowanie niepewnością prawną, której usunięciu służy proces o ustalenie. Tymczasem pozwany prokurator prowadzący postępowanie karne działa w zakresie imperium. Nie jest zainteresowany usunięciem niepewności prawnej w znaczeniu koniecznym do przyjęcia interesu prawnego po stronie powoda. Brak jest możliwości ustalenia legitymacji biernej tego organu.

Powód złożył apelację od tego wyroku. Środek odwoławczy objął swym zakresem orzeczenie dotyczące oddalenia powództwa, natomiast zaskarżenie wyroku w zakresie odrzucenia pozwu Sąd Apelacyjny potraktował jak zażalenie i orzekł co do niego postanowieniem.

Powód w ramach apelacji zarzucił błędną wykładnię art. 189 k.p.c. i wniósł o zmianę wyroku poprzez orzeczenie zgodnie z wnioskiem pozwu, ewentualnie o uchylenie wyroku i zasądzenie kosztów postępowania. Uzasadnił, że interes prawny w znaczeniu art. 189 k.p.c. polega na istnieniu po stronie powoda chęci uzyskania określonej korzyści w sferze jego sytuacji prawnej, polegającej na stworzeniu co do niej stanu pewności. Podniósł, że pozwany posiada legitymację prawną, bowiem zanegował prawo własności powódki, przez niezwrócenie pojazdu.

Skarb Państwa – Prokurator Okręgowy w Suwałkach – reprezentowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa w odpowiedzi na apelację, wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od powoda kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu zgodził się ze stanowiskiem Sądu Okręgowego i wskazał, że pozwanemu nie przysługuje legitymacja procesowa bierna. Podał, że Skarb Państwa nie neguje własności powoda ale dostrzega obiektywną wątpliwość do jego stanu prawnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Interes prawny rozumiany jako potrzeba uzyskania ochrony prawnej stanowi merytoryczną przesłankę powództwa opartego na podstawie z art. 189 k.p.c. Wyraża się on istnieniem obiektywnej, a więc rzeczywiście istniejącej potrzeby ochrony prawnej. O braku interesu prawnego w ustaleniu można mówić wówczas, gdy powód nie ma jakiejkolwiek potrzeby ustalenia prawa lub stosunku prawnego, lub gdy może osiągnąć w pełni ochronę swych praw w inny sposób (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22.11.2002 r., IV CKN 1529/00). Powód obiektywnie ma potrzebę w usunięciu wątpliwości odnoszących się do prawa własności zdeponowanego samochodu. Zachodząca niepewność co do tego, kto jest właścicielem pojazdu, powoduje, że wynik postępowania ma wpływ na jego sytuację prawną. Rację ma więc skarżący podnosząc zarzut błędnej wykładni art. 189 k.p.c. Nie ma to jednak wpływu na rozstrzygnięcie o apelacji. Interes prawny nie występuje bowiem w sferze abstrakcji, jako potrzeba prawna samego powoda, lecz realizuje się w konkretnej konfiguracji podmiotowej. Jakkolwiek zgodzić się należy ze skarżącym, że strony procesu o ustalenie dla wykazania swojej legitymacji nie muszą dowodzić statusu podmiotów danego stosunku prawnego. Powyższe jednak nie oznacza, że przepis art. 189 k.p.c. został ostatecznie przez Sąd nieprawidłowo zastosowany.

Nie jest sporne w judykaturze, że niezależnie od rozumienia zakresu pojęcia interesu prawnego, proces o ustalenie jest sprawą cywilną pomiędzy równorzędnymi podmiotami o określonej legitymacji. Legitymacja ta cechuje przeciwnika procesowego, który jest podmiotem spornego stosunku prawnego lub osobą, która swoim zachowaniem bezpośrednio zagraża temu prawu. Podmiot legitymowany biernie jest prawnie zainteresowany wynikiem postępowania (patrz: Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 stycznia 1995 r. III CZP 176/94). Tymczasem Skarb Państwa - Prokurator Okręgowy, nie jest w tym znaczeniu zainteresowany usunięciem stanu niepewności prawnej w sprawie własności pojazdu. Zachowuje on w sprawie neutralność. Nie jest bowiem ani stroną spornego stosunku cywilnoprawnego, ani nie kwestionuje prawa powoda, ani też jego zachowanie temu prawu nie zagraża. Działa, jak trafnie ocenił Sąd Okręgowy, jako organ władczy, zatem w zakresie imperium. Mieści się w tym baczenie nad przestrzeganiem przepisów postępowania karnego i ogólnie kształtujących porządek prawny. Wobec sporu o prawo własności między powódką i współpozwaną spółką, domaga się tylko przedstawienia dowodu - stosownego rozstrzygnięcia Sądu, świadczącego o przysługującym powodowi prawie własności do zdeponowanego jako dowód rzeczowy pojazdu. Z punktu widzenia organu nie jest istotne, która z powołujących się na przysługujące jej prawo własności spółek legitymuje się prawem rzeczowym do pojazdu. Uznanie, że przysługuje mu legitymacja bierna w sporze na gruncie przepisów prawa cywilnego prowadziłoby do niemogącego być zaakceptowanym wniosku, że prokurator występowałby w podwójnym charakterze, raz - wykonującego władzę publiczną w zakresie imperium, władnego do wydania pojazdu na podstawie własnej oceny prawa domagającego się jego zwrotu podmiotu; dwa - działającego w zakresie dominium, jako równoprawny podmiot sporu cywilnego, którego udział służyłby usunięciu przeszkód do realizacji wniosku powódki o wydanie pojazdu albo pozbawienia możliwości uwzględnienia tego żądania (patrz: wymieniona wyżej uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 1995 r.). Z tego względu uzasadniona jest ocena Sądu Okręgowego, aprobująca stanowisko Skarbu Państwa – Prokuratora Okręgowego, że nie przysługuje mu legitymacja bierna w niniejszym postępowaniu.

Mając to na względzie Sąd Apelacyjny orzekł w oparciu o art. 385 k.p.c. jak w pkt I sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd Apelacyjny orzekł na zasadzie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c., obciążając nimi w całości powoda jako przegrywającego spór.

(...)