Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 13 kwietnia 2015 roku

Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR Mirosława Kurek-Będkowska

Protokolant: Beata Olewińska

po rozpoznaniu w dniu 30 marca 2015 roku w Dzierżoniowie

na rozprawie

sprawy z wniosku J. H. (1) i J. H. (2)

przy udziale (...) Spółki Akcyjnej w K. Oddziału w W.

o ustanowienie służebności przesyłu

p o s t a n a w i a :

I.  oddalić wniosek;

II.  zasądzić od wnioskodawców J. H. (1) i J. H. (2) solidarnie na rzecz uczestniczki postępowania (...) Spółki Akcyjnej w K. Oddziału w W. kwotę 257 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

III.  nakazać wnioskodawcom J. H. (1) i J. H. (2) solidarnie uiścić na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie kwotę 1 224,60 zł tytułem części nieuiszczonych kosztów sądowych.

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy J. H. (1) i J. H. (2) wnieśli o ustanowienie na stanowiącej ich własność nieruchomości położonych w P. i w D. obejmujących działki gruntu o numerach 25 i 246, dla których Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie prowadzi księgi wieczyste nr (...), na rzecz każdoczesnego właściciela urządzenia przesyłowego w postaci linii energetycznej średniego i wysokiego napięcia zlokalizowanych na tych działkach, służebności przesyłu polegającej na utrzymywaniu linii energetycznej oraz prawie do jej konserwacji i napraw, według oznaczeń, które znajdą się na mapie sporządzonej przez powołanego przez Sąd biegłego geodetę, a także zasądzenie od uczestniczki postępowania (...) Spółki Akcyjnej Oddziału w W. ich rzecz kwoty 99.320 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie tej służebności.

Na uzasadnienie wniosku wskazali, że są właścicielami opisanych w żądaniu wniosku nieruchomości, a przez teren tych nieruchomości przebiegają linie energetyczne wysokiego i średniego napięcia należące do uczestniczki postępowania. Podali że ze względu na koszt oraz brak interesu publicznego w likwidacji lub przesunięciu tej linii energetycznej zasadne jest unormowanie stanu prawnego poprzez ustanowienie służebności przesyłu, do czego wzywali uczestniczkę postępowania. Podnieśli także, że uczestniczka postępowania nie mogła zasiedzieć tej służebności, albowiem do 1990 r. zasiedzenie służebności mogło nastąpić tylko na rzecz Skarbu Państwa, a przy tym uczestniczka postępowania nie udowodniła, iż prawo to zostało na nią przeniesione przez Skarb Państwa.

W odpowiedzi na wniosek uczestniczka postępowania wniosła o oddalenie wniosku w całości, obciążenie wnioskodawców kosztami postępowania i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 257 zł.

Motywując swoje stanowisko uczestniczka postępowania przyznała, że na spornej działce nr (...)posadowiony jest jeden słup napowietrznej linii energetycznej średniego napięcia 20 kV, (...)oraz jeden słup napowietrznej linii wysokiego napięcia 110 kV,(...). Linia średniego napięcia została przy tym wybudowana przed 1945 rokiem i przejęta przez uczestniczkę na podstawie dekretu z dnia 08 marca 1946 roku o majątkach opuszczonych i poniemieckim (Dz.U. nr 13, poz. 87 z późn. zm.), a kapitalny remont tej linii został przeprowadzony w 1967 roku. Z kolei linia wysokiego napięcia wybudowana została w 1971 roku. Podniosła jednocześnie, że na działce nr (...)posadowiona jest napowietrzna linia energetyczna wysokiego napięcia 110 kV,D-231, która nie jest przez nią eksploatowana i nie znajduje się na jej majątku. Zarzuciła następnie, że co do urządzeń posadowionych na działce nr (...)nabyła przez zasiedzenie służebność gruntową odpowiadającą treści służebności przesyłu. Podała, że z opisanych urządzeń jej poprzednicy prawni korzystali od co najmniej 40 lat, a tym samym działali w dobrej wierze. Następnie wskazała, że spółka powstała w kwietniu 2004 r. z połączenia spółek prawa handlowego, stanowiących własność Skarbu Państwa a nie państwowych zakładów energetycznych. (...) SAjest natomiast następcą prawnym byłego Zakładu (...) SA, który powstał z przekształcenia byłego przedsiębiorstwa państwowego. Podkreśliła, że bezspornym pozostaje, że do dnia 01 lutego 1989 r., będąc zarządcą mienia państwowego, nie wykonywała żadnych praw dla siebie, tylko na rzecz Skarbu Państwa. Podała, że nie zmienia to jednakże faktu, że korzystanie z nieruchomości w sposób odpowiadający treści służebności gruntowej, prowadziło do zasiedzenia tej służebności przez Skarb Państwa. Nadto podniosła, że przejście posiadania nastąpiło w trybie art. 176 § 1 k.c., w konsekwencji zatem może zaliczyć okres samoistnego posiadania Skarbu Państwa przed 01 lutego 1989 r. Zaznaczyła również, że nawet zakładając, iż termin zasiedzenia służebności zaczął biec dopiero od dnia 01 lutego 1989 r. oraz mając na uwadze jej dobra wiarę, zasiedzenie służebności nastąpiło z dniem 31 stycznia 2009 r. Poza podniesionym zarzutem zasiedzenia zakwestionowała także samo żądanie ustanowienie służebności przesyłu oraz wysokość żądanego wynagrodzenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawcy są właścicielami nieruchomości położonej w D. obejmującej działkę gruntu numer (...), dla której Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie Wydział VI Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...).

Ponadto są właścicielami nieruchomości położonej w P. obejmującej działkę gruntu numer (...), dla której Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie Wydział VI Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...).

Dowód:



wydruk z internetowej wyszukiwarki elektronicznych ksiąg wieczystych księgi wieczystej o numerze (...)- k. 16-24;



wydruk z internetowej wyszukiwarki elektronicznych ksiąg wieczystych księgi wieczystej o numerze (...)- k . 25-31.

Działka nr (...)aktualnie wykorzystywana jest jako działka rolna. Przez teren tej działki przebiega odcinek napowietrznej linii wysokiego napięcia 110 kV, (...) Linia ta nie jest jednak własnością uczestniczki postępowania i nie jest przez nią eksploatowana.

Działka nr (...) również wykorzystywana jest jako działka rolna. Przez teren tej działki przebiega odcinek linii napowietrznej wysokiego napięcia 110 kV o długości 87,5 m oznaczonej symbolem S-205. Dodatkowo na działce tej posadowiony jest jeden słup kratowy tej linii o wymiarach 2,6 m x 3,5 m. Linia ta została oddana do eksploatacji w dniu 21 lipca 1971 roku. Przegląd techniczny tej linii został przeprowadzony natomiast w dniach 6-7 września 1974 roku.

Przez teren tej działki przebiega również odcinek linii napowietrznej średniego napięcia 20kV o długości 82 m oznaczonej symbolem(...), przy czym posadowiony jest również tam jeden dwużerdziowy żelbetowy słup tej linii o nr 27. Od tego słupa w kierunku północnym wychodzi napowietrzna linia elektroenergetyczna średniego napięcia, która nie jest własnością uczestniczki postępowania. Linia L.649 została wybudowana przez rokiem 1945, a eksploatowana od października 1963 roku. Remonty kapitalne tej linii przeprowadzono zaś w latach 60-tych i 70-tych.

W dniu 29 grudnia 1976 roku potwierdzono przyjęcie do użytkowania tych linii przez ówczesny Zakład (...), linie zostały zaewidencjonowane i przyjęte na stan przedsiębiorstwa energetycznego jako środek trwały. Przedmiotowe linie energetyczne są w dalszym ciągu użytkowane przez uczestniczkę postępowania. Oględziny linii napowietrznej dokonuje się przy tym raz do roku.

Dowód:



wypis ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin B.-D.-P. w zakresie dotyczącym miasta D. – k. 7;



wypis z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego – k. 8;



wypis ze zmiany miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miast D. – k. 9;



zaświadczenie z dnia 19 maja 2011 roku – k. 10;



pismo uczestniczki postępowania z dnia 24 sierpnia 2011 roku – k. 12;



mapy sytuacyjne – k. 13;



wyciąg z książki paszportu linii – k. 44;



protokół odbioru końcowego z dnia 21 lipca 1971 r. – k. 45-48;



wyciąg z książki paszportu linii – k. 49;



wyciągi z ewidencji środków trwałych – k. 57-58;



protokół odbioru technicznego – k. 353;



pisemna opinia biegłego sądowego M. S. z dnia 11 lipca 2014 r. – k. 375-392.

W związku z przebiegającą nad działką gruntu wnioskodawców nr 246 linią elektroenergetyczną 110 kV dla prowadzenia prawidłowej eksploatacji tej linii ustalono szerokość pasa służebności przesyłu 14,20 m, zaś powierzchnia tego pasa wynosi 1242 m ². Z kolei w związku z przebiegającą przez tą działkę linią elektroenergetyczną 20 kV ustalono szerokość pasa służebności przesyłu w wysokości 9,6 m, zaś powierzchnia tego pasa wynosi 792 m ²

Tak zaproponowane pasy służebności konieczne są dla prawidłowej obsługi linii energetycznych, zapewniając przedsiębiorcy przesyłowemu możliwość dokonywania okresowych konserwacji linii, jej ewentualnych modernizacji oraz dokonywania napraw w przypadku awarii.

Jednorazowa wartość prawa za ustanowienie służebności przesyłu dla istotnych linii elektroenergetycznych średniego i wysokiego napięcia przebiegających przez działkę nr (...) wynosi kwotę 11 580 zł.

Dowód:



pisemna opinia biegłego sądowego J. Ś. z dnia 04 lutego 2013 r. – k. 115-154;



pisemna opinia uzupełniająca biegłego sądowego J. Ś. z dnia 14 marca 2013 r. – k. 246-248;



pisemna opinia uzupełniająca nr 2 biegłego sądowego J. Ś. z dnia 14 marca 2013 r. – k. 293-294;



pisemna opinia biegłego sądowego M. S. z dnia 11 lipca 2014 r. – k. 375-392;



ustna opinia uzupełniająca biegłego sądowego M. szuby z dnia 23 stycznia 2015 roku – k. 462-463;

Istniejące obecnie sporne linie energetyczne stanowią kontynuację pierwotnie posadowionych na gruncie linii poniemieckich, przejętych przez Skarb Państwa, a zarządzanych przez Zjednoczenie (...) do 19 sierpnia 1948 r., kiedy zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu powołano przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zjednoczenie (...) z siedzibą we W.. Następnie, utworzone zarządzeniem Ministra Energetyki z 31 grudnia 1952 r. przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...), przejęte zostało Zakłady (...) z siedzibą we W., na podstawie zarządzenie Ministra Górnictwa i Energetyki z 25 listopada 1958 r. W wyniku połączenia Zakładów (...) i Zakładów (...), zarządzeniem Ministra Energetyki z 09 czerwca 1976 r., ostatnio wymienione przedsiębiorstwo, przejęło zadania i majątek obu podmiotów. Przekształcone, zarządzeniem Ministra Górnictwa i Energetyki z 22 kwietnia 1985 r., w przedsiębiorstwo państwowe o nazwie Z. (...) z seidzibą w P., zarządzeniem Prezesa Rady Ministrów z 30 grudnia 1988 r., podzielone zostało na odrębne przedsiębiorstwa, według istniejących wcześniej w jego ramach zakładów.

W ten sposób, przedmiotowe linie przejęte zostały do eksploatacji przez przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...) w W., powołane zarządzeniem Ministra Przemysłu z dnia 16 stycznia 1989 r. Na bazie tego przedsiębiorstwa, aktem przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną z 20 lipca 1993 r., sporządzonym w oparciu o zarządzenie Ministra Przemysłu i Handlu z 20 lipca 1993 r., utworzono jednoosobową spółkę Skarbu Państwa o tej samej nazwie, wpisaną do rejestru handlowego postanowieniem Sądu Rejonowego w Wałbrzychu z 01 września 1993 r. Na mocy tego zarządzenia nowopowstała spółka pod firmą Zakład (...) Spółka Akcyjna w W. wstąpiła we wszystkie prawa i obowiązki Zakładu (...) w W., z wyłączeniem praw i obowiązków przejętych przez (...) Spółka Akcyjna w W.. Zgodnie z treścią zapisów załącznika do tego zarządzenia przedmiotowa linia weszła w skład składników majątkowych przekazywanych do (...) Spółki Akcyjnej.

Po powstaniu na terenie kraju w wyniku przekształceń przedsiębiorstw państwowych innych przedsiębiorstw energetycznych, najczęściej w formie spółek prawa handlowego, które następnie na przestrzeni kolejnych lat ulegały przekształceniom w oparciu o przepisy kodeksu spółek handlowych (np. poprzez przejęcie, połączenie czy też podzielenie danych spółek). W ramach tych przekształceń następowało przejmowanie lub też wydzielanie przez poszczególne podmioty majątku nowotworzonych spółek.

W 2004 r. w wyniku połączenia spółek prawa handlowego, stanowiących własność Skarbu Państwa, m.in. Zakładu (...) Spółka Akcyjna, (...) Spółka Akcyjna, która następnie podlegała kolejnym przekształceniom. Obecnym następcą prawnym (...) Spółki Akcyjnej - jest uczestnik postępowania (...) Spółka Akcyjna w K..

Dowód: pismo Zjednoczenia (...), zarządzenie Ministra Przemysłu i handlu z dnia 19 sierpnia 1948 r., zarządzenie Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 25 listopada 1958 r., zarządzenie Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 czerwca 1968 r., pismo Zakładów (...), zarządzenie Ministra Energetyki i Energii Atomowej z dnia 09 czerwca 1976 r., zarządzenie Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 22 kwietnia 1985 r., zarządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1988 r. z załącznikiem, zarządzenie nr 26/ORG/89 Ministra Przemysłu z dnia 16 stycznia 1989 r., akt przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego z dnia 20 lipca 1993 r., odpis zarządzenia nr 197/Org/93 Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 20 lipca 1993 r. wraz z załącznikiem, odpis pełny z Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego – k. 50-56, 354-362, 489-521.

Wnioskodawcy postanowili porozumieć się z uczestniczką postępowania w celu uregulowania sytuacji prawnej przebiegającej przez ich działki gruntu linii energetycznych. W tym też celu pismem z dnia 18 lipca 2011 r. wezwali uczestniczkę postępowania do polubownego załatwienia sprawy przez wypłatę na jej rzecz wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z gruntu, podpisania umowy regulującej korzystanie z nieruchomości oraz wypłaty odszkodowania z tytułu utraty wartości gruntu - w terminie 7 dni od otrzymania wezwania, pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.

W odpowiedzi na to wezwanie uczestniczka postępowania zaproponowała ustanowienie służebności przesyłu za jednorazowym wynagrodzeniem dla urządzeń oraz oświadczyła, że na postawie art. 292 k.c. nabyła przez zasiedzenie służebność gruntową, odpowiadającą aktualnie treści służebności przesyłu (art. 305 ¹ k.c.) dla spornego obiektu elektroenergetycznego, ponieważ przez dłuższy czas korzysta z trwałych i widocznych urządzeń. Jednocześnie poinformowała wnioskodawców, jakie linie elektroenergetyczne przebiegają przez ich działki.

Dowód:



wezwanie do polubownego załatwienia sprawy z dnia 18 lipca 2011 roku – k. 11;



pismo uczestniczki postępowania z dnia 24 sierpnia 2011 r. – k. 12.

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek nie jest zasadny i nie może zostać uwzględniony.

W niniejszej sprawie wnioskodawcy wystąpili o ustanowienie opisanej dokładnie w żądaniu wniosku służebności przesyłu, natomiast uczestniczka postępowania zarzuciła, iż w tym zakresie zasiedziała służebność gruntową odpowiadającą treści służebności przesyłu. Kluczowe więc znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy miało ustalenie, czy podniesiony zarzut jest zasadny. W takim bowiem przypadku wniosek nie mógłby zostać uwzględniony, gdyż uczestniczce postępowania przysługuje już służebność odpowiadająca treści służebności przesyłu.

W orzecznictwie obecnie ugruntowany jest pogląd, iż służebność przesyłu bądź też służebność gruntowa odpowiadająca treści służebności przesyłu mogą być nabyte przez przedsiębiorcę przesyłowego w drodze zasiedzenia. Zgodnie bowiem z przepisami art. 292 k.c., służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia, przy czym w takim wypadku stosuje się odpowiednio przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie. Wedle natomiast przepisu art. 352 § 1 k.c., kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności. Warunkiem zasiedzenia tego rodzaju służebności jest więc korzystanie przez przedsiębiorcę przesyłowego z trwałego i widocznego urządzenia. Nie trzeba dowodzić, że urządzenia zainstalowane przed przedsiębiorcę przesyłowego na cudzym gruncie spełniają wymagania trwałego i widocznego urządzenia. Nie ma zatem przeszkód do uznania przedsiębiorcy przesyłowego, który korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści tych służebności, a nie ma tytułu prawnego do władania przedmiotową nieruchomością, za posiadacza takich służebności. Co istotne judykatura dopuszczała taką możliwość jeszcze przed nowelizacją Kodeksu cywilnego, dokonaną Ustawą z dnia 30 maja 2008 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2008 roku, Nr 116, poz. 731), która z dniem 03 sierpnia 2008 roku wprowadziła do polskiego systemu prawnego służebność przesyłu. Przyjmowano wówczas bowiem możliwość zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2013 roku, II CSK 626/12, LEX nr 1341262; uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2013 roku, III CZP 18/13, OSNC 2013, nr 12, poz. 139; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2008 roku, II CSK 389/08, LEX nr 484715; uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 07 października 2008 roku, III CZP 89/08, LEX nr 458125; uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 08 września 2006 roku, II CSK 112/06, LEX nr 193240). W konsekwencji, w odniesieniu do tego rodzaju służebności należy wyraźnie oddzielić dwie konstrukcje: służebność o treści odpowiadającej służebności przesyłu, która mogła zostać nabyta przez zasiedzenie przed dniem 03 sierpnia 2008 roku oraz służebność przesyłu. Oba prawa mają analogiczną treść oraz pełnią takie same funkcje, co jednak nie oznacza, że można je utożsamiać. Odmienna jest bowiem ich podstawa prawna. W pierwszym przypadku są to przepisy art. 145 k.c. i art. 292 k.c., a w drugim przepisy art. 305 ¹ -305 ⁴ k.c. (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2013 roku, III CZP 18/13, OSNC 2013, nr 12, poz. 139; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2013 roku, IV CSK 30/13, LEX nr 1389012).

W odniesieniu do konstrukcji służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu należy wskazać, że zgodnie z konstytucyjną zasadą podziału władzy (art. 10 Konstytucji), sądy i trybunały powołane są do stosowania prawa stanowionego przez władzę ustawodawczą, działając na podstawie Konstytucji oraz ustaw (art. 178 ust. 1 Konstytucji). Wykształcona przez praktykę konstrukcja służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu miała więc ze swej natury charakter interpretacyjny. Jej celem i rezultatem było ustalenie treści norm prawnych wyrażonych w przepisach o służebnościach gruntowych w odniesieniu do stanów faktycznych związanych z urządzeniami przesyłowymi. Biorąc pod uwagę konstytucyjne kompetencje władzy sądowniczej, opisana praktyka miała charakter rekonstrukcyjny, nie polegała zaś, co nie wymaga szerszego wyjaśnienia, na tworzeniu prawa. Z perspektywy systemu prawa wprowadzenie przepisów art. 305 ¹ -305 ⁴ k.c. oznaczało więc przede wszystkim uszczegółowienie obowiązujących unormowań i nie wiązało się z wprowadzeniem norm prawnych, odbiegających znacznie od norm obowiązujących wcześniej w ramach ogólnej regulacji służebności gruntowych (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2013 roku, III CZP 18/13, OSNC 2013, nr 12, poz. 139; uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2013 roku, II CSK 626/12, LEX nr 1341262). Nie ma przy tym mowy, aby przyjęta w tym zakresie interpretacja obowiązujących przed wprowadzeniem instytucji służebności przesyłu przepisów art. 285 k.c. była niewłaściwa i miał charakter rozszerzający. Należy bowiem wskazać, że w pełni odpowiada ona literalnemu brzmieniu przepisu art. 285 § 1 k.c., gdyż służebność o treści odpowiadającej służebności przesyłu mieści się w zakresie uprawnień i obowiązków stron opisanego w tym przepisie stosunku prawnego. Jedyny problem interpretacyjny dotyczył tego, że w przypadku opisywanego rodzaju służebności nie była wyraźnie wyodrębniona nieruchomość władnąca. W orzecznictwie i doktrynie słusznie jednak zauważono, że w skład przedsiębiorstwa przesyłowego wchodzą zarówno nieruchomości, jak i sieci oraz inne urządzenia przesyłowe, a sieci przesyłowe stanowią składnik przedsiębiorstwa i stają się elementem połączonego z nim systemu, mają więc funkcjonalny związek z innymi urządzeniami tej samej sieci, posadowionymi na innej nieruchomości, bez względu na jej usadowienie względem nieruchomości obciążonej. W związku z tym przyjęto, że właśnie ten funkcjonalny związek urządzeń przesyłowych z siecią przesyłową, wchodzącą w skład przedsiębiorstwa, a tym samym z nieruchomością wchodzącą również w skład przedsiębiorstwa, pozwala na stosowanie przepisów art. 285 do ustanowienia służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego, bez potrzeby wskazywania i określania nieruchomości władnącej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2013 roku, V CSK 321/12, LEX nr 1381040).

Należy jednocześnie podkreślić, że zakres ograniczenia prawa własności na podstawie zarówno służebności przesyłu, jak i służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu jest taki sam. Każda z tych instytucji spełnia przy tym wymagania proporcjonalności wynikające z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Wskazane rozwiązania opierają się bowiem na ograniczeniu zakresu konstytucyjnej ochrony prawa własności (art. 21 ust. 2 i art. 64 Konstytucji) w zakresie koniecznym dla ochrony praw innego podmiotu (przedsiębiorcy przesyłowego), równocześnie zaś wprowadzenie instytucji służebności przesyłu nie pociąga za sobą naruszenia zaufania do przewidywalności działań ustawodawcy, który jedynie w ten sposób uszczegółowił swoją wcześniejszą regulację wyinterpretowaną z obowiązujących wcześniej przepisów co do służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2013 roku, III CZP 18/13, OSNC 2013, nr 12, poz. 139).

Koncepcja służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu odpowiada także wymaganiom wynikającym z art. 2 Konstytucji. W tym kontekście należy zwrócić uwagę, że nie narusza ona zasady niedziałania prawa wstecz, wyprowadzanej z tego przepisu w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego oraz wyrażonej w przepisie art. 3 k.c. Należy pamiętać, że celem tej zasady jest ochrona podmiotów prawa przed skutkami nieprzewidywalnych działań ustawodawcy. Równocześnie wskazana zasada powinna być odczytywana zarówno w kontekście treści i celu ocenianego przepisu, jak i szerszego kontekstu norm konstytucyjnych. Innymi słowy, stwierdzenie, że dany przepis ma charakter retroaktywny, zawsze wymaga wzięcia pod uwagę jednostkowych uwarunkowań, jakie wiążą się z nim w systemie prawa. Biorąc pod uwagę, że wejście w życie przepisów art. 305 ¹ -305 ⁴ k.c. nie spowodowało istotnych zmian w sferze prawnej właścicieli nieruchomości, na których zlokalizowane są urządzenia przesyłowe, sytuacja ta nie mogłaby być porównywana ze skutkami wprowadzenia nowego prawa rzeczowego. Z tej przyczyny traktowanie instytucji służebności przesyłu jako nowego prawa w rozumieniu zasady niedziałania prawa wstecz, jest za daleko idące, biorąc pod uwagę funkcjonowanie na podstawie poprzedniego stanu prawnego konstrukcji służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2013 roku, III CZP 18/13, OSNC 2013, nr 12, poz. 139).

Warto też zauważyć, że wykładnia przepisów art. 285 k.c. w przedmiocie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu oraz dopuszczenie możliwości jej zasiedzenia nie powodowały, że ochrona prawa własności była iluzoryczna. Korzystanie bowiem z urządzenia przesyłowego znajdującego się na cudzej nieruchomości stanowi dla jej właściciela, jak się powszechnie i zgodnie w doktrynie oraz judykaturze twierdzi, wyraźne ostrzeżenie przed działaniem osób, które korzystając z takich urządzeń mogą doprowadzić do uzyskania odpowiednich praw, zwłaszcza służebności gruntowych. Długotrwałe tolerowanie przez właścicieli takich działań usprawiedliwia usankcjonowanie ukształtowanego i stabilnego stanu faktycznego przez obciążenie nieruchomości służebnością. Skoro bowiem właściciel nieruchomości przez długi okres nie korzysta z odpowiedniej ochrony swojego prawa, to musi się liczyć z możliwością ograniczenia jego uprawnień. Jeżeli więc wcześniej nie dbał o swoje interesy w tym zakresie, to nie może obecnie powoływać się na fakt, że nie może skorzystać z instytucji służebności przesyłu w wyniku zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Swoją bezczynnością sam do tego doprowadził. Przeciętny obywatel zawsze zdaje sobie sprawę z tego, że tolerowanie ingerencji osób trzecich w jego prawo własność, musi w perspektywie czasu rodzić ograniczenia tego prawa i w związku z tym powinien dbać o zapobieżenie takiej sytuacji.

Oznacza to, że zarówno konstrukcja służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu, jak i dopuszczalność jej zasiedzenia mają podstawy w ustawie, a przy tym nie zachodzi sprzeczność tej instytucji prawnej z Konstytucją.

Jak wskazano już powyżej przepis art. 292 k.c. stanowi, że służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia, przy czym w takim wypadku stosuje się odpowiednio przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie. Wedle natomiast przepisów art. 172 k.c., w ich pierwotnym brzmieniu, posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dziesięciu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie), a po upływie lat dwudziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Przepis ten został zmieniony w dniu 01 października 1990 r., na mocy przepisów Ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz.U. z 1990 roku, Nr 55, poz. 321 z późn. zm.), kiedy to wydłużono termin zasiedzenia w przypadku posiadacza, który uzyskał posiadanie w dobrej wierze, do dwudziestu lat, natomiast w pozostałych wypadkach do trzydziestu lat. Należy przy tym podkreślić, że zgodnie z przepisem art. 9 ustawy nowelizującej, do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się od tej chwili przepisy niniejszej ustawy, a dotyczy to w szczególności możliwości nabycia prawa przez zasiedzenie. Oznacza to, że do przypadków zasiedzenia, które nastąpiło przed wejściem w życie ustawy nowelizującej czyli dniem 01 października 1990 roku mają zastosowanie dziesięcioletnie i dwudziestoletnie okresy posiadania, przewidziane w przepisach art. 172 k.c. w brzmieniu obowiązującym przed tą datą (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 września 1993 roku, II CRN 89/93, LEX nr 110583).

W pierwszym rzędzie należy w związku z tym ustalić, czy uczestniczka postępowania była posiadaczem służebności w dobrej czy w złej wierze. W oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy nie sposób przyjąć, że poprzednicy prawni uczestniczki pozostawaliw usprawiedliwionym przekonaniu, iż przysługiwało im prawo do użytkowania działki stanowiącej obecnie własność wnioskodawczyni w zakresie odpowiadającym służebności. Stąd też, uczestnik postępowania nie dysponując tytułem upoważniającym jej poprzedników prawnych do korzystania w zakresie służebności z nieruchomości wnioskodawczyni, nie może być uznana za pozostającego w dobrej wierze. W tym przypadku poprzednik prawny uczestniczki postępowania czyli Skarb Państwa wszedł w posiadanie tej służebności w złej wierze.

W rozpoznawanej sprawie nie ma wątpliwości, że przez teren działki wnioskodawców nr (...)przebiega odcinek napowietrznej linii wysokiego napięcia 110 kV, która nie jest własnością uczestniczki postępowania i nie jest przez nią eksploatowana. Sąd ustalił również, że przez teren drugiej działki należącej do wnioskodawców o nr (...)przebiega natomiast odcinek linii napowietrznej wysokiego napięcia 110 kV o długości 87,5 m oznaczonej symbolem (...). Dodatkowo na działce tej posadowiony jest jeden słup kratowy tej linii o wymiarach 2,6 m x 3,5 m. Linia ta została przy tym oddana do eksploatacji w dniu 21 lipca 1971 roku, a przegląd techniczny tej linii został przeprowadzony w dniach 6-7 września 1974 roku. Dodatkowo przez teren tej działki przebiega również odcinek linii napowietrznej średniego napięcia 20kV o długości 82 m oznaczonej symbolem (...), przy czym posadowiony jest również tam jeden dwużerdziowy żelbetowy słup tej linii o nr 27. Od tego słupa w kierunku północnym wychodzi napowietrzna linia elektroenergetyczna średniego napięcia, która nie jest własnością uczestniczki postępowania. Linia L.649 została przy tym wybudowana przez rokiem 1945, a eksploatowana od października 1963 roku. Remonty kapitalne tej linii przeprowadzono zaś w latach 60-tych i 70-tych. Znamienne przy tym jest to, że w dniu 29 grudnia 1976 roku potwierdzono przyjęcie do użytkowania wyżej wymienione linie średniego i wysokiego napięcia przez ówczesny Zakład (...), linie te zostały zaewidencjonowane i przyjęte na stan przedsiębiorstwa energetycznego jako środek trwały. Uznać zatem należało, że daty 29 grudnia 1976 roku stanowią najpóźniejsze daty początkowe biegu terminu zasiedzenia służebności dla obu linii (najwcześniejsze: 21.07.1971 r. dla linii 100kV i październik 1963 r. dla linii 20kV), albowiem od tego momentu poprzednicy prawni uczestnika postępowania, w tym Skarb Państwa, je eksploatowali i konserwowali, a tym samym posiadali.

W przedmiotowej sprawie przedsiębiorstwo państwowe przed dniem 1 lutego 1989 r. wykonywało władztwo mogące doprowadzić do zasiedzenia służebności gruntowej, choć na rzecz jednolitego funduszu władzy państwowej, a po 1 lutego 1989 r. dla siebie we własnym imieniu. Zaliczenie posiadania poprzednika (w tym wypadku Skarbu Państwa) jest możliwe, jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, tak jak w tym przypadku. Osoba prawna, która przed dniem 1 lutego 1989 r. miała status państwowej osoby prawnej i nie mogła nabyć (też w wyniku zasiedzenia) własności nieruchomości Skarbu Państwa, może do okresu samoistnego posiadania wykonywanego po tej dacie zaliczyć okres posiadania Skarbu Państwa przed dniem 1 lutego 1989 r., jeżeli w tym czasie nastąpiło przeniesienie posiadania” (postanowienie SN z 9 lutego 2012 r. III CZP 93/11). Nie ulega wątpliwości, że posiadanie przez przedsiębiorstwo państwowe urządzeń energetycznych oraz cudzej nieruchomości, na której zostały posadowione, było posiadaniem w rozumieniu art. 352 k.c. i mogło prowadzić do zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu (art. 292 w zw. z art. 172 k.c.). W orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje się, że osoba prawna, która przed dniem 1 lutego 1989 r., mając status państwowej osoby prawnej, nie mogła nabyć (także w drodze zasiedzenia) własności nieruchomości ani ograniczonych praw rzeczowych, może do okresu samoistnego posiadania wykonywanego po dniu 1 lutego 1989 r. doliczyć okres posiadania Skarbu Państwa sprzed tej daty. Stanowisko to wyrażone zostało w szczególności właśnie w odniesieniu do przedsiębiorstw energetycznych i innych przedsiębiorstw przesyłowych, które do dnia 1 lutego 1989 r. korzystały ze służebności przesyłu w ramach zarządu mieniem państwowym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa, a więc w istocie były dzierżycielami w rozumieniu art. 338 k.c., co uniemożliwiało im, podobnie jak art. 128 k.c., nabycie na swoją rzecz własności ani innych praw rzeczowych (między innymi postanowienia Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2006 r. I CSK 11/05, z dnia 10 kwietnia 2008 r. IV CSK 21/08, z dnia 17 grudnia 2008 r. I CSK 171/08, OSNC 2010/1/15 i z dnia 10 grudnia 2010 r. III CZP 108/10 niepubl. oraz wyroki z dnia 8 czerwca 2005 r. V CSK 680/04 i z 31 maja 2006 r. IV CSK 149/05 niepubl.). Uczestniczka zgodnie z art. 176 k.c. wykazała, że po 1 lutego 1989 r. nastąpiło przeniesienie na nią posiadania służebności przez Skarb Państwa. Sąd zważył, że uczestniczka mógł doliczyć do okresu biegu terminu zasiedzenia służebności okres samoistnego posiadania służebności przez poprzednika prawnego, będącego przedsiębiorstwem państwowym.

W niniejszej sprawie zostały spełnione zatem wszystkie przesłanki wynikające z treści art. 292 k.c., a w tym okresie nie nastąpiło przerwanie 30-letniego biegu terminu zasiedzenia, wobec czego Sąd uznał, że najpóźniej z dniem 29 grudnia 2006 r., uczestniczka postępowania nabyła służebność gruntową o treści odpowiadające służebności przesyłu, albowiem uczestniczka udowodniła, iż w tej dacie 30 lat wcześniej przedmiotowe urządzenia przesyłowe były eksploatowane. Wnioskodawcy przed upływem okresu zasiedzenia nie wnieśli powództwa o wynagrodzenie za wykonywanie służebności gruntowej, a zatem nie przerwali zasiedzenia służebności na zasadzie nieodpłatności. Przedsądowe wezwanie do ustanowienia służebności i do wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości zostało bowiem zgłoszone dopiero dnia 18 lipca 2011 roku.

Skoro natomiast uczestniczka postępowania przejęła wskazaną służebność gruntową o treści odpowiadającej służebności przesyłu, to nie jest możliwe ustanowienie żądanej we wniosku służebności przesyłu, co skutkuje oddaleniem wniosku.

Z tych względów, na podstawie wskazanych przepisów, należało orzec jak w punkcie I sentencji.

Mając zaś na uwadze, że interesy uczestników postępowania w niniejszej sprawie były sprzeczne, a wniosek wnioskodawców został w całości oddalony, Sąd obciążył ich obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania na rzecz uczestniczki postępowania stosownie do przepisu art. 520 § 3 zd. 1 k.p.c. Wedle bowiem tego przepisu, jeżeli interesy uczestników są sprzeczne, sąd może włożyć na uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego uczestnika. W świetle przepisów art. 98 § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., do kosztów postępowania poniesionych w rozpoznawanej sprawie przez uczestniczkę postępowania i podlegających zwrotowi należało zaliczyć wynagrodzenie jej pełnomocnika w kwocie 240 zł (§ 7 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu) i opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, co daje łącznie kwotę 257 zł.

W tych okolicznościach, na podstawie przytoczonych przepisów, orzeczono jak w punkcie II sentencji.

Skarb Państwa w niniejszej sprawie poniósł tymczasowo część wydatków na wynagrodzenie biegłych sądowych w łącznej kwocie 1384,66 zł. Stosownie zaś do przepisów art. 113 ust. 1 i 2 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych, wydatkami tymczasowo poniesionymi przez Skarb Państwa Sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży strony, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu czyli w tym przypadku przepisu art. 520 § 3 k.p.c. Z podanych powyżej względów wskazanymi wydatkami należało obciążyć wnioskodawców jako osoby, których wnioski zostały w całości oddalone. Mając zaś na uwadze, że wnioskodawcy uiścili opłatę od wniosku w kwocie 200 zł zamiast należnej 40 zł, po zaliczeniu kwoty 160 zł na poczet wydatków Skarbu Państwa, do zapłaty przez wnioskodawców pozostała kwota 1224,60 zł.

Dlatego też, w oparciu o wskazane przepisy, orzeczono jak w punkcie III postanowienia.