Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 stycznia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 stycznia 2015 r. w Szczecinie

sprawy M. J.

przeciwko Zakładowi Emerytalno-Rentowemu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonej i organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 13 lutego 2014 r. sygn. akt VI U 2624/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I i oddala odwołanie,

2.  oddala apelację ubezpieczonej.

SSA Urszula Iwanowska SSA Romana Mrotek SSA Anna Polak

Sygn. akt III AUa 398/14

UZASADNIENIE

Decyzją z 14 listopada 2009 r. Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji na podstawie art. 15b w związku
z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U.2013.667 j.t.; dalej jako: ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy) oraz na podstawie otrzymanej
z IPN Informacji nr (...) z 29 września 2009 r. wskazującej na okres od 16 czerwca 1969 r. do 31 lipca 1989 r. jako okres pełnienia służby w organach bezpieczeństwa państwa, ponownie ustalił M. J. wysokość emerytury od 1 stycznia 2010 r. na kwotę 773,07 zł.

W odwołaniu od decyzji M. J. wniosła o jej uchylenie, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności, bezpośrednie zastosowanie przepisów Konstytucji RP. Zdaniem ubezpieczonej, zmiana przez organ rentowy na podstawie art. 15 b wysokości emerytury, tj. jej zmniejszenie przez pomnożenie za każdy rok służby przez wskaźnik 0,7% podstawy wymiaru (wskaźnik obniżony
o 1,9%), stanowi naruszenie art. 4 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy oraz art. 6 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.; dalej jako: ustawa emerytalna). Jak wskazała ubezpieczona, obniżenie jej emerytury na podstawie wzajemnie sprzecznych przepisów godzi w zasadę demokratycznego państwa prawa, zapisaną w art. 2 Konstytucji RP, a także wynikającą z niej ochronę praw nabytych.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Emerytalno-Rentowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż zgodnie z art. 15 b pkt 1 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, w przypadku osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października
2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 – 1990 oraz treści tych dokumentów (Dz.U.2013.1388 j.t.; dalej jako: ustawa lustracyjna), i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi 0,7% podstawy wymiaru – za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990.

W piśmie procesowym z 27 lutego 2013 r., pełnomocnik ubezpieczonej podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie, zwrócił uwagę na treść preambuły ustawy lustracyjnej, jak również na orzecznictwo, w którym dostrzega się problemy związane z koniecznością stosowania w sprawach dotyczących uposażenia emerytalnego byłych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa PRL, norm właściwych w istocie dwóm reżimom prawnym. Z jednej strony bowiem, zastosowanie znajduje art. 15 b ust.1 pkt 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, zawierający normę prawa o zabezpieczeniu emerytalnym. Z drugiej strony – poprzez odwołanie zawarte we wspomnianym art. 15 b ustawy – zastosowanie znajduje także art. 2 ustawy lustracyjnej, który zawiera z kolei normę prawa karnego. Zetknięcie się dwóch – tak różnych od siebie – reżimów prawnych musi rodzić problemy natury interpretacyjnej. Zdaniem pełnomocnika, dla wykładni art. 15 b ustawy emerytalnej, decydujące znaczenie powinny mieć cele wprowadzenia tego przepisu do ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy. Rozważania powinny zatem pójść raczej w kierunku oceny charakteru służby w organach bezpieczeństwa państwa przed 1990 r. Ponadto, należy mieć na uwadze okoliczność, że w preambule do ustawy lustracyjnej ustawodawca wskazuje na służbę (pracę)
w organach bezpieczeństwa państwa komunistycznego, polegającą na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów, związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności, bezpieczeństwa obywateli. Mając na uwadze powyższe, przy interpretacji art. 15 b ust. 1 pkt 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy w zw. z art. 2 ustawy lustracyjnej – w zakresie wykładni pojęcia służby w organach bezpieczeństwa państwa – należy mieć na uwadze, że racjonalny ustawodawca nie miał na myśli służby o jakimkolwiek charakterze, lecz służbę, której charakter sprowadzał się do zwalczania opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamania prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałcenia prawa do życia, wolności, własności
i bezpieczeństwa obywateli. Z akt osobowych ubezpieczonej wynika, że była zatrudniona w (...) w S. w charakterze maszynistki. Zakres obowiązków ubezpieczonej nie uległ zasadniczej zmianie przez cały okres pracy – następnie służby w (...) w S.. W zamiarze ubezpieczonej nie było wstąpienie do służby
w Milicji, lecz zatrudnienie w ramach umowy o pracę – na stanowisku maszynistki. Służba ubezpieczonej nie miała zatem nic wspólnego z charakterem służby opisanej
w preambule do ustawy lustracyjnej.

Z kolei w piśmie procesowym z 18 listopada 2013 r. pełnomocnik ubezpieczonej podniósł, że IPN kwalifikując służbę w (...) jako służbę w organach bezpieczeństwa państwa, nie wskazał na konkretny organ bezpieczeństwa państwa
w rozumieniu art. 2 ustawy lustracyjnej. W szczególności nie wykazano, że była to służba w Zwiadzie (...), albowiem nie wykazano, aby (...) mieścił się w strukturze Zwiadu (...).

Wyrokiem z 13 lutego 2014 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił, iż okres służby M. J. od dnia 16 czerwca 1969 r. do 31 grudnia 1971 r. dla celów emerytalnych powinien być liczony wskaźnikiem podstawy wymiaru emerytury wynoszącym 2,6 % (pkt I) oraz oddalił odwołanie w pozostałym zakresie (pkt II).

Sąd I instancji ustalił, że M. J., urodzona (...)
w okresie od 16 czerwca 1969 r. do 31 lipca 1989 r. pełniła służbę w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w S. w okresie:

- od 16 czerwca 1969 r. na stanowisku maszynistki Wydziału (...) (...) w S. na wolnym etacie młodszego kontrolera (...) S. – G.,

- od 1 października 1970 r. do 31 grudnia 1971 r. na stanowisku maszynistki Wydziału(...) (...) w S. na wolnym etacie młodszego kontrolera (...) Ś.,

- od 1 stycznia 1972 r. na stanowisku maszynistki Wydziału (...) (...) w S. na wolnym etacie oficera techniki operacyjnej Wydziału (...),

- od 1 czerwca 1975 r. na stanowisku maszynistki Wydziału(...)

- od 1 listopada 1975 r. na stanowisku sekretarza – maszynistki Wydziału (...)

- od 1 lutego 1979 r. na stanowisku sekretarza – maszynistki Wydziału(...)

- od 1 grudnia 1981 r. do 31 lipca 1989 r. na stanowisku sekretarza-maszynistki Wydziału (...) (...)/WUSW w S..

W trakcie zatrudnienia ubezpieczona prowadziła sekretariat: dzienniki podawcze - pisma wychodzące i przychodzące, przepisywała dokumenty, korygowała błędy. Ubezpieczona dopuszczona była do prac tajnych i ściśle tajnych.

W trakcie służby ubezpieczona ukończyła cykl doskonalenia zawodowego trwający w okresie od 15 września 1971 r. do 30 maja 1974 r.; otrzymała następujące stopnie Milicji Obywatelskiej: kapral MO, starszy kapral MO, plutonowy MO, sierżant MO, starszy sierżant MO.

Ubezpieczona otrzymała odznaczenie Brązowy Krzyż Zasługi, a także Brązową Odznakę W (...), Brązową Odznakę „Za zasługi w ochronie porządku publicznego”, Srebrną Odznakę W (...).

Zarządzeniem Dyrektora Generalnego ds. Służby Bezpieczeństwa nr (...)
z dnia 14 maja 1966 r. w sprawie zadań G. P. Kontrolnych MSW (wydanym na podstawie § 2 Zarządzenia nr (...) Ministra Spraw Wewnętrznych
z dnia 1 lipca 1965 r. w sprawie organizacyjnego podporządkowania w resorcie spraw wewnętrznych jednostek wojskowych powstałych po odejściu Wojsk Wewnętrznych), wprowadzono do użytku służbowego instrukcje o zadaniach (...). W zakresie zadań instrukcja określała prace rozpoznawczo-filtracyjną na przejściach granicznych, prowadzenie spraw ewidencji operacyjnej, pracę ze źródłami informacji
oraz postępowanie wobec osób zatrzymanych i przekazanych przez organy państw sąsiednich.

Zarządzeniem organizacyjnym nr (...)z dnia 18 grudnia 1971 r. Minister Spraw Wewnętrznych rozwiązał z dniem 1 stycznia 1972 r. Zarząd Kontroli (...) G..

Zarządzeniem dowódcy (...) nr (...) z dnia 15 grudnia 1984 r., określono szczegółowy zakres działania operacyjnego organów zwiadu brygad (...), (...)
i strażnic lądowych. Wprowadzono szczegółowy wykaz stanowisk służbowych kadry zwiadu (...) upoważnionych do prowadzenia działań operacyjnych
i rozpoznawczych. W granicznej placówce kontrolnej (...) byli to Dowódca (...), Zastępca Dowódcy (...) ds. operacyjnych i Oficer Operacyjny Grupy Operacyjnej (...).

Stosownie do treści Regulaminu organizacyjnego z 29 czerwca 1968 r. Departament III Ministerstwa Spraw Wewnętrznych powołany został do zapobiegania, ujawniania, rozpracowywania wrogiej działalności wymierzonej przeciwko ustrojowi PRL.

Stosownie do treści Regulaminu organizacyjnego z 4 listopada 1971 r. Departament III Ministerstwa Spraw Wewnętrznych powołany został do zwalczania dywersji w sferze ideologii, polityki, ekonomiki i nauki, zwalczania terroru
i zorganizowanej działalności antypaństwowej, ochrony gospodarki narodowej, nauki, techniki i rolnictwa, zapobiegania ujemnym, szczególnie niebezpiecznym zjawiskom społecznym i ich zwalczania. W tym zakresie departament był jednostką wiodącą
w działaniach Służby Bezpieczeństwa i służby Milicji. Wydział (...) Komend Wojewódzkich zajmował się zwalczaniem dywersji w sferze ideologii, polityki
i nauki, zwalczaniem terroru i zorganizowanej działalności antypaństwowej
oraz zapobieganiem ujemnym, szczególnie niebezpiecznym zjawiskom społecznym
i ich zwalczaniem. Wydział(...) zajmował się ochroną gospodarki narodowej i nauk technicznych przed penetracją dywersyjno-wywiadowczą oraz przestępną i szkodliwą działalnością. Wydział(...) spełniał kryteria punktu 5 art. 2 ustawy lustracyjnej.

Stosownie do treści Regulaminu organizacyjnego Departamentu (...) z 16 maja 1979 r., departament ten i jego odpowiedniki terenowe odpowiedzialne były za ochronę gospodarki narodowej przed szkodami grożącymi w wyniku przestępstw
i innych działań zakłócających społeczno-gospodarczy rozwój kraju.

Z dniem 1 grudnia 1981 r. dotychczasową nazwę Wydziału „Wydział (...) Służby Bezpieczeństwa (...) zmieniono na „Wydział(...)Służby Bezpieczeństwa (...).

Decyzją Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w S. z dnia 10 sierpnia 1989 r., na podstawie przepisów ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r.
o zaopatrzeniu emerytalnym Funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej i ich rodzin (Dz.U. z 1983 r. Nr 46 poz. 210) M. J. przyznana została emerytura milicyjna.

Do wysługi emerytalnej organ rentowy zaliczył służbę w MO w łącznej ilości 20 lat, 1 miesiąca i 15 dni oraz inne okresy zaliczane do wysługi w wymiarze 1 roku
i 11 miesięcy.

Sąd I instancji zważył, że odwołanie ubezpieczonej zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Wskazał, że, że z dniem 16 marca 2009 r. weszła w życie ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 24, poz. 145), która wprowadziła do ustawy
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy przepis art. 15b, określający zasady obliczania wysokości emerytury dla osób, które pozostawały w służbie przed 2 stycznia 1999 r. i pełniły służbę w charakterze funkcjonariusza w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy lustracyjnej.

Stosownie do treści art. 2 ust. 1 ustawy lustracyjnej, organami bezpieczeństwa państwa, w rozumieniu ustawy, są:

1) Resort Bezpieczeństwa Publicznego Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego;

2) Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego;

3) Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego;

4) jednostki organizacyjne podległe organom, o których mowa w pkt 1-3,
a w szczególności jednostki Milicji Obywatelskiej w okresie do dnia 14 grudnia
1954 r.;

5) instytucje centralne Służby Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe im jednostki terenowe w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych;

6) Akademia Spraw Wewnętrznych;

7) Zwiad Wojsk Ochrony Pogranicza;

8) Zarząd Główny Służby Wewnętrznej jednostek wojskowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe mu komórki;

9) Informacja Wojskowa;

10) Wojskowa Służba Wewnętrzna;

11) Zarząd II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego;

12) inne służby Sił Zbrojnych prowadzące działania operacyjno-rozpoznawcze lub dochodzeniowo-śledcze, w tym w rodzajach broni oraz w okręgach wojskowych.

W ust. 3 wskazano, że jednostkami Służby Bezpieczeństwa, w rozumieniu ustawy, są te jednostki Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, które z mocy prawa podlegały rozwiązaniu w chwili zorganizowania Urzędu Ochrony Państwa, oraz te jednostki, które były ich poprzedniczkami.

Zgodnie z art. 15b ust 1 ustawy z o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, w przypadku osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa,
o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990
oraz treści tych dokumentów, i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi:

1) 0,7 % podstawy wymiaru - za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990;

2) 2,6 % podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz pkt 2-4.

Sąd okręgowy podkreślił, że z informacji Instytutu Pamięci Narodowej
o przebiegu służby Nr (...) wydanej 29 września 2009 r., na mocy art. 13a ust. 1 i ust. 5 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy wynikało, że M. J. w okresie od 16 czerwca 1969 r. do 31 lipca 1989 r. pełniła służbę
w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy lustracyjnej. Dokument ten był podstawą wydania zaskarżonej decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Nie był on jednak wiążący dla weryfikujących tę decyzję sądów co do faktu (przebiegu służby), jak i co do oceny prawnej, czy praca wnioskodawczyni w w/w jednostkach stanowiła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, w rozumieniu art. 2 ustawy lustracyjnej.

Sąd I instancji wskazał, iż Sąd Najwyższy w postanowieniu z 9 grudnia 2011 r. (II UZP 10/11, OSNP 2012/23-24/298) stwierdził, że sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa, nie jest związany treścią informacji
o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Takie stanowisko zostało zaprezentowane w uchwale Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 9 grudnia 2011 r. (II UZP 10/2011, Lex Polonica nr 2802706, OSNP 2012/23-24 poz. 298). Związanie informacją uzyskaną z Instytutu Pamięci Narodowej obejmuje jedynie organ emerytalny, który przy wydawaniu decyzji musi kierować się danymi zawartymi w informacji
o przebiegu służby. Ustalenia faktyczne i interpretacje prawne Instytutu Pamięci Narodowej nie mogą natomiast wiązać sądu - do którego wyłącznej kompetencji należy ustalenie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia w przedmiocie prawa do emerytury policyjnej i jej wysokości oraz odpowiednia kwalifikacja prawna ustalonych faktów. Taka argumentacja jest uzasadniona tym bardziej, że
w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych nie obowiązują ograniczenia dowodowe wynikające z przepisów rozporządzenia, odmiennie niż w postępowaniu przed organem rentowym, a zastosowanie znajdują wyłącznie przepisy k.p.c., w tym także przepisy dotyczące postępowania dowodowego. Powyższe, jak wskazał Sąd Najwyższy w powołanej uchwale, oznacza, że ostatecznie ocena co do zakwalifikowania określonych okresów służby emerytowanego funkcjonariusza jako służby w organach bezpieczeństwa państwa należy do sądu ubezpieczeń społecznych.

Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego,
w szczególności zawartych w aktach personalnych M. J. dokumentów: przebiegu służby z 27 kwietnia 1989 r., wniosku personalnego z 19 czerwca 1969 r., charakterystyki z 10 czerwca 1970 r., wniosku personalnego, sąd okręgowy ustalił, że ubezpieczona od 16 czerwca 1969 r. była zatrudniona na stanowisku maszynistki Wydziału(...) (...) w S. na wolnym etacie młodszego kontrolera (...) S. – G., natomiast od 1 października 1970 r. do 31 grudnia 1971 r. na stanowisku maszynistki Wydziału (...) (...) w S. na wolnym etacie młodszego kontrolera (...) Ś.. Sąd I instancji uznał, że okres zatrudnienia
w G. Punktach Kontroli, jako niewymieniony w art. 2 ust. 1 ustawy lustracyjnej, winien być przeliczony według wskaźnika 2,6 % podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz pkt 2-4. Sąd ten podkreślił, że cytowany przepis wymieniając organy bezpieczeństwa w rozumieniu ustawy wskazał, co prawda, Zwiad Wojsk Ochrony P., jednak nie wymienił jednostek wojskowych pozostałych po odejściu Wojsk Wewnętrznych, (o których mowa w zarządzeniu nr (...) Dyrektora Generalnego do Spraw Służby Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
z 14 maja 1966 r.). Nie ulega przy tym wątpliwości, że we wskazanym wyżej okresie czasu, ubezpieczona była zatrudniona na etatach młodszych kontrolerów (...) S. – G. i Ś.. Okoliczność ta wynika m.in. wprost
z dokumentacji nadesłanej przez IPN.

Sąd okręgowy stwierdził, że pozostały okres, tj. okres zatrudnienia ubezpieczonej od 1 stycznia 1972 r. na stanowisku maszynistki Wydziału (...) (...) w S. na wolnym etacie oficera techniki operacyjnej Wydziału (...), od 1 czerwca 1975 r. na stanowisku maszynistki Wydziału (...), od 1 listopada 1975 r. na stanowisku sekretarza – maszynistki Wydziału (...) od 1 lutego 1979 r. na stanowisku sekretarza – maszynistki Wydziału (...), od 1 grudnia 1981 r. do 31 lipca 1989 r. na stanowisku sekretarza-maszynistki Wydziału(...) (...)/WUSW
w S., podlegał zaliczeniu do służby w organach bezpieczeństwa państwa,
o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy lustracyjnej. Zgodnie z tym przepisem, organami bezpieczeństwa państwa, w rozumieniu ustawy są instytucje centralne Służby Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe im jednostki terenowe w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych.

Jednocześnie jednak sąd okręgowy uznał, że - wbrew twierdzeniom ubezpieczonej - nie można przyjąć, by nie miała ona świadomości charakteru zatrudnienia. W raporcie z 19 kwietnia 1989 r., na którym widnieje podpis ubezpieczonej, sformułowała ona prośbę o skierowanie jej na Komisję Lekarską (zarządzenie nr(...) w sprawie przebiegu służby funkcjonariuszy MO i SB) na szczegółowe badania. W aktach znajduje się również wyciąg z zarządzenia nr (...)
w zakresie upoważnienia funkcjonariuszy SB i MO do wykonywania prac
o charakterze obronnym oraz ochrony tajemnicy tych prac w ogniwach i jednostkach WUSW w S. przepisywania na maszynie tych prac – M. J. sekretarz wydziału(...) w zakresie przepisywania na maszynie dokumentów mobilizacyjnych i ich dokumentowania – z treścią tego dokumentu ubezpieczona zapoznała się, o czym świadczy podpis i data 5 lutego 1985 r. Podobnie na opinii służbowej z 24 czerwca 1987 r. za okres od 1 grudnia 1982 r. do 30 czerwca 1987 r. – wskazano miejsce zatrudnienia w wydział (...) Służby Bezpieczeństwa WUSW widnieje podpis ubezpieczonej.

Na marginesie sąd okręgowy wskazał, że w jego ocenie, bez znaczenia dla rozstrzygnięcia pozostaje również kwestia indywidualnej motywacji przy dobrowolnym wyborze służby przez ubezpieczoną w organach bezpieczeństwa.

Zaakcentował, że obecnie nieaktualne stały się argumenty zawarte w odwołaniu ubezpieczonej, wskazujące na niezgodność przepisu art. 15b z Konstytucją. Konstytucyjność art. 15b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy została już przesądzona przez Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z 24 lutego 2010 r. (K 6/09, OTK-A 2010/2/15) orzekł, że ten przepis jest zgodny z art. 2, art. 10, art. 30, art. 32 i art. 67 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 42 Konstytucji. Na mocy art. 190 ust. Konstytucji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne, co oznacza, że organy administracyjne, jak i sądy zobowiązane są je stosować. Dlatego też wszelkie zarzuty, sformułowane w odwołaniu, a odnoszące się do naruszenia przepisów Konstytucji, nie mogły być uwzględnione, a nawet rozważane.

Sąd I instancji wskazał, że w uzasadnieniu swojego stanowiska Trybunał Konstytucyjny odniósł się do tożsamych zarzutów, jakie prezentowała ubezpieczona
w niniejszym postępowaniu (m.in. niezgodność z Konstytucją przepisu art. 15b
z uwagi na naruszenie zasady ochrony praw nabytych). Trybunał Konstytucyjny, odnosząc się do zarzutów, że kwestionowane przepisy stanowią formę nieuzasadnionych i nieusprawiedliwionych represji w stosunku do zweryfikowanych, a następnie zatrudnionych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa, gdyż drastycznie obniżają wymiar podstawy emerytury byłym funkcjonariuszom tych organów z 2,6% do 0,7%, co jest równoznaczne z zakwalifikowaniem okresu służby
w organach bezpieczeństwa państwa przed rokiem 1990 jako okresu nieskładkowego, wyjaśnił, że obniżenie świadczeń emerytalnych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa Polski Ludowej znajduje podstawę aksjologiczną w preambule Konstytucji oraz licznych aktach prawa międzynarodowego. Podkreślił przy tym, że ustawa z 23 stycznia 2009 r. jest wyrazem jednoznacznie negatywnej oceny reżimu komunistycznego, który nie mógłby funkcjonować w Polsce w latach 1944-1989 bez stojących na jego straży organów bezpieczeństwa. Funkcjonariusze organów bezpieczeństwa Polski Ludowej nie mogą więc oczekiwać, że po upadku reżimu komunistycznego ich działalność pozostanie prawnie indyferentna. Przechodząc do rozpatrzenia zarzutu nadmiernej ingerencji w prawo do zabezpieczenia społecznego, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że ustawodawca, stanowiąc ustawę z 23 stycznia 2009 r., nie naruszył istoty prawa do zabezpieczenia społecznego. Podkreślił przy tym, że chociaż obniżenie świadczeń emerytalnych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa Polski Ludowej jest znaczne, to jednak mieści się ono w ramach swobody ustawodawcy wyznaczonej Konstytucją. Do naruszenia prawa do zabezpieczenia społecznego funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa Polski Ludowej, zdaniem Trybunału, doszłoby w szczególności, gdyby ustawodawca odebrał im prawa emerytalne albo obniżył je do wysokości poniżej minimum socjalnego. Tymczasem obniżając świadczenia emerytalne wskazanym grupom, ustawodawca jednocześnie nie tylko zagwarantował, że świadczenie emerytalne nie może być niższe od kwoty najniższej emerytury z powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych (art. 18 ust. 2 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy oraz art. 18 ust. 2 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych), ale zapewnił, że przeciętna wysokość emerytury przysługująca obu tym grupom na podstawie nowych przepisów pozostaje w dalszym ciągu istotnie wyższa niż średnia emerytura wypłacana w ramach powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych. Trybunał Konstytucyjny uznał również za nietrafny zarzut, że kwestionowane przepisy naruszają zasadę ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, gdyż umożliwiły wycofanie się państwa polskiego z obietnicy pełnego, uzasadnionego i sprawiedliwego zabezpieczenia emerytalnego funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa, którzy przed 1990 r. pełnili służbę w tych strukturach. Wskazał, że zatrudnienie byłych funkcjonariuszy SB, którzy uzyskali pozytywną opinię w postępowaniu kwalifikacyjnym w 1990 r. w nowych służbach nie oznaczało - i nie mogło oznaczać - kontynuacji tej samej służby. Zatrudnienie tych byłych funkcjonariuszy SB nie było zatem równoznaczne z zapewnieniem im świadczeń emerytalnych za okres służby w latach 1944-1990 na takim samym poziomie, jak za okres służby po roku 1990. Trybunał wskazał przy tym, że
z konstytucyjnej zasady ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa nie wynika, że każdy, bez względu na cechujące go właściwości, może zakładać, że unormowanie jego praw socjalnych nie ulegnie nigdy w przyszłości zmianie na jego niekorzyść. Ustawodawca - ustanawiając kwestionowane przez wnioskodawcę przepisy - pozostał w zgodzie z systemem ocen wynikających z Konstytucji,
w szczególności z tym fragmentem jej preambuły, który przypomina „o gorzkich doświadczeniach z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka były
w naszej Ojczyźnie łamane". Ustawodawca był zatem upoważniony - mimo upływu ponad 19 lat od zmiany ustrojowej - do wprowadzenia regulacji obniżających -
w racjonalnie miarkowany sposób - świadczenia emerytalne za okres służby w tajnej policji politycznej na rzecz ustanowienia i podtrzymywania poprzedniego reżimu, który nie był ani demokratyczny, ani oparty na rządach prawa, a którego podstawowym narzędziem panowania była właśnie tajna policja polityczna. Odnosząc się do zarzutu naruszenia zasady ochrony praw nabytych Trybunał na wstępie wskazał, że zasada ochrony praw nabytych zakazuje arbitralnego znoszenia lub ograniczania praw podmiotowych przysługujących jednostce lub innym podmiotom prywatnym występującym w obrocie prawnym. Zasada ta zapewnia ochronę praw podmiotowych - zarówno publicznych, jak i prywatnych, a także maksymalnie ukształtowanych ekspektatyw tych praw, a więc sytuacji prawnych, w których zostały spełnione wszystkie zasadnicze przesłanki ustawowe nabycia określonych praw podmiotowych określone przez prawo. Ochrona praw nabytych nie oznacza przy tym nienaruszalności tych praw i nie wyklucza stanowienia regulacji mniej korzystnych. Trybunał Konstytucyjny podkreślił nadto, że odstąpienie od zasady ochrony praw nabytych jest dopuszczalne, jeżeli przemawiają za tym inne zasady, normy lub wartości konstytucyjne. Zasada ochrony praw nabytych nie ma zastosowania do praw nabytych niesłusznie lub niegodziwie, a także praw niemających oparcia w założeniach obowiązującego w dacie orzekania porządku konstytucyjnego. Mając na uwadze powyższe, Trybunał wskazał, że ustanawiając kwestionowane przepisy, ustawodawca dał wyraz negatywnej ocenie działalności Wojskowej Rady oraz organów bezpieczeństwa państwa komunistycznego, o czym świadczy przebieg prac legislacyjnych oraz treść preambuły ustawy z 23 stycznia 2009 r. W preambule tej ustawodawca stanowi, że kierował się „zasadą sprawiedliwości społecznej wykluczającą tolerowanie i nagradzanie bezprawia". Podstawy aksjologiczne takiej oceny znajdują się w preambule do Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny odniósł się również do kwestii ewentualnego naruszenia przez ustawodawcę zasady sprawiedliwości społecznej, polegającego na zastosowaniu przez ustawodawcę odpowiedzialności zbiorowej i domniemania winy członków Wojskowej Rady
oraz funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa oraz na nieuzasadnionej
i nieusprawiedliwionej represji wobec zweryfikowanych i następnie zatrudnionych funkcjonariuszy tych organów. W tym zakresie skład orzekający w niniejszej sprawie podzielił pogląd Trybunału Konstytucyjnego wyrażony w orzeczeniu z 15 lutego
1994 r., sygn. K 15/93, że: „współpraca z organami represji nastawionymi na zwalczanie polskich ruchów niepodległościowych musi być oceniona negatywnie i to bez względu na to, o jakie stanowiska i jaki charakter zatrudnienia w tych organach chodzi. Dotyczy to zarówno aparatu represji państw obcych, jak i komunistycznego aparatu represji w Polsce. Samo więc kryterium wyłączenia z grona osób, którym należą się szczególne uprawnienia, tych którzy współpracowali z aparatem represji nastawionym na zwalczanie ruchów niepodległościowych, należy uznać za trafne
i nienaruszające zasady sprawiedliwości". W świetle powyższego, zdaniem Trybunału, ustawodawca-biorąc pod uwagę konstytucyjną zasadę sprawiedliwości społecznej - wobec jednoznacznie negatywnej oceny roli organów bezpieczeństwa państwa
w dziejach Polski w latach 1944-1990 i związanej z tym takiej oceny wstąpienia do służby emerytowanych funkcjonariuszy oraz tożsamej oceny nielegalnej Wojskowej Rady i związanej z tym oceny udziału w utworzeniu oraz w funkcjonowaniu tej instytucji grupy generałów i pułkowników Sił Zbrojnych PRL - mógł podjąć decyzję
o obniżeniu, w przyjętym zakresie, świadczeń emerytalnych tak określonych grup funkcjonariuszy oraz żołnierzy. Ustawodawca w dalszym ciągu, również pod rządami kwestionowanych przepisów, zapewnia emerytowanym funkcjonariuszom organów bezpieczeństwa Polski Ludowej odpowiednie, uzasadnione i sprawiedliwe zabezpieczenie społeczne za okres ich służby przed 1990 r. Trybunał podkreślił przy tym, że uprzywilejowane prawa emerytalne nabyte przez adresatów kwestionowanych przepisów zostały nabyte niegodziwie. Nie można bowiem uznać celów i metod działania Wojskowej Rady oraz organów bezpieczeństwa Polski Ludowej za godziwe. Trybunał stwierdził, że służba w instytucjach i organach państwa, które systemowo naruszały przyrodzone prawa człowieka i rządy prawa nie może w demokratycznym państwie prawnym uzasadniać roszczeń do utrzymania przywilejów uzyskanych przed upadkiem dyktatorskich reżimów. Trybunał stwierdził także, że uwzględniając fakt znacznie niższych wypracowanych w okresie Polski Ludowej emerytur wypłacanych w systemie powszechnym i dążąc do zbliżenia do nich znacznie wyższych, nabytych w sposób niegodziwy uprzywilejowanych emerytur wypłacanych adresatom kwestionowanych przepisów za okres służby w organach bezpieczeństwa Polski Ludowej albo od ukonstytuowania się Wojskowej Rady, ustawodawca uczynił ponadto sprawiedliwie. Mając na uwadze powyższe Trybunał Konstytucyjny przyjął, że kwestionowane przepisy są zgodne z wyrażonymi w art. 2 Konstytucji zasadami ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, ochrony praw nabytych oraz sprawiedliwości społecznej. Trybunał Konstytucyjny nie dopatrzył się również naruszenia przez ustawodawcę zasady równości i zakazu dyskryminacji. Odnosząc się do zarzutu, że ustawodawca w identyczny sposób potraktował wszystkich funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa Polski Ludowej, niezależnie od tego, czy zostali oni pozytywnie ocenieni w postępowaniu kwalifikacyjnym, czy też nie poddali się temu postępowaniu albo zostali ocenieni negatywnie, także tych, którzy przeszli na emeryturę przed rokiem 1990 i po 1990 r., Trybunał wskazał, że zarówno postępowanie przed komisją, jak również jego finalny efekt w postaci opinii, należy traktować instrumentalnie, tylko w kategoriach poświadczenia przydatności do służby w organach III RP i spełnienia wymagań obowiązującej wówczas ustawy. Prawnego waloru opinii nie można natomiast rozciągać na zdarzenia niezwiązane z ówczesnymi procedurami kwalifikacyjnymi
i naborem do nowo tworzonych instytucji państwowych. Celem postępowania kwalifikacyjnego nie było wystawianie świadectw moralności funkcjonariuszom SB, lecz stworzenie nowej policji bezpieczeństwa, co nie jest przedmiotem kontroli w tej sprawie. Dalej Trybunał podkreślił, że zgodnie z ustalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego - z zasady równości, wyrażonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji, wynika nakaz jednakowego traktowania podmiotów prawa w obrębie określonej klasy (kategorii). Wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną) powinny być traktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez różnicowań - zarówno dyskryminujących jak i faworyzujących. Oceniając regulację prawną z punktu widzenia zasady równości, należy zatem w pierwszej kolejności rozważyć, czy można wskazać wspólną cechę istotną uzasadniającą równe traktowanie podmiotów prawa. Wspólną cechą wszystkich funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa Polski Ludowej, którą przyjął ustawodawca, stanowiąc ustawę z 23 stycznia 2009 r., jest ich służba w określonych w tej ustawie organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990. Ta cecha różni istotnie tych funkcjonariuszy od pozostałych funkcjonariuszy służb mundurowych przed 1990 r. Cechę tę Trybunał Konstytucyjny uznał za istotną (relewantną), gdyż znajduje podstawę w zasadzie sprawiedliwości społecznej i preambule Konstytucji. W ocenie Trybunału, nie przeczy temu przeprowadzone w 1990 r. postępowanie kwalifikacyjne byłych funkcjonariuszy SB w związku z przyjętą koncepcją i trybem utworzenia nowych służb, ponieważ jej rezultaty nie wymazują samego faktu dobrowolnego wstąpienia do SB - tajnej policji politycznej Polski Ludowej.

Sąd okręgowy uznał, że z uwagi na powyższe, należało zastosować wobec M. J. art. 15b w/w ustawy i przewidziane w tym przepisie obniżenie wskaźnika przyznanej jej emerytury za okres od 1 stycznia 1972 r. do 31 lipca 1989 r. do 0,7 % podstawy wymiaru za każdy rok służby w w/w okresach. Zaznaczył, że nie było przy tym żadnych podstaw do korygowania zasady wyliczania emerytury mundurowej od innego wskaźnika procentowego niż 0,7% podstawy wymiaru tego świadczenia za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w ustawie lustracyjnej, w drodze odpowiedniego stosowania art. 15 ust. 1 in principio ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, który przewiduje co najmniej 40% podstawę wymiaru tego świadczenia z tytułu pozostawania w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r. Jeżeli służba była pełniona w latach 1944-1990
w organach bezpieczeństwa państwa totalitarnego, o której mowa w art. 2 ustawy lustracyjnej, to emerytura wynosi zawsze po 0,7% podstawy wymiaru tego świadczenia za każdy rok pełnienia takiej służby (art. 15b ust. 1 pkt 1 ustawy
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy), z jedynym wyjątkiem uregulowanym
w art. 15b ust. 3 i 4. Takie stanowisko zajął również Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 24 czerwca 2013 r. (II UK 83/13, LEX nr 1335577).

Mając na uwadze powyższe rozważania, sąd okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił, iż okres służby M. J. od dnia 16 czerwca 1969 r. do 31 grudnia 1971 r. dla celów emerytalnych powinien być liczony wskaźnikiem podstawy wymiaru emerytury wynoszącym 2,6 % oraz na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie
w pozostałym zakresie.

Zarówno ubezpieczona, jak i organ rentowy wnieśli apelację od powyższego wyroku.

Ubezpieczona zaskarżyła wyrok w zakresie pkt II sentencji. Zarzuciła obrazę prawa materialnego, tj. przepisów art. 15b ust. 1 pkt 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy w zw. z art. 2 ust. 1 pkt 5 lustracyjnej - poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, iż praca ubezpieczonej w okresie od 1 stycznia 1972 r. do 31 lipca 1989 r. stanowiła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa
w art. 2 ustawy lustracyjnej.

W uzasadnieniu apelacji ubezpieczona podniosła, że bezspornym jest, iż
w okresie (spornym już) od 1 stycznia 1972 r. do dnia 31 lipca 1989 r. była maszynistką/sekretarką w (...) w S.. W istocie na tym samym stanowisku i w tym samym charakterze pracowała już od 16 czerwca 1969 r. Formalnie ubezpieczona miała status funkcjonariusza MO. W ocenie skarżącej, nie można zgodzić się z interpretacją sądu I instancji, iż spełniona została przesłanka do obniżenia ubezpieczonej emerytury, o której mowa w art. 15b ust. 1 pkt 1
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, a mianowicie, iż ubezpieczona pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa wymienionych w art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy lustracyjnej. Sąd I instancji ograniczył się jedynie do interpretacji literalnej, pomijając w szczególności interpretację celowościową. Wskazała na treść preambuły do ustawy lustracyjnej, gdzie wskazano jak rozumieć służbę/pracę w organach bezpieczeństwa państwa PRL, którą należy piętnować. W preambule wskazano bowiem, iż stwierdzamy, że praca albo służba w organach bezpieczeństwa państwa komunistycznego, lub pomoc udzielana tym organom przez osobowe źródło informacji, polegające na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności
i bezpieczeństwa obywateli, była trwale związana z łamaniem praw człowieka
i obywatela na rzecz komunistycznego ustroju totalitarnego. Mając na względzie powyższe, a także konieczność zapewnienia obsady funkcji, stanowisk i z powodów wymagających zaufania publicznego przez osoby, które swoim dotychczasowym postępowaniem dają i dawały w przeszłości gwarancje uczciwości, szlachetności, poczucia odpowiedzialności za własne słowa i czyny, odwagi cywilnej i prawości, oraz ze względu na konstytucyjne gwarancje zapewniające obywatelom prawo do informacji o osobach pełniących takie funkcje, pojmujących takie stanowiska
i wykonujących takie zawody, stanowi się, co następuje.

Skarżąca stwierdziła, że w sprawach dotyczących uposażenia emerytalnego byłych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa PRL mamy do czynienia
z koniecznością stosowania norm właściwych w istocie dwóm różnym reżimom prawnym. Z jednej strony bowiem zastosowanie znajduje przywołany wyżej art. 15b ust. 1 pkt 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, zawierający normę prawa o zabezpieczeniu emerytalnym. Z drugiej zaś strony — poprzez odwołanie zawarte we wspomnianym art. 15b - zastosowanie znajduje także art. 2 ustawy lustracyjnej, który zawiera z kolei normę prawa karnego. Zetknięcie się dwóch tak różnych od siebie reżimów prawnych, musi rodzić problemy natury interpretacyjnej. Na problem ten zwrócono uwagę w orzecznictwie - można znaleźć stwierdzenia, iż: „duża nieprecyzyjność ustawodawcy" przy formułowaniu treści art. 15b ustawy
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy - odsyłającego do art. 2 ustawy lustracyjnej - nie ułatwia dokonania interpretacji przepisów dotyczących obniżenia wysokości emerytur byłych funkcjonariuszy pełniących do 1990 r. służbę w organach bezpieczeństwa państwa. Problemy interpretacyjne wynikają przędę wszystkim z tej przyczyny, że przepis mieszczący się w ustawie regulującej zaopatrzenie emerytalne funkcjonariuszy (art. 15b), należącej do szeroko pojmowanego systemu zabezpieczenia społecznego, odwołuje się do przepisu ustawy lustracyjnej (art. 2), należącej do innej dziedziny prawa, do tego niepokrewnej w stosunku do prawa zabezpieczenia społecznego. Przyjęty sposób budowania treści norm prawnych (częściowo opartych na przepisach z dziedziny zabezpieczenia społecznego, częściowo z dziedziny prawa karnego), musi rodzić problemy interpretacyjne, których nie sposób uniknąć, jeśli się zważy, że obydwie ustawy - ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy i ustawa lustracyjna - kierują się zupełnie innymi założeniami i inną aksjologią obowiązującą przy dokonywaniu wykładni. Dla wykładni art. 15b decydujące znaczenie powinny mieć cele wprowadzenia tego przepisu do ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy. Rozważania powinny zatem pójść raczej w kierunku oceny charakteru służby w organach bezpieczeństwa państwa przed 1990 r. - postanowienie Sądu Najwyższego z 9 grudnia 2011r., sygn. akt II UZP 10/11, LEX nr 1101537. Nadto, mając na uwadze to, że ustawa emerytalna w art. 15b - odsyłając do przepisu art. 2 - niejako posiłkuje się regulacją zawartą w ustawie lustracyjnej, należy mieć na względzie także zasady interpretacyjne dotyczące właśnie ustawy lustracyjnej. Nie bez znaczenia jest przy tym to, że przy interpretacji ustawy lustracyjnej cenne wskazówki w tym zakresie zawiera preambuła do tej ustawy. Na zasadność i celowość poszukiwania wskazówek interpretacyjnych w preambule wskazują wprost poglądy orzecznictwa,
a w szczególności w zakresie wykładni takich pojęć ustawowych jak „praca" czy „służba" w organach bezpieczeństwa państwa - vide orzeczenie Sądu Apelacyjnego
w W. z 4 października 2011 r., sygn. akt II AKa 215/11, LEX nr 1168780, wraz z przywołanym w nim wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 11 maja 2007 r., sygn. akt K 2/07. W preambule do ustawy lustracyjnej ustawodawca wskazuje na służbę (pracę) w organach bezpieczeństwa państwa komunistycznego, polegającą na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa
i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli.

W związku z powyższym, przy interpretacji art. 15b ust. 1 pkt 1 ustawy
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy w zw. z art. 2 ustawy lustracyjnej -
w zakresie wykładni pojęcia służby w organach bezpieczeństwa państwa - należy mieć na uwadze, że racjonalny ustawodawca nie miał na myśli służby o jakimkolwiek charakterze, lecz służbę, której charakter sprowadzał się do zwalczania opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamania prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałcenia prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli, czemu dano wyraz w treści preambuły do ustawy lustracyjnej.

Ubezpieczona podniosła, że charakter jej pracy nie był taki, jak obrazuje to preambuła ustawy lustracyjnej. Żaden z przeprowadzonych dowodów w toku postępowania nie potwierdził takiej okoliczności. Ustalono natomiast, że ubezpieczona była maszynistką/ sekretarką. Zajmowała się wyłącznie pracą biurową, nigdy zaś pracą merytoryczną zgodną z celem jednostki, w której była zatrudniona. Należy przy tym zauważyć, iż ubezpieczona nawet nie mogła być merytorycznym funkcjonariuszem organu bezpieczeństwa, albowiem nie spełniała podstawowych wymogów stawianych regulaminem (vide punkt III Zasady doboru kadr — zarządzenia nr 00145/71 Ministra spraw wewnętrznych z dnia 4 listopada 1971 r.). Natomiast już z samego podania
o pracę z 28 kwietnia 1969 r. wprost wynika, że ubezpieczona chciała pracować na stanowisku maszynistki (yide podanie o pracę w aktach IPN). Jest oczywistym, że ubezpieczona nie miała żadnego wpływu na to, do jakiej komórki (...)
w S. zostanie ostatecznie skierowana.

Skarżąca uznała, ze należy stwierdzić, że jej praca nie miała nic wspólnego
z charakterem służby (pracy) opisanej w preambule do ustawy lustracyjnej. Z akt osobowych ubezpieczonej wynika wprost, że przez wszystkie lata aktywności zawodowej w istocie wykonywała swój wyuczony zawód maszynistki. Dlatego też,
w ocenie apelującej - mimo, że formalnie w okresie od 16 czerwca 1969 r. do 31 lipca 1989 r. była ujęta w strukturach organów bezpieczeństwa państwa - nie może znajdować do niej zastosowania przepis art. 15b ust. 1 pkt 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy w zw. z art. 2 ustawy lustracyjnej. Podkreśliła, że nie było zamiarem ubezpieczonej wykonywanie pracy w konkretnej jednostce milicji,
a zwłaszcza w komórkach SB (np. w wydziale(...), lecz w ogóle na stanowisku maszynistki w (...). Tym samym, brak jest podstaw do stwierdzenia, że ubezpieczona nabyła prawa do emerytury milicyjnej, (a nie emerytury funkcjonariusza SB) w sposób niegodziwy. Przez lata pracy zawodowej ubezpieczona wykonywała bowiem jedynie swój zawód wyuczony (maszynistki) i z całą pewnością nie może to być postrzegane jako niegodziwość z jej strony.

Skarżąca stwierdziła nadto, iż o charakterze (i roli) ubezpieczonej w strukturach (...) świadczą chociażby wydarzenia z grudnia ‘70, kiedy to nie została potraktowana jako funkcjonariusz organów bezpieczeństwa państwa, lecz jako „zwykły” obywatel i nie została wpuszczona na teren (...) (vide zeznania świadków i ubezpieczonej). Wydarzenie to w pełni obrazuje, że ubezpieczona nie spełniała nawet najmniejszej roli w działaniach organów bezpieczeństwa państwa PRL i nie liczono się z nią jako pracownikiem na stanowisku maszynistki.

W związku z powyższym, apelująca wniosła o:

1) zmianę wyroku sądu I instancji w jego zaskarżonej części, poprzez zmianę decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA z 14 listopada 2009 r. i ustalenie, iż okres służby od 1 stycznia 1972 r. do 31 lipca 1989 r. dla celów emerytalnych powinien być liczony wskaźnikiem podstawy wymiaru emerytury wynoszącym 2,6%;

2) zasądzenie zwrotu kosztów postępowania.

W odrębnym piśmie procesowym ubezpieczona wskazała wartość przedmiotu zaskarżenia na 8581 zł.

Organ rentowy zaskarżył wyrok w zakresie pkt 1 sentencji. Zarzucił:

- naruszenie przepisów postępowania, mających wpływ na rozstrzygnięcie, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów z przekroczeniem granicy swobodnej ich oceny, tj. dowodu z dokumentu znajdującego się w aktach rentowych,
a mianowicie Informacji o przebiegu służby Nr (...) i przyjęcie, że ubezpieczona nie pełniła służby w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy lustracyjnej w okresie od 16 czerwca 1969 r. do 31 grudnia 1971 r., podczas gdy z Informacji o przebiegu służby Nr (...) wynika, iż pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 lustracyjnej
w okresie od 16 czerwca 1969 r. do 31 lipca 1989 r.;

- naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez błędną wykładnię,
w szczególności art. 13a ust. 5, art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, § 14 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 18 października 2004 r. w sprawie trybu postępowania
i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (dalej „rozporządzenie
z dnia 18 października 2004 r.);

- sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy podniósł, że zaskarżony wyrok w pkt 1 został wydany z naruszeniem prawa. Przede wszystkim, sąd I instancji dokonał oceny dowodów z przekroczeniem granicy swobodnej ich oceny, tj. dowodu z dokumentu znajdującego się w aktach rentowych organu- Informacji o przebiegu służby Nr (...). Sąd I instancji bezpodstawnie uznał, iż ubezpieczona nie pełniła służby w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy lustracyjnej
w okresie od 16 czerwca 1969 r. do 31 grudnia 1971 r., podczas gdy z Informacji
o przebiegu służby Nr (...) wynika, iż w w/w okresie pełniła służbę
w organach bezpieczeństwa państwa. Sąd I instancji dokonał także błędnej interpretacji art. 13a ust. 5, art. 15 b ustawy o zaopatrzeni emerytalnym funkcjonariuszy oraz § 14 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 18 października 2004 r.

Organ rentowy wskazał, że wpłynęła do niego Informacja o przebiegu służby Nr (...) wydana przez Instytut Pamięci Narodowej. Na podstawie powyższego dokumentu, wszczął z urzędu postępowanie w przedmiocie ponownego ustalenia prawa do świadczenia i jego wysokości (art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, zwana dalej „ustawą zmieniającą"). Organ wydaje decyzje w przedmiocie przyznania prawa do świadczenia oraz jego wysokości na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Zgodnie z § 14 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 18 października 2004 r., środkiem dowodowym potwierdzającym datę i podstawę zwolnienia ze służby oraz okres służby jest zaświadczenie o przebiegu służby, sporządzone na podstawie akt osobowych funkcjonariusza, wystawione przez właściwe organy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu
lub Państwowej Straży Pożarnej. Zgodnie natomiast z art. 13a ust. 5 ustawy
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, informacja o przebiegu służby jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy. Mając na względzie powyższe, Informacja
o przebiegu służby Nr (...) jest wiążąca dla organu rentowego. Jednocześnie organ wskazał, iż do dnia sporządzenia niniejszej apelacji, nie wpłynęła nowa Informacja o przebiegu służby, stanowiąca podstawę do zmiany zaskarżonej decyzji.

Apelujący podniósł, że w związku z faktem, iż sąd I instancji niewłaściwie ocenił materiał dowodowy zgromadzony w sprawie oraz ze względu na błędną wykładnię przepisów, w szczególności art. 13a ust. 5, art. 15 b o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy oraz § 14 ust. 4 rozporządzenia z dnia 18 października 2004 r., apelacja w niniejszej sprawie jest uzasadniona. W ocenie skarżącego, brak jest podstaw do przyjęcia, iż okres służby M. J. od 16 czerwca 1969 r. do 31 grudnia 1971 r. nie był okresem służby w organach bezpieczeństwa państwa i okres ten podlega zaliczeniu do stażu emerytalnego według współczynnika 2,6% podstawy wymiaru emerytury za każdy rok służby.

W związku z powyższym, skarżący wniósł o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 1 i oddalenie odwołania oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego;

ewentualnie o:

2) uchylenie zaskarżonego wyroku w pkt 1 i przekazanie sprawy w tym zakresie sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Ubezpieczona w odpowiedzi na apelację organu rentowego wniosła o jej oddalenie. Stwierdziła, że żaden z podniesionych zarzutów nie zasługuje na uwzględnienie. Odnośnie zaś zarzutu „sprzeczności istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału" wskazała, iż zarzut ten w ogóle nie poddaje się jakiejkolwiek kontroli instancyjnej, jako że skarżący nie wskazał, na czym konkretnie miałoby polegać uchybienie sądu okręgowego, jak również zarzut ten nie znalazł rozwinięcia w uzasadnieniu apelacji. Wskazała, że zapewne rację ma skarżący, iż informacja o przebiegu służby ubezpieczonej była wiążąca dla organu rentowego, na etapie postępowania przed tym organem. Skarżący nie dostrzega jednak, iż sąd nie jest związany tym dokumentem i do kompetencji sądu należy dokonanie ustaleń faktycznych oraz ocen prawnych dotyczących służby/pracy ubezpieczonej, która wniosła odwołanie od decyzji organu rentowego. Skarżącemu najwyraźniej umknęło, iż sąd okręgowy szeroko odniósł się do przedmiotowej kwestii w uzasadnieniu wyroku, przywołując na poparcie stanowiska pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy. W związku z tym sąd okręgowy - po przeprowadzeniu wyczerpującego postępowania dowodowego - prawidłowo ustalił, że ubezpieczona, w okresie od 16 czerwca 1969 r. do 31 grudnia 1971 r., nie pełniła służby w organach bezpieczeństwa państwa,
o których mowa w art. 2 ustawy lustracyjnej. Przy tym, sąd okręgowy wyraźnie wskazał, na jakich dowodach oparł powyższe ustalenie, prawidłowo oceniając wszystkie zebrane w sprawie dowody.

Sąd apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonej jest nieuzasadniona. Apelacja organu rentowego okazała się natomiast zasadna, co doprowadziło do zmiany zaskarżonego wyroku
w pkt I i oddalenia odwołania.

Kwestią sporną w niniejszym postępowaniu było to, czy ubezpieczona
w okresie od 16 czerwca 1969 r. do 31 lipca 1989 r. pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy lustracyjnej i czy
w konsekwencji uzasadnione jest zastosowanie obniżonego wskaźnika podstawy wymiaru emerytury za ten okres z 2,6% podstawy wymiaru do 0,7% podstawy wymiaru, zgodnie z art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy.

Co do kwestii zgodności z Konstytucją RP regulacji art. 15b ustawy
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy – sąd apelacyjny podzielił rozważania przedstawione już w obszernym uzasadnieniu sądu I instancji, nie widząc potrzeby ich ponownego szczegółowego przytaczania.

W ocenie sądu apelacyjnego, warunkiem uznania danych okresów za okresy służby w organach bezpieczeństwa państwa wymienionych w art. 2 ustawy
lustracyjnej jest sam fakt podporządkowania służbowego tym organom, pozostawania pod ich rozkazami. W orzecznictwie wskazuje się, że wspólną istotną cechą wszystkich funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa Polski Ludowej, którą przyjął ustawodawca stanowiąc ustawę z 23 stycznia 2009 r., jest ich służba
w określonych w tej ustawie organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990. Ta cecha różni istotnie tych funkcjonariuszy od pozostałych funkcjonariuszy służb mundurowych pełniących służbę przed 1990 r. (por. wyrok SA w Warszawie
z 13 kwietnia 2012 r., III AUa 1648/11, LEX nr 1213809). Nie bada się przy tym, jakiego rodzaju czynności dana osoba podczas służby wykonywała, ani jakie zajmowała stanowisko. Powyższy pogląd znajduje potwierdzenie w rozważaniach Trybunału Konstytucyjnego zawartych w uzasadnieniu wyroku z 24 lutego 2010 r.
(K 6/09). Według Trybunału, ustawodawca negatywnie ocenił sam fakt podjęcia służby w organach bezpieczeństwa Polski Ludowej ze względu na jednoznacznie ujemną ocenę tych organów. Trybunał nie zakwestionował przyjęcia przez ustawodawcę jako różniącej istotnie funkcjonariuszy służb mundurowych przed
1990 r. cechy w postaci ich służby w określonych w ustawie organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990. Uznanie tej cechy za istotną, według Trybunału, znajduje podstawę w zasadzie sprawiedliwości społecznej i preambule Konstytucji (por. wyrok TK z 24 lutego 2010 r., K 6/09; OTK-A 2010/2/15, Dz.U.2010/36/204). Należy podkreślić, że zdaniem ustawodawcy, system władzy komunistycznej opierał się głównie na rozległej sieci organów bezpieczeństwa państwa, spełniającej w istocie funkcje policji politycznej, stosującej bezprawne metody, naruszające podstawowe prawa człowieka, a funkcjonariusze organów bezpieczeństwa pełnili swoje funkcje bez ponoszenia ryzyka utraty zdrowia lub życia, korzystając przy tym z licznych przywilejów materialnych i prawnych w zamian za utrwalanie nieludzkiego systemu władzy (por. wyrok SA w Warszawie z 13 kwietnia 2012 r., III AUa 1708/11, LEX
nr (...)). Zatem, zgodnie z przyjętym już przez tutejszy sąd odwoławczy poglądem, art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, dotyczy wszystkich funkcjonariuszy służby bezpieczeństwa niezależnie od jednostki tej służby, stanowiska czy konkretnych zadań (por. wyrok SA w Szczecinie z 7 listopada 2013 r., III AUa 390/13, LEX nr 1444839). Samo podjęcie i pełnienie służby w organach, niezależnie od zadań realizowanych przez danego funkcjonariusza w ramach tej służby i skutków jego osobistych działań powoduje, stosownie do treści przepisu art. 15b wymienionej ustawy, przeliczenie wysługi emerytalnej, a przez to obniżenie świadczenia (por. wyrok SA w Warszawie z 13 kwietnia 2012 r., III AUa 1708/11, LEX nr 1213810). Istotnym prawie faktem pozostaje zatem sam fakt pełnienia służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990, a nie ocena jej charakteru (por. wyrok SA w Katowicach z 1 kwietnia 2014 r., III AUa 1352/13, LEX 1461035).

Należy również podkreślić, że cele realizowane w drodze ustawy z 2009 r. zostały przedstawione w jej preambule i wyjaśnione w wyroku Trybunału Konstytucyjnego (K 6/09) i uchwale Sądu Najwyższego z 3 marca 2011 r. (II UZP 2/11, LEX nr 707999). Polski parlament – biorąc pod uwagę zasługującą na potępienie rolę byłej służby bezpieczeństwa w utrzymywaniu systemu komunistycznego
oraz w prześladowaniu organizacji i osób broniących demokracji oraz fakt, że osoby zatrudnione w tej służbie otrzymywały liczne przywileje – w tym ekonomiczne
– zadecydował, że dalsze uprzywilejowanie tych osób w zakresie praw emerytalnych nie da się pogodzić z zasadą sprawiedliwości społecznej. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, ustawodawca realizował uprawniony cel dostosowania emerytur byłych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa do poziomu średnich emerytur przysługujących w ogólnym systemie ubezpieczeń społecznych. Trybunał Konstytucyjny i Sąd Najwyższy uznał, że środki przyjęte w ustawie z 2009 r. były zgodne z zasadą sprawiedliwości społecznej. Nadto, nie naruszały one zasady proporcjonalności (całkowite pozbawienie uprawnień powodujące utratę środków do utrzymania oznacza naruszenie prawa własności, ale rozsądna i umiarkowana obniżka już nie); przywileje nabyte z naruszeniem zasad sprawiedliwości nie rodzą uprawnionego oczekiwania bezwarunkowej ochrony. Nadto, obniżenia przywilejów emerytalnych osobom, które pełniły służbę w organach bezpieczeństwa państwa nie można uznawać za karę – emerytury zostały obniżone przez ustawodawcę nie ze względu na popełnienie przestępstw bądź odpowiedzialność za naruszenie praw człowieka, ale dlatego, że przywileje te zostały przyznane ze względów politycznych jako nagroda za służbę uważaną za szczególnie użyteczną dla komunistycznego państwa. W odniesieniu do decyzji (...) z 14 maja 2013 r. o odrzuceniu skargi przeciwko Polsce wskazuje się, że przywileje te ze względu na powody ich przyznania i sposób uzyskania, musiały być uważane za niesprawiedliwe z punktu widzenia wartości leżących u podstaw Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Nie ma zatem znaczenia osobista wina osób, które pełniły służbę w organach bezpieczeństwa państwa w odniesieniu do kwestii obniżenia świadczeń emerytalnych (M. A. N., C. i inni przeciwko Polsce – decyzja (...) z dnia 14 maja 2013 r., skarga
nr (...) [w:] M.A. N. , Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2013, LEX/el., 2014).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, sąd apelacyjny uznał, że ubezpieczona w całym okresie od 16 czerwca 1969 r. do 31 lipca 1989 r. pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa. Wynika to ze zgromadzonego
w sprawie materiału dowodowego. Nieuzasadniony okazał się zatem podział powyższego okresu przez sąd I instancji na okres od 16 czerwca 1969 r. do 31 grudnia 1971 r. oraz od 1 stycznia 1972 r. do 31 lipca 1989 r. Z informacji o przebiegu służby sporządzonej przez IPN wynika, że M. J. od 16 czerwca 1969 r. do 31 lipca 1989 r. pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa
w art. 2 ustawy lustracyjnej (por. k. 18 akt os.). W ocenie sądu apelacyjnego, informacja ta odzwierciedla rzeczywisty przebieg służby ubezpieczonej w organach bezpieczeństwa państwa, gdyż koresponduje z dokumentacją zawartą w aktach osobowych IPN. Z przebiegu pracy (por. k. 8 akt. os.) oraz z przebiegu służby (k. 72-73 akt IPN) wynika, że ubezpieczona od 16 czerwca 1969 r. przyjęta została do Wydziału III na stanowisko maszynistki na wolnym etacie młodszego kontrolera (...) S.-G.. Z przebiegu służby (k. 71 akt IPN) wynika, że 16 czerwca 1969 r. została przyjęta do Służby Bezpieczeństwa na stanowisko sekretarza-maszynistki. Dnia 16 czerwca 1969 r. ubezpieczona podpisała zobowiązanie do utrzymania
w ścisłej tajemnicy wszystkiego, co jest jej wiadome w związku z czynnościami służbowymi (por. k. 19 akt IPN). W trakcie służby otrzymywała kolejne stopnie: kaprala MO, starszego kaprala MO, plutonowego, sierżanta MO, starszego sierżanta MO (k. 75 a.s.). Przez cały okres ubezpieczona pracowała najpierw w Wydziale (...) (...), a następnie w Wydziale(...) (...) (por. np. k. 104, 105, 106 akt IPN; zarządzenie organizacyjne nr(...) z dnia 7 grudnia 1981 r.). W karcie przeglądu kadrowego (k. 108-109 akt IPN) mowa jest o tym, że ubezpieczona przestrzega tajemnicy państwowej i służbowej. Zwolniona ze służby została z dniem 31 lipca
1989 r. (por. k. 5, 8, 2 akt os.) Dnia 24 lipca 1989 r. podpisała zobowiązanie, zgodnie
z którym miała utrzymać w tajemnicy wiadomości uzyskane w okresie pracy w MSW (ze służby w MO) stanowiące tajemnicę państwową i służbową (por. k. 114 akt IPN). Zgodnie z postanowieniem o zastrzeżeniu wyjazdu za granicę (por. k. 126 akt IPN), ubezpieczona w latach 1969-89 zatrudniona była jako funkcjonariusz i weszła
w posiadanie wiadomości stanowiących tajemnicę państwową i związanych
z obronnością kraju. W całej zgromadzonej dokumentacji stwierdzone jest, że ubezpieczona pracę w organach SB rozpoczęła 16 czerwca 1969 r.

Należy wskazać, że ubezpieczona w (...) pracowała do końca 1971 r. Z dniem 1 stycznia 1972 r. zarządzeniem organizacyjnym nr 0100 z dnia 18 grudnia 1971 r. przekazano zadania (...) do dowództwa (...)u. W ocenie sądu apelacyjnego, brak jest podstaw do tego, aby okres od 16 czerwca 1969 r. do 31 grudnia 1971 r. wyłączyć z okresu służby. Z dokumentacji wynika bezsprzecznie, że w całym okresie od 16 czerwca 1969 r. do 31 lica 1989 r. ubezpieczona pełniła służbę w organach SB. Ubezpieczona przez cały czas pracy w (...) była jednocześnie pracownicą (...) Wydziału (...). Nadto do zadań (...) należało: niedopuszczanie do nielegalnego przekroczenia granicy, ujawnianie i rozpoznawanie działalności szpiegowskiej, zwalczanie przestępczości politycznej, przemytniczej i innej wrogiej działalności (por. instrukcja o zadaniach granicznych placówek kontrolnych MSW
z 14 maja 1966 r.), a zatem placówki te miały wiodącą rolę w działalności SB.
W zakresie działania Departamentu(...)(składającego się z wydziałów), były liczne zadania dotyczące ujawniania, rozpracowywania, zwalczania wrogiej działalności wymierzonej przeciwko ustrojowi PRL (por. zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 29 czerwca 1969 r., zarządzenie MSW z 4 listopada 1971 r.). Do zakresu zadań Departamentu(...)należała również działalność na granicznych punktach kontroli.

Sąd apelacyjny podkreśla, że swobodna sędziowska ocena dowodów może być podważona jedynie wówczas, gdyby okazała się rażąco wadliwa lub oczywiście błędna (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 lutego 2002 r., II UKN 43/01, LEX
nr 560561). Przyznanie sądowi w art. 233 § 1 k.p.c. prawa do swobodnej oceny dowodów oznacza, że do sądu należy wybór określonych środków dowodowych według mocy ich oddziaływania na przekonanie sędziowskie oraz prawo do ich oceny, która mimo że jest oceną swobodną, to jednak nie może pozostawać w sprzeczności
z regułami logicznego rozumowania i wnioskowania oraz z zasadami doświadczenia życiowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2002 r., I PKN 848/00, LEX nr 560529). Zauważyć przy tym należy, że wyrażona w art. 233 § 1 k.p.c. zasada swobodnej oceny dowodów, sądowi orzekającemu pozostawia wybór określonych środków dowodowych, sposób ich przeprowadzenia oraz ocenę. Granice tej „swobody" wyznaczają trzy czynniki: logiczny, ustawowy oraz ideologiczny, przez który rozumie się poziom świadomości prawnej sędziego, czyli znajomość przepisów doktryny i orzecznictwa, a także informacje dotyczące różnych faktów życia społecznego, kultura prawna, jak i stan pozaprawnych reguł i ocen społecznych, do których odsyłają przepisy obowiązującego prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego
z 7 lutego 2002 r., II UKN 806/00, LEX nr 560570). Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (por. wyrok SA w Lublinie III AUa 758/12, Lex nr 1223279).

W ocenie sądu odwoławczego, sąd I instancji przekroczył granice swobodnej oceny dowodów, co uwidoczniło się, w tym, że na podstawie zgromadzonej dokumentacji wyciągnął wnioski sprzeczne ze zgromadzoną dokumentacją odnośnie okresu od 16 czerwca 1969 r. do 31 grudnia 1971 r. W tym okresie ubezpieczona również pełniła służbę w Wydziale (...) (...), w (...) które należały do struktury Departamentu(...)i pełniły zadania SB. Z tego względu, brak było podstaw do stwierdzenia, że w okresie tym ubezpieczona nie pełniła służby w organach bezpieczeństwa państwa.

Co do twierdzeń ubezpieczonej należało natomiast wskazać, że zgodnie
z przedstawionymi już rozważaniami – obniżenie wskaźnika podstawy wymiaru świadczenia emerytalnego związane jest z samym faktem pełnienia służby w organach bezpieczeństwa państwa, bez względu na konkretnie wykonywane zadania. Zatem, to, że ubezpieczona nie była obecna przy niektórych czynnościach nie znaczy, że jej praca może być traktowana inaczej. Z obszernego materiału dowodowego wynika, że ubezpieczona była maszynistką i w związku z wykonywanymi zadaniami miała dostęp do informacji stanowiącymi tajemnicę państwową czy tajemnicę związaną
z obronnością kraju.

Reasumując, skoro z zgromadzonej dokumentacji wynika, że ubezpieczona przez cały okres od 16 czerwca 1969 r. do 31 lipca 1989 r. pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy lustracyjnej, to uzasadnia to zastosowanie wskaźnika 0,7 % podstawy wymiaru świadczenia emerytalnego za ten okres, zgodnie z regulacją art. 15b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy.

W związku z powyższą argumentacją, sąd apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I i oddalił odwołanie, o czym orzekł
w pkt 1 sentencji wyroku.

Na podstawie art. 385 k.p.c. sąd apelacyjny oddalił apelację ubezpieczonej jako bezzasadną (pkt 2).

SSA Urszula Iwanowska SSA Romana Mrotek SSA Anna Polak