Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 24 września 2015r. wydanego w postępowaniu zwykłym

Pozwem z dnia 27 listopada 2014r. powód Spółdzielcza Kasa (...). F. S. w G. wniosła o zasądzenie od A. S. kwoty 13.173,86 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP od dnia 27 listopada 2014r.

Powód wskazał, że w dniu 27 marca 2013r. strony zawarły umowę pożyczki w kwocie 19.9000 zł. Z uwagi na niedokonywanie przez pozwanego spłat rat umowa została wypowiedziana i stała się wymagalna z dniem 10 listopada 2014r. Na dochodzoną kwotę składa się niespłacony kapitał w kwocie 13.110,21 zł oraz skapitalizowane odsetki umowne naliczone do dnia wniesienia pozwu w kwocie 63,65 zł.

Nakazem zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym z dnia 17 grudnia 2014r. wydanym przez Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości zarzucając, że powód nie odniósł się do uiszczanych przez pozwanego wpłat na poczet rat kredytowych, nie przedstawił sposobu ich zaliczenia, wysokości odsetek karnych, co w konsekwencji uniemożliwia weryfikację wysokości dochodzonego roszczenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 27 marca 2013r. została zawarta umowa, na mocy której Spółdzielcza Kasa(...) F. S. w G. udzieliła A. S. pożyczki w kwocie 19.900 zł na okres od 27 marca 2013r. do 15 września 2016r., oprocentowanej według zmiennej stopy procentowej ustalanej przez Zarząd Kasy, nie wyższej niż czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego NBP. Pożyczka miała być spłacana w ratach miesięcznych kapitałowo-odsetkowych. Szacunkowy, całkowity koszt pożyczki został określony na kwotę 8.572,43 zł. Rata pożyczki według oprocentowania na dzień zawarcia umowy wynosiła 621,38 zł. W trakcie umowy została obniżona do kwoty 614,88 zł. Zgodnie z umową w przypadku nieterminowej spłaty należność w dniu następnym stawała się należnością przeterminowaną, od której pobierane są odsetki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP. Kasie przysługiwało prawo do wypowiedzenia umowy pożyczki z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia między innymi w tym przypadku, gdy pożyczkobiorca nie zapłacił w terminach określonych w umowie pełnych rat za co najmniej dwa okresy płatności, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty listem poleconym zaległych rat w terminie nie krótszym niż 7 dni pod rygorem wypowiedzenia umowy. Po upływie terminu wypowiedzenia całe zadłużenie stawało się natychmiast wymagalne, oprocentowane w wysokości czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego NBP. Według umowy pożyczkobiorca zobowiązany był do uiszczenia na rzecz Kasy opłat za czynności windykacyjne, w tym za monit SMS -1,50 zł, monit telefoniczny -9,90 zł, wezwanie do zapłaty – 35 zł, zawiadomienie o przeterminowaniu 35 zł, czynności windykacji terenowej – 150 zł.

Dowód: umowa z dnia 27 marca 2013r. k. 59-66; harmonogramy spłat k. 38-39; regulamin udzielania kredytów i pożyczek k. 46-50.

Zabezpieczeniem pożyczki było przystąpienie do umowy ubezpieczenia grupowego (...). Jednorazowa opłata z tego tytułu uiszczana w dacie wypłaty pożyczki wynosiła 949,20 zł. Zgodnie z ogólnymi warunkami grupowego ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków (...) umowa ubezpieczenia zawierana jest na czas nieokreślony (§8). Okres odpowiedzialności wobec każdego ubezpieczonego nie może być krótszy niż 4 miesiące i dłuższy niż 120 miesięcy (§ 9 pkt4). Odpowiedzialność Towarzystwa kończy się z dniem odstąpienia od umowy ubezpieczenia przez ubezpieczonego, z upływem okresu wypowiedzenia przez ubezpieczającego, z dniem upływu okresu ubezpieczenia wobec danego ubezpieczonego, z dniem śmierci ubezpieczonego (§ 10 pkt 1-4). W przypadku ustania ochrony ubezpieczeniowej wobec danego ubezpieczonego przez zakończeniem okresu ubezpieczenia Towarzystwo na wniosek ubezpieczającego dokona zwrotu części składki ubezpieczeniowej przypadającej za okres niewykorzystanej ochrony ubezpieczeniowej.

Dowód: umowa z dnia 27 marca 2013r. k. 59-66; ogólne warunki grupowego ubezpieczenia (...) k. 99-100.

A. S. spłacił część zobowiązania, po czym zaczął zalegać z terminową spłatą pożyczki. Wezwaniem do zapłaty z dnia 29 lipca 2014r. Kasa wniosła o uiszczenie przeterminowanego zadłużenia w kwocie 652,51 zł według stanu na dzień 29 lipca 2014r. Kwota ta obejmowała zaległy kapitał - 437,32 zł, odsetki umowne – 177,51 zł, odsetki karne – 2.68 zł, koszty windykacji – 35 zł. Ostatecznym wezwaniem do zapłaty z dnia 16 września 2014r. Kasa wezwała pozwanego do uiszczenia przeterminowanego zadłużenia w wysokości 1432,79 zł według stanu na dzień 16 września 2014r. Kwota ta obejmowała zaległy kapitał – 1223,91 zł, odsetki umowne – 171,97 zł, odsetki karne – 1.91 zł, koszty windykacji – 35 zł. Jednocześnie Kasa zastrzegła w wezwaniu prawo do wypowiedzenia umowy pożyczki i postawienia zadłużenia w stan natychmiastowej wymagalności. Wobec braku spłaty przeterminowanego zadłużenia pismem z dnia 29 września 2014r. Kasa wypowiedziała A. S. umowę pożyczki w piśmie z dnia 29 września 2014r. wskazując, iż łączna wysokość przeterminowanego zadłużenia na ten dzień wynosi 1439,76 zł. Pismo to zostało pozwanemu doręczone w dniu 8 października 2014r.

Dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 29 lipca 2014r. z dowodem nadania k. 40-42; ostateczne wezwanie do zapłaty z dnia 16 września 2014r. z dowodem nadania k. 43-45; wypowiedzenie umowy z dnia 29 września 2014r. z dowodem doręczenia k. 67-69.

Przy założeniu, że opłaty windykacyjne w łącznej kwocie 220 zł nie zostałyby naliczone, na dzień sporządzenia wypowiedzenia umowy tj. na dzień 29 września 2014r. przeterminowane zadłużenie wynosiło 1293,34 zł. W dniu 14 października 2014r. na poczet pożyczki została dokonana wpłata w kwocie 630 zł, która została zaksięgowana na odsetki karne, odsetki umowne oraz kapitał. W dniu 9 listopada 2014r. pożyczka została postawiona w stan natychmiastowej wymagalności. Od dnia następnego Kasa była uprawniona do naliczania odsetek karnych od kapitału. Wymagalne zadłużenie wynosiło wówczas 13.481,54 zł, w tym kapitał 13.214,86 zł, odsetki umowne 257,45 zł, odsetki karne 9,23 zł. W dniu 12 listopada 2014r. na poczet spłaty została dokonana wpłata kwoty 604,70 zł, a w dniu 19 listopada 2014r. wpłata kwoty 1 zł. Wpłaty te zostały zaliczone na poczet odsetek umownych w całości, na odsetki karne w wysokości 18,92 zł i kapitał w kwocie 329,33 zł. W dniu wniesienia pozwu tj. w dniu 27 listopada 2014r. stan zadłużenia wynosił 12.948,07 zł.

Bezsporne

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się w przeważającej części zasadne.

Powód dochodził należności z tytułu udzielonej pozwanemu pożyczce. Podstawę prawną żądania stanowił art. 720 § 1 k.c., zgodnie z którym przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Fakt zawarcia przez strony pożyczki, warunki na jakiej została udzielona oraz wysokość i terminy wpłat dokonywanych na poczet jej spłaty pozostawały poza sporem, a nadto wynikały z dokumentów zaoferowanych przez strony. Nie było również przez pozwanego kwestionowane, że wobec braku terminowej spłaty przekraczającej dwie wymagalne raty, umowa pożyczki została pozwanemu wypowiedziana, całe zadłużenie stało się natychmiast wymagalne w dniu 9 listopada 2014r. i od dnia następnego powód był uprawniony do naliczenia odsetek karnych od kapitału w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP.

Istota sporu sprowadzała się do rozstrzygnięcia dwóch kwestii. Po pierwsze, czy do kwoty zadłużenia powód uprawniony był do naliczenia opłat windykacyjnych w łącznej kwocie 220 zł, w tym do dwóch opłat po 35 zł i jednej opłaty w wysokości 150 zł. Po drugie, czy wobec wypowiedzenia umowy pożyczki powód obowiązany był rozliczyć opłatę z tytułu ubezpieczenia stosownie do okresu obowiązywania umowy i wypłacić jej część na rzecz pozwanego, pomniejszając tym samym kwotę zadłużenia.

W pierwszym przypadku Sąd podzielił stanowisko zaprezentowane przez stronę pozwaną, zgodnie z którym postanowienia umowne przerzucające na konsumenta koszty windykacji określone w formie zryczałtowanych stawek umownych stanowią niedozwolone klauzule umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. i w związku z tym postanowienie zawarte w punkcie 22 umowy oraz odpowiadające im stawki w Tabeli nie mogły być podstawą zaliczenia części wpłaty dokonanej na spłatę pożyczki na poczet opłat windykacyjnych w kwocie 220 zł. Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. do uznania danego postanowienia umownego za niewiążące konieczne jest łączne występowanie czterech przesłanek: postanowienie nie zostało indywidualnie uzgodnione; postanowienie zostało ukształtowane w ten sposób, że prawa i obowiązki stron pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami; ukształtowane prawa i obowiązki stron rażąco naruszają interesy konsumenta; postanowienie umowy nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron. Nie ulega wątpliwości, że pozwanemu przysługiwała pozycja konsumenta. Wynika to już choćby z nazwy umowy, którą zawarł z powodem (umowa pożyczki – kredyt konsumencki). Nie budziło także wątpliwości Sądu, że na treść przywołanych postanowień umowy dotyczących opłat windykacyjnych pozwany nie miał żadnego wpływu, stanowią one element umowy, której treść ustalana jest według wzorca, jakim posługuje się powód, w tym podyktowana jest ustaloną przez niego Tabelą opłat i prowizji. Postanowienie to nie dotyczyło nadto głównych świadczeń stron, do których należy ze strony pożyczkodawcy wypłata pożyczonej kwoty, a ze strony pożyczkobiorcy spłata tej kwoty w wysokości i w terminach uzgodnionych przez strony, wraz z należnościami o charakterze ubocznym (takimi jak odsetki, prowizje za udzielenie kredytu, opłata ubezpieczenia). Pozostało do rozstrzygnięcia, czy zapis nakładający na pożyczkobiorcę obowiązek pokrycia kosztów czynności windykacyjnych dokonywanych przez pożyczkodawcę w trakcie umowy jest zgodny z dobrymi obyczajami i nie narusza interesów konsumenta. W tym zakresie, zdaniem Sądu, należy udzielić odpowiedzi przeczącej. Za niedozwolona klauzulę należy uznać takie postanowienie, które w sposób nierównomierny rozkłada prawa, obowiązki lub ryzyko między stronami prowadzące do zachwiania równowagi kontraktowej. W danym przypadku na mocy omawianych postanowień powodowi zostało przyznane prawo do naliczenia zryczałtowanej opłaty za czynności związane z nieterminowym wykonywaniem przez pożyczkobiorcę umowy. Natomiast brak jest w umowie zapisów, które analogiczne uprawnienie przyznawałoby pożyczkobiorcy w przypadku nieprawidłowego wykonywania umowy przez drugą stronę. Zastrzeżenie budzi również wysokość zryczałtowanych kosztów, powód nie naprowadził żądnych dowodów pozwalających uznać, że koszty podjętych czynności w rzeczywistości wyniosły odpowiednio kwoty 35 zł i 150 zł. Stwierdzić również należy, że egzekwowanie wpłat od pożyczkobiorców na drodze postępowania windykacyjnego prowadzonego przez pożyczkodawcę nie jest typową formą egzekwowania świadczeń od dłużników. Decyzja o podjęciu takich czynności nie powinna zatem obciążać finansowo drugiej strony, gdyż nie są to koszty niezbędne do realizacji umowy. Ponadto koszty monitów i wezwań do zapłaty należy raczej zakwalifikować jako koszty mieszczące się w ramach obowiązku współdziałania stron przy wykonywaniu zobowiązania, zgodnie z art. 354 § 2 k.c. Stanowisko jak powyżej zostało wyrażone w przywołanym przez pozwanego wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 4 lipca 2012r., sygn. akt XVII AmC 5205/11, jak również w innych analogicznych orzeczeniach tego Sądu np. z dnia 31 lipca 2012r. sygn. akt XVII AmC 5207/11, z dnia 24 września 2012r. sygn. akt XVII AmC 1385/11, z dnia 24 września 2012r. sygn. akt XVII AmC 1390/11. Uwzględniając te argumenty Sąd nie zaliczył kwoty 220 zł z tytułu opłat windykacyjnych do zadłużenia pozwanego.

W odniesieniu do drugiej spornej kwestii, a mianowicie ewentualnego rozliczenia opłaty z tytułu ubezpieczenia, Sąd uznał, że brak jest podstaw do obniżenia roszczenia powoda dochodzonego w niniejszym procesie o część opłaty z tytułu ubezpieczenia pożyczki. Przede wszystkim stwierdzić należy, że z treści umowy łączącej strony nie wynika, aby w przypadku wypowiedzenia umowy przed terminem, na jaki została zawarta, Kasa była zobowiązana do zwrotu części opłaty z tytułu ubezpieczenia i odpowiedniego obniżenia zadłużenia z tytułu umowy o część tej opłaty. Wobec braku postanowień umownych dotyczących wyliczenia zadłużenia na dzień wypowiedzenia umowy w sposób, jak oczekiwała strona pozwana, wykluczone było przyjęcie, iż zadłużenie to zostało wyliczone w sposób nieprawidłowy. Zaznaczyć przy tym należy, że strona pozwana wprost oświadczyła, że w zakresie wyliczenia zadłużenia przedstawionego w piśmie procesowym powoda z dnia 2 września 2015r. kwestionuje wyłącznie brak rozliczenia składki ubezpieczeniowej, nie kwestionuje natomiast pozostałych należności, w tym sposobu zaliczenia wpłat na poczet kapitału i odsetek umownych oraz odsetek karnych. Sąd dlatego przyjął, że zadłużenie to kształtowało się w taki sposób, jak to zostało przedstawione przez powoda w piśmie z dnia 2 września 2015r.

Pretensja pozwanego z tytułu zwrotu części opłaty ubezpieczeniowej mogłaby zostać rozstrzygnięta wyłącznie poprzez potrącenie wierzytelności pozwanego z tytułu zwrotu części opłaty ubezpieczeniowej z wierzytelnością powoda z tytułu zadłużenia z umowy pożyczki.

Do potrącenia długu z wierzytelnością nie dochodzi automatycznie przez to, że istnieją dwie wzajemne wierzytelności nadające się do potrącenia, ale konieczne jest oświadczenie uprawnionego, że korzysta się z prawa potrącenia (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2000r. w sprawie I CKN 398/98, opubl. LEX nr 50856). Ponieważ przepisy kodeksu cywilnego o potrąceniu, jako formę dokonania tej czynności prawnej przewidują złożenie oświadczenia drugiej stronie (art. 499 k.c.) należy uznać, iż do wyrażenia woli przez uprawnionego nie znajduje zastosowania art. 60 k.c., co oznacza, iż niewystarczające jest wyrażenie woli potrącenia przez jakiekolwiek zachowanie się uprawnionej osoby ujawniające jej wolę, lecz osoba ta winna złożyć drugiej stronie stanowcze oświadczenie o potrąceniu. Oznacza to, że, choć przepisy nie przewidują formy oświadczenia o potrąceniu, winno ono zostać złożone w sposób nie nasuwający wątpliwości, iż wolą osoby, która jest składa, jest potrącenie skonkretyzowanych wierzytelności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 1968 r. w sprawie II PR 202/68, opubl. LEX nr 6353; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2007r. w sprawie V CSK 223/07, niepubl.). Ponadto treść art. 91 k.p.c. nie daje podstaw do przypisania pełnomocnikowi procesowemu strony prawa przyjmowania w imieniu mocodawcy oświadczeń kształtujących jego sytuację materialnoprawną (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2010 r. sygn. akt I PK 56/10).

W niniejszym procesie nie został zgłoszony zarzut potrącenia w znaczeniu formalno-prawnym. Pozwany nie przedstawił również oświadczenia o potrąceniu, które mogłoby wywołać skutki materialno-prawne. Sąd zatem nie był w ogóle uprawniony do badania, czy mogło dojść do potrącenia wzajemnych wierzytelności stron. Na marginesie wskazać należy, że zgodnie z § 6 pkt 4 ogólnych warunków grupowego ubezpieczenia w przypadku ustania ochrony ubezpieczeniowej wobec danego ubezpieczonego przez zakończeniem okresu ubezpieczenia, Towarzystwo na wniosek ubezpieczającego dokona zwrotu części składki ubezpieczeniowej przypadającej za okres niewykorzystanej ochrony ubezpieczeniowej. Pozwany nie wykazał, ani nawet nie podnosił, że zwracał się do Kasy o złożenie wniosku w trybie przytoczonego przepisu, nie podał także, który – w jego ocenie – wystąpił przypadek ustania ochrony ubezpieczeniowej wymieniony w ogólnych warunkach grupowego ubezpieczenia.

Ustalając wysokość zadłużenia Sąd przyjmując, że naliczenie opłat windykacyjnych było nieuprawnione, oparł się na wyliczeniu nie obejmującym tych opłat przedstawionym w piśmie powoda z dnia 2 września 2015r. Przyjęcie ujętych w nich okoliczności za podstawę ustaleń nastąpiło w oparciu o art. 229 k.p.c., zgodnie z którym nie wymagają dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości. W odniesieniu zaś do twierdzeń, w tym wyliczeń, zawartych w piśmie powoda z dnia 2 września 2015r. strona pozwana wypowiedziała się wprost wskazując, że kwestionuje je wyłącznie w takim zakresie, w jakim nie uwzględniają one rozliczenia składki ubezpieczeniowej. Dalej strona pozwana jednoznacznie oświadczyła, że – poza dokonanym zastrzeżeniem - nie kwestionuje wysokości zadłużenia, odsetek umownych i karnych, sposobu zaliczenia wpłat na poszczególne składniki zadłużenia, jak również oświadczyła, że nie było spłat na poczet zadłużenia pożyczki, które nie zostałoby rozliczone przez powoda.

Roszczenie o odsetki co do zasady i wysokości znajdowało podstawę w postanowieniach umowy (pkt 22 umowy).

Z przedstawionych względów Sąd uwzględnił powództwo jak w punkcie I wyroku, a w pozostałym zakresie roszczenie oddalił.

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z przepisem art. 100 k.p.c. i obciążył nimi pozwanego w całości mając na uwadze, że powód uległ co do nieznacznej części roszczenia. Do kosztów poniesionych przez powoda zaliczono wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w stawce minimalnej ustalonej zgodnie z 6 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163 poz. 1349 z późn. zm.), opłatę od pozwu w kwocie 165 zł oraz opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

SSR Joanna Suchecka

ZARZĄDZENIE

I.  odnotować

II.  odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron

III.  przedłożyć z apelacją lub za 3 tygodnie.

SSR Joanna Suchecka