Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 listopada 2015 roku

Sąd Apelacyjny w Krakowie, Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Wojciech Kościołek

Sędziowie: SSA Jerzy Bess (spr.)

SSA Anna Kowacz-Braun

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 listopada 2015 roku w Krakowie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta K.

przeciwko L. R. i E. G.

o nakazanie złożenia rachunku z zarządu

na skutek zażalenia strony powodowej na postanowienie Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 7 lipca 2015 roku, sygn. akt I C 2170/11

postanawia

uchylić zaskarżone postanowienie.

SSA Jerzy Bess SSA Wojciech Kościołek SSA Anna Kowacz-Braun

Sygn. akt I ACz 1902/15

UZASADNIENIE

Strona powodowa - Skarb Państwa - Prezydent Miasta K. - wniosła w pozwie o zobowiązanie pozwanych L. R. oraz E. G. do złożenia rachunku za okres od dnia 1 stycznia 2000 r. do 31 grudnia 2010 r. z zarządu nieruchomością położoną przy ul. (...), ul. (...) stanowiącą działkę ewidencyjną nr(...)obr. (...). Uzasadniając pozew strona powodowa podała, iż jest współwłaścicielem ww. nieruchomości, objętej księgą wieczystą nr (...).

W piśmie procesowym z dnia 15 kwietnia 2015 r. pozwane wniosły o zawieszenie niniejszego postępowania z uwagi na fakt, że decyzja administracyjna Ministra Finansów z dnia 19 września 2002 r., na podstawie której Skarb Państwa został wpisany w księdze wieczystej nr (...) jako współwłaściciel nieruchomości, nie jest ostateczna. Do wniosku pozwane złożyły zaświadczenie Ministra Finansów z dnia 24 lutego 2015 r., znak (...)z dnia 24 lutego 2015 r., z którego wynika, że ww. decyzja Ministra Finansów z dnia 19 września 2002 r., znak: (...), stwierdzająca przejście na rzecz Skarbu Państwa prawa własności nieruchomości położnej w K. przy ul. (...) oraz udziału w wysokości ½ części w prawie własności przy ul. (...), pozostaje w obrocie prawnym, jednakże nie jest ostateczna. Minister Finansów wskazał w wymienionym zaświadczeniu, że od przedmiotowej decyzji złożono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy oraz wniosek o stwierdzenie nieważności.

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w Krakowie zawiesił postępowanie do czasu rozpoznania przez Ministra Finansów wniosku w przedmiocie ponownego rozpoznania sprawy oraz wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 19 września 2012 r., znak (...) (data wydania decyzji wpisana w sentencji zaskarżonego postanowienia omyłkowo, analiza akt wskazuje bowiem, iż chodzi o dzień 19 września 2002 roku).

W uzasadnieniu swojego orzeczenia wskazał, że w niniejszej sprawie rozstrzygnięcia wymaga przede wszystkim to, czy Skarb Państwa jest współwłaścicielem nieruchomości, której dotyczy żądanie pozwu. Zaznaczył, iż sąd w postępowaniu cywilnym obowiązany jest uwzględniać stan prawny wynikający z osnowy ostatecznej decyzji administracyjnej. W ocenie Sądu Okręgowego, decyzja Ministra Finansów z dnia 19 września 2002 r. nie jest decyzją ostateczną, co jego zdaniem wynika z zaświadczenia Ministra Finansów. Sąd Okręgowy podał dodatkowo, że rozstrzygnięcie w toku postępowania administracyjnego w przedmiocie ważności decyzji z dnia 19 września 2002 r., stanowiącej podstawę wpisu prawa własności Skarbu Państwa jest konieczne dla ustalenia, czy własność przedmiotowej nieruchomości przeszła na rzecz Skarbu Państwa, co z kolei pozwoli na ocenę charakteru praw przysługujących stronie powodowej w odniesieniu do tejże nieruchomości, a tym samym na ocenę zasadności powództwa. Sąd I instancji przyjął wobec tego, że w niniejszej sprawie wystąpiła sytuacja przewidziana w art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c., bowiem rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej, co stanowi przesłankę zawieszenia postępowania.

Zażalenie na przedmiotowe postanowienie złożyła strona powodowa, zaskarżając je w całości. Zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c., które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia – poprzez niewłaściwe przyjęcie, że rozstrzygnięcie niniejszej sprawy zależy od rozpoznania przez Ministra Finansów wniosku w przedmiocie ponownego rozpoznania sprawy oraz wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 19 września 2002 roku. W oparciu o tak sformułowany zarzut, strona powodowa wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia.

W uzasadnieniu zażalenia strona powodowa podała, że decyzja Ministra Finansów z dnia 19 września 2002 roku, znak (...)nadal pozostaje w obrocie prawnym, oraz że została ona ujawniona w księdze wieczystej. Podkreśliła, ze decyzja ta została wydana przez naczelny organ administracyjny w pierwszej instancji i w związku z tym jest decyzją ostateczną, ponieważ nie ma nad nim organu odwoławczego drugiej instancji. Strona powodowa powołała się przy tym na treść art. 16 § 1 k.p.a. oraz stanowisko orzecznictwa. Powołała się również na domniemanie zgodności wpisów w księgach wieczystych z rzeczywistym stanem prawnym, którego to domniemania w jej ocenie pozwane nie obaliły.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zażalenie doprowadziło do uchylenia zaskarżonego postanowienia, jednakże jedynie częściowo na skutek podniesionych w nim zarzutów.

Zgodnie z treścią art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c., sąd może zawiesić postępowanie, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej. Jest to przyczyna zawieszenia zaliczana w piśmiennictwie do tzw. przyczyn prejudycjalnych. Sprawa prejudycjalna to taka sprawa, która jest podstawą dla rozstrzygnięcia sprawy, w której ma być zawieszone postępowanie. Prejudycjalne znaczenie decyzji administracyjnej w sprawie cywilnej zachodzi wówczas, gdy jej treść stanowi konieczny element rozstrzygnięcia formalnego lub merytorycznego tej sprawy, a sąd powszechny nie może samodzielnie rozstrzygać kwestii należących do drogi postępowania administracyjnego, z uwagi na niedopuszczalność co do nich drogi sądowej w postępowaniu cywilnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2009 roku, sygn. akt VCSK 241/08, LEX nr 484688).

W niniejszej sprawie, jak już słusznie podkreślił tut. Sąd Apelacyjny w postanowieniu z dnia 3 czerwca 2013 roku, sygn. akt I ACz 913/13 (w odniesieniu do postępowania o zasiedzenie udziału Skarbu Państwa w nieruchomości, o której mowa w pozwie) zawieszenie postępowania byłoby niczym innym niż oczekiwaniem na potwierdzenie legitymacji przysługującej stronie powodowej. Toczące się przed Ministrem Finansów postępowanie w przedmiocie wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej decyzją z dnia 19 września 2002 roku ma bowiem za przedmiot stwierdzenie przejścia na rzecz Skarbu Państwa udziału w wysokości 1/2 w prawie własności budynków przy ul. (...). Nie dotyczy więc bezpośrednio przedmiotu sprawy, jego wynik wpłynąć zaś może na ocenę, czy strona powodowa ma prawo żądać rachunku z zarządu.

Podkreślenia więc wymaga, że legitymacja materialna, a więc posiadanie prawa podmiotowego lub interesu prawnego do wytoczenia powództwa, stanowi jego przesłankę materialną, a jej brak stoi na przeszkodzie udzieleniu ochrony prawnej. Brak legitymacji materialnej czynnej skutkować winien co do zasady oddaleniem powództwa – nie zaś zawieszeniem postępowania. Tymczasem Sąd Okręgowy ustalając, że decyzja Ministra Finansów z dnia 19 września 2002 roku jest nieostateczna – co winno skutkować przyjęciem, że Skarb Państwa nie stał się współwłaścicielem spornej nieruchomości – podjął decyzję o zawieszeniu postępowania. Decyzja taka jest błędna, gdyż w takim wypadku nie mamy do czynienia z istnieniem sprawy, której rozstrzygnięcie będzie prejudykatem dla rozstrzygnięcia w sprawie niniejszej, lecz z sytuacją braku legitymacji czynnej powoda. Nieostateczna decyzja administracyjna nie podlega bowiem wykonaniu (art. 130 § 1 i § 2 k.p.a.). Już z tego powodu uznać należy, że postanowienie o zawieszeniu postępowania jest błędne i należy je uchylić.

Niezależnie od tego stwierdzić należy, że w ocenie Sądu Apelacyjnego pozwanym nie udało się obalić domniemania zgodności wpisu w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, przewidzianego przez art. 3 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, na co słusznie wskazano w zażaleniu. Zaznaczyć bowiem trzeba, iż obalenia takiego domniemania nie można przyjąć na podstawie przedstawionego przez pozwane zaświadczenia Ministra Finansów z dnia 24 lutego 2015 roku. Zaświadczenie to po pierwsze samo w sobie jest sprzeczne – stanowi bowiem z jednej strony, że decyzja Ministra Finansów z dnia 19 września 2002 roku - która stała się podstawą wpisu Skarbu Państwa jako współwłaściciela nieruchomości, z zarządu którą według strony powodowej pozwane winny złożyć rachunek - pozostaje w obrocie prawnym, z drugiej zaś - że nie jest ostateczna. Co jednak ważniejsze, w ocenie Sądu Apelacyjnego nie można przyjąć za zasadne twierdzenia o nieostateczności wskazanej decyzji. Jakkolwiek bowiem kwestia ostateczności decyzji wydanych w pierwszej instancji przez ministra bądź samorządowe kolegium odwoławcze była sporna w doktrynie prawa postępowania administracyjnego, to jednak w orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że przed zmianą art. 16 § 1 k.p.a. wprowadzoną ustawą z dnia 3 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy kodeks postępowania administracyjnego i ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2011 r., nr 6, poz. 18), która weszła w życie w dniu 11 kwietnia 2011 roku, pojęcie decyzji ostatecznej obejmowało wszystkie te decyzje, od których nie służyło stronie odwołanie w administracyjnym toku instancji – a więc również te, od których strona mogła wnieść wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, przewidziany w art. 127 § 3 k.p.a. – gdyż do środka tego przepisy o odwołaniu stosuje się tylko odpowiednio. Jak zaznaczył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 listopada 2013 roku, sygn. akt IV CSK 133/13 (LEX nr 1413155), zmiana art. 16 § 1 k.p.a., o której mowa, miała charakter merytoryczny, a nie jedynie redakcyjny. Dlatego też jedynie po dacie wprowadzenia przedmiotowej zmiany decyzje wydane w pierwszej instancji przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze można uważać na nieostateczne. Z poglądem tym Sąd Apelacyjny się zgadza. Zmiana przepisu art. 16 § 1 k.p.a. wywiera skutek od chwili wejścia w życie ustawy nowelizującej, tj. od dnia 16 kwietnia 2011 roku, mając zastosowanie do decyzji wydanych po tym dniu (por. także wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 11 lipca 2013 roku, sygn. akt I ACa 55/13, LEX nr 1363402). Nie ma zatem podstaw ku wnioskowi, że decyzja Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 września 2002 roku – wydana w poprzednim stanie prawnym – nie jest ostateczna. Tym samym, przynajmniej do chwili, gdy domniemanie z art. 3 ust. 1 zostanie obalone w inny sposób, uznać należy, że Skarb Państwa jest współwłaścicielem nieruchomości, o której mowa w pozwie, tym samym przysługuje mu legitymacja materialna czynna w niniejszym procesie.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak na wstępie, na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.