Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 listopada 2015 r.

Sąd Rejonowy w Jaśle I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR Grzegorz Wanat

Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Wojtunik

po rozpoznaniu w dniu 20 października 2015 w Jaśle

przy udziale

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. sp. k. z siedzibą we W.

przeciwko T. T., G. N., A. W., J. W.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanych T. T., G. N., A. W. i J. W. solidarnie na rzecz powoda (...) sp. z o.o. sp. k. z siedzibą we W. kwotę 8.741,74 zł (osiem tysięcy siedemset czterdzieści jeden złotych 74/100) z umownymi odsetkami w wysokości wynoszącej czterokrotność stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego w stosunku rocznym od dnia 20 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty,

II.  zastrzega pozwanym T. T., G. N., A. W. i J. W. prawo do powoływania się w toku egzekucji zasądzonego od nich świadczenia pieniężnego na ograniczenie odpowiedzialności do wysokości wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku nabytego po E. T.,

III.  zasądza od pozwanego T. T. na rzecz powoda kwotę 1.604 zł (jeden tysiąc sześćset cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 1.217 zł (jeden tysiąc dwieście siedemnaście złotych) tytułem zastępstwa procesowego,

nie obciąża pozwanych G. N., A. W. i J. W. obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz powoda.

Sygn. akt I C 224/15

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Rejonowego w Jaśle z 03.11.2015 r.

W pozwie z 20.04.2015 r. powód (...) Sp. z o.o. sp. k.
z siedzibą we W. wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych T. T. oraz małoletnich G. N., A. W. i J. W. kwoty 8.741,74 zł wraz z odsetkami umownymi wynoszącymi czterokrotność stopy procentowej kredytu lombardowego NBP, liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, a nadto o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów poniesionych na etapie przedsądowym w związku z ustaleniem kręgu spadkobierców po zmarłym E. T..

Uzasadniając żądanie, powód wskazał, że jest nabywcą wierzytelności, wynikającej z umowy pożyczki z 13.01.2010 r. zawartej przez E. T. ze (...) im. (...) w G.. W dniu 21.04.2012 r. pożyczkobiorca E. T. zmarł, nie regulując należności wynikających z umowy pożyczki. Zgodnie z postanowieniami Regulaminu Udzielania Kredytów
i P. (...) im. (...), roszczenie o zwrot pożyczki staje się wymagalne z dniem ustania członkostwa pożyczkobiorcy, a takie ma miejsce
z chwilą jego śmierci. Postępowanie spadkowe po zmarłym pożyczkobiorcy nie zostało przeprowadzone, natomiast żona E. T., J. T. oraz córka A. N. złożyły oświadczenia o odrzuceniu spadku po E. T.. W tej sytuacji w dalszej kolejności do spadku z mocy ustawy powołani są pozwani – wnuki spadkodawcy (pożyczkobiorcy): G. N., A. W., J. W. oraz syn spadkodawcy T. T.. Powód wezwał spadkobierców dłużnika do zapłaty całej należności z tytułu zawartej umowy pożyczki, nie zaspokoili oni jednak jego żądania.

W odpowiedzi na pozew, pozwani wnosili o oddalenie powództwa
w całości oraz zasądzenie od powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych. W pierwszym rzędzie pozwani zarzucili brak po ich stronie legitymacji biernej do występowania w sprawie,
a to z uwagi na fakt, że postępowanie spadkowe po zmarłym E. T. nie zostało przeprowadzone, a tym samym nie jest znany krąg osób dziedziczących po nim. Niezależnie od tego, podnieśli, iż małoletni G. N., A. W. i J. W., jako osoby niemające pełnej zdolności do czynności prawnych mogły nabyć spadek jedynie
z dobrodziejstwem inwentarza, zgodnie z art. 1015 § 2 k.c. W przypadku ustalenia, że pozwany T. T. jest spadkobiercą po zmarłym E. T., zgodnie z treścią art. 1016 k.c. również i on nabywałby spadek
z dobrodziejstwem inwentarza. Pozwani podnieśli również zarzut przedawnienia, wskazując, że pozew został wniesiony po upływie 3 lat od chwili wymagalności roszczenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 13.01.2010 r. E. T., będąc członkiem Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. w G., zawarł z nią umowę pożyczki konsumenckiej na cele mieszkaniowe o nr (...)
w kwocie 10.000 zł na okres od 13.01.2010 r. do 10.01.2015 r. Strony umowy określiły oprocentowanie kwoty pożyczki wg zmiennej stopy procentowej, ustalonej przez Zarząd (...), wynoszącej w dniu zawarcia umowy 17,5 %
w skali roku. Pożyczkobiorca E. T. zobowiązał się do spłaty pożyczki wraz z należnymi odsetkami do dnia 10.01.2015 r. wg planu spłat, stanowiącego załącznik nr 2 do zawartej umowy. Zgodnie z odesłaniem zawartym w pkt 1 umowy, do pożyczki znajdują zastosowanie warunki zawarte w Regulaminie Udzielania Kredytów i P. (...) im. (...). Zapis § 15 pkt. 4 Statutu (...) przewiduje ustanie członkostwa wskutek śmierci członka, z czym § 29 Regulaminu Udzielania Kredytów i P. (...) wiąże wymagalność roszczenia o zwrot pożyczki. Z kolei § 24 Regulaminu przewiduje naliczanie odsetek karnych od należności przeterminowanych (dowód: powołane dokumenty – k. 82 - 91).

Prowizję z tytułu udzielenia pożyczki strony przewidziały w wysokości 4,8 % kwoty pożyczki, tj. w kwocie 480 zł. Jednocześnie z zawarciem umowy, pożyczkobiorca złożył dyspozycję wypłaty środków z pożyczki, a (...) określił harmonogram spłat pożyczki (dowód: umowa pożyczki konsumenckiej na cele mieszkaniowe nr (...) z 13.01.2010 r. – k. 12 - 13, Regulamin Udzielania Kredytów i P. (...) im. (...) – k. 82 - 83, statut (...) im. (...) – k. 84 - 90, deklaracja członkowska nr (...) – k. 91, raport spłaty na dzień 20.04.2015 – k. 56 - 57, plan spłat pożyczki nr 4 – k. 92 -93, dyspozycja wypłaty środków z dnia 13.01.2010 r. – k. 94, 95).

Początkowo raty pożyczy były regulowane przez zobowiązanego, jednak w dniu 21.04.2012 r. pożyczkobiorca E. T. zmarł, co zgodnie z § 15 Statutu spowodowało wygaśnięcie jego członkostwa w (...).

Spadek po nim, na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabyli: syn T. T. w 3/6 części, wnuczka G. N. – w 1/6 części, wnuczka A. W. – w 1/6 części oraz wnuk J. W. – w 1/6 części (dowód: odpis skrócony aktu zgonu USC w J. Nr (...) –
k. 20, kserokopia wypisu z aktu notarialnego oświadczenia o odrzuceniu spadku, sporządzonego przez notariusza E. K. z Kancelarii Notarialnej w J. – Rep. A 4712/2012 z 09.07.2012 r. – k. 54 - 55, prawomocne postanowienie Sądu Rejonowego w Jaśle z 27.08.2015 r. w sprawie I Ns 480/15 – akta
w załączeniu).

Na podstawie umowy przelewu wierzytelności z 23.12.2013 r. zawartej przez (...) im. (...) w (...) Sp. z o.o. sp. k.
z siedzibą we W., powód nabył szereg wierzytelności pieniężnych,
a w tym wierzytelność przysługującą zbywcy ( (...)) wobec E. T.
z tytułu zawartej umowy pożyczki nr (...) z 13.01.2010 r. (dowód: wyciąg z umowy przelewu wierzytelności pomiędzy (...) im. (...)
w G. a (...) Sp. z o.o. sp. k. z siedzibą we W.
z 23.12.2013 r. wraz z wyciągiem załącznika – wykaz wierzytelności – k. 17 -19).

W dniach 14.07.2014 r. i 01.12.2014 r. powód skierował do pozwanych pisemne wezwanie do zapłaty należności wynikającej z zawartej przez E. T. umowy, wskazując, że na dzień 01.12.2014 r. wynosi ona 8.572,53 zł (dowód: przedsądowe wezwanie do zapłaty z 14.07.2014 r. i z 01.12.2014 r. wraz z dowodami doręczenia – k. 21 - 28).

Powyższy stan faktyczny był między stronami w zasadzie bezsporny,
a spór miał charakter sporu co do prawa. Pozwani kwestionowali bowiem swoje następstwo prawne po zmarłym E. T., zarzucając przeszkodę
w postaci braku sądowego stwierdzenia nabycia spadku.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługuje na uwzględnienie. Obowiązek E. T. zwrotu pożyczki wynika z art. 720 k.c., zaś pozwani T. T. oraz małoletni G. N., A. W. i J. W. weszli w jego ogół praw i obowiązków jako spadkobiercy ustawowi. Zgodnie bowiem z art. 922 k.c. prawa i obowiązki zmarłego przechodzą z chwilą jego śmieci na spadkobierców. Następstwo prawne ma postać sukcesji uniwersalnej, stąd zasadą jest (z zastrzeżeniem ustawowych wyjątków) przejęcie przez spadkobierców wszelkich praw i obowiązków majątkowych zmarłego w takim zakresie, w jakim obciążałyby one spadkodawcę, gdyby żył. Taki wypadek następstwa prawnego ma miejsce również w przypadku umowy pożyczki – z tą konsekwencją, że dłużnikami są w miejsce zmarłego pożyczkobiorcy jego spadkobiercy.

Wobec niekwestionowanego stwierdzenia, że powód (...) Sp. z o.o. sp. k. z siedzibą we W. nabył skutecznie, przysługującą wobec dłużnika E. T., wierzytelność z tytułu umowy pożyczki o nr (...) z 13.01.2010 r., roszczenia z niej wynikające podlegały uwzględnieniu na rzecz powoda (art. 509 k.c.).

W tym zakresie Sąd Rejonowy zważył, iż o zakresie obowiązków spadkobierców, a w szczególności o wysokości należnego powodowi świadczenia, decydował, zgodnie z art. 922 § 1 k.c. stan istniejący w chwili otwarcia spadku tj. stan na dzień 21.04.2012 r. W związku z faktem, że pozwani nie kwestionowali dochodzonej należności co do jej wysokości i sposobu wyliczenia, a treść przedłożonych dokumentów prywatnych nie nasuwała wątpliwości, Sąd przyjął kwotę wymagalnego zadłużenia, zgodnie z kalkulacją przedstawioną przez powoda (por. rozliczenie wysokości zadłużenia – k. 96 - 97) w wysokości 8.741,74 zł, a w tym kwotę 5.946,49 zł jako kwotę niespłaconego kapitału oraz 2.795,25 zł jako odsetki.

Żądanie zasądzenia odsetek od przeterminowanego zadłużenia znajdowało uzasadnienie w treści postanowień umownych (por. pkt 4 umowy) przewidujących oprocentowanie w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP (wysokość umownych odsetek od należności przeterminowanych, zgodnie z uchwałą zarządu (...) z 25.03.2009 r. – k. 15 -16).

Konkludując powyższe, stwierdzić należy, że powód, dochodząc zwrotu pożyczki, wykazał fakt jej zawarcia oraz skutecznego nabycia wierzytelności
z niej wynikającej, a jednocześnie pozwani nie wykazali okoliczności niweczących żądanie powoda. W szczególności niezasadny okazał się podnoszony zarzut przedawnienia roszczenia. Zgodnie bowiem z treścią przedmiotowego stosunku zobowiązaniowego, wymagalność roszczenia nastąpiła z dniem 21.04.2012 r. Zważając, że termin przedawnienia dla tego rodzaju roszczeń wynosi 3 lata (zgodnie z art. 118 k.c.), powództwo wniesione w dniu 20.04.2015 r. należało uznać, za wniesione przed upływem tego terminu.

Z uwagi na fakt, że nabycie przez pozwanych spadku po E. T. nastąpiło z dobrodziejstwem inwentarza, zastosowanie w sprawie znajdował przepis art. 1031 § 2 k.c. stanowiący, iż w razie przyjęcia spadku
z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Z kolei, jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność tylko z określonych przedmiotów majątkowych lub do wysokości wartości tych przedmiotów, to stosownie do treści art. 319 k.p.c., Sąd może uwzględnić powództwo, zastrzegając jednocześnie pozwanemu prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie jego odpowiedzialności.

Na tej podstawie Sąd uprawniony był zamieścić w sentencji wyroku wzmiankę o ograniczeniu zakresu odpowiedzialności materialnej pozwanych do wysokości wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku nabytego po E. T.. Podzielając pogląd, wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z 09.09.1976 r. IV PR 135/76, Sąd Rejonowy miał na względzie, że ustalanie kwestii istnienia spadku (majątku) po spadkodawcy nie leży
w kognicji sądu rozpoznającego niniejszą sprawę, a co za tym idzie ewentualny brak spadku po E. T. nie stanowiłby podstawy do oddalenia powództwa o zaspokojenie przypadającej na rzecz powoda wierzytelności.

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 720 k.c. w zw. z art. 509 k.c. i 922 w zw. z art. 1031 § 2 k.c. oraz 319 k.p.c. orzeczono jak w pkt. I i II wyroku.

O kosztach postępowania w pkt. III orzeczono w myśl zasady, zawartej
w art. 98 § 1 i 3 w zw. z § 6 pkt. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2002r., Nr 163, poz. 1348). Na kwotę 1.604 zł, oprócz należnych powodowi kosztów zastępstwa procesowego (1.217 zł), składają się: opłata sądowa od pozwu 300 zł oraz wydatki poniesione w postępowaniu administracyjnym, w związku z koniecznością ustalenia kręgu osób zobowiązanych (opłata za udostępnienie danych – 31 zł, opłata za odpis z akt stanu cywilnego – k. 22 zł, oraz opłata od pełnomocnictwa – 17 zł + 17 zł). Wydatki te, jako niezbędne do celowego dochodzenia roszczenia podlegały zasądzeniu od pozwanego T. T., jako strony przegrywającej proces.

Na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd odstąpił od obciążania kosztami procesu pozwanych małoletnich: G. N., A. W. i J. W. uznając, że zachodzi wypadek „szczególnie uzasadniony”
w rozumieniu przepisu. Zdaniem Sądu, małoletnim pozwanym nie można postawić zarzutu, że nie spełniając żądania zwrotu pożyczki przed wytoczeniem powództwa dali powód do wytoczenia sprawy i powinni z tego powodu zwrócić koszty procesu. Okoliczności sprawy wskazują, że pozwani to osoby małoletnie, nie dysponujące żadnym majątkiem, które niezależnie od swojej woli odziedziczyły dług spadkowy po krewnym, a przy tym żadnych aktywów
w spadku. W tej sytuacji obciążenie małoletnich kosztami procesu prowadziłoby zdaniem Sądu do dysproporcji pomiędzy głównym rozstrzygnięciem procesu, a jego kosztami. Takie rozstrzygnięcie byłoby niesłuszne, tym bardziej, że małoletni pozwani w toku postępowania ograniczali się do czynności procesowych koniecznych, nie ukierunkowanych na niecelowe zwiększenie kosztów procesu.