Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny

w składzie następującym :

Przewodniczący SSO Dominika Romanowska

Protokolant Ewa Krajewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 czerwca 2015 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa D. W.

przeciwko K. N. (1)

o uznanie za niegodną dziedziczenia

I.  oddala powództwo;

II.  nie obciąża powódki obowiązkiem zwrotu pozwanej kosztów procesu

UZASADNIENIE

Powódka D. W. pozwem z dnia 23 maja 2014r. domagała się uznania pozwanej K. N. (1) za niegodną dziedziczenia po zmarłej K. K. – matce powódki, a babce pozwanej.

W uzasadnieniu powódka wskazała, że pozwana dopuściła się przeciwko spadkodawczyni ciężkiego, umyślnego przestępstwa, polegającego na uporczywym znęcaniu się psychicznym oraz fizycznym, a także kierowaniu pod jej adresem oszczerstw, wulgaryzmów oraz ograniczaniu wolności osobistej w tym utrudnianiu korzystania z lokalu mieszkalnego. Ponadto powódka podniosła, iż pozwana dopuściła się czynów sprzecznych z przyjętymi normami społecznymi poprzez ograniczenie swojej babci kontaktów z rodziną – grożąc przy tym utratą zdrowia, gdy ta próbowała uzyskać pomoc u rodziny lub innych organów, o czym świadczą liczne interwencje funkcjonariuszy policji. Pozwana nie partycypowała w kosztach utrzymania lokalu przy ul. (...), a także nie poczuwała się do obowiązku pomocy swojej babce, pomimo jej podeszłego wieku. Powódka wskazała również, że spadkodawczyni nie wybaczyła pozwanej swojego postępowania, czego przejawem było to, iż, będąc na łożu śmierci, zażądała ona, aby wnuczka nie przychodziła na jej pogrzeb.

Pozwana K. N. (1) w odpowiedzi na pozew z dnia 06 maja 2015r. wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwana powołała przepis art. 929 k.c. Przyznała, iż spadkodawczyni sporządziła przed śmiercią testament w formie aktu notarialnego, w którym jednakże nie wydziedziczyła pozwanej. Zarzuciła, iż wydarzenia, na które powołuje się powódka miały miejsce na długo przed śmiercią spadkodawczynią a biorąc pod uwagę fakt, że bieg terminu na wystąpienie z powództwem o uznanie za niegodnego dziedziczenia rozpoczął swój bieg w chwili otwarcia spadku, to terminy określone w art. 929 k.c., mające charakter terminów zawitych, zostały przekroczone. Z ostrożności procesowej pozwana wskazała, że nie wystąpiły przesłanki do uznania K. N. (1) za niegodną dziedziczenia. Pozwana od urodzenia mieszkała w lokalu przy ul. (...) wspólnie z bratem, rodzicami oraz babcią K. N. (2). Rodzice pozwanej zapewniali K. N. (2) opiekę oraz ponosili koszty utrzymania mieszkania. Relacje panujące pomiędzy K. N. (2) a rodzicami pozwanej były różnorodne, okresowo nienajlepsze a stopniowo sytuacja rodzinna pozwanej ulegała pogorszeniu, często zdarzały się awantury, które kończyły się interwencją Policji. Jako inicjatorkę konfliktu pozwana wskazała spadkodawczynię K. N. (2) oraz samą powódkę D. W.. Po śmierci ojca pozwanej, K. N. (2) poleciła pozwanej, a także jej bratu i matce, aby wyprowadzili się z mieszkania przy ul. (...)., gdy tylko pozwana wraz z rodziną wyprowadziła się z lokalu, K. N. (2) podjęła starania o wymeldowanie z urzędu pozwanej oraz jej brata. Zdaniem pozwanej nie wystąpiły okoliczności do uznania jej za niegodną dziedziczenia a przeciwnie – w miarę możliwości okazjonalnie pozwana kontaktowała się ze spadkodawczynią. Pozwana zaprzeczyła, aby w jakikolwiek sposób znęcała się nad spadkobierczynią przyznając jednocześnie, iż relacje rodzinne nie były łatwe, lecz było to problem złożony oraz akcentując rolę powódki w konflikcie rodzinnym.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny , istotny dla rozstrzygnięcia :

W dniu 19 września 2008r. w Kancelarii Notarialnej B. R. spadkodawczyni K. K. sporządziła testament notarialny w którym spadku w całości powołała swoją córkę D. W..

d owód: akt notarialny znajdujący się w aktach sprawy o sygn. XI Ns 913/12

Postanowieniem z dnia 4 czerwca 2013r. w sprawie XI Ns913/12 Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej stwierdził, że spadek po zmarłej w dniu (...). K. K., na podstawie testamentu notarialnego z dnia 19 września 2008r. nabyła w całości córka spadkodawczyni D. W..

d ow ód: postanowienie z dnia 4 czerwca 2013r. znajdujące się aktach sprawy o sygn. XI Ns 313/12 k. 39

Pozwana jest wnuczką spadkodawczyni K. K., bratanicą powódki. Jej ojciec R. N. oraz brat P. N. zmarli przed otwarciem spadku po K. K..

o koliczności bezsporne

W dniu 29 grudnia 2005 r. zostało umorzone śledztwo w sprawie znęcania się fizycznego i psychicznego przez P. N. nad K. N. (2). W dniu 13 kwietnia 2007 r. do Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Fabrycznej zostało złożone doniesienie o popełnieniu przestępstwa kierowania gróźb karalnych i znęcania się przez P. N. i K. N. (1) nad K. N. (2).

dowód: postanowienie o umorzeniu śledztwa z 29.12.2005 r. -k .47-48 , doniesienie do prokuratury – k. 6

Decyzją z 10 września 2007 r. Urząd Miejski W. na wniosek K. N. (2) wymeldował K. N. (1) z lokalu mieszkalnego nr (...) położonego we W. przy ul. (...).

dowód: decyzja nr (...) (...) (...)– k. 7-8 oraz wniosek o wymeldowanie – k. 9

Powódka D. W. miała wiedzę o relacjach pomiędzy spadkodawczynią K. N. (2) a pozwana K. N. (1) oraz o zdarzeniach, na których opiera żądanie pozwu, przed śmiercią K. N. (2).

dowód: informacyjne przesłuchanie powódki e-protokół k. 97

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo podlegało oddaleniu.

Podstawę żądania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia stanowi przepis art. 928 §1 k.c. który stanowi, że spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:

1) dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;

2) podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;

3) umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

Zgodnie natomiast z treścią art. 929 k.c. uznania spadkobiercy za niegodnego może żądać każdy, kto ma w tym interes. Z żądaniem takim może wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku.

Interes prawny w wytoczeniu powództwa był oczywisty – powódka jest bowiem spadkobiercą testamentowym a pozwana wytoczyła przeciwko niej przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu sprawę o zapłatę kwoty 80.000 zł z tytułu zachowku po K. N. (2) (sygn. akt I C 197/14). W doktrynie przyjmuje się, iż uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia może żądać przede wszystkim osoba, której przypadł w całości lub części spadek przysługujący spadkobiercy objętemu żądaniem pozwu o uznanie za niegodnego dziedziczenia.

Powód wskazywała, że pozwana dopuściła się przeciwko spadkodawczyni ciężkiego, umyślnego przestępstwa, polegającego na uporczywym znęcaniu się psychicznym oraz fizycznym, a także kierowaniu pod jej adresem oszczerstw, wulgaryzmów oraz ograniczaniu wolności osobistej w tym utrudnianiu z korzystania lokalu mieszkalnego. Ponadto powódka podniosła, iż pozwana dopuściła się czynów sprzecznych z przyjętymi normami społecznymi poprzez ograniczenie swojej babce kontaktów z rodziną – grożąc przy tym utratą zdrowia, gdy ta próbowała uzyskać pomoc u rodziny lub innych organów, o czym świadczą liczne interwencje funkcjonariuszy policji. Pozwana nie partycypowała w kosztach utrzymania lokalu przy ul. (...), a także nie poczuwała się do obowiązku pomocy swojej babce, pomimo jej podeszłego wieku. Powódka wskazała również, że spadkodawczyni nie wybaczyła pozwanej swojego postępowania, czego przejawem było to, iż, będąc na łożu śmierci, zażądała ona, aby wnuczka nie przychodziła na jej pogrzeb. Wszystkie zdarzenia i okoliczności, na które powoływała się powódka miały miejsce w latach 2006 – 2008 i powódka wiedziała o nich przed śmiercią K. N. (2).

Przepis art.929 k.c. wprowadza ścisłe ograniczenia czasowe możności wystąpienia z żądaniem uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia stanowiąc, że osoba mająca w tym interes prawny, może wystąpić z takim roszczeniem tylko w ciągu roku od dnia dowiedzenia się o przyczynie niegodności i to nie później niż w ciągu trzech lat od otwarcia spadku. Terminy wynikające z cytowanego przepisu mają charakter terminów zawitych prawa materialnego, do których nie mają zastosowania regulacje dotyczące zawieszenia biegu terminu, jego przerwania czy przedawnienia roszczeń (por. wyr. SN z dnia 30 stycznia 1998 r., I CKN 448/97, Lex nr 56817; inaczej M. Pazdan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. II, s. 1033-1034). Sąd w pełni akceptuje pogląd, zgodnie z którym z uwagi na umieszczenie w nauce prawa terminów z art. 929 k.c.w grupie terminów służących do ukształtowania prawa nie jest dopuszczalne nieuwzględnienie upływu tych terminów poprzez wykorzystanie art. 5 k.c. (wyr. SA w Katowicach z dnia 1 sierpnia 2007 r., V ACa 269/07, Biul. SAKa 2008, nr 1, s. 24).

Termin roczny liczony jest od dnia, w którym zainteresowany dowiedział się o przyczynie niegodność a trzyletni termin liczony od otwarcia spadku i jest niezależny od wiedzy o istnieniu okoliczności umożliwiającej orzeczenie o uznaniu za niegodnego dziedziczenia. Niewątpliwie w sytuacji, gdy zainteresowany dowiedział się o przyczynie niegodności jeszcze za życia spadkodawcy (jak ma to miejsce w niniejszej sprawie) roczny termin rozpoczyna bieg od dnia otwarcia spadku. Podobne stanowisko zaprezentował Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 22.10.1996 r. II CKN 5/96. Abstrahując zatem od tego, czy twierdzenia powódki odnośnie relacji pomiędzy pozwaną a spadkodawczynią są prawdziwe, skoro pozew został wniesiony dopiero 23 maja 2015r. a otwarcie spadku nastąpiło z dniem 09 września 2012 r. to powództwo podlega oddaleniu jako że zostało wniesione po upływie zawitego terminu wynikającego z przepisu art. 929 k.c., albowiem roszczenie wygasło na skutek upływu terminy zawitego.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w punkcie I sentencji wyroku. Z uwagi na zakres żądania i jego podstawę faktyczną podlegały oddaleniu wnioski dowodowe o przesłuchanie świadków na okoliczność relacji pomiędzy spadkodawczynią a pozwaną oraz z dokumentów dołączonych do pisma powódki z 16.06.2015 r., jako że okoliczności które miałyby zostać wykazane tymi dowodami wobec oddalenia powództwa a limine nie były istotne dla rozstrzygnięcia w rozumieniu przepisu art. 227 k.p.c.

Orzeczenie o kosztach zawarte w pkt. II sentencji wyroku oparto na zasadzie przepisu art. 102 k.p.c. który stanowi, iż w przypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. U podstaw odstąpienia od obciążania powódki kosztami procesu legła przede wszystkim jej sytuacja osobista i majątkowa, uzasadniająca zwolnienie jej od kosztów sądowych w niniejszej sprawie. Dodatkowo sąd wziął pod uwagę okoliczność wygaśnięcia terminu dochodzenia roszczenia o uznanie za niegodnego dziedziczenia oraz przekonanie powódki, występującej bez pomocy profesjonalnego pełnomocnika, o możliwości dochodzenia swoich roszczeń.