Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 października 2015 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Dorota Twardowska

Sędziowie: SO Aleksandra Ratkowska

SO Arkadiusz Kuta (spr.)

Protokolant: st. sekr. sąd. Danuta Gołębiewska

po rozpoznaniu w dniu 21 października 2015 r. w Elblągu

na rozprawie

sprawy z powództwa M. S.

przeciwko S. S.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Elblągu

z dnia 27 maja 2015 r. sygn. akt I C 243/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok:

a/ w punkcie II (drugim) i zasądza od pozwanego S. S. na rzecz powódki M. S. dodatkowo kwotę 54.362,26 zł (pięćdziesiąt cztery tysiące trzysta sześćdziesiąt dwa złote dwadzieścia sześć groszy) z odsetkami ustawowymi od dnia 25 lutego 2015 r. do dnia zapłaty i oddala powództwo o odsetki ustawowe za okres od dnia 26 stycznia 2015 r. do dnia 24 lutego 2015 r.;

b/ w punkcie III (trzecim) i nakazuje ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Elblągu kwotę 3.225 zł (trzy tysiące dwieście dwadzieścia pięć złotych) w miejsce kwoty 507 zł;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Elblągu kwotę 2.719 zł (dwa tysiące siedemset dziewiętnaście złotych) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych w drugiej instancji.

I Ca 356/15

UZASADNIENIE

M. S. domagała się zasądzenia od S. S. kwoty 64.500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty .

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa .

Sąd Rejonowy w Elblągu zasądził od S. S. na rzecz M. S. kwotę 10.137,74 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty ( pkt I ) , oddalił powództwo w pozostałej części ( pkt II ) oraz nakazał ściągnąć od pozwanego kwotę 507 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych ( pkt III ) .

Ustalił Sąd Rejonowy , że w dniu 18 listopada 2008 roku (...) Bank Spółka Akcyjna we W. i małżonkowie S. S. i M. S. zawarli umowę kredytu konsolidacyjnego numer (...) w kwocie 45.646,24 CHF . Zgodnie z § 6 pkt 1 umowy S. S. i M. S. zobowiązali się do spłaty zadłużenia wobec Banku w 300 równych miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych płatnych do dnia 10-go każdego miesiąca . Z uwagi na niewywiązywanie się przez kredytobiorców z warunków umowy kredytu została ona wypowiedziana . Na wniosek (...) Bank (...) Spółka Akcyjna (dawniej (...) Bank Spółka Akcyjna) , wszczęto przeciwko M. S. i S. S. postępowanie egzekucyjne . Z pisma Komornika Sądowego z dnia 17 grudnia 2014 roku wynika , że zaległość z tytułu zaciągniętego przez strony kredytu na dzień 17 grudnia 2014 roku wyniosła 30.826,79 zł tytułem należności głównej oraz 6.392,36 zł odsetek .

Środki z kredytu przeznaczono na remont mieszkania położonego w E. przy ul. (...) , będącego własnością M. S. .

Małżeństwo M. i S. S. zostało rozwiązane przez rozwód pod koniec 2012 roku . Nie przeprowadzono postępowania o podział majątku wspólnego małżonków . W czasie małżeństwa kredyt był spłacany z konta S. S. , od momentu rozwodu raty z tytułu zaciągniętego przez strony kredytu spłacała wyłącznie M. S. . Powódka dokonała wpłat w łącznej kwocie 20.275,49 zł , na którą składały się wpłaty dokonane przez powódkę w okresie od 27 grudnia 2012 roku do 17 października 2013 roku w wysokości 3.300 zł przed zajęciem przez Komornika Sądowego wynagrodzenia za pracę , kwota 8.975,49 zł potrącona przez Komornika z wynagrodzenia powódki w okresie od października 2013 roku do lutego 2015 roku oraz kwota 8.000 zł uiszczona w dniu 5 września 2014 roku przez M. S. na rachunek (...) Bank (...) Spółkę Akcyjną.

W dniu 24 października 2014 roku powódka sprzedała mieszkanie położone w E. przy ul. (...) . Zgodnie z § 4 aktu notarialnego cena sprzedaży w kwocie 129.000 zł została zapłacona przez wpłatę 127.000 zł na konto (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą we W. .

W dniu 24 października 2014 roku nabywca nieruchomości A. H. dokonał wpłaty na wskazany w akcie notarialnym rachunek bankowy (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej kwoty 119.000 zł .

Sąd Rejonowy podkreślił niesporne okoliczności zaciągnięcia przez strony w czasie trwania związku małżeńskiego umowy kredytu w kwocie 45.646,24 CHF i ich solidarnej odpowiedzialności za spłatę kredytu . Spór między stronami dotyczyć miał obowiązku zwrotu przez pozwanego połowy kwoty spłaconego przez powódkę kredytu z uwagi na zarzut , że środki z kredytu w całości przeznaczono na remont mieszkania stanowiącego własność powódki . Rzecz dotyczyła zatem rozstrzygnięcia w przedmiocie roszczenia regresowego pomiędzy stronami - dłużnikami solidarnymi z art. 376 k.c. zarówno co do zasady , jak i co do wysokości . Według tego przepisu jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie , treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym , czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników . Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego , dłużnik , który świadczenie spełnił , może żądać zwrotu w częściach równych . Roszczenie regresowe jest związane ze stosunkiem wewnętrznym łączącym dłużników . Źródłem stosunku wewnętrznego może być umowa lub przepis ustawy . Roszczenie regresowe powstaje z chwilą spełnienia świadczenia na rzecz wierzyciela . Jeżeli przedmiotem świadczenia na rzecz wierzyciela jest suma pieniężna , również roszczenie regresowe przyjmuje postać świadczenia pieniężnego , a podstawą ustalenia wysokości regresu jest suma pieniężna zapłacona wierzycielowi .

Sąd Rejonowy przyjął , że powództwo było usprawiedliwione co do zasady . Dla sprawy nie miało znaczenia na co kredyt został zaciągnięty . Jeżeli majątek osobisty powódki został w jakikolwiek sposób wzbogacony z majątku wspólnego małżeńskiego to pozwany może dochodzić roszczeń z tym związanych w odrębnym postępowaniu .

Wskazano dalej , że w razie istnienia sporu między stronami stosunku cywilnoprawnego obowiązek udowodnienia faktów mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy spoczywa na osobie , która z tego faktu wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.) . Strony są zobowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów , z których wywodzą skutki prawne (art. 232 k.p.c.) . Stosownie do zasady wyrażonej w art. 3 k.p.c., a rozwiniętej m.in. w art. 232 zd. 1 k.p.c., dowody są obowiązane przedstawiać strony , a rozkład ciężaru dowodu wynikający także z art. 6 k.c. powoduje to , że strona powinna liczyć się z koniecznością przedstawienia takich dowodów , gdyż w przeciwnym razie jej powództwo może być oddalone . Zatem ten , kto powołując się na przysługujące mu prawo , żąda czegoś od innej osoby , obowiązany jest udowodnić fakty uzasadniające to żądanie , ten zaś kto odmawia uczynienia zadość żądaniu , obowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to , że uprawnienie żądającemu nie przysługuje .

Powódka domagała się zasądzenia od pozwanego kwoty 64.500 zł tytułem połowy spłaconego przez nią zobowiązania kredytowego zaciągniętego przez strony w 2008 roku , w związku z tym to na powódce spoczywał obowiązek przedstawienia dowodów na poparcie tych twierdzeń .

M. S. pomimo pouczenia przez Sąd o treści art. 6 k.c. i o możliwości skorzystania z fachowej pomocy prawnej , nie skorzystała z możliwości ustanowienia fachowego pełnomocnika . Przedstawiła kopie dokumentów , z których wynikało , iż po orzeczeniu rozwodu dokonała wpłat na rzecz banku w łącznej kwocie 20.275,49 zł . Powództwo należało więc uwzględnić do kwoty 10.137,74 zł (1/2 z 20.275,49 zł) , natomiast w pozostałym zakresie – oddalić . M. S. nie przedstawiła dowodu , z którego wynikałoby , iż będąc dłużnikiem solidarnym dokonała na rzecz banku wpłaty kwoty 127.000 zł . Złożyła umowę sprzedaży mieszkania stanowiącego jej własność , z której wynika , iż kwota uzyskana ze sprzedaży mieszkania przeznaczona zostanie przez powódkę na spłatę zaległości wobec banku , jednakże z potwierdzenia przelewu kwoty 119.000 zł wynika , że spłata ta została dokonana przez osobę trzecią - nabywcę nieruchomości A. H. , nie zaś przez powódkę.

Wysokość odsetek wynika z art. 481 k.c. i Sąd zasądził je zgodnie z żądaniem powódki od dnia wniesienia pozwu , tj. od dnia 26 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty .

O kosztach orzeczono na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 1025 ze zm.) w zw. z art. 98 k.p.c., tj. przy zastosowaniu zasady odpowiedzialności za wynik procesu . Z uwagi na fakt , że pozwany przegrał sprawę w 15,72 % , zaś powódka była zwolniona w całości od kosztów sądowych Sąd nakazał ściągnięcie od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Elblągu kwoty 507 zł tytułem zwrotu nieopłaconych kosztów sądowych .

Apelację od tego wyroku złożyła M. S. domagając się jego zmiany i zasądzenia od S. S. kwoty 64.500 zł , co rozumieć należy jako żądanie zmiany wyroku Sądu Rejonowego w Elblągu z dnia 27 maja 2015 roku w części oddalającej powództwo ( pkt II ) i zasądzenie od S. S. nadto kwoty 54.362,26 zł z odsetkami .

Argumentowała , że za zaciągnięty kredyt strony odpowiadają solidarnie . Tymczasem pozwany od czasy rozwodu nie wpłacił żadnej kwoty . Bank domagał się natychmiastowej spłaty zadłużenia . W związku z tym sprzedała mieszkanie , a środki ze sprzedaży w kwocie 119.000 zł , w jej imieniu , wpłacił na rachunek banku kupujący mieszkanie . Sama skarżąca wpłacić miała bankowi kwotę 8.000 zł w dniu podpisania umowy przedwstępnej . Dodatkowo wpłacała pieniądze bezpośrednio komornikowi , a po zajęciu wynagrodzenia komornik pobierał i nadal pobiera środki na spłatę zadłużenia .

S. S. wniósł o oddalenie apelacji .

Sąd Okręgowy ustalił i zważył , co następuje :

Apelacja M. S. okazała się zasadna i doprowadziła do zmiany zaskarżonego wyroku w punkcie II i zasądzenia od pozwanego na rzecz powódki dodatkowo kwoty 54.362,26 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 25 lutego 2015 roku . W pozostałym zakresie oddalono apelację co oznaczało nieuwzględnienie powództwa o odsetki ustawowe za okres od dnia 26 stycznia 2015 roku do dnia 24 lutego 2015 roku .

W pierwszej kolejności wyjaśnienia wymagają zagadnienia natury procesowej . Sąd pierwszej instancji uwzględnił powództwo jedynie w części . Świadczenie zasądzone w drugiej instancji stanowi , wraz z kwotą wymienioną w punkcie I wyroku Sądu Rejonowego , sumę równą dochodzonej przez powódkę kwocie 64.500 zł . Wiadomo nadto , że jest to kwota odpowiadająca połowie spłaconego przez powódkę długu , zaciągniętego przez strony w trakcie trwania ich małżeństwa ( małżeńskiej wspólności ustawowej ) . Niezbędne jest przy tym wskazanie wprost zdarzeń , które pociągały za sobą powstanie roszczeń względem pozwanego . Z przyczyn leżących po stronie powódki , a następnie Sądu Rejonowego , który zagadnień tych nie wyjaśnił , doszło bowiem do naruszenia w pierwszej instancji art. 321 k.p.c. – sąd nie może wyrokować co do przedmiotu , który nie był objęty żądaniem . Suma żądań uwzględnionych i oddalonych w punktach I i II zaskarżonego wyroku przekracza dochodzoną pozwem kwotę . Zasądzono M. S. kwotę 10.137,74 zł , a powództwo oddalono co do kwoty 63.500 zł lub 59.500 zł ( uzasadnienie Sądu Rejonowego , jak chodzi o przypisanie powódce nieudowodnienia zapłaty kwoty 127.000 zł lub 119.000 zł , jest niespójne ) .

Z uzasadnienia pozwu wiadomo , że spłata długu względem Banku nastąpić miała z ceny uzyskanej ze sprzedaży mieszkania , a w związku z tym , że czynność ta nie pozwoliła na uregulowanie długu w całości – z wynagrodzenia za pracę zajętego przez komornika . W piśmie procesowym z dnia 1 kwietnia 2015 roku powódka wskazała natomiast , że z własnych środków spłaciła część długu w kwocie 129.000 zł . Dołączyła dokumenty , z których jednak wynika zaspokojenie długu w większym rozmiarze . Rzecz dotyczy umowy przedwstępnej z dnia 5 września 2014 roku ( karty 39 – 41 ) , w której ustalono , że kwota 8.000 zł z uiszczonej części ceny za mieszkanie zostanie zapłacona Bankowi , umowy sprzedaży z dnia 24 października 2014 roku ( karty 6 – 9 ) , w której nabywca zobowiązał się do zapłaty wprost Bankowi kwoty 119.000 zł , zaświadczenia Komornika z dnia 25 marca 2015 roku ( karty 43 – 44 ) o dokonaniu przez powódkę w okresie od grudnia 2012 roku do października 2013 roku wpłat , z których Bankowi przekazano kwotę 2.904,33 zł i zaświadczenia (...) Spółki Akcyjnej ( pracodawcy powódki ) z dnia 24 marca 2015 roku o potrąceniu z wynagrodzenia , w okresie od października 2013 roku do lutego 2015 roku kwoty 8.975.49 zł ( karta 42 ) . Jak widać suma tych kwot przekracza deklarowaną wysokość zaspokojonego długu .

Sąd odwoławczy uznaje zatem za niezbędne uporządkowanie omawianych zagadnień wedle założenia , że dla powódki wiodące znacznie miała sprzedaż lokalu , a zatem zapłata na rzecz Banku kwot 8.000 zł i 119.000 zł , następnie wpłaty dokonywane bezpośrednio Komornikowi i wreszcie należności ściągnięte po zajęciu wynagrodzenia za pracę . Uprzedzając zatem dalsze wywody wskazać trzeba , że ostatecznie uwzględniono powództwo o zapłatę kwoty 64.500 zł , na którą składała się połowa długu zaspokojonego w dniu 5 września 2014 roku ( 8.000 zł : 2 = 4.000 zł ) , w dniu 24 października 2014 roku ( 119.000 zł : 2 = 59.500 zł ) i w dniach 27 grudnia 2012 roku , 28 stycznia 2013 roku , 26 lutego 2013 roku , 2 kwietnia 2013 roku ( 1940,94 zł : 2 = 970,47 zł ) oraz 30 kwietnia 2013 roku ( 59,06 zł : 2 = 29,53 zł ) .

Dalej idące twierdzenia powódki o zaspokojonym wspólnym długu stron pominięto jako nie mieszczące się w granicach dochodzonej pozwem kwoty .

Ponadto zwrócić należy uwagę , że Sąd pierwszej instancji bezzasadnie zarachował do długu zaspokojonego za pośrednictwem Komornika kwoty , które powódka wpłacała , zamiast kwot przekazywanych wierzycielowi , co w zaświadczeniu Komornika z dnia 25 marca 2015 roku wyraźnie odróżniono . Powódka zaś dochodziła połowy z zaspokojonego względem Banku długu , a nie odszkodowania z tytułu kosztów poniesionych w związku z jego zaspokojeniem .

Roszczenie M. S. było zasadne bowiem wykazała ona zaspokojenie wierzytelności Banku także w kwocie 119.000 zł . Za pominięciem zapłaty tej kwoty nie przemawiały żadne względy , zwłaszcza argument Sądu Rejonowego o jej uiszczeniu przez osobę trzecią .

Sąd odwoławczy przyjmuje za własne ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji . Nie ma potrzeby ich powtarzania ( z wyłączeniem ustaleń odnośnie treści umowy przedwstępnej i umowy sprzedaży nieruchomości lokalowej ) . Z ustaleń tych nie wyprowadzono jednak w pierwszej instancji odpowiednich wniosków .

Wyraźnie w tym miejscu wskazać trzeba , że nabywca nieruchomości zobowiązywał się do dokonania wpłaty na rzecz Banku i to uczynił . Ustalenia te rozwinąć zaś można jeszcze o wskazanie , że w umowie kredytu konsolidacyjnego numer (...) zawartej w dniu 18 listopada 2008 roku przez (...) Bank Spółkę Akcyjną we W. i małżonków S. S. i M. S. postanowiono , że spłaty kredytu dokonywane będą na rachunek (...) ( karta 14 ) . Na rachunek ten powódka zobowiązywała się wpłacić kwotę 8.000 zł wymienioną w umowie przedwstępnej sprzedaży nieruchomości lokalowej z dnia 5 września 2014 roku jako zadatek . Wymieniono wierzyciela , podstawę zobowiązania ciążącego na powódce , wskazany wyżej numer rachunku . Z załączonego do apelacji dowodu wpłaty wynika , że powódka dokonała wpłaty . W umowie przedwstępnej postanawiano także , że pozostała część ceny przeznaczona zostanie na dalszą spłatę tego długu . W akcie notarialnym z dnia 24 października 2014 roku ujawniono obciążenie nieruchomości hipoteką na rzecz Banku oraz jego promesę wydania zgody na wykreślenie obciążenia . (...) Bank (...) S.A. akceptował treść umowy sprzedaży i uzależniał wykreślenie hipoteki od wpłaty kwoty 119.000 zł na wskazany wyżej rachunek bankowy , a nabywca nieruchomości zobowiązał się do jej wpłaty na ten rachunek niezwłocznie po podpisaniu umowy . Z polecenia przelewu z dnia 24 października 2014 roku wynika , że nabywca dokonał wpłaty na rzecz wymienionego Banku i na rachunek służący do wpłat na zaspokojenie długu z umowy kredytowej zawartej w dniu 18 listopada 2008 roku przez Bank i małżonków S. S. i M. S. . Niewątpliwie doszło do przekazania ceny ze sprzedaży lokalu mieszkalnego stanowiącego własność powódki ( w okresie trwania małżeństwa stron zaliczanego do jej majątku osobistego ) na zaspokojenie długu obciążającego także pozwanego i w ten sposób jego zwolnienia z obowiązku zapłaty w tej części .

O roszczeniach wynikających z długów związanych z majątkiem wspólnym i ciążących w czasie trwania wspólności na obojgu małżonkach , które zostały spłacone przez jednego z nich z własnych środków po ustaniu wspólności majątkowej orzeka się zasadniczo w postępowaniu o podział majątku . Takiego postępowania obejmującego majątek po ustaniu wspólności łączącej M. S. i S. S. dotychczas nie prowadzono . Tymczasem dopiero z chwilą jego wszczęcia wykluczone jest osobne dochodzenia roszczenia z tytułu zaspokojonych długów ( patrz art. 618 § 2 k.p.c. w związku z art. 688 k.p.c. i art. 567 § 3 k.p.c. ) .

Podstawą roszczeń z tytułu spłaconych długów są w pierwszej kolejności normy dotyczące solidarności dłużników przywołane przez Sąd pierwszej instancji , a jak chodzi o roszczenie regresowe – stosowany odpowiednio art. 207 k.c. w związku z art. 1035 k.c. i 46 k.r.o. Wydatki i ciężary związane z łączącą małżonków do czasu rozwodu wspólnością majątkową spoczywają na nich stosownie do wielkości udziałów , a te z zasady są równe ( art. 43 § 1 k.r.o. ) . Zaspokajający taki dług dochodzić może zwrotu połowy spełnionego świadczenia od drugiego z zobowiązanych .

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 §§ 1 i 2 k.c. i art. 455 k.c. przyjmując , że pozwany pozostawał w opóźnieniu z zapłatą po doręczeniu odpisu pozwu , którą to czynność traktować należało jako wezwanie do spełnienia świadczenia , którego powódka wcześniej zaniechała , pomimo że dochodzone świadczenie było bezterminowe .

W tym stanie rzeczy zaskarżony wyrok zmieniono na mocy art. 386 § 1 k.p.c. i przy zastosowaniu powołanych wyżej przepisów .

Sąd orzeka o obowiązku poniesienia kosztów sądowych i orzeczeniem swoim obejmuje całą kwotę należną z tego tytułu w każdym przypadku gdy strona nie miała obowiązku kosztów tych uiścić . W takiej sytuacji procesowej pozostawała powódka , którą postanowieniem z dnia 10 lutego 2015 roku zwolniono od kosztów sądowych w całości . Stąd nie pokryto opłat od pozwu i apelacji w kwotach 3.225 zł i 2.719 zł .

Kosztami sądowymi , których strona nie miała obowiązku uiścić sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika , jeżeli istnieją do tego podstawy , przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu ( tak art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – tekst jednolity z 2014 roku Dziennik Ustaw pozycja 1025 ) . Pozwany uległ w postępowaniu przed sądami obu instancji w zasadniczej części , to jest jego wnioski o oddalenie powództwa i apelacji ostały się jedynie co do części z dochodzonych przez powódkę odsetek . W związku z tym odpowiednie zastosowanie znajdowała norma art. 100 zdanie drugie k.p.c. , uzasadniająca nałożenie na pozwanego całości tych kosztów .