Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 marca 2012 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu Wydział III

Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 marca 2012 r. we Wrocławiu

sprawy z wniosku B. S., L. M., M. Ł., R. K., J. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

przy udziale zainteresowanego: Fundacji (...) we W.

o podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu

z dnia 10 czerwca 2011 r. sygn. akt VIII U 188/11

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach w postępowaniu apelacyjnym.

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy L. M., B. S., J. B., R. K., M. Ł. i zainteresowany Fundacja (...) w odwołaniu od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 listopada 2010 roku, stwierdzającej, że podstawa wymiaru składek na ich ubezpieczenia podlegających ubezpieczeniom jako osoby wykonującej umowy zlecenia lub umowę o świadczenie usług i prace u płatnika Fundacja (...) wynosi zgodnie z zaskarżonymi decyzjami, domagali się ich zmiany w kierunku uznania iż wykonywali umowy o dzieło, na co wskazuje zebrany materiał dowodowy w sprawie.

W odpowiedzi na odwołanie, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie z uwagi na brak podstaw prawnych do jego uwzględnienia.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny: Fundacja (...) jest zarejestrowana w Sądzie Rejestrowym dla W., VI Wydział Gospodarzy Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...). Podstawową działalności Fundacji (...) jest świadczenie usług edukacyjnych na rzecz uczniów (...)Liceum Ogólnokształcącego we W.. Fundacja ta została założona przez rodziców uczniów (...)LO w celu umożliwienia im podnoszenia kwalifikacji, pogłębiania wiedzy, pomocy w przygotowaniu do egzaminów, olimpiad w formie zajęć prowadzonych przez pracujących, w Zespole Szkół nr (...), nauczycieli. Fundacja działała w oparciu o składki rodziców uczniów tej szkoły. Odbywało się to w ten sposób, że na początku nauki w szkole uczniowie i rodzice deklarowali na jakie zajęcia dodatkowe uczniowie chcieliby uczęszczać. Rodzice wpłacali rocznie składkę ok.700 zł, którą można też było uiścić w ratach. Z tych pieniędzy pokrywano koszty dodatkowych zajęć ich dzieci. Fundacja współpracowała z Dyrekcją szkoły w zakresie zgody na takie zajęcia i udostępnienia sal. L. M. działająca jako wykonawca, zawarła umowę, określoną jako umowa o dzieło na okres od 1 stycznia 2005 roku do dnia 31 stycznia 2005 roku z Fundacją (...)z siedzibą we W.. Wedle treści tej umowy jej przedmiotem było wykonanie dzieła przygotowanie i przeprowadzenie na rzec zamawiającego dla młodzieży szkolnej (...)LO we W. cyklu zajęć obejmujących wykłady z zakresu języka angielskiego. W myśl paragrafu § 1 wykłady obejmowały określoną ilość godzin tygodniowo wynikającą z treści umowy, po 45 minut każda. Po wykonaniu wygłoszenie przedmiotu umowy zleceniobiorca wystawi rachunek za zrealizowane godziny pracy za okres trwania umowy

W myśl § 3 tejże umowy wykonawca był zobowiązany do jej wykonania w dniach i w godzinach wskazanych przez Zamawiającego, w którego imieniu działał w tym zakresie Dyrektor Szkoły lub wyznaczony przez niego pełnomocnik. L. M. kolejną umowę zawarła z zamawiającym na okres od 1 lutego 2005 roku do dnia 28 lutego 2005 roku, od 1marca 2005 roku do dnia 30 czerwca 2005 roku.

B. S. działający jako wykonawca, zawarł umowę, określoną jako umowa o dzieło na okres od 1 stycznia 2005 roku do dnia 31 stycznia 2005 roku z Fundacją (...) z siedzibą we W.. Wedle treści tej umowy jej przedmiotem było wykonanie dzieła przygotowanie i przeprowadzenie na rzecz zamawiającego dla młodzieży szkolnej (...) LO we W. cyklu zajęć, obejmujących wygłoszenie wykładów z zakresu języka angielskiego. W myśl § 1 wykłady obejmowały określoną ilość godzin tygodniowo wynikającą z treści umowy, po 45 minut każda. Po wykonaniu przedmiotu umowy zleceniobiorca wystawi rachunek za zrealizowane godziny pracy za okres trwania umowy. W myśl § 3 tejże umowy wykonawca był zobowiązany do jej wykonania w dniach i w godzinach wskazanych przez Zamawiającego, w którego imieniu działał w tym zakresie Dyrektor Szkoły lub wyznaczony przez niego pełnomocnik. B. S. kolejne umowy zawarł z zamawiającym na okres od 1.02.2005 r. do dnia 28.02.2005 r. od 1.03.2005 r. do dnia 30.06 2005 r. od 1.09.2005 r. do dnia 31.12.2005 r. od 02.01.2006 r. do 30.06.2006 r., od 01.09.2006 r., do 31.12.2006 r., od 02.01.2007 r. do 30.06.2007 r., od 03.09.2007 r. do 31.12.2007 r.

J. B. działający jako wykonawca, zawarł umowę, określoną jako umowa o dzieło na okres od 1.01.2005 r. do dnia 31 stycznia 2005 r. z Fundacją (...) z siedzibą we W.. Wedle treści tej umowy jej przedmiotem było wykonanie dzieła przygotowanie i przeprowadzenie na rzecz zamawiającego dla młodzieży szkolnej (...) LO we W. cyklu zajęć obejmujących wygłoszenie wykładów z zakresu języka polskiego. W myśl § 1 wykłady obejmowały określoną ilość godzin tygodniowo wynikającą z treści umowy, po 45 minut każda. Po wykonaniu przedmiotu umowy zleceniobiorca wystawi rachunek za zrealizowane godziny pracy za okres trwania umowy. W myśl § 3 tejże umowy wykonawca był zobowiązany do jej wykonania w dniach i w godzinach wskazanych przez Zamawiającego, w którego imieniu działał w tym zakresie Dyrektor Szkoły lub wyznaczony przez niego pełnomocnik. J. B. kolejne umowy zawarł z zamawiającym na okres od 1.02.2005 r. do dnia 28.02.2005 r. od 1.03.2005 r. do dnia 30.06 2005 r. od 1.09.2005 r. do dnia 31.12.2005 r. od 02.01.2006 r. do 30.06.2006 r. ,od 01.09.2006 r., do 31.12.2006 r., od 02.01.2007 r. do 30.06.2007 r., od 03.09.2007 r. do 31.12.2007 r.

M. Ł. działający jako wykonawca, zawarł umowę, określoną jako umowa o dzieło na okres od 1.01.2005 r. do dnia 31 stycznia 2005 r. z Fundacją (...) z siedzibą we W.. Wedle treści tej umowy jej przedmiotem było wykonanie dzieła przygotowanie i przeprowadzenie na rzecz zamawiającego dla młodzieży szkolnej (...) LO we W. cyklu zajęć, obejmujących wygłoszenie wykładów z zakresu fizyki. W myśl paragrafu § 1 wykłady obejmowały określoną ilość godzin tygodniowo wynikającą z treści umowy, po 45 minut każda. Po wykonaniu przedmiotu umowy zleceniobiorca wystawi rachunek za zrealizowane godziny pracy za okres trwania umowy. W myśl § 3 tejże umowy wykonawca był zobowiązany do jej wykonania w dniach i w godzinach wskazanych przez Zamawiającego, w którego imieniu działał w tym zakresie Dyrektor Szkoły lub wyznaczony przez niego pełnomocnik. M. Ł. kolejną umowę zawarł z zamawiającym na okres od 1 stycznia 2005 r. do dnia 31 stycznia 2005 r.

R. K. działający jako wykonawca, zawarł umowę, określoną jako umowa o dzieło na okres od 1.01.2005 r. do dnia 31 stycznia 2005 r. z Fundacją (...) z siedzibą we W.. Wedle treści tej umowy jej przedmiotem było wykonanie dzieła przygotowanie i przeprowadzenie na rzecz zamawiającego dla młodzieży szkolnej (...) LO we W. cyklu zajęć obejmujących wygłoszenie wykładów z zakresu historii. W myśl paragrafu § 1 wykłady obejmowały określoną ilość godzin tygodniowo wynikającą z treści umowy, po 45 minut każda. Po wykonaniu przedmiotu umowy zleceniobiorca wystawi rachunek za zrealizowane godziny pracy za okres trwania umowy. W myśl § 3 tejże umowy wykonawca był zobowiązany do jej wykonania w dniach i w godzinach wskazanych przez Zamawiającego, w którego imieniu działał w tym zakresie Dyrektor Szkoły lub wyznaczony przez niego pełnomocnik. R. K. kolejną umowę zawarł z zamawiającym na okres od 1.02.2005 r. do dnia 28.02.2005 r. od 1.03.2005 r. do dnia 30.06 2005 r. od 1.09.2005 r. do dnia 31.12.2005 r. od 02.01.2006 r. do 30.06.2006 r., od 01.09.2006 r., do 31.12.2006 r., od 02.01.2007 r. do 30.06.2007 r., od 03.09.2007 r. do 31.12.2007 r.

Powyższe umowy zawarto na czas określony, lecz były one powtarzalne w czasie co było wynikiem potrzeb organizacyjno kadrowych. Wykonawcy zgodnie z zawartymi umowami wystawiali rachunki za wykonane dzieło, obejmujące godziny pracy za dany miesiąc. Wynagrodzenie w tych umowach było określone w stawce godzinowej tj. w zależności od ilości zrealizowanego materiału w jednostkach odpowiadających godzinie lekcyjnej tj. 45 min. Każdorazowo przy wystawianym przez wykonawcę rachunku był on zobowiązany do przekazania zamawiającemu tj. Fundacji (...) – wykazu wykonanych przez siebie utworów, zrealizowanych programów opracowanych indywidualnie na potrzeby danej grupy. Programy te różniły się znacznie od klasycznego programu nauczania szkolnego. Gospodarzami tych projektów pozostawali ich twórcy, przy czym po przedstawieniu planu nauczania - tj. informacji o problemach i tematach do poruszenia, Zamawiający jedynie akceptował taki plan i w konsekwencji powstawały indywidualnie już opracowywane programy nauczania. Nikt nie przekazywał wykonawcom umów żadnych wskazówek odnośnie przeprowadzania realizacji stworzonego programu, nikt też nie ingerował w jego treść. Zgodnie z przedstawionymi przez „Płatnika” tj. Fundację (...) „Zasadami Ogólnymi zawierania umów cywilnoprawnych”, mowy o dzieło zawierane były w celu opracowania materiałów konferencyjnych, szkoleniowych i dydaktycznych oraz ich przedstawienia społeczności szkolnej w związku z realizacją zadań tj. organizowaniem aktywności młodzieży w dziedzinie edukacji. Przedmiotem tychże umów było przeprowadzenie cyklu zajęć z danego przedmiotu w postaci wygłoszenia wykładów. Stąd też wykłady te miały na celu dydaktykę poszczególnych grup osób. Grupy, z którymi organizowane były zajęcia edukacyjne były tworzone w zależności od chęci i potrzeb młodzieży, np. tworzone były grupy z młodzieżą przygotowującą się do olimpiady z danego przedmiotu, czy z j. angielskiego na prośbę młodzieży utworzona była grupa, z którą prowadzone były jedynie zajęcia z wymowy. Prowadzący zajęcia często spotykali się z młodzieżą z grup przez siebie pilotujących w godzinach po zajęciach, kontaktowali się drogą mailową, niekiedy w dni wolne od pracy i nauki. Zajęcia z uczniami (...) LO we W. odbywały się na przestrzeni pięciu dni w każdym tygodniu. Wykonawcy umów nie byli podporządkowani w stosunku do Dyrektora (...) LO we W.. Godziny i dni ich pracy były ustalane bezpośrednio przez Fundację z Dyrekcją Zespołu Szkół nr (...). Wynagrodzenie poszczególnych wykonawców kształtowało się różnie i znajdowało się w przedziale od 40 zł za godzinę lekcyjną do 50 zł za godzinę lekcyjną. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaskarżonymi decyzjami z 30 listopada 2010 r. stwierdził, że ubezpieczeni M. Ł., J. B., R. K., L. M. i B. S. w okresie wykonywania pracy na rzecz Fundacji (...) pomimo nie zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych podlegali ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu zawartej umowy zlecenia.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy we Wrocławiu Sąd Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 10 czerwca 2011 r. zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 30 listopada 2010 r. w ten sposób, że zwolnił wnioskodawczynię L. M. i płatnika składek Fundację (...) od obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne wnioskodawczyni od podstawy wymiaru: za okres 01.2005 – 06.2005 r. w wysokości 4.320,00 zł; zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 30 listopada 2010 r. w ten sposób, że zwolnił wnioskodawcę M. Ł. i płatnika składek Fundację (...) od obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne wnioskodawcy od podstawy wymiaru: - za okres 01.2005 r. w wysokości 200,00 zł; zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 30 listopada 2010r w ten sposób, że zwolnił wnioskodawcę R. K. i płatnika składek Fundację (...) od obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne wnioskodawcy od podstawy wymiaru: - za okres 01.2005 - 06.2005r w wysokości 2.200,00 zł, - za okres 09.2005 r. -12.2005 r. w wysokości 1.200,00 zł, -za okres 01.2006 r.-06.2006 r. w wysokości 2.400,00 zł, -za okres 09.2006 r. – 12.2006 r. w wysokości 2.000,00 zł, -za okres 01.2007 - 06.2007 r. w wysokości 2.400,00 zł, -za okres 09.2007 r. – 12.2007 r. w wysokości 1.500,00 zł; zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 30 listopada 2010 r. w ten sposób, że zwolnił wnioskodawcę J. B. i płatnika składek Fundację (...) od obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne wnioskodawcy od podstawy wymiaru: za okres 01.2005 r. – 06.2005 r. w wysokości 3.900,00 zł, - za okres 09.2005 r. – 12.2005 r. w wysokości 3.300,00 zł, - za okres 01.2006 r.-06.2006 r. w wysokości 3.700,00 zł, -za okres 09.2006 r. – 12.2006 r. w wysokości 3.000,00 zł, - za okres 01.2007 r.-06.2007 r. w wysokości 3.800,00 zł, - za okres 09.2007 r. – 12.2007 r. w wysokości 2.700,00 zł; zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 30 listopada 2010r w ten sposób, że zwolnił wnioskodawcę B. S. i płatnika składek Fundację (...) od obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne wnioskodawcy od podstawy wymiaru: za okres 01.2005 r. – 06.2005 r. w wysokości 7.750,00 zł, - za okres 09.2005 r. – 12.2005 r. w wysokości 7.050,00 zł, -za okres 01.2006 r. -06.2006 r. w wysokości 8.200,00 zł, - za okres 09.2006 - 12.2006 r. w wysokości 7.000,00 zł, -za okres 01.2007 r. – 06.2007 r. w wysokości 7.750,00 zł, - za okres 09.2007 r. – 12.2007 r. w wysokości 8.250,00 zł; zasądził od strony pozwanej na rzecz wnioskodawców tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego: na rzecz wnioskodawczyni L. M. kwotę 600 zł, na rzecz wnioskodawcy M. Ł. kwotę 60 zł, na rzecz wnioskodawcy R. K. kwotę 2.400 zł, na rzecz wnioskodawcy J. B. kwotę 2.400 zł, na rzecz wnioskodawcy B. S. kwotę 2.400 zł.

W uzasadnieniu do wyroku Sąd Okręgowy wskazał, iż dokonując ustaleń stanu faktycznego oparł się na zgromadzonej w aktach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych dokumentacji, dokumentacji zawartej w aktach sprawy, w szczególności na dokumentach w postaci zawieranych umów z poszczególnymi wykonawcami, także na załączniku numer 1 do protokołu kontroli z dnia 15.07.2010 r. oraz na zeznaniach wnioskodawców oraz zainteresowanej E. P.. Zdaniem Sądu, zebrany w sprawie materiał dowodowy daje podstawy do uwzględnienia odwołania wnioskodawców. W ocenie Sądu Okręgowego umowa jaką zawarli wnioskodawcy z płatnikiem składek nie spełnia znamion umowy zlecenia. Zgromadzone w sprawie dowody, - wskazują, iż ma ona charakter umowy o dzieło i posiada elementy takiej umowy cywilnoprawnej. Na powyższe, oprócz samych elementów przedmiotowych tejże umowy, wskazuje dobitnie także osiągnięty rezultat jakim było przygotowanie i przeprowadzenie szeregu wykładów w oparciu o indywidualnie przygotowany program. Nie wszystkie usługi mogą być oparte na umowie o dzieło, umowie zlecenia. W takim przypadku o charakterze umowy, czy jest to umowa zlecenia czy umowa o dzieło zdecyduje w zasadzie przedmiot umowy. Natomiast wbrew twierdzeniom organu rentowego przedmiotem niniejszych umów było przeprowadzanie wykładu, co prawda w celu dydaktycznym jednakże, spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do tego czy istotą rezultatu może być wygłoszony autorski program w czasie wykładu. W pierwszej kolejności należało się odnieść do kwestii zasadniczej - tj. właśnie do tego czy przedmiotem umowy o dzieło mogą być także rezultaty niematerialne i to nie ucieleśnione. Bowiem niewątpliwe przedmiotem zawartych umów było przeprowadzenie wykładów dla celów dydaktycznych. Rezultat ten zresztą został dokładnie określony w zawieranych umowach jako wykonanie dzieła - przygotowanie i przeprowadzenie na rzecz Zamawiającego dla młodzieży szkolnej (...) LO we W. cyklu zajęć, obejmujących wygłoszenie wykładów z danego przedmiotu. Wskazania trzeba, iż orzecznictwo oraz doktryna przyjmuje, iż przedmiotem umowy o dzieło może być rezultat niematerialny i to nie ucieleśniony. Stanowisko to pozostaje aktualne. Przede wszystkim podkreślić trzeba, iż rezultat wykonanego dzieła posiada najczęściej pewne corpus mechanicum, jednak często nie są one z nimi związane na stałe ani też corpus mechanicum nie jest immanentną ich częścią. Tak będzie np. w przypadku wykonania jakiegoś dzieła o walorach twórczych a następnie utrwalenie go na jakimkolwiek nośniku. W przypadku np. zamówienia powieści u pisarza, stronom umowy chodzi raczej o pewną ideę (treść) wyrażoną określonym stylem, słownictwem, indywidualnymi cechami autora, jego wiedzą itd. Samo już utrwalenie tego dzieła nie ma większego znaczenia. Gdyby bowiem można było tę wartość intelektualną przekazać inaczej lub bez corpus mechanicum, to przedmiot umowy nie straciłby na wartości i znaczeniu. Nie inaczej rzecz wygląda w zakresie rozstrzyganej sprawy. Stronom umowy chodziło o indywidualne cechy autora wykładu, jego wiedzę i umiejętności w przekazaniu swojej wiedzy. W tym zakresie można już przecież uchwycić istotę osiągniętego rezultatu. Jest to obiektywnie sprawdzalne, bowiem poprzez zrealizowanie określonego programu następuje jego utrwalenie i ten rezultat jest już postrzegalny. Nieucieleśnione rezultaty niematerialne wskazane zazwyczaj w literaturze jako deklamacja, wykonanie wykładu charakteryzują się także cechą możliwego do „osiągnięcia rezultatu z góry”. W skazania wymaga, iż rezultat ten musi być obiektywnie osiągalny i w konkretnych warunkach pewny. Natomiast przygotowanie i przeprowadzenie wykładu jest obiektywnie pewne, sprawdzalne i w warunkach rzeczonej sprawy także osiągalne. Nie ulega wątpliwości, iż przedmiotem niniejszych umów było przeprowadzenie bloków wykładowych z poszczególnych przedmiotów. Tak określony przedmiot umowy spełnia te wszystkie cechy. Nauczyciele w momencie zawierania tychże umów posiadali stosowną wiedzę, doświadczenie w pracy z młodzieżą, byli także osobami o odpowiednich predyspozycjach psychicznych, stąd też umówiony rezultat był obiektywnie osiągalny, zatem pewny. Podkreślenia wymaga, iż o powyższym świadczy również, fakt, iż po każdym okresie rozliczeniowym wykonawca przedkładał zamawiającemu swój zrealizowany autorski program, co istotnie przesądza, także o osiągniętym rezultacie. Wynika z powyższego, iż przedmiotem umowy o dzieło w ujęciu Kodeksu cywilnego jest więc przyszły z góry określony, samoistny, materialny lub niematerialny, obiektywnie osiągalny i (w danych warunkach) pewny rezultat pracy i umiejętności przyjmującego zamówienie. Wymaga podkreślenia, iż przedstawiony zespół cech konstytutywnych występować musi łącznie. W żadnym zakresie nie może świadczyć o tym, iż zawierane umowy pomiędzy stronami miały charakter umów zlecenia, to, iż praca wynikająca z tak zawieranych umów równie dobrze mogła być realizowana w formie umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia. W tym zakresie po pierwsze wskazać trzeba, iż zakres czynności w zakresie prowadzenia wykładu różnił się zasadniczo od programów klasycznego nauczania szkolnego. Podnieść trzeba, iż program nauczania był opracowywany na indywidualne potrzeby uczniów. Zajęcia odbywały się nie tylko w szkole lecz, także w dni wolne od nauki, a także często w domach wykładowców, w tym także przez internet w zależności od potrzeb danej grupy. Prowadzono również zajęcia, które nie są realizowane w ramach klasycznego programu nauczania. Przykładem tutaj można wskazać zajęcia z fonetyki. Również inne były też cele tak przeprowadzonych wykładów, w tym przygotowanie do olimpiad naukowych.

Podkreślić trzeba, iż wykonawcy do każdego rachunku dołączali swój „autorski program”, który jak to już wskazano zasadniczo się różnił od klasycznego programu nauczania. Przede wszystkich chociażby tym, że program ten układali, tworzyli sami a nie został on im narzucony. Zatem skoro wykonawcy sami opracowywali te programy a zamawiający nie ingerował w ich treść to istniał, także kolejny element charakterystyczny dla umowy o dzieło tj. brak podporządkowania wykonującego umowę względem zamawiającego. Przy umowie o dzieło wykonujący dzieło sam organizuje sobie pracę, umowa ta z reguły określa rodzaj wykonywanych czynności i w zasadzie nie może polegać na pozostawaniu w dyspozycji zamawiającego. Może natomiast określać granice czasowe wykonywania tych czynności. Stąd też zauważyć trzeba, iż odwołujący się nie byli podporządkowani Dyrektorowi (...) Liceum we W. w zakresie powierzonych im czynności w sposobie ich przeprowadzenia. Podlegali natomiast podporządkowaniu administracyjnemu, które w żaden sposób nie wpływało na charakter wykonywanych prze nich czynności. Nie ulega przecież określony, lecz z przyczyn wyżej wskazanych koniecznym było zawieranie kolejnych umów. Sąd Okręgowy również zwrócił uwagę na cel zawieranych z wnioskodawcami umów. Fundacja (...) nie była w żadnym razie zakładem pracy. Rodzice uczniów (...) LO znaleźli taką właśnie formę płatności za tak naprawdę „korepetycje”, dokształcanie na potrzeby ich dzieci, przy czym biorąc pod uwagę całą szkołę dzieci tych było dużo. Zorganizowali się tak, aby swoim dzieciom grupowo udzielać korepetycje, co było formą i tańszą i bardziej wszechstronną niż korepetycje udzielane w domu ucznia. Należy też podnieść, że Fundacja ta faktycznie nie działała na potrzeby uczniów innej szkoły a jej założenie było ułatwieniem dla płatności za prowadzone zajęcia. W ocenie Sądu Okręgowego, zaskarżone decyzje z dnia 30 listopada 2010 r. wymierzające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne wykonawców płatnikowi Fundacji (...) pozostawały bezzasadne jako, iż nie miały podstawy prawnej dla ich naliczenia. W przedmiotowym stanie faktycznym Sąd Okręgowy doszukał się podstaw do uwzględnienia odwołania wnioskodawców, uznając zaskarżone decyzje za nieprawidłowe i nie odpowiadające prawu.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany organ rentowy, który zaskarżając wyrok w całości zarzucił mu naruszenie przepisu art. 83 ust. 1, w związku z art. 41, art. 46 i art. 47 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 66 ust. 1 pkt 1e ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, przez zwolnienie ubezpieczonych i płatnika z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne od osiągniętego przychodu; naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez błędną wykładnię j zastosowanie art. 627 k c. i art. 734 k c. poprzez przyjęcie, że umowy zawierane przez wnioskodawców są umowami o dzieło, podczas gdy prawidłowa wykładnia i zastosowanie tych przepisów wskazuje, iż wnioskodawcy wykonywali umowę zlecenie. Wskazując na powyższe zarzuty pozwany organ rentowy wniósł o zmianę wyroku Sądu I instancji w całości i oddalenie odwołania oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego zasługuje na uwzględnienie.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego dokonana przez Sąd Okręgowy ocena faktyczna i prawna w niniejszej sprawie, co zasadnie zauważył apelujący, nie zasługuje na tym etapie procesu na akceptację.

W przedmiotowej sprawie sporne pozostawało ustalenie charakteru prawnego umów łączących L. M. B. S., J. B., R. K., M. Ł. i Fundację (...). Kluczowym dla sprawy było ustalenie czy umowy łączące zainteresowanego i wnioskodawców były umowami o dzieło czy też należało by uznać za umowy o świadczenie do których stosuje się przepisy o zleceniu. Od tego bowiem ustalenia zależał bowiem obowiązek Fundacji (...) jako płatnika, odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne (art. 46 ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych opubl. Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 z późń. zm.).

Przepis art. 353 ¹ kodeksu cywilnego wyraża zasadę swobody umów, zgodnie z którą podmiotom prawnym przyznaje się możliwości zawierania i kształtowania treści umów w granicach zakreślonych przez prawo, naturę (właściwość) stosunku prawnego oraz zasady współżycia społecznego.

Zgodnie z treścią przepisu art. 627 kc, przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Natomiast w myśl przepisu art. 734 § 1 kc, przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie, przy czym do pokrewnych do zlecenia umów o świadczenie usług (art. 750 kc) stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. Wskazane przepisy wskazują na definicję stosunku zlecenia czy też umowy o dzieło.

Dokonując porównania wskazanych regulacji prawnych dotyczących obu rodzajów umów wskazać należy, iż obie umowy mogą być zaliczone do umów o świadczenie usług w szerokim znaczeniu. Jednakże obie umowy różnią się w zakresie podstawowych elementów konstytutywnych stanowiących o istocie umowy. Podstawową cechą umowy o dzieło jest ustalenie, iż umowa ta należy do umów rezultatu tzn. że oceny wykonania umowy dokonuje się przez pryzmat osiągnięcia konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu – dzieła, które może mieć postać zarówno materialną jak i niematerialną. W tym zakresie wskazać należy, iż istotą umowy o dzieło jest osiągnięcie określonego, zindywidualizowanego rezultatu, który może mieć postać zarówno materialną, jak i niematerialną. Rezultaty niematerialne mogą być „ucieleśnione” w przedmiocie materialnym (rzeczy), jednakże mogą też nie mieć takiego materialnego ucieleśnienia. W tym zakresie wskazać należy na cały katalog dzieł o charakterze materialnym zawierający przepisy prawa autorskiego. Zgodnie z treścią przepisu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2006 roku, Nr 90, poz. 631 z późń. zm.) przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Wskazać należy, iż na gruncie obowiązujących przepisów prawa wygłoszenie i prowadzenie wykładów bywa zakwalifikowane jako dzieło o charakterze niematerialnym.

Natomiast istota umowy zlecenie zasądza się w ustaleniu, iż jest to umowa starannego działania. Oznacza to, iż do oceny wykonania umowy konieczne jest nie osiągniecie określonego rezultatu, lecz starania w celu osiągnięcia tego wyniku. Tym samym w przypadku umowy zlecenie ocenie podlega nie konkretnie osiągnięty cel, ale czynności zmierzające do jego osiągnięcia oraz staranność ich wykonania.

Kolejnym z kryteriów rozróżnienia umowy o dzieło od umowy zlecenia jest też kryterium podmiotowe. Przyjmujący zamówienie (w przypadku umowy o dzieło) wybierany jest z uwagi na jego cechy podmiotowe tj. odpowiedni zawód, specyficzne umiejętności czy też predyspozycje. W przypadku umowy zlecenia cechy osobowe zleceniobiorcy nie są tak istotne. Prowadzi to wniosku, iż w przypadku umowy zlecenia osobiste wykonanie zamówienia nie ma tak istotnego znaczenia jak w przypadku umowy o dzieło.

W niniejszej sprawie rzeczą Sądu było zakwalifikowanie zawartych pomiędzy zainteresowanym i wnioskodawcą umów jako umowy o zlecenia lub umowy o dzieło.

Sąd I instancji nie przeprowadził w sprawie wyczerpującego postępowania. W uzasadnieniu wyroku powołuje się na dowody: protokoły kontroli, akta organu rentowego, załącznik nr 1 do protokołu kontroli z dnia 15 lipca 2010 roku, wykaz dokumentów akt kontroli oraz umowy. Jednakże w aktach sprawy brak było tych dokumentów, a także innych dowodów, które pozwoliłyby na ustalenie stanu faktycznego sprawy. Tym samym uznać należy, iż ustalenia faktyczne Sądu I instancji nie znajdują zatem oparcia w aktach sprawy i nie mogą stanowić podstawy do rozstrzygania. Skoro więc okoliczności sprawy nie zostały należycie wyjaśnione i ustalone, to rozstrzygnięcie Sądu należy uznać za przedwczesne.

Zatem skoro brak było w aktach dowodów, na które Sąd I instancji się powołuje i na nich oparł rozstrzygnięcie sprawy, a nadto dokonał nieprawidłowej ich oceny w odniesieniu do obowiązujących przepisów prawa materialnego konieczne było uchylenie zaskarżonego wyroku, bowiem wydanie wyroku przez Sąd Apelacyjny, co do istoty sprawy, wymagałoby przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości (art. 386 § 4 kpc).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji odniesie się do umowy łączącej stronę zainteresowaną z wnioskodawcami. Z ich zeznań wynika m.in., że część z nich jest nauczycielami akademickimi i miała zawartą umowę o dzieło z dyrektorem szkoły – LO Nr (...) na prowadzenie zajęć – lekcji – z przedmiotów filozofia i etyka. Ponadto wnioskodawca wskazywał, iż odbiorem jego dzieła były comiesięczne sprawozdania i roczny raport z ilości przepracowanych zajęć, zrealizowanych tematów i osiągniętych sukcesów w ilości olimpijczyków i laureatów. Sąd I instancji całkowicie te okoliczności pominął. Należy zatem wyjaśnić sytuację prawną wnioskodawców.

Jednocześnie Sąd Okręgowy przy ponownym rozpoznaniu sprawy będzie miał na uwadze treść przepisu art. 6 kodeksu cywilnego zgodnie z którym ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W tym zakresie należy wskazać, iż w toku dotychczasowego postępowania organ rentowy nie przedstawił żadnych dowodów potwierdzających jego twierdzenia dotyczące charakteru prawnego umów zawartych pomiędzy wnioskodawcami i Fundacją (...). Prawidłowa ocena umów łączących strony możliwa będzie dopiero po analizie treści umowy, akt osobowych wnioskodawcy, zakresu czynności wnioskodawcy. Ponadto Sąd Okręgowy winien też zbadać protokół kontroli organu rentowego, gdzie znajdować się powinna charakterystyka pracy wnioskodawców w LO na podstawie umowy o dzieło i jego ocena. Sąd Okręgowy przeprowadzi też inne jeszcze dowody wskazane przez strony, czy z urzędu, które przyczynią się do należytego wyjaśnienia niniejszej sprawy.

Dopiero tak uzupełniony materiał dowodowy w niniejszej sprawie pozwoli Sądowi I instancji na prawidłową ocenę odwołania wnioskodawców.

Następnie zaś rzeczą Sądu I instancji będzie dokonanie stosownie do art. 233 § 1 k.p.c. oceny zebranego w ten sposób materiału dowodowego i orzeczenie o istocie sprawy.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c., orzekł jak w sentencji wyroku.

R.S.