Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący:SSA Marian Baliński

Sędziowie:SA Izabela Dercz (spr.)

SA Sławomir Lerman

Protokolant:staż. Ewa Marciniak - Pawłowska

przy udziale: H. T., Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej w Łodzi

po rozpoznaniu w dniu 29 października 2015 r.

sprawy P. K.

oskarżonego z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk, art. 300 § 2 kk

z powodu apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Kaliszu

z dnia 19 czerwca 2015 r. sygn. akt III K 87/13

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Kaliszu do ponownego rozpoznania.

SSA Marian Baliński

SA Izabela Dercz SA Sławomir Lerman

Sygn. akt II AKa 196/15

UZASADNIENIE

P. K. oskarżony został o to, że:

I.  w okresie od 1 marca 2012r do 6 października 2012r w R., celem doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem wprowadził w błąd D. K. w ten sposób, że zapewniał go, że pożyczone pieniądze przeznaczy na pokrycie kosztów linii produkcyjnej akcesoriów dachowych, którą to linię miał wnieść aportem do spółki (...) s.c., a pożyczone pieniądze zwróci z dotacji z Unii Europejskiej oraz dochodów z działalności gospodarczej w/w linii produkcyjnej, w związku z czym D. K. pożyczył mu w formie pożyczek zabezpieczonych wekslami cztery pożyczki w gotówce w dniu: 1 marca 2012r w kwocie 260 000zł, w dniu 1 kwietnia 2012r w kwocie 190 000zł, w dniu 6 września 2012r w kwocie 300 000zł i w dniu 6 października 2012r w kwocie 260 000zł łącznie 1 010 000zł, przy czym po wezwaniu do ich zwrotu zgodnie z zapisami umowy zakwestionował przedmiotowe pożyczki oświadczając, że nigdy ich nie pożyczał o odmówił ich zwrotu, czym działał na szkodę D. K., tj. o czyn z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk,

II.  W dniu 11 lutego 2013r w O. W.. woj. (...), wiedząc o złożonych pozwach przez D. K. w celu udaremnienia wykonania nakazów zapłaty w postępowaniu nakazowym wydanych przez Sąd Okręgowy w K. na ogólną sumę 750 000zł pod sygn. akt (...) na kwotę 260 000zł z dnia 14 lutego 2013r, I Nc 16/13 na kwotę 190 000zł z dnia 15 lutego 2013r, I Nc 21/13 na kwotę 300 000zł z dnia 26 lutego 2013r wyzbył się nieruchomości będącej jego własnością w O. przy ul. (...) przenosząc własność na rzecz spółki (...) Sp. z o.o. w której jest Prezesem Zarządu udaremniając w ten sposób wykonanie orzeczenia sądu na szkodę D. K., tj. o czyn z art. 300 § 2 kk.

Wyrokiem z dnia 19 czerwca 2015r Sąd Okręgowy w Kaliszu uznał P. K. za winnego czynu z punktu I przyjmując działanie czynem ciągłym i uznając, iż czyn wypełnia dyspozycję art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk w zw. z art. 12 kk i za to wymierzył oskarżonemu karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Uznał go za winnego popełnienia czynu zarzuconego mu w punkcie II wymierzając mu karę 10 miesięcy pozbawienia wolności. Na podstawie art. 85 kk i art. 86 § 1 kk wymierzył mu karę łączną 3 lat pozbawienia wolności. Zwolnił oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych.

Wyrok ten zaskarżył obrońca oskarżonego zarzucając mu:

1. obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść wyroku:

a) art. 5 § 2 kpk poprzez nie rozstrzygnięcie przez Sąd I instancji licznie występujących w sprawie wątpliwości na korzyść oskarżonego,

b) art. 7 kpk w zw. z art. 410 kpk poprzez rażące przekroczenie swobodnej oceny dowodów przez Sąd I instancji, jako, że wywiódł wnioski bez żadnej podstawy dowodowej, stwierdzając, iż „W ocenie Sądu treść owej umowy została naniesiona przy wręczaniu ostatniej pożyczki, bądź po tym, jak pokrzywdzony zorientował się, że pożyczone pieniądze nie zostały przeznaczone na zakup planowanej linii produkcyjnej, a oskarżony wystąpił ze spółki cywilnej”, a także, że „Podobna sytuacja miała miejsce co do weksla zabezpieczającego umowę pożyczki z dnia 1 kwietnia 2012r, który to dokument został podpisany przez oskarżonego zapewne przy okazji wręczania mu kolejnej pożyczki”, które to ustalenia nie mają żadnego poparcia w dowodach, a Sąd I instancji nie wskazał, na jakiej podstawie wskazane wnioski wywiódł, ponadto wnioski te są sprzeczne z zeznaniami pokrzywdzonego, który jednoznacznie twierdził, że nie miała miejsca sytuacja, by jakąkolwiek umowę podpisał oskarżony in blanco oraz, że nie podpisał weksla z dnia 1 kwietnia 2012r w dniu 1 kwietnia 2012r,

błąd w ustaleniach faktycznych, który mógł mieć wpływ na treść wyroku:

a) ustalenie, że D. K. posiadał środki finansowe na udzielenie pożyczek oskarżonemu w wysokości 1 010 000zł, kiedy to zgodnie z ustaleniami Sądu I instancji dochód – czysty zysk uzyskany od pokrzywdzonego w 2012r wyniósł 535 886,39zł, w roku poprzedzającym 163 613,28zł, przy czym w 2012r pokrzywdzony wydał 379 000zł na sprzęt do linii produkcyjnej do produkcji grzebieni i wątpliwym jest, by w 2012r posiadał wolne środki w gotówce, by je pożyczyć oskarżonemu,

b) uznanie za zgodnych z prawdą zeznań pokrzywdzonego oraz świadków W. W. i M. P. w zakresach nie mijających się z opiniami biegłych, które to zeznania są obarczone co najmniej dużą dozą niepewności i sprzeczności,

c) uznanie, że pokrzywdzony i oskarżony poznali się w listopadzie 2012r w sytuacji, gdy poznali się znacznie wcześniej, jednakże ich znajomość była powierzchowna,

d) uznanie, że pokrzywdzony D. K. żądał zwrotu udzielonych pożyczek od oskarżonego ze względu na rozwiązanie współpracy z W. W. i wystąpieniem przez oskarżonego ze spółki (...), kiedy to twierdzenia pokrzywdzonego w zakresie przyczyn zwrotu pożyczek są różne i nielogiczne,

e) uznanie, że oskarżony podpisał umowy pożyczek, weksle i deklaracje wekslowe sporządzone przez pokrzywdzonego, kiedy to oskarżony nigdy nie zawierał z pokrzywdzonym wskazanych umów pożyczek,

f) uznanie, że pomiędzy zeznaniami pokrzywdzonego oraz świadków W. W. i M. P. występowały jedynie drobne różnice, kiedy to pomiędzy tymi zeznaniami występowały różnice znaczne, a zeznania tych świadków są wewnętrznie sprzeczne, szczególnie na tle zeznań z postępowania przygotowawczego,

g) uznanie, że zeznania świadków W. W. i M. P. w zakresie przyczyn odmiennych zeznań z początku postepowania przygotowawczego są prawdziwe i usprawiedliwiają ich zachowanie,

h) uznanie, że oskarżony podpisując kartkę papieru in blanco, na której pokrzywdzony potem naniósł treść umowy pożyczki z dnia 6 września 2012r wiedział, w jakim celu podpis ten zostanie wykorzystany ponieważ otrzymał wcześniej już dwie pożyczki, a wypełnienie umowy stanowiło tylko formalność, podobnie co do sytuacji podpisania weksla z dnia 1 kwietnia 2012r,

i) uznanie, iż nie ma nic dziwnego w fakcie, że D. K. pożyczył ponad milion złotych osobie praktycznie sobie nieznanej,

j) uznanie zeznań W. W. za wiarygodne pomimo, że przed Sądem Rejonowym w Ostrowie Wielkopolskim w sprawie sygn. akt II K 948/13 toczy się postępowanie przeciwko W. W. o podrobienie dokumentów i oszukanie oskarżonego,

3) obrazę prawa materialnego przez błędne uznanie, że działania oskarżonego stanowią przestępstwa z art. 286 § 1 kk i art. 300 § 2 kk.

Obrońca oskarżonego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie oskarżonego lub o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Kaliszu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego jest zasadna w tym znaczeniu, iż przeprowadzone przed Sądem Okręgowym w niniejszej sprawie postępowanie nie wyjaśniło szeregu istotnych okoliczności związanych ściśle z ustaleniem sprawstwa oskarżonego P. K. w zakresie obu przypisanych mu czynów, jak i zakresu jego ewentualnej odpowiedzialności karnej w szczególności w odniesieniu do czynu przypisanego mu w punkcie I zaskarżonego wyroku.

W świetle treści sporządzonych w sprawie opinii z zakresu badań dokumentów, wątpliwości budzą zwłaszcza okoliczności, w jakich miało dojść do sporządzenia umów pożyczek z dnia 6 września 2012r i z dnia 6 października 2012r.

Analiza opinii sporządzonych przez biegłych z Instytutu (...) w P. wskazuje na to, iż w zakresie ustalenia czasu powstania dokumentów poddali oni analizie osiem dokumentów w postaci czterech deklaracji wekslowych i czterech weksli. Z opinii wynika też, że całość dokumentów, tj oprócz w/w - także czterech umów pożyczek poddana była badaniom mającym na celu stwierdzenie, czy zostały wykonane przy użyciu tych samych drukarek oraz czy podpisy P. K. i D. K. naniesione zostały w tym samym czasie. Według tej opinii, jeśli chodzi o umowę pożyczki z dnia 6 września 2012r – druga strona deklaracji wekslowej została sporządzona przy użyciu drukarki atramentowej, podobnie przy użyciu drukarki atramentowej sporządzono weksel, nadto jeśli chodzi o umowę pożyczki z dnia 6 października 2012r przy użyciu drukarki atramentowej sporządzono drugą stronę samej umowy, zaś pozostałe dokumenty były wydrukowane drukarką laserową, nie były też wydrukowane w jednych cyklach edycyjnych (opinia k. 841-873). Przeczy to, co oczywista dotychczasowym zeznaniom pokrzywdzonego D. K., według których całość dokumentów drukowana była przy użyciu drukarki laserowej i w kompletach do danej umowy.

Istotne jednak jest również to, iż według treści powyższej opinii biegli badając próbki pobrane ze środka pisarskiego z podpisów o treści (...) oraz z podpisów o treści (...) z dokumentów w postaci deklaracji wekslowych i weksli (z wyjątkiem jednego weksla z dnia 2 lutego 2013r) nie stwierdzili obecności 2 – fenoksyetanolu, ani innych charakterystycznych składników umożliwiających określenie czasu powstania zapisów i chronologii ich powstania (opinia k. 860), co może świadczyć o tym, że dokumenty te powstały później niż 24-36 miesięcy wstecz (opinia sporządzana była w okresie październik - listopad 2014r), albo też składnik ten odparował przez nagrzanie lub nasłonecznienie. Natomiast jeśli chodzi o weksel z datą 2 luty 2013r stężenie 2 – fenoksyetanolu świadczy o tym, że powstał w drugiej połowie 2012r. Przyjąć przy tym trzeba, iż odnośnie weksli zrozumiałym byłoby ich wypełnienie przez D. K. w późniejszym czasie przy założeniu, że weksle wypełniane były po tym, gdy pożyczki mimo wezwań nie zostały zwrócone. Jednak obecności 2 – fenoksyetanolu nie stwierdzono w toku powyższych badań także na innych dokumentach, które miały być sporządzone w drugiej połowie 2012r, tj. na środkach pisarskich użytych w deklaracjach wekslowych z dnia 6 września 2012r i z dnia 6 października 2012r. Poddaje to w wątpliwość również czas powstania tych dokumentów, choć w tym zakresie opinia wymaga uzupełnienia.

Niestety, z niezrozumiałych powodów w toku powyższej opinii nie przeprowadzono analogicznych badań także w odniesieniu do dokumentów w postaci umów pożyczek, a zauważyć należy, iż z powyższej opinii wynika, że 2 – fenoksyetanol lub inne związki o podobnym charakterze są możliwe do zidentyfikowania w ciągu kilku lat od momentu naniesienia środka pisarskiego na podłoże, zaś w ciągu 24, a nawet 36 miesięcy umożliwiają oszacowanie czasu powstania zapisów z większą dokładnością pod warunkiem przechowywania materiału dowodowego w znormalizowanych warunkach (opinia k. 855, k. 860).

Z dalszej opinii sporządzonej przez ten sam instytut (k. 989-1005) z kolei wynika, że jeśli chodzi o umowę z 6 września 2012r podpis (...) został naniesiony na dokument wcześniej niż naniesiono druk, co oznacza, że był podpisem in blanco.

Analiza w/w opinii prowadzi zatem do wniosków iż:

- nie jest prawdą, że wszystkie wskazane dokumenty były sporządzone przy użyciu tej samej drukarki i w jednych cyklach edycyjnych, skoro w szczególności drugie strony umów pożyczek z dnia 6 września i 6 października 2012r zostały wydrukowane inną drukarką, a zatem z tego i innych wskazanych przez biegłych powodów także nie w jednych cyklach,

- nie jest prawdą, że wszystkie te dokumenty zostały najpierw wydrukowane, a następnie podpisane przez oskarżonego, skoro podpis na umowie pożyczki z dnia 6 września 2012r nakreślono przed wydrukiem dokumentu,

- można z dużym prawdopodobieństwem wnioskować w oparciu o treść opinii, że deklaracje wekslowe z dnia 6 września 2012r i z 6 października 2012r nie zostały podpisane przez oskarżonego w czasie na nich widniejącym, skoro nie stwierdzono w analizowanych podpisach obecności 2 – fenoksyetanolu, a który to środek według opinii powinien się na nich jeszcze utrzymywać.

W tych okolicznościach, by uznać prawidłowość procedowania Sądu Okręgowego, nie było wystarczającym skonkludowanie, że odnośnie do niektórych faktów zeznania D. K. oraz fragmenty zeznań W. W. nie odpowiadają rzeczywistości, a podlegają pozytywnej ocenie w pozostałej części (strony od 10 do 14 pisemnych motywów zaskarżonego wyroku). Rację ma także obrońca oskarżonego odnośnie do tego, iż wnioski Sądu I instancji, według których treść umowy z dnia 6 września 2012r „została naniesiona przy wręczaniu ostatniej pożyczki, bądź po tym, jak pokrzywdzony zorientował się, że pożyczone mu pieniądze nie zostały przeznaczone na zakup planowanej linii produkcyjnej, a oskarżony wystąpił ze spółki”, a dalej co do weksla (strony 21- 22 uzasadnienia wyroku) – stanowią wyraz dowolności ocen, albowiem nie wynikają z zeznań D. K. i żadnego innego dowodu. Przeciwnie, wywody zawarte w opinii biegłych z Instytutu (...) w P. jak się wydaje przeczą temu, by związane z umowami z drugiej połowy 2012r nimi deklaracje wekslowe zawierały zapisy nakreślone w czasie na nim widniejącym, skoro nie stwierdzono w tych zapisach obecności 2 – fenoksyetanolu, a to z kolei wywołuje wątpliwość, czy same umowy zostały sporządzone w drugiej połowie 2012r.

Postępowanie dowodowe wymagało więc uzupełnienia, a jego zakres wyrażający się w zasadzie w konieczności ponownego przeprowadzenia oraz uzupełnienia wszystkich istotnych dowodów (którymi są zeznania D. K., W. W., M. P., świadków P. F., J. B. oraz opinie biegłych z Instytutu (...) w P.) uniemożliwiał dokonanie tego przed Sądem odwoławczym powodując konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Sąd ponownie rozpoznający sprawę obowiązany postępowanie to przeprowadzić na nowo w szczególności poprzez:

- przeprowadzenie przez biegłych z Instytutu (...) w P. badań dokumentów w postaci wszystkich czterech umów pożyczek celem podjęcia próby stwierdzenia, czy podpisy nakreślone na tych dokumentach zostały sporządzone w czasie widniejącym jako czas sporządzenia umów, zważywszy na fakt, iż badań tych do tej pory nie przeprowadzono, oraz zważywszy na dotychczasową treść opinii (niezależnie od treści pisma k. 822), według której możliwym jest określenie tego z dokładnością do 24, a nawet 36 miesięcy wstecz,

- uzupełnienie przez biegłych dotychczasowej opinii w zakresie, w jakim dotyczy deklaracji wekslowych i weksli w celu szerszego odniesienia się i ustalenia, z jakim prawdopodobieństwem brak 2 – fenoksyetanolu bądź innego podobnego składnika na dokumentach mających być sporządzonymi w drugiej połowie 2012r świadczy o niemożności ich sporządzenia w tym czasie, jaki stopień „nagrzania lub nasłonecznienia” musiałby wystąpić, by składnik ten „odparował” z dokumentu, przy założeniu, że jednak na jednym wekslu, na którym jak ustalono w tym samym okresie naniesiono podpis - składnik ten występował,

- przesłuchanie w charakterze świadka D. K. w sposób szczegółowy odnośnie do okoliczności sporządzania wszystkich poszczególnych dokumentów związanych z czterema zawartymi umowami, tj. ich tworzeniem, drukowaniem, podpisywaniem i czasem wykonywania tego, a wszystko to w powiązaniu z okolicznościami i charakterem przedsięwzięcia, w którym miały być wykorzystane środki pieniężne pożyczane oskarżonemu, nadto co do okoliczności towarzyszących ich przechowywaniu,

- przesłuchać świadków W. W. i M. P. odnośnie okoliczności zawierania umów, jak i świadków J. B. i P. F..

Po uzupełnieniu w powyższy sposób postępowania dowodowego nie przesądzając jego wyniku, Sąd I instancji ponownie rozważy i ustali sprawstwo oskarżonego oraz jego zakres co do czynu przypisanego mu w punkcie 1 zaskarżonego wyroku oraz co do powiązanego z nim czynu przypisanego oskarżonemu w punkcie 2.

Sąd Apelacyjny procedował w oparciu o przepisy art. 437 § 2 kpk i art. 438 pkt. 2 i 3 kpk.