Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 października 2015 roku

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Ireneusz Płowaś (spr.)

Sędziowie: SO Janusz Kasnowski

SO Aurelia Pietrzak

po rozpoznaniu w dniu 14 października 2015 roku w Bydgoszczy

na rozprawie

sprawy z wniosku M. S.

z udziałem D. S.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawczyni i uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Świeciu

z dnia 16 grudnia 2014 roku, sygn. akt I Ns 415/12

postanawia:

1.  sprostować zaskarżone postanowienie w punkcie 1a poprzez wpisanie w miejsce błędnego numeru księgi wieczystej nieruchomości podlegającej podziałowi: „ (...)”, prawidłowego numeru: „ (...)” oraz w punkcie 4 poprzez wpisanie w miejsce błędnie wskazanego numeru „4” punktu postanowienia, w którym ustalono należną uczestnikowi spłatę prawidłowego numeru: „3”;

2.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie 3 (trzecim) w ten tylko sposób, iż przyznaną uczestnikowi postępowania od wnioskodawczyni spłatę obniżyć z kwoty 118.604 zł (sto osiemnaście tysięcy sześćset cztery złote) do kwoty 111.349,43 zł (sto jedenaście tysięcy trzysta czterdzieści dziewięć złotych czterdzieści trzy grosze);

3.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie 4 (czwartym) tylko w ten sposób, iż zasądzoną w punkcie 3 postanowienia kwotę rozkłada na 7 rat rocznych po 15.907,06 zł (piętnaście tysięcy dziewięćset siedem złotych sześć groszy) płatnych do 31 grudnia każdego roku poczynając od 2016 roku;

4.  oddalić apelację wnioskodawczyni i uczestnika postępowania w pozostałej części;

5.  ustalić, iż wnioskodawczyni i uczestnik postępowania ponoszą we własnym zakresie koszty postępowania związane z ich udziałem w postępowaniu odwoławczym;

6.  przyznać adwokat B. S. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Świeciu kwotę 2.214 zł (dwa tysiące dwieście czternaście złotych) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu na rzecz wnioskodawczyni w postępowaniu apelacyjnym;

7.  przyznać adwokatowi Ł. W. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Świeciu kwotę 2.214 zł (dwa tysiące dwieście czternaście złotych) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu na rzecz uczestnika postępowania w postępowaniu apelacyjnym;

Sygn. akt II Ca 218/15

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Świeciu postanowieniem z dnia 16.12.2014 roku ustalił, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni M. S. i uczestnika postępowania D. S. wchodzi nieruchomość zabudowana położona w O. o wartości 212.000 zł, samochód P. (...) – 1.200 zł oraz 14.625 akcji pracowniczych na okaziciela o wartości 4,50 zł każda o łącznej wartości 65.812,50 zł. Łączną wartość majątku wspólnego Sąd Rejonowy ustalił na kwotę 279.012,50 zł. W punkcie 2 tego postanowienia Sąd Rejonowy wszystkie te składniki majaku wspólnego przyznał na własność wnioskodawczyni a w punkcie 3 postanowienia tytułem spłaty udziału uczestnika zasądził na jego rzecz od wnioskodawczyni kwotę 118.604 zł, którą rozłożył na 10 rat rocznych po 11.860,40 zł. W punktach 5 i 6 postanowienia Sąd I instancji przyznał adwokatom wynagrodzenia ze Skarbu Państwa w kwotach po 7.749 zł.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd Rejonowy ustalił, że strony zawarły związek małżeński w dniu 29 grudnia 1990 roku a jego rozwód został orzeczony w dniu 21 października 2011 rok. Wyrok rozwodowy stał się prawomocny w dniu 06.04.2012 roku. W trakcie związku strony mieszkały u rodziców wnioskodawczyni, urodziły im się 2 córki. W 2002 roku brat wnioskodawczyni podarował małżonkom do ich majątku wspólnego niezbudowaną działkę, na którym strony rozpoczęły budowę domu, zaciągając kredyt hipoteczny w 2008 roku na kwotę 209.392,74 zł. Kredyt indeksowany był do franka szwajcarskiego. Strony wspólnie budowały dom i doprowadziły go do stanu istniejącego obecnie. Po rozwodzie dalsze prace budowlane nie były prowadzone.

Na podstawie niekwestionowanej przez strony opinii biegłego Sąd Rejonowy ustalił wartość nieruchomości na kwotę 212.000 zł. Po ustaniu wspólności majątkowej wnioskodawczyni uiściła tytułem spłaty kredytu kwotę 41.804,34 zł Wnioskodawczyni posiadała wspólny samochód o wartości, określonej przez uczestnika na kwotę 1.200 zł. Wnioskodawczyni nabyła w czasie trwania wspólności majątkowej 14.625 akcji pracowniczych na okaziciela, których wartość według kursu na dzień zamknięcia rozprawy wynosiła 4,50 zł.

Sąd Rejonowy uznał, że do majątku wspólnego należy zaliczyć także akcje pracownicze (co było sporne), bowiem nie stanowią one przedmiotu majakowego wymienionego w art. 33 k.r.o., a niemożność obrotu tymi akcjami przez jakiś czas nie jest jednoznaczna z ich niezbywalnością ( wskazano na orzeczenie Sądu Najwyższego w sprawie III CZP 52/03).

Sąd Rejonowy odliczył od udziału uczestnika kwotę 20.902,17 zł z tytułu ½ kwoty kredytu spłaconego przez wnioskodawczynię, dlatego zasądził zamiast kwoty 139.506,25 zł stanowiącej ½ wartości majątku wspólnego kwotę 118.604 zł. Na podstawie art. 212 § 3 kpc Sąd rozłożył spłatę na 10 lat, biorąc pod uwagę sytuację majątkową wnioskodawczyni tj. fakt, iż utrzymuje się ona z zasiłków otrzymywanych z opieki społecznej na dwie córki, którym alimenty wypłaca gmina oraz to, że wnioskodawczyni w dalszym ciągu spłaca wspólny kredyt. Rozłożenie na raty ma w ocenie Sądu I instancji umożliwić wnioskodawczyni dalsze spłacanie tego kredytu.

Apelację od tego postanowienia wniósł uczestnik postępowania co do jego punktu 4 tj. w zakresie rozłożenia na raty przyznanej mu spłaty. Skarżący wniósł o zmianę punktu 4 postanowienia poprzez rozłożenia zasądzonej kwoty na 5 rat rocznych po 23.720,80 zł płatnych do dnia 31 grudnia każdego roku, począwszy od 2015 roku i o sprostowanie omyłki co do numeru księgi wieczystej oraz co do oznaczenia numeru punktu w treści punktu 4 postanowienia poprzez wpisanie w miejsce sformułowania „w pkt 4” sformułowania „w pkt 3”.

Uczestnik zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia o terminie spłaty zasądzonej na jego rzecz, polegający na błędnym uznaniu, iż okoliczności faktyczne w rozpoznawanej sprawie uzasadniają przyznanie wnioskodawczyni aż dziesięcioletniego terminu na spłatę udziału uczestnika w majątku wspólnym.

W swojej apelacji wnioskodawczyni zaskarżyła postanowienie również w części, co do wysokości spłaty tj. w zakresie przekraczającym wysokość zasądzonej spłaty o kwotę 32.906,25 zł. Skarżąca wniosła o zmianę kwoty spłaty poprzez jej obniżenie do 85.697,75 zł. Zarzuciła ona naruszenie prawa materialnego tj. art. 33 k.r.o. poprzez uznanie, że akcje pracownicze są składnikami majątku wspólnego. Wnioskodawczyni zarzuciła również brak refleksji Sądu nad wartością tych akcji. Jako wniosek ewentualny skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W piśmie procesowym z dnia 13.10.2015 roku pełnomocnik procesowy uczestnika postępowania powołując się na zmianę okoliczności wniósł o ustalenie wartości akcji pracowniczych na kwotę 96.963,75 zł tj. według kursu 6,63 zł, aktualnego na dzień sporządzenia pisma, za akcję a tym samym o zmianę punktu 3 poprzez zasądzenie tytułem spłaty kwoty 134,179,71 zł.

Wnioskodawczyni w piśmie z dnia 09.10.2015 roku wniosła dodatkowo o rozliczenie dokonanych przez nią, już po wydaniu zaskarżonego postanowienia, nakładów na majątek wspólny poprzez uwzględnienie dalszych spłat rat kredytu hipotecznego w łącznej kwocie 14.509,14 zł a także 140,60 zł z tytułu opłaty za istnienie przyłącza wodno-kanalizacyjnego i kwoty 288 zł z tytułu uiszczenia opłaty za obowiązkowe ubezpieczenia OC samochodu wchodzącego w skład majątku wspólnego.

W związku z tym wnioskodawczyni wniosła o uwzględnienie połowy w/w kwot i pomniejszenie spłaty o kwotę 7.612,87 zł.

Na rozprawie apelacyjnej strony podtrzymały swoje w/o stanowiska i wniosły o oddalenie apelacji przeciwników jako bezzasadnych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelację obu stron w części należało uznać za zasadne.

Sąd Okręgowy co do zasady podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy i czyni je podstawą własnych rozważań.

Odnosząc się do apelacji uczestnika postępowania, stwierdzić należy, iż Sąd I instancji rozkładając spłatę na rzecz uczestnika postępowania na raty w niedostatecznym zakresie wziął pod uwagę interesy uczestnika. Zgodnie z art. 212 § 3 kc Sąd może oznaczając termin spłaty rozłożyć ją na raty jednak na nie dłuższy termin niż 10 lat.

Jak z powyższego wynika, Sąd uwzględniając interesy, w tym ekonomiczne obu stron może wskazać terminy zapłaty. W niniejszej sprawie Sąd I instancji wskazał na maksymalny dopuszczalny w ustawie okres spłaty tj. 10 lat.

Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu I instancji, że o ile sytuacja materialna i rodzinna wnioskodawczyni daje podstawę do rozłożenia spłaty na raty, to jednak rozłożenie spłaty na 10 rat rocznych zmierzałoby do pokrzywdzenia uczestnika postępowania. Jak wynika z uzasadnienia postanowienia Sąd I instancji korzystając z przepisu art. 212 § 3 kc w istocie wziął pod uwagę jedynie sytuację wnioskodawczyni. Tymczasem również sytuacja materialna uczestnika postępowania jest zła, a łączne zadłużenie uczestnika sięga około 100.000 zł. Jak wynika z apelacji uczestnika również on widzi potrzebę rozłożenia spłaty na raty jednak nie w takim zakresie jak uczynił to Sąd Rejonowy.

Sąd Okręgowy podziela to stanowisko jednak nie w całości. Należy wziąć jak słusznie wskazał apelujący pod uwagę również jego potrzeby tak aby uzyskiwane od wnioskodawczyni ratalne wpłaty miały dla niego realną ekonomiczna wartość. Jednak w ocenie Sądu II instancji rozłożenie spłaty na 5 rat rocznych, biorąc pod uwagę fakt spłacania przez wnioskodawczynię rat kredytu hipotecznego zaciągniętego przez strony na budowę domu oraz utrzymywania przez nią wspólnych dzieci stron, mogłoby prowadzić do faktycznego zaprzestania płacenia tych rat przez wnioskodawczynię z uwagi na jej nadmierne obciążenie. Rata roczna w takim proponowanym przez uczestnika wariancie sięgałaby kwoty ponad 22.000 zł. Taka rata mogłaby spowodować konieczność wszczynania ewentualnej egzekucji w przypadku opóźnienia w zapłacie lub niepełnej wpłacie raty a temu właśnie ma zapobiegać instytucja przewidziana w art. 212 § 3 kc.

Zdaniem Sądu Okręgowego rozłożenie kwoty spłaty należnej uczestnikowi na 7 rat rocznych w kwotach po 15.907,06 zł (co do sposobu obliczenia kwoty raty Sąd wypowie się w dalszej części uzasadnienia) w odpowiednim stopniu uwzględnia zarówno interesy wnioskodawczyni jak i uczestnika postępowania i będzie zgodne z w/w przepisem Kodeksu cywilnego.

Przechodząc do zawartego w piśmie procesowym uczestnika z dnia 13.10.2015 roku żądania ustalenia wartość akcji pracowniczych według kursu obowiązującego z tego dnia tj. w kwocie 6,63 zł za jedną akcję zamiast jak to uczynił Sąd Rejonowy po 4,50 zł za akcję, należy stwierdzić, iż brak jest podstaw do takiej ingerencji ze strony Sądu II instancji.

Wskazać trzeba na szczególny charakter tego składnika majątkowego, który podlega regułom rynku kapitałowego i którego wartość nigdy nie jest stała i zmienia się często z dnia na dzień a nawet w okresie jednego dnia wahania kursu akcji mogą mieć bardzo istotny dla ich wartości charakter. Już tylko z dokumentu przedłożonego przez uczestnika (karta 343 akt sprawy) wynika, iż wartość akcji (...) w ciągu jednego dnia wahała się od 6,80 zł do 6,63 zł i to tylko w okresie 3 godzin od 9.00 do 12.30. Z dokumentu tego wynika, iż w 2015 roku najniższy kurs tych akcji wynosił w dniu 19.01.2015 roku – 4,25 zł a najwyższy 6,95 zł w dniu 22.06.2015 roku. Nie ma wobec tego podstaw do ustalenia wartości akcji jedynie w oparciu i przedłożony dokument a wartość akcji będzie miała zawsze hipotetyczny charakter, który skonkretyzuje się jedynie z chwilą ich sprzedaży.

Sąd Rejonowy prawidłowo, zatem wziął pod uwagę przy rozliczeniach wartość akcji z chwili wyrokowania a uczestnik postępowania nie wykazał aby od tej chwili wartość tych akcji w sposób trwały i istotny uległa zmianie i aby w związku z tym zaistniała konieczność ponownego ustalania wartość akcji podlegających uwzględnieniu w podziale majątku wspólnego.

Wobec powyższego apelację uczestnika postępowania należało zgodnie z art. 386 § 1 kpc uwzględnić jedynie częściowo w zakresie dotyczącym zmniejszenia okresu rozłożenia na raty zasądzonej na jego rzecz spłaty.

Sąd Okręgowy uznał również za zasadne zgodnie z art. 350 § 1 i 3 kpc sprostowanie zaskarżonego orzeczenia w zakresie wskazanym w apelacji uczestnika, albowiem jak wynika z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy prawidłowe oznaczenie księgi wieczystej podlegającej podziałowi nieruchomości różni się od wskazanego w punkcie 1a postanowienia Sądu Rejonowego a oczywisty błąd pisarski polegał na przestawieniu cyfr 3 i 5. Oczywista omyłka dotyczyła także oznaczenia punktu postanowienia w którym zasądzono należną uczestnikowi spłatę. Był to punkt 3 a nie 4 jak błędnie wskazano w zaskarżonym postanowieniu w jego punkcie 4.

Dlatego, też Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1 postanowienia z dnia 27.10.2015 roku.

W pozostałym zakresie z przyczyn wyżej wskazanych apelacja uczestnika na mocy art. 385 kpc jako niezasadna podlegała oddaleniu.

W odniesieniu do apelacji wnioskodawczyni również jedynie w części należało ją uwzględnić tj. w zakresie dotyczącym uwzględnienia przy ustalaniu wysokości spłaty należnej uczestnikowi postępowania również dokonanych już po wydaniu zaskarżonego postanowienia przez wnioskodawczynię wpłat kolejnych rat kredytu hipotecznego. Sąd Rejonowy dokonał takiego rozliczenia w odniesieniu do spłat kredytu za okres do wydania zaskarżonego orzeczenia.

Z załączonych przez wnioskodawczynię do pisma procesowego z dnia 09.10.2015 roku dokumentów wynika, iż od stycznia 2015 roku do października 2015 roku dokonała ona spłaty kolejnych rat kredytu hipotecznego zaciągniętego wspólnie przez małżonków w trakcie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej. Łącznie z tego tytułu wnioskodawczyni zapłaciła kwotę 14.509,14 zł. Okoliczności tej uczestnik postępowania nie zaprzeczył. W ocenie Sądu Okręgowego dało to podstawę do odliczenia od należnej uczestnikowi spłaty połowy uiszczonej przez wnioskodawczynię kwoty tj. 7.254,57 zł. Oznacza to, iż należna spłata powinna wynieść 111.349,43 zł (118.604 zł minus 7.254,57 zł).

Dlatego też na mocy art. 386 § 1 kpc Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie w punkcie 3, uwzględniając w tym zakresie apelację wnioskodawczyni, poprzez obniżenie kwoty spłaty ze 118.604 zł do 111.349,43 zł.

Sąd Okręgowy nie uznał jednak za zasadne, aby od spłaty odliczyć również połowę innych wydatków poniesionych przez wnioskodawczynię a opisanych w punktach 2 i 3 pisma procesowego z dnia 09.10.2015 roku. Kwoty te dotyczą bowiem opłat związanych ze składnikami majątku wspólnego przyznanego na własność wnioskodawczyni, z których wyłącznie wnioskodawczyni korzysta i to już po wydaniu zaskarżonego postanowienia. Podkreślić należy, że żądna ze storn nie kwestionowała postanowienia z dnia 16.12.2014 roku w zakresie przyznania wnioskodawczyni na własność nieruchomości i samochodu. Dlatego, też tym bardziej brak jest podstaw do obciążania uczestnika połową poniesionych przez wnioskodawczynię zwykłych kosztów związanych z posiadaniem przyznanych jej przedmiotów wchodzących do majątku wspólnego.

Wobec tego w tym zakresie apelacja wnioskodawczyni na mocy art. 385 kpc podlegała oddaleniu jako bezzasadna.

Zarzut podniesiony w apelacji wnioskodawczyni a dotyczący akcji pracowniczych Sąd Okręgowy uznał za bezzasadny.

Sąd II instancji podziela w tym zakresie stanowisko Sądu Rejonowego, uznając również, że wartość tych akcji podlega zaliczeniu do majątku wspólnego podlegającego podziałowi.

Z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 11.09.2003 roku w sprawie III CZP 52/03 wynika, iż akcje pracownicze nabyte na podstawie ustawy z dnia 30.08.1996 roku o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, przez jednego z małżonków po ustaniu wspólności ustawowej , w wyniku realizacji uprawnienia uzyskanego przed ustaniem wspólności ustawowej , są składnikiem majątku tylko tego małżonka. Jak z powyższego wynika Sąd Najwyższy objął ta uchwałą tylko taki stan faktyczny, w którym małżonek nabywa uprawnienie do akcji pracowniczych w trakcie trwania małżeństwa a dopiero po jego ustaniu nabywa faktycznie akcje pracownicze. Jednak w niniejszej sprawie mieliśmy do czynienia z inną sytuacją faktyczną. Skoro strony zawarły związek małżeński w 1990 roku a wyrok rozwodowy uprawomocnił się w kwietniu 2012 roku i skoro wnioskodawczyni zawarła w dniu 27.04.2009 roku umowę nieodpłatnego zbycia akcji pracowniczych (...) (vide: karta 215 akt sprawy), tj. w trakcie trwania wspólności ustawowej, to akcje te weszły w skład majątku wspólnego stron. Taki pogląd wyraził również Sąd Najwyższy w uzasadnieniu w/w uchwały, wskazując, że jeżeli umowę nieodpłatnego nabycia akcji zawarł pracownik pozostający w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, nabyte przez niego akcje wchodzą, zgodnie z art. 31 i 32 kro, mimo, że małżonek nabywcy nie staje się stroną tej umowy ani wspólnikiem spółki akcyjnej, w skład majątku wspólnego. Sąd Najwyższy uznał, iż nieodpłatnego nabycia akcji przez pracownika pozostającego w ustawowej wspólności majątkowej, nie dotyczy żaden z wyjątków zastrzeżonych w art. 33 pkt 2-10 kro.

Stanowisko to zachowuje aktualność mimo nowelizacji przepisu art. 33 kro i o tym czy akcje wchodzą w skład majątku wspólnego decyduje jedynie termin zawarcia umowy nieodpłatnego nabycia akcji pracowniczych.

Z tych przyczyn apelację wnioskodawczyni również w tym zakresie na mocy art. 385 kpc należało oddalić jako bezzasadną.

Na mocy art. 520 § 1 kpc Sąd Okręgowy uznał, iż w niniejszej sprawie strony ponoszą we własnym zakresie koszty postępowania apelacyjnego albowiem ich interesy w podziale majątku wspólnego nie były sporne a uczestnicy byli w równym stopniu zainteresowaniu wynikiem postępowania.

Zarówno wnioskodawczyni jak i uczestnik postępowania byli w toku postępowania reprezentowani przez ustanowionych z urzędu pełnomocników procesowych, dlatego też w punktach 6 i 7 postanowienia Sąd Okręgowy przyznał od skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Świeciu, tym pełnomocnikom stosowne wynagrodzenia obliczone od wartości przedmiotu zaskarżenia wraz z należnym podatkiem od towarów i usług.