Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 września 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 września 2015 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku M. P. (2)

z udziałem zainteresowanego J. C.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o odpowiedzialność członka rodziny za zaległości z tytułu składek

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie

z dnia 5 marca 2015 r. sygn. akt IV U 252/14

u c h y l a zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzją Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z 19 grudnia 2013r. i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania bezpośrednio temu organowi rentowemu.

Sygn. akt III AUa 426/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 grudnia 2013 r., znak:(...) (...)- (...) Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w R., na podstawie art. 52 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników ( j. t. Dz. U. z 2013 r., poz. 1403 ) oraz art. 107, i art. 111 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa ( j. t. Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm. ), po przeprowadzeniu postępowania w sprawie odpowiedzialności za zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników J. C. za okres od 1 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2011 r. w kwocie
4.441 zł (z czego odsetki za zwłokę liczone od 16 grudnia 2013 r. kwocie
1.387 zł), orzekł odpowiedzialność M. P. (2)za powyższą zaległość. Organ rentowy wskazał, że na podstawie ww. przepisów M. P. (2)będąc członkiem rodziny J. C., a także czerpiąc korzyści z prowadzonego przez niego gospodarstwa rolnego ( m.in. z tytułu pobierania dotacji z ARiMR ), odpowiada ona za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek oraz odsetek.
Odwołanie od powyższej decyzji złożyła M. P. (2) i wniosła o jej zmianę i wydanie orzeczenia, że nie ponosi odpowiedzialności za zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników ciążące na J. C.. W odpowiedzi KRUS Oddział (...) w R. wniósł o oddalenie odwołania .
Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie , po rozpoznaniu sprawy , wyrokiem z dnia 5 marca 2015 roku oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach oraz wypływających z nich wnioskach prawnych :
J. C. jest właścicielem gospodarstwa rolnego o pow. 1,83 ha przeliczeniowych, położonego w G. i we wsi W..
Decyzją Prezesa KRUS z dnia 5 maja 2011 r., (...) (...) wobec J. C. stwierdzono obowiązek podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników i obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie, a także emerytalno-rentowe począwszy od 30 listopada 1994 r. Ustalono również wysokość należności z tytułu składek na kwotę 10.102,70 zł oraz 5.501,00 zł tytułem odsetek za zwłokę.
Zdaniem Sądu Okręgowego J. C. pracował w gospodarstwie rolnym – jakkolwiek zakres wykonywanych przez niego prac mógł być różny .
W treści protokołów wizytacji – gospodarstwa rolnego prowadzonego przez J. C. , jego siostrę – odwołującą się M. P. (2) oraz jej męża E. P. – na to wskazuje .
Dochody z tego gospodarstwa, wespół z pomocą finansową ze strony matki, stanowiły podstawę utrzymania się J. C.. Sąd wskazuje, że J. C. wraz siostrą i jej rodziną tworzyli jedną wspólnotę domową, zamieszkiwali wspólnie i razem ponosili koszty, jak i gospodarowali korzyści wypracowywane w tej wspólnocie – jakkolwiek udział w tym zakresie J. C. był mniejszy niż pozostałych domowników ( z uwagi na stan zdrowia czy problemy alkoholowe ), ale nie był całkowicie wyłączony.
Stąd stwierdzenie Sądu I instancji , że J. C. winien być uznany jako rolnik prowadzący działalność rolniczą w rozumieniu art. 6 pkt 1 i 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.
W tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie ustalił , że decyzja Prezesa KRUS z dnia 19 grudnia 2013 r. była prawidłowa.
M. P. (2)jest siostrą rolnika J. C. i w sposób oczywisty wchodzi w zakres podmiotów, które z mocy art. 52 ust. 1 pkt. 1 w zw. z art.
111 § 3 Ordynacji podatkowej mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy w Rzeszowie oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc .

W apelacji od powyższego wyroku odwołująca M. P. (2)wniosła
o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania .
Zarzuciła sprzeczność ustaleń sądu z materiałem dowodowym przez dowolne przyjęcie , że prowadziła gospodarstwo rolne z bratem i korzystała z tego gospodarstwa – podczas gdy brat jest właścicielem , faktycznie pozosta wał na utrzymaniu matki , a od 2011 r. grunty wydzierżawił ( reszta leży odłogiem ) .

Błędne ustalenia – podnosi apelująca – prowadziły do błędnego zastosowania art. 6 u. s. rol. oraz art. 111 Ordynacji podatkowej .
Nadto Sąd naruszył - zdaniem skarżącej – art. 217 , 212 , 5 i 239 kpc .

Organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji .

Rozpoznając sprawę Sąd Apelacyjny ustalił i rozważył co następuje :

1.Z akt KRUS O/R w R. wynika , że prawomocna decyzja z dnia 05.05.2011 r.(...) (...) Pan J. C. został objęty ubezpieczeniem społecznym rolników z mocy ustawy od dnia 30.11.1994 r. jako właściciel gospodarstwa rolnego o powierzchni powyżej 1 ha przeliczeniowego . Składka na ubezpieczenie społeczne rolników naliczona została za okres od
IV kw. 2001 r. , a należność za okres od 30.11.1994 r. do 30.06.2001 r. uległa przedawnieniu .

Na mocy decyzji KRUS z dnia 16 czerwca 2011 r. ,(...) (...) J. C. uzyskał rozłożenie zalęgłości z tytułu składek w łącznej kwocie 15.012,70 zł obejmującej okres od IV kwartału 2001 r. do II kwartału 2011 r. na 75 rat . Taki układ został zawarty również na mocy decyzji z dnia 11 czerwca 2013 r. , znak: (...)i wygasł na mocy decyzji z dnia 19 września 2013 r. z uwagi na niespłacenie rat w terminie .

Część gruntów należących do J. C. – położonych w W. o 1,11 ha zostały oddane w dzierżawę mężowi odwołującej się na okres 10 lat na podstawie umowy dzierżawy gruntów z dnia 15 marca 2011 r. Dzierżawca w zamian za możliwość korzystania z gruntów zobowiązał się zapewnić J. C. utrzymanie , tj. zajmując się nim jak domownikiem , dostarczyć mu wyżywienie , ubranie , światło , opał , zapewnić pomoc i pielęgnację w chorobie .

J. C. nie składał wniosków o uzyskanie dopłat obszarowych na posiadane nieruchomości rolne – na pole rolnika wnioski w ARiMR składał szwagier E. P. .

2. Zgodnie z art. 107 § 1 oraz art. 111 § 3 ustawy z dnia 29.08.1997 r. ordynacja podatkowa ( tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 749 , z późn. zmian. ) , w zw. z art. 52 ust 1 pkt 1 ustawy z dnia 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników ( tekst jedn. Dz. U. z 2013 r. , poz. 1403 ) , za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem również osoby trzecie .
Członek rodziny podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie
z podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą za zalęgłości podatkowe wynikające z tej działalności i powstałe w okresie , w którym stale współudział z podatnikiem w jej wykonywaniu , osiągając korzyści z prowadzonej przez niego działalności . Za członków rodziny podatnika uważa się zstępnych , wstępnych , rodzeństwo , małżonków zstępnych , osobę pozostającą w stosunku przysposobienia oraz pozostającą z podatnikiem w faktycznym pożyciu . Przez stałe współdziałanie należy rozumieć taki stan faktyczny , który nie został ujęty w ramy prawne umowy z tytułu której wypłacone jest wynagrodzenie . Nie może to być współdziałanie o charakterze jedynie sporadycznym czy okazjonalnym lecz musi cechować się stabilnością i pernamentynością ( por. wyrok NSA z 15.02.1984 r. – SA/Wr 41/84 ) .

Inaczej rzecz ujmując ; podstawa odpowiedzialności członków rodziny za zalęgłości podatkowe podatnika są istniejące pomiędzy tymi podmiotami konkretnie i trwale powiązania o charakterze majątkowym . Przeniesienie na członka rodziny podatnika odpowiedzialności na podstawie art. 111 o.p. wymaga łącznego spełnienia wskazanych w nim przesłanek ( patrz odpowiednio np. wyrok SN z 5.02.2009 – II UK 174/08 ) .
Odpowiedzialność członka rodziny podatnika jest ograniczona przede wszystkim wysokością korzyści , które osiągnął on, współdziałając z podatnikiem . Korzyści te nie zawsze będą miały wymiar pieniężny . Organ podatkowy , prowadząc postępowanie w zakresie odpowiedzialności członka rodziny , powinien ustalić całkowity wymiar majątkowych korzyści , jakie przypadły mu
w związku z prowadzeniem działalności rolniczej razem z podatnikiem .
W tym celu niezbędne będzie „przeliczenie” korzyści niemających pieniężnego wymiaru , takich jak np. utrzymanie , zapewnienie mieszkania czy usługi świadczone na rzecz członka rodziny .

Uczynione tu przypomnienie jest konieczne o tyle , iż organ rentowy nie zbadał należycie spełnienie przesłanek określonych w art. 111 ustawy - Ordynacja podatkowa , w okresie co do którego wydał kwestionowaną decyzję , wobec czego nie mógł w sposób racjonalny , osadzony w faktach , prawidłowo zastosować tego przepisu .

3. W świetle okoliczności sprawy uzasadnionym jest też przypomnieć , że :

- po pierwsze; instytucja odpowiedzialności podatkowej osób trzecich wykorzystywana była i jest obecnie pod rządami ordynacji podatkowej w sytuacjach, gdy zabraknie podatnika , gdy podatnik nie wykonuje ciążącego na nim zobowiązania we właściwy sposób i we właściwym terminie , a także gdy majątek podatnika w wyniku wszczętej egzekucji okazuje się być niewystarczającym . Uzasadnieniem odpowiedzialności osób trzecich za zobowiązania podatkowe jest ekonomiczny ich związek z podatnikiem przejawiający się uzyskiwaniem przez osobę trzecią korzyści z dochodu czy majątku podatnika . Odpowiedzialność osób trzecich za wykonanie zobowiązań podatkowych ma solidarny charakter , jednakże organy podatkowe mogą wydać decyzję o odpowiedzialności dopiero wówczas gdy egzekucja do dochodu lub majątku podatnika okazuje się w części lub w całości bezskuteczne ( tak : wyrok NSA z 3.12.1998 r. – SA/32/93/98 ) .

-po drugie; interpretacja artykułów 110-117 o. p. , w których określono odpowiedzialność poszczególnych kategorii osób trzecich, powinna być dokonywana łącznie z artykułami 107-109 o. p., które kształtują generalne zasady odpowiedzialności osób trzecich ( patrz więcej: wyrok WSA w Bydgoszczy z 29.06.2004 r. – I SA/Bd 118/04 ) ,

- po trzecie; w dziedzinie podatków ( których unormowania mają w sprawie zastosowanie ) inaczej niż w wypadku ubezpieczenia społecznego , dla którego istnienia wystarczające jest np. wspólne zamieszkiwanie , wspólność gospo darcza nie ma żadnego znaczenia , a główny nacisk położony jest na osiągnięcie korzyści . Korzyść ta może wprawdzie polegać tylko na przyczynianiu się do utrzymania członka rodziny , lecz także wówczas musi mieć wymierną wartość majątkową , która odpowiedzialność tą limituje - art. 111 § 5 pkt 1 ordynacji podatkowej ( por. uzasadnienie wyroku SN z 5 lutego 2009 r. - II UK 174/08 ) .

W dotychczasowym postępowaniu organ rentowy nie sprostał przywołanym wymogom ustawowym w spornej kwestii ustalenia odpowiedzialności M. P. (2)za zaległości składkowe brata J. C. . I dlatego zaskarżona decyzja , jak i akceptujący ją wyrok Sądu I instancji , wymagały wyeliminowania
z obrotu prawnego . Konieczne jest ponowienia w całości postępowania przy uwzględnieniu wyżej przedstawionych unormowań oraz wskazań .

Z tych względów na podstawie art. 477 ^14a kpc orzeczono jak w sentencji .