Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 listopada 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 listopada 2015 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku M. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w J.

o ustalenie czasokresu właściwego ustawodawstwa

na skutek apelacji wniesionej przez organ rentowy

od wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie

z dnia 5 maja 2015 r. sygn. akt IV U 241/15

oddala apelację

Sygn. akt III AUa 625/15

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 4 listopada 2015r.

Decyzją z dnia 30 grudnia 2014r. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. stwierdził , iż wnioskodawczyni M. K. w okresie od
1 czerwca 2014r. do 31 maja 2015r. podlega ustawodawstwu niemieckiemu
w zakresie zabezpieczenia społecznego. W podstawie prawnej decyzji powołane zostały : art. 83 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz.1442 ze zm.) w związku
z art.13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ( WE) nr 883/2004
z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE. L 2004.166.1 z dnia 30 kwietnia 2004 r. ze zm.) i art. 14 ust. 5 b, oraz art.16 ust.1 -3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE .L.2009.284.1 ze zm.). W uzasadnieniu decyzji organ rentowy – przywołując brzmienie wszystkich wyżej powołanych przepisów- stwierdzał, że w sytuacji prowadzenia przez M. K. w kraju pozarolniczej działalności gospodarczej
z równoczesnym podjęciem z dniem 1 czerwca 2014r zatrudnienia na terenie Niemieć w oparciu o umowę o pracę zawartą z niemieckim pracodawcą na czas nieokreślony , zaistniały podstawy do ustalenia dla wnioskodawczyni , jako właściwego
w zakresie zabezpieczeń społecznych ,ustawodawstwa niemieckiego. Równocześnie organ rentowy stwierdzał ,iż do dnia wydania niniejszej decyzji niemiecka instytucja zabezpieczenia społecznego nie zgłosiła sprzeciwu do tak ustalonego ustawodawstwa .

Wnioskodawczyni M. K. odwołała się od w/w decyzji ZUS do Sądu Okręgowego w Rzeszowie. W odwołaniu z dnia 3 lutego 2015r. ,wnosząc

o częściową zmianę zaskarżonej decyzji poprzez potwierdzenie, iż ustalone prawidłowo przez organ rentowy ustawodawstwo niemieckie w zakresie jej zabezpieczenia społecznego winno mieć charakter nieoznaczony końcowo - tak jak zawarta przez nią z niemieckim pracodawcą na czas nieokreślony umowa o pracę- zarzuciła, iż przyjęte w tym względzie przez ZUS jedynie na okres 1 roku ustalenie ,nie ma swojej dostatecznej podstawy prawnej. Na poparcie zaś tak wyrażonego poglądu odwołująca wskazywała na, mający zapaść w analogicznym stanie faktycznym sprawy, wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 28 stycznia 2015 r. sygn. akt III AUa 789/14.

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 18 lutego 2015 r. pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. wnosił o oddalenie żądania wnioskodawczyni uznając je za bezzasadne. Nie kwestionując ,że przyjęte w zaskarżonym zakresie rozstrzygnięcie o jedynie czasowym (na okres jednego roku) właściwym dla wnioskodawczyni ustawodawstwie niemieckim w zakresie zabezpieczenia społecznego nie ma wprost swojej podstawy prawnej w przepisach normujących koordynację systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich Unii Europejskiej , organ rentowy naprowadzał ,że mimo wszystko w drodze analogii winien mieć tu swoje zastosowanie art. 14 ust.10 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r.przewidujący ,że instytucje zainteresowane w celu określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa uwzględniają sytuację jaka prawdopodobnie może mieć miejsce podczas kolejnych dwunastu miesięcy.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie, po rozpoznaniu odwołania M. K., wyrokiem z dnia 5 maja 2015 r. (sygn. akt IV U 241/15) zmienił zaskarżoną decyzję ZUS w ten sposób ,że stwierdził , iż wnioskodawczyni podlega ustawodawstwu niemieckiemu w zakresie zabezpieczenia społecznego , począwszy od dnia 1 czerwca 2014 r. na czas nieokreślony. Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd Okręgowy ustalił , że M. K. prowadzi na terenie Polski działalność gospodarczą pod nazwą (...) i LAS - M. K. w D.”. W dniu 5 czerwca 2014r. wnioskodawczyni powiadomiła (...) Oddział w J. o podjęciu zatrudnienia na terenie Niemiec, na podstawie umowy o pracę z dnia 1 czerwca 2014 r. zawartą z pracodawcą niemieckim (...) na czas nieokreślony. W tej sytuacji organ rentowy pismem z dnia 12 czerwca 2014r. ustalił wobec wnioskodawczyni , jako tymczasowe, ustawodawstwo niemieckie w zakresie zabezpieczeń społecznych w okresie od 1 czerwca 2014 r. do 31 maja 2015r. , powiadamiając jednocześnie o powyższym niemiecką instytucję zabezpieczenia społecznego , która do tak określonego ustawodawstwa nie wniosła zastrzeżeń . To zaś stanowiło o ostatecznym ustaleniu tego ustawodawstwa. W dniu 12 listopada 2014 r. M. K. zwróciła się do pozwanego organu rentowego o wydanie decyzji administracyjnych w powyższej sprawie ,nie godząc się z określeniem niemieckiego ustawodawstwa jedynie na okres jednego roku. W konsekwencji zaś powyższego wystąpienia ,Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. wydał – zaskarżoną w niniejszym postępowaniu -decyzję z dnia 30 grudnia 2014 r. potwierdzającą treść uprzedniego pisma z dnia
12 czerwca 2014 r. W świetle powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Rzeszowie uznał żądanie odwołania za w pełni zasadne ,a zaskarżoną część decyzji organu rentowego za naruszającą prawo. Powołując bowiem w ocenie prawnej sprawy zarówno przepisy rozporządzenia podstawowego jak i wykonawczego Parlamentu Europejskiego i Rady ( WE ) w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego tj. art. 13 ust. 3 rozporządzenia nr 883/2004 jak i art. 16 oraz art. 14 ust. 10 rozporządzenia Nr 987/2009 , Sąd I instancji stwierdzał , że w świetle brzmienia tych przepisów nie ma jakichkolwiek podstaw do ustalania przez ZUS jedynie na okres dwunastu miesięcy właściwego ustawodawstwa, w sytuacji gdy praca najemna za granicą świadczona jest przez prowadzącego w kraju pozarolniczą działalność gospodarczą w oparciu o umowę o pracę na czas nieokreślony. W tym bowiem względzie Sąd Okręgowy w Rzeszowie zauważał ,że przywoływany przez organ rentowy w/w art.14 ust. 10 rozporządzenia wykonawczego odnosi się wyłącznie to przypadków przewidzianych w jego ust. 8 i 9, a te nie dotyczą odwołującej ,niezależnie od tego , że nawet w sytuacjach tam wskazanych treść tego przepisu nie daje też podstaw do takiego rozumowania , które w tej sytuacji ocenione przez Sąd I instancji zostrało, jako swoista nadinterpretacja prawa przez pozwany organ rentowy. W podstawie prawnej wyroku, oprócz wyżej wskazanych przepisów prawa materialnego związanych z koordynacją unijnych systemów zabezpieczeń społecznych, Sąd I instancji przywołał art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

Wyrok Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 5 maja 2015 r. zaskarżony został przez pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. .
W apelacji z dnia 26 maja 2015 r. skarżący organ rentowy ,zarzucając naruszenie prawa materialnego tj. art. 83 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2015r.,poz.121) w związku z art.13 ust.3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady( WE) nr 883/2004 z dnia
29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE. L 2004.166.1 ) i art. 14 ust. 10 rozporządzenia wykonawczego Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 z dnia16 września 2009r. (Dz. U. UE. L. 2009. 284.1 ze zm.) przez przyjęcie, że w stosunku do osoby wykonującej pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych państwach członkowskich
Unii dopuszczalne jest ustalenie właściwego ustawodawstwa na czas nieokreślony,

w sytuacji gdy prawidłowa wykładnia wskazanych przepisów prowadzić winna do wniosku, że w tym przypadku znajdzie swoje zastosowanie ograniczenie czasowe przewidziane w wyżej wskazanym 14 ust. 10 rozporządzenia wykonawczego ,wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania , przy zasądzeniu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym według norm przepisanych. W uzasadnieniu wniesionego środka odwoławczego pozwany organ rentowy, nie kwestionując okoliczności faktycznych sprawy, raz jeszcze podkreślał ,iż wydając zaskarżoną decyzję zastosował w drodze analogii art. 14 ust. 10 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego , ponieważ ten właśnie przepis jako jedyny zawiera wskazanie ograniczenia czasowego w wymiarze dwunastomiesięcznym , a takie też postąpienie wydaje się być racjonalne skoro z jednej strony art. 13 ust.3 rozporządzenia podstawowego Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 nie wskazuje ram czasowych podlegania właściwemu ustawodawstwu, co przy ustaleniu na okres jednego roku tego ustawodawstwa nie zamyka też drogi ubezpieczonemu do czynienia tego rodzaju ustaleń na kolejne miesiące czy lata.

Wnioskodawczyni M. K. nie ustosunkowała się do treści apelacji organu rentowego.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie ,rozpoznając apelację pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w J., zważył co następuje;

Wniesiony przez pozwany organ rentowy środek odwoławczy nie może odnieść pożądanego skutku. Zdaniem bowiem Sądu Apelacyjnego w zupełności podzielić należy konstatację Sądu I instancji o braku dostatecznych podstaw prawnych do czasowego ograniczania ustalenia właściwego ustawodawstwa przez ZUS w sytuacji świadczenia przez ubezpieczonego w kraju z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej pracy najemnej za granicą w oparciu o umowę o pracę zawartą na czas nieokreślony. Przy czym już w tym miejscu należy zauważyć ,że zważywszy na wyrażoną w art.11 ust.1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)
nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE. L 2004.166.1 ) zasadę terytorialności , jak też przywołany w podstawie prawnej zaskarżonej decyzji ZUS art. 83 ust. 1 ustawy systemowej odnoszący się do przebiegu ubezpieczenia w kraju ,wydawana w tym przedmiocie decyzja organu rentowego winna -w odniesieniu do odwołującej- brzmieć prawidłowo ,iż „ po dniu 1 czerwca 2014r. nie ma do niej zastosowanie polski system zabezpieczenia społecznego „ (tak też w artykule prof. K. Ś.
„ Ustalanie ustawodawstwa tymczasowego na podstawie rozporządzeń 883/2004 oraz 987/2009 „ ,opublikowanym w Nr 7 z 2014r. miesięcznika „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” - str.-2-7). Oczywiste jest przy tym, iż z uwagi na zasadę rozpoznawania sporów w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych w granicach wyznaczonych z jednej strony treścią zaskarżonej decyzji, z drugiej zaś żądaniem odwołania ( por. między innymi postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999r. II UZ 52/99 OSNP 2000/15/601) , oraz mając na względzie przewidziane
w art. 477 ¹⁴ k.p.c. jedynie dopuszczalne procesowo sposoby rozstrzygnięcia tej kategorii spraw , niemożliwym była ewentualna - sugerowana powyżej- korekta zaskarżonej decyzji organu rentowego przez Sąd I instancji, i siłą rzeczy korekta ta nie jest także możliwa do przeprowadzenia w postępowaniu odwoławczym. W konsekwencji powyższego ,przyjęte przez Sąd Okręgowy Rzeszowie w zaskarżonym wyroku rozstrzygnięcie należy rozumieć jako przesądzające o ustaleniu jako właściwego dla wnioskodawczyni w zakresie zabezpieczeń społecznych ustawodawstwa niemieckiego ,począwszy od dnia zawarcia przez nią z niemieckim pracodawcą umowy o pracę na czas nieokreślony ( tj. od dnia 1 czerwca 2014r.) bez ograniczenia czasowego ,co tym samym oznacza , iż ustawodawstwo to będzie miało zastosowanie tak długo jak długo sytuacja odwołującej pozostanie niezmienna w zakresie stosowania art. 13 ust.3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady( WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE. L 2004.166.1). Powyższy pogląd prawny jest zaś już ugruntowany w orzecznictwie tut. Sądu , czego przykładem jest nie tylko przywoływany przez samą wnioskodawczynię w odwołaniu wyrok z dnia 28 stycznia 2015r. sygn. akt III AUa 789/14, ale też szereg innych ,późniejszych jak choćby ten z dnia 14 października 2015r. III AUa 531/15 , przy czym odnotować też przyjdzie ,że to dopiero od jakiegoś czasu i nie widzieć z jakich względów ZUS zmienił swoją stosowaną w tym względzie praktykę ( wcześniejsze bowiem ,znane tut. Sądowi z urzędu decyzje –jak np.
ta ze sprawy III AUa 468/14 nie zawierały ograniczenia czasowego ustalonego właściwego ustawodawca). Tak więc raz jeszcze w tym przedmiocie stanowczo stwierdzić wypadnie ,że przywoływany przez skarżącego art.14 ust.10 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, nie może mieć swego zastosowania jako że, niezależnie od tego ,że odnosi się do- nie mających odniesienia w przypadku wnioskodawczyni -sytuacji przewidzianych w jego ust. 8 i 9 (tj. nawiązujących do regulacji z art.13 ust. 1 i 2 rozporządzenia podstawowego Parlamentu Europejskiego i Rady nr 883/2004 związanych z wykonywaniem pracy najemnej w dwóch lub więcej państwach członkowskich ,względnie wykonywaniem w tych państwach równolegle pracy na własny rachunek), to nadto usytuowany został jako jedynie przepis zawierający szczegółowe uregulowania dotyczące art. 12 i 13 rozporządzenia podstawowego ( definiujący dla określenia mającego mieć zastosowanie ustawodawstwa pewne związane z tym pojęcia). Tego zaś rozwiązania nie znajdujemy już w art. 16 , który odnosi się wprost do samej procedury dotyczącej zastosowania art. 13 rozporządzenia podstawowego. Już zupełnie marginalnie przyjdzie też zauważyć – co trafnie zaakcentował Sąd I instancji - ,że nawet literalna treść omawianego przepisu nie daje dostatecznej podstawy do ograniczenia czasowego w ustalaniu właściwego ustawodawstwa dla przypadków tam przewidzianych, skoro przepis ten nakazuje jedynie aby instytucje zainteresowane uwzględniały sytuację jaka prawdopodobnie może mieć miejsce podczas kolejnych dwunastu miesięcy kalendarzowych. Tym samym gdyby- co należy założyć-racjonalny unijny prawodawca chciał przewidzieć tego rodzaju postąpienie jakie przyjął w zaskarżonej decyzji ZUS, to niewątpliwie dałby temu wprost wyraz w stosownych przepisach rozporządzenia wykonawczego w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego , a tego rozwiązania -jak wskazano powyżej-
w przepisach tych jednak zabrakło. Należy też zauważyć , że co do zasady instytucje ubezpieczeniowe krajów unijnych nie są uprawnione do wykładni przepisów omawianych rozporządzeń , bo to zastrzeżone zostało dla Komisji Administracyjnej,
stosownie do art.72 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 883/2004 (czego przykładem mogą być różnego rodzaju decyzje tej Komisji ,w tym choćby ta Nr A 2 dotycząca wykładni art.12 rozporządzenia podstawowego mającego zastosowanie do pracowników delegowanych i osób wykonujących prace na własny rachunek z dnia 12 czerwca 2009r. Dz. Urz. UEC Nr 106 z dnia 24 kwietnia 2010r.) Wykładnia taka może też wynikać z wyroków Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Tych jednak brak w odniesieniu do omawianego zagadnienia, przy czym Sąd Apelacyjny z naprowadzonych już wyżej względów nie widzi też konieczności zwrócenia się w tym przedmiocie do w/w Trybunału Europejskiego z pytaniem prejudycjalnym . Z kolei Sąd Apelacyjny chciałby także zauważyć – w związku z pojawiającą się
|w innych tego rodzaju sprawach argumentacją ZUS nawiązującą do brzmienia
art. 19 ust.2 rozporządzenia wykonawczego , jako mającego dodatkowo uzasadniać czasowe ograniczanie ustalenia właściwego ustawodawstwa ,że przede wszystkim przepis ten, odnoszący się do dostarczania informacji zainteresowanym oraz pracodawcom , jest w okolicznościach faktycznych przedmiotowej sprawy skierowany nie do pozwanego organu rentowego ,ale do instytucji właściwej państwa członkowskiego którego ustawodawstwo ma zastosowanie , a więc niemieckiej instytucji ubezpieczeniowej , przy czym przewidując nawet w takich razach na jak długo i na jakich warunkach ustawodawstwo to ma mieć swoje zastosowanie, odnosi się do „ stosownych przypadków „ , które –jak zaznaczono wyżej-wykluczyć należy w odniesieniu do wnioskodawczyni (są to zresztą kwestie pochodne związane z wydawaniem przez właściwą instytucje ubezpieczeniową zaświadczenia A1,co siłą rzeczy w odniesieniu do wnioskodawczyni , gdy zaświadczenie to pochodzić może od niemieckiej instytucji , pozostać musi też poza oceną sądu krajowego , choć i tu zauważyć przyjdzie ,że gdy idzie o wydawanie tego rodzaju dokumentu przez ZUS ,to nawet z informacji zamieszczonej na stronie internetowej organu rentowego dotyczącej zasad wydawania w/w formularza wynika wprost , że „ zaświadczenie A 1 wydaje się zasadniczo na rok , przepisy nie zawierają jednak w tym względzie cenzury czasowej -tak jak przy oddelegowaniu”). Na koniec należy też zaakcentować , że w przypadku przesądzenia o właściwym ustawodawstwie na czas nieoznaczony, to w interesie samego ubezpieczonego jest przewidziane w art. 3 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, przekazanie instytucji właściwej informacji które będą mieć wpływ na zastosowanie właściwego ustawodawstwa ( w tym przypadku np. rozwiązania z wnioskodawczynią umowy o pracę najemną z niemieckim pracodawcą ) ,aby zachować uprawnia do korzystania ze świadczeń przewidzianych w danym systemie zabezpieczenia społecznego.

Mając więc powyższe na uwadze -z braku dostatecznych podstaw faktycznych i prawnych - na podstawie art. 385 k.p.c. orzeczono o oddaleniu apelacji organu rentowego.