Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 października 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący - Sędzia: SA Maria Gleixner-Dyk

Sędziowie: SA Marcjanna Górska (spr.)

SO del. Bożena Lasota

Protokolant: st.sekr.sądowy Aneta Wąsowicz

po rozpoznaniu w dniu 7 października 2015 r. w Warszawie

sprawy A. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W.

o emeryturę

na skutek apelacji A. G.

od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 10 lutego 2014 r. sygn. akt VII U 616/13

oddala apelację.

M. M. G. B. L.

Sygn. akt III AUa 779/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 marca 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. odmówił A. G. prawa do emerytury z uwagi na fakt, iż ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił posiadania wymaganego 15 – letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Organ rentowy nie uznał jako pracy w szczególnych warunkach, okresu zatrudnienia od 01 lipca 1974 r. do 10 czerwca 1991 r. ponieważ ubezpieczony nie przedłożył odpowiednich świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Jednocześnie Zakład podniósł, że ustalanie okresów pracy w szczególnych warunkach w oparciu o inne, niż wskazane w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze dowody (np. zeznania świadków) jest dopuszczalne jedynie w postępowaniu odwoławczym.

W odwołaniu złożonym od tej decyzji A. G. domagał się jej zmiany i ustalenia prawa do emerytury.

W uzasadnieniu ubezpieczony podniósł, iż wykonywał pracę montera instalacji gazowej w pełnym wymiarze czasu pracy w latach 1974 – 1991 i była to praca w warunkach szczególnych. Do odwołania dołączył kserokopie dokumentów potwierdzających okresy wykonywania pracy. Nadto, ubezpieczony wskazał, że odnośnie zatrudnienia od 1 lipca 1974 r. do 10 czerwca 1991 r. w: Spółdzielni Pracy (...) w W., nie ma możliwości powtórnego wystawienia świadectwa pracy, bowiem spółdzielnia pracy nie istnieje od kilku lat.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 10 lutego 2014 r. Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie A. G. od wymienionej wyżej decyzji.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że A. G. urodzony (...), w dniu 7 marca 2013 r. złożył wniosek o emeryturę. Ubezpieczony od 16 września 1968 r. do 30 sierpnia 1969 r. był zatrudniony w (...). Następnie od 17 października 1969 r. do 29 czerwca 1974 r. w (...). W okresie od 10 czerwca 1991 r. do 28 listopada 1992 r. pracował w Zakładzie Usługowo-Handlowym (...)., zaś od 1 grudnia 1992 r. do 30 czerwca 1993 r. w (...). Od dnia 1 lipca 1993 r. A. G. jest zatrudniony w(...)

W okresie od 01 lipca 1974 r. do 10 czerwca 1991 r. ubezpieczony wykonywał pracę na rzecz Spółdzielni Pracy .. (...)" polegającą na transporcie i montażu butli gazowych. Przez okres od 1,5 do 2 lat wykonywał pracę wynikającą z zawartej umowy o pracę w sposób stały i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Następnie został członkiem spółdzielni i dalej wykonywał te same czynności, co w ramach uprzednio zawartej umowy o pracę. Czynności te polegały na transporcie butli z gazem (propan butan), załadunku i dowozie do klientów butli gazowych propan butan, rozładunku, zamontowaniu i sprawdzeniu prawidłowości działania oraz na odbiorze butli pustych. Wymiana butli i sprawdzenie szczelności przyłącza i urządzenia zasilanego gazem nie było pracochłonne, natomiast było konieczne ze względów bezpieczeństwa użytkowania.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy i aktach emerytalnych, a także w oparciu o wnioski zawarte w opinii biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Okręgowy powołując się na przepisy art. 184 i 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. nr 39. poz. 353 ze zm.) oraz przepisy § 4 ust. 1 pkt 1 i 3 i § 2 ust 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8. poz. 43 ze zm.) oraz opinię biegłego z zakresu bhp uznał, że w okresie od 1 lipca 1974 r. do 10 czerwca 1991 r. pracując w pełnym wymiarze jako monter instalacji gazowych wykonywał pracę w szczególnych warunkach wymienioną w wykazie A, dziale IV, poz. 11, stanowiącym załącznik do wymienionego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów.

Taka ocena charakteru pracy ubezpieczonego, w ocenie Sądu pierwszej instancji, nie uzasadniała uwzględnienia spornego okresu do uprawnień emerytalnych ponieważ w okresie zatrudnienia w Spółdzielni Pracy (...) wykonywał pracę, będąc członkiem tej spółdzielni.

Sąd Okręgowy wskazał jednocześnie, że znany jest mu wyrok Sądu Najwyższego z. dnia 25 kwietnia 2013 r. (sygn. I UK 384/11), w którym uznano za stosunek pracy spółdzielczą umowę o pracę, jednakże w niniejszej sprawie ubezpieczony nie przedstawił jednak żadnych dowodów na to, że pomiędzy nim a Spółdzielnią Pracy (...) została zawarta spółdzielcza umowa o pracę.

Konkludując swoje rozważania Sąd pierwszej instancji uznał, że wymóg 25-cioletniego okresu składkowego i nieskładkowego, a także wymóg wykonywania przez co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach nie został spełniony.

Z tych względów i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił odwołanie.

Apelację od tego wyroku złożył ubezpieczony A. G.. Zaskarżając wyrok w całości zarzucił mu:

1) naruszenie prawa procesowego, tj.

- art. 227 k.c. i art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie błędnej i wybiórczej analizy dowodów zebranych w sprawie, która skutkowała wydaniem orzeczenia opartego na niepełnym i niewłaściwie ocenionym stanie faktycznym, przy pominięciu zeznań odwołującego się oraz dokumentu w postaci świadectwa pracy wydanego przez Spółdzielnię Pracy (...)

- art. 233 k.p.c., art. 227 k.p.c., art. 232 k.p.c. i art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. . przez ustalenie stanu faktycznego bez należytego rozważenia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, wskazujących na pozostawanie przez odwołującego się w stosunku pracy

- art. 233 § 1 k.p.c. art. 245 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 316 § 1 k.p.c. i art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. przez niewskazanie w uzasadnieniu wyroku przyczyn, dla których Sąd oparł się jedynie na dowodzie z zeznań powoda, w którym potwierdził, iż był członkiem Spółdzielni Pracy a odmówił wiarygodności lub mocy dowodowej świadectwu pracy wydanemu przez Spółdzielnię Pracy (...),

2) naruszenie przepisów prawa materialnego to jest:

- art. przepisu art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na błędnym uznaniu, że odwołujący jako członek spółdzielni pracy nie pozostawał w stosunku pracy,

- art. 182 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze poprzez błędne uznanie, iż odwołujący nie pozostawał w stosunku pracy w Spółdzielni Pracy (...), mimo że z treści tego przepisu wynika wprost obowiązek pozostawania członka Spółdzielni w stosunku pracy ze Spółdzielnią

Wskazując na powyższe zarzuty, apelujący wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego Warszawa P. w W. poprzez przyznanie odwołującemu prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na wykonywanie przez niego pracy w warunkach szczególnych

2. przeprowadzenie dowodu z dokumentów załączonych do niniejszej apelacji w postaci powierzenia obowiązków z dnia 1 lipca 1990 r. oraz 22 października 1990 r. na okoliczność wykonywania przez odwołującego pracy w warunkach szczególnych.

W uzasadnieniu apelacji skarżący szczegółowo uzasadnił podniesione zarzuty, wskazując między innymi, że przeprowadzone w niniejszym postępowaniu dowody, w tym zeznania świadków, dokument w postaci świadectwa pracy i dołączone do niniejszej apelacji powierzenia obowiązków oraz opinia biegłego, w sposób nie budzący wątpliwości potwierdziły wykonywanie przez odwołującego pracy w Spółdzielni Pracy (...) w warunkach szczególnych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu aczkolwiek zasadne okazały się zarzuty dotyczące naruszenia wskazanego w apelacji prawa procesowego i w efekcie ustalenia, że A. G. w okresie zatrudnienia w Spółdzielni Pracy (...) w W. - Zakład (...) w J. nie posiadał statusu pracownika. Błędnie bowiem Sąd pierwszej instancji uznał, że fakt nieprzedstawienia przez ubezpieczonego spółdzielczej umowy o pracę, stanowi przeszkodę dla uznania tego okresu jako pracy w szczególnych warunkach. Trafnie autor apelacji wywodzi, że okoliczność dotycząca pracowniczego zatrudnienia ubezpieczonego została jednoznacznie potwierdzona w wystawionym mu świadectwie pracy, którego to dokumentu Sąd pierwszej instancji nie zweryfikował. Prawidłowa i jako taka akceptowana przez Sąd Apelacyjny jest także argumentacja skarżącego odwołująca się do treści art. 182 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (tekst jednolity: Dz.U. z 2003 r., Nr 188, poz. 1848), który w § 1 ustanawia obowiązek pozostawania w stosunku pracy spółdzielni i jej członka. Podstawę stosunku pracy stanowi spółdzielcza umowa o pracę (§ 3). W konsekwencji osoba zatrudniona na podstawie takiej umowy posiada, stosownie do treści art. 2 k.p. status pracownika. Przepis ten stanowi, że pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Podzielenie wyżej wskazanych wywodów apelacji, w rozpoznawanym stanie faktycznym nie mogło jednak prowadzić do uwzględnienia zawartych w niej wniosków albowiem zaskarżony wyrok, pomimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu.

W rozpoznawanej sprawie przedmiotem sporu było prawo A. G. do emerytury określonej w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie tekst jednolity: Dz.U. z 2015 roku, poz. 748). Z treści tego przepisu, jak też z treści prawidłowo przez Sąd pierwszej instancji powołanych i cytowanych §§ 4 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2012 roku, III UK 92/11 - LEX nr 1215158).

Odnosząc powyższe do realiów niniejszej sprawy stwierdzić należy, że możliwość uznania za pracę w szczególnych warunkach, pracy wykonywanej przez ubezpieczonego w okresie od 1 lipca 1974 r. do 10 czerwca 1991 r. w Spółdzielni Pracy (...) – Zakład (...) w J., występowałby w sytuacji ustalenia, że praca wykonywana przez A. G. wymieniona jest w wykazie A oraz, że była świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W rozpoznawanej sprawie poza sporem pozostawał fakt, że w okresie od 1 lipca 1974 r. do 10 czerwca 1991 r. ubezpieczony był zatrudniony jako monter instalacji gazowych w pełnym wymiarze czasu pracy. Pracując na tym stanowisku A. G. po przyjściu do zakładu pobierał dokumenty magazynowe z adresami klientów, którym należało dostarczyć butle z gazem i ewentualnie zainstalować oraz sprawdzić szczelność instalacji. Później samochodem marki (...) podjeżdżał pod magazyn, załadowywał butle i rozwoził je do klientów. Czynności te wykonywał przez cały dzień. Pracował od godz. 7:00 do 15:00 a czasami nawet do 19:00. Klienci zamawiali nieraz gaz po godzinie 16. Gaz przywożony był z rozlewni, między innymi z L., z R. i znajdował się w magazynach. Do rozlewni były zawożone puste butle i były tam napełniane. Butle napełniali zatrudnieni w rozlewni pracownicy. Był to gaz propan-butan, który jest gazem technicznym.

Wykonywanie tego rodzaju czynności wskazał w swoich zeznaniach ubezpieczony, w tym również w zeznaniach złożonych na rozprawie apelacyjnej oraz przesłuchani w tym zakresie świadkowie: A. J. (k.29), H. B. (k.30) i A. M. (k.31). Wiarygodność tych zeznań nie była kwestionowana przez organ rentowy i nie budzi także zastrzeżeń Sądu Apelacyjnego.

Spór natomiast dotyczył oceny charakteru przedmiotowego zatrudnienia a mianowicie czy praca wykonywana przez ubezpieczonego, stanowiła pracę w szczególnych warunkach wymienioną w wykazie A dziale IV poz. 11 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W pozycji tej jako praca w szczególnych warunkach wymieniona została „produkcja gazów technicznych i napełnianie butli gazami technicznymi”.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, odnosząca się do tego zagadnienia opinia biegłego z zakresu bhp, pomijając fakt, że w stanie faktycznym sprawy nie było potrzeby korzystania z wiadomości specjalnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 2000 r., II UKN 466/99, OSNP z 2001 r., nr 18, poz. 562 i z dnia 24 września 2014 r., III UK 196/13, LEX nr 1540140) uznająca pracę A. G. za pracę w szczególnych warunkach, wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, nie zasługuje na akceptację.

Zajęte ostatecznie przez biegłego stanowisko (opinia uzupełniająca – k.91-93), że praca na stanowisku robotnika transportowego, na którym to faktycznie pracował ubezpieczony, stanowi pracę w szczególnych warunkach wymienioną w dziale IV poz. 11 pkt 5 wykazu A, załącznika do uchwały nr 80 Zarządu Centralnego Związku (...) pracy z 30 czerwca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w jednostkach organizacyjnych spółdzielczości pracy, stanowi w swej istocie dokonaną w zastępstwie Sądu wykładnię przepisów, pozostającą jednak w sprzeczności z ich treścią.

Zauważyć należy, że w dziale IV poz. 11, wskazanej uchwały wymienione zostały prace polegające, na „produkcji gazów technicznych i napełnianiu butli gazami technicznymi”. Takich prac, jak wynika ze wskazanych wyżej ustaleń, ubezpieczony nie wykonywał. Gaz był bowiem przywożony z rozlewni w L. i w R., gdzie były zawożone puste butle napełniane przez pracowników rozlewni.

W ocenie Sądu Apelacyjnego brak jest także podstaw do uznania, że wykonywana przez ubezpieczonego praca stanowiła pracę wymienioną w wykazie A, dziale IV, poz. 19, gdzie jako prace w szczególnych warunkach wymieniono „przetwórstwo, magazynowanie, przepompowywanie, przeładunek, transport oraz dystrybucję ropy naftowej i jej produktów”. Wprawdzie w ramach wykonywanych czynności ubezpieczony przewoził butle z gazem propan-butan, jednakże nie można uznać iż była to praca polegająca na transporcie produktów ropy naftowej we wskazanym wyżej rozumieniu. Analiza cytowanego zapisu, zdaniem Sądu odwoławczego wskazuje, że czynności „transportu i dystrybucji ropy naftowej i jej produktów” związane są bezpośrednio z „przetwórstwem, magazynowaniem, przepompowywaniem i przeładunkiem” ropy naftowej oraz jej produktów. Do takiego wniosku prowadzi także analiza stanowisk pracy wymienionych w poz. 19 działu IV wykazu A, powołanej wyżej uchwały z dnia 10 sierpnia 1983 r. Mianowicie podane tam stanowiska to: aparatowy, zestawiacz mieszanek i roztworów, piecowy w przemyśle chemicznym, stokażowy, operator urządzeń chłodniczych , operator urządzeń oddzielających, operator pomp i sprężarek , operator urządzeń rozdrabniających, sortujących i granulujących, operator urządzeń dozujących i formułujących, operator urządzeń dozujących i pakujących, maszynista urządzeń przeładunkowych i układających, wagowy, pakowacz, robotnik transportowy, operator dystrybutora, robotnik magazynowy, sprzątacz produkcyjny. Nie budzi wątpliwości, że ubezpieczony nie zajmował żadnego z wymienionych stanowisk.

Sąd Apelacyjny podziela pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2010 r., II UK 218/09 (LEX nr 590247), że „wykazy resortowe mają charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający. Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego czy centralny związek spółdzielczy w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może - w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych - stanowić negatywną przesłankę dowodową”.

Ubezpieczony nie wykonywał również prac wymienionych w poz. 40 działu IV wykazu A, gdzie jako prace w szczególnych warunkach wymienione zostały prace magazynowe, załadunkowe, wyładunkowe, transport oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych – pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych. Z całą pewnością butla z gazem propan butan używanym w gospodarstwach domowych nie jest materiałem wybuchowym. Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 14 kwietnia 2015 r., II UK 214/14, wydanego na tle na tle zbliżonych do występujących w niniejszej sprawie okoliczności faktycznych.

Argumentem przemawiającym za uznaniem spornego okresu jako pracy w szczególnych warunkach nie jest, wbrew przekonaniu skarżącego, fakt otrzymywania dodatku za pracę w warunkach szkodliwych. Sama bowiem szkodliwość wykonywanej pracy nie jest wystarczającą przesłanką do uznania jej za pracę w szczególnych warunkach. Oprócz bowiem posiadania takiej właściwości, praca w szczególnych warunkach, jak już wyżej wskazano, to praca wymieniona w wykazie A, wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Reasumując powyższe rozważania, Sąd Apelacyjny uznał, że ubezpieczony nie spełnia warunków do nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ponieważ na dzień 1 stycznia 1999 r. nie legitymował się wymaganym stażem pracy w szczególnych warunkach w wymiarze co najmniej 15 lat. Oznacza to, że zaskarżony wyrok nie narusza wskazanego w apelacji art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS i pomimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu.

Zupełnie na marginesie zauważyć należy, iż za „przeoczenie” uznać należy stwierdzenie Sądu Okręgowego, że ubezpieczony nie spełnia wymogu posiadania 25 letniego okresu składkowego i nieskładkowego (uzasadnienie – k.122). Ogólny staż ubezpieczeniowy, jakim legitymował się A. G. na dzień 1 stycznia 1999 r. nie był przedmiotem sporu i jak wynika z zaskarżonej decyzji wynosił on 30 lat, 1 miesiąc i 24 dni. Kwestia ta wprawdzie nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd odwoławczy, jednakże z uwagi na jej oczywistą wadliwość, wymagała zauważenia.

Mając powyższe na uwadze i z mocy art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.

Sędziowie: Przewodniczący

(...)

(...)