Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 października 2015 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 października 2015 r. w S.

sprawy J. A. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania J. A. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 30 lipca 2015 roku znak: ENMS/25/039086314

I. zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje J. A. (1), poczynając od(...)roku, prawo do emerytury;

II. stwierdza brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji w niniejszej sprawie.

SSO Monika Miller-Młyńska

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 lipca 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił J. A. (1) prawa do emerytury po osiągnięciu 60 roku życia, z uwagi na nieudowodnienie przez niego okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy uznał za udowodnione przez ubezpieczonego 5 lat, 2 miesiące i 8 dni pracy w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony odwołał się od powyższej decyzji, wnosząc o doliczenie do jego stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w L. w latach1974-1992.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości, podtrzymując argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji. Wskazał, że w stażu pracy w warunkach szczególnych nie uwzględnił okresu pracy J. A. w Spółdzielni Kółek Rolniczych w L. od 1 marca 1974 roku do 30 listopada 1992 roku, gdyż ubezpieczony nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Wskazał ponadto, iż w zwykłym świadectwie pracy z 30 listopada 1992 roku wskazano, że ubezpieczony w okresie zatrudnienia w (...) w L. zajmował stanowiska kierowcy ciągnika, murarza i ponownie kierowcy ciągnika, jednak nie podano okresów w jakich ubezpieczony zajmował poszczególne stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. A. (1) urodził się w dniu (...). Jego łączny staż ubezpieczeniowy (udowodnione okresy składkowe, nieskładkowe) na dzień 1 stycznia 1999 r. wynosił 27 lat, 6 miesięcy i 19 dni.

Wniosek o emeryturę ubezpieczony złożył w organie emerytalnym w dniu 14 maja 2015 roku.

Ubezpieczony nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego

Okoliczności niesporne, a nadto dowody – dokumenty w aktach ZUS O/S. dot. J. A..

J. A. (1) przed rokiem 1999 wykonywał pracę w warunkach szczególnych w okresie zatrudnienia w Fabryce (...) S.A. w okresie od 6 września 1993 roku do 31 grudnia 1998 roku ( łącznie przez 5 lat, 2 miesiące i 8 dni).

Niesporne, a nadto dowód: świadectwo pracy w warunkach szczególnych – k. 26 plik I akt ZUS.

W okresie od 1 marca 1974 roku do 30 listopada 1992 roku ubezpieczony był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Spółdzielni Kółek Rolniczych w L..

J. A. (1) został zatrudniony w (...) na stanowisku kierowcy ciągnika, na którym pracował co najmniej do 3 maja 1983 roku. Następnie, z uwagi na fakt, że spółdzielnia w tym czasie rozbudowywała się, a ubezpieczony posiadał kwalifikacje do pracy w charakterze murarza, J. A. (1) został przeniesiony na stanowisko murarza. Pracę tego rodzaju wykonywał nie dłużej niż do 30 czerwca 1990 roku, po czym – nie później niż od 1 lipca 1990 roku – ponownie został zatrudniony na stanowisku kierowca ciągnika. Pracę w charakterze traktorzysty wykonywał nieprzerwanie aż do końca pracy w spółdzielni.

W okresach od 1 marca 1974 roku do 3 maja 1983 roku oraz od 1 lipca 1990 roku do 30 listopada 1992 roku ubezpieczony stale wykonywał wyłącznie pracę w warunkach szczególnych na stanowisku traktorzysty, zarówno przy pracach rolnych, jak i transportowych.

Dowody:

- dokumentacja w aktach osobowych J. A. z okresu zatrudnienia w (...) w L. - koperta k. 36 akt sprawy, w szczególności: umowa o pracę z 1.03.1974 r., pismo z 31.03.1974 r., angaż z 02.01.1975 r., umowa o prace z 2.01.1975 r., umowa o pracę z 8.08.1975 r., angaż z 24.11.1977 r., 17.09.1980 r, angaż z 10.06.1981 r., angaż z 3.05.1983 r., angaż z 29.12.1988 r., angaż z 24.07.1990 r., angaż z 6.02.1991 r., angaż z 28.09.1990 r., angaż z 30.07.1991 r., świadectwo pracy z 30.11.1992 r.;

- zeznania świadka T. L. w wersji elektronicznej oraz transkrypcja k. 49-54 akt sprawy;

- zeznania świadka M. Ś. w wersji elektronicznej oraz transkrypcja k. 49-54 akt sprawy

- zeznania ubezpieczonego w wersji elektronicznej oraz transkrypcja – k. 49-54 akt sprawy

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Zgodnie z przepisem art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2015r., poz. 748 z późn. zm.; dalej jako: ustawa emerytalna), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje - z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184 - emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, który dla mężczyzn urodzonych w okresie po dniu 30 września 1953r. wynosi co najmniej 67 lat (ust. 1b pkt 20).

W myśl jednak przepisu art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej - ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 25 lat dla mężczyzn).

W ust. 2 wskazano, że emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Wykaz prac zaliczanych do prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze zamieszczony został w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Przepis §4 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi przy tym, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Stosownie do treści przepisu § 2 powołanego aktu prawnego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do emerytury są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o których mowa stwierdza przy tym zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 cytowanego rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

W załączniku do powyższego rozporządzenia, w Wykazie A w dziale VIII, zatytułowanym „W transporcie i łączności”, w podtytule (...), pod pozycją 3 wskazano, że pracami w szczególnych warunkach są „prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych”.

W niniejszej sprawie poza sporem pozostawał fakt, że ubezpieczony ukończył 60 lat w dniu 5 lutego 2014 roku, nie przystąpił do OFE oraz że na koniec roku 1998 legitymował się przebytymi okresami składkowymi i nieskładkowymi o długości przekraczającej łącznie 25 lat. Organ rentowy zakwestionował jedynie możliwość przyjęcia na podstawie przedłożonych przez ubezpieczonego dokumentów, iż przez co najmniej 15 lat pracował on w warunkach szczególnych, uznając że za udowodnione można było uznać wyłącznie wykonywanie przezeń takiej pracy przez 5 lat, 2 miesiące i 8 dni.

Faktem jest, że zgodnie z § 2 ust. 2 przywołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., okresy pracy w warunkach szczególnych stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Zgodnie jednak z utartą praktyką i orzecznictwem w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r. III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowym. Wydanie lub niewydanie przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie rodzi bowiem żadnych skutków materialnoprawnych. Zaświadczenie to jest bowiem jedynie dokumentem prywatnym (art. 245 k.p.c.), wydawanym dla celów dowodowych, a okoliczności w tym dokumencie potwierdzone przez pracodawcę podlegają weryfikacji zarówno w postępowaniu sądowym, jak i w postępowaniu przed organem rentowym. Określenie stanowiska pracy i jej charakteru wskazane w wystawionym przez pracodawcę świadectwie pracy nie wiąże zatem sądu, który na podstawie całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego ocenia, czy ubezpieczony pracował – stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – w warunkach szczególnych. Samodzielnie sąd ustala również, jak zakwalifikować pracę danej osoby w odniesieniu do wykazu prac określonych w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Mając powyższe na uwadze w ramach postępowania dowodowego w niniejszej sprawie sąd dopuścił dowód z dokumentów zawartych w aktach emerytalnych ubezpieczonego oraz jego aktach osobowych z okresu zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych. Autentyczność dokumentów nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji, stąd też zostały uznane za wiarygodne. Walor wiarygodności przyznał sąd także zeznaniom świadków oraz korespondującymi z nimi zeznaniom ubezpieczonego. Oceniając zeznania świadków sąd miał na względzie, że przesłuchane osoby są osobami obcymi dla ubezpieczonego, które nie mają żadnego interesu w tym, by nieprawdziwie zeznawać na korzyść J. A. (1), narażając się jednocześnie na odpowiedzialność karną. Świadkowie byli pracownikami Spółdzielni Kółek Rolniczych w tym samym czasie co ubezpieczony - obaj mieli zatem bezpośrednią wiedzę odnośnie powierzanych wówczas ubezpieczonemu obowiązków. Zeznania ubezpieczonego oraz przesłuchanych świadków były przy tym spójne, konsekwentne i zbieżne ze sobą, nie budząc jakichkolwiek wątpliwości sądu co do ich wiarygodności.

W oparciu o te dowody sąd uznał więc, iż J. A. (1) w warunkach szczególnych, poza okresem uwzględnionym przez ZUS, pracował też w okresie zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w L. od 1 marca 1974 roku co najmniej do 3 maja 1983 roku oraz co najmniej od 1 lipca 1990 roku do 30 listopada 1992 roku.

Z archiwalnych dokumentów znajdujących się w aktach osobowych ubezpieczonego bezspornie bowiem wynika, iż z dniem 1 marca 1974 roku został on zatrudniony na stanowisku kierowcy ciągnika. Potwierdzają to przede wszystkim angaż z 1 marca 1974 roku, wskazujący, iż J. A. powierza się obowiązki kierowcy ciągnika oraz skierowanie do pracy z 1 marca 1974 roku, także określające stanowisko ubezpieczonego jako kierowca ciągnika. Jednocześnie z załączonych angaży wynika bezspornie, że pracę na tym stanowisku J. A. kontynuował nieprzerwanie co najmniej do 3 maja 1983 roku. Angaż datowany na dzień 3 maja 1983 roku był bowiem ostatnim angażem, w którym stanowisko odwołującego określono jako „kierowca ciągnikowy”; w dalszych angażach stanowisko zajmowane przez J. A. (1) określano już jako „murarz” (angaże z 29.12.1988r., z 3.06.1988 r., z 23.01.1988r., z 30.06.1989r., z 25.10.1989r., z 27.12.1989r., z 29.01.1990r.). Co jednak istotne, angażem obowiązującym od dnia 1 lipca 1990 roku ponownie powierzono ubezpieczonemu stanowisko kierowcy ciągnika a jak wynika z dalszych dokumentów pracę w tym charakterze wykonywał on od tej pory już nieprzerwanie do końca zatrudnienia w tym przedsiębiorstwie (angaże z 6.02.1991r., z 28.09.1990r., 30.07.1991r.). Powyższe znajduje pełne potwierdzenie w świadectwie pracy z dnia 30 listopada 1992 roku, w którym wskazano, że ubezpieczony zajmował kolejno stanowiska kierowcy ciągnika, murarza oraz ponownie stanowisko kierowcy ciągnika.

Powyższe – poczynione w oparciu o dokumenty - ustalenia znalazły przy tym pełne potwierdzenie w wyjaśnieniach przesłuchanych w sprawie osób. Z zeznań ubezpieczonego oraz świadków wynikało bowiem jednoznacznie, że przez cały okres zatrudnienia (z wyłączeniem okresu kiedy powierzono J. A. obowiązki murarza) ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował wyłącznie jako kierowca ciągnika. Z zeznań świadków wynikało, że ubezpieczony uczestniczył wówczas zarówno w pracach rolnych (oranie, bronowanie), jak i transportowych, gdyż Spółdzielnia Kółek Rolniczych wynajmowała swoje ciągniki do różnych prac (np. przy rozładunku wagonów, przewozie materiałów, zimą przy odśnieżaniu dróg).

Mając wszystko powyższe na uwadze zdaniem sądu w analizowanym postępowaniu koniecznym stało się ustalenie, że łączny staż pracy J. A. (1) w warunkach szczególnych przed rokiem 1999 wynosił co najmniej 15 lat. Poza okresem uwzględnionym przez organ rentowy (5 lat, 2 miesiące i 8 dni) ubezpieczony wykonywał bowiem taką pracę także w okresach zatrudnienia od 1 marca 1974 roku do 3 maja 1983 roku oraz od 1 lipca 1990 roku do 30 listopada 1992 roku, tj. przez okres kolejnych 11 lat, 7 miesięcy i 10 dni, co razem daje znacznie więcej niż minimalny wymagany prawem okres 15 lat.

W myśl przepisu art. 129 ust 1 ustawy emerytalnej świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2.

W tym stanie rzeczy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. sąd w punkcie I sentencji wyroku zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał J. A. (1) prawo do emerytury od dnia 1 maja 2015 roku, tj. od miesiąca złożenia wniosku o emeryturę.

W punkcie II wyroku sąd stwierdził brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji w niniejszej sprawie.

W myśl przepisu art. 118 ust. 1a zdanie drugie ustawy emerytalnej, organ odwoławczy wydając orzeczenie stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Zdaniem sądu w niniejszej sprawie organ rentowy w dacie wydawania zaskarżonej decyzji nie dysponował materiałem dowodowym umożliwiającym przyznanie ubezpieczonemu prawa do świadczenia, a stało się to możliwe dopiero po przeprowadzeniu stosownego postępowania przez sąd.