Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 września 2015 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Milczarek

Protokolant – sekretarka Katarzyna Słaba

po rozpoznaniu w dniu 1 września 2015 r. w Bydgoszczy

na rozprawie

odwołania: Z. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

z dnia 27 lutego 2015 r., znak: (...)

w sprawie: Z. S.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o emeryturę

1)  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu Z. S. prawo do emerytury od dnia (...)

2)  stwierdza, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sygn. akt VI U 724/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 lutego 2015r. roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił przyznania ubezpieczonemu Z. S. prawa do emerytury. Organ rentowy powołał się na przepisy art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2015 roku, poz. 748) i Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 z 1983 r., poz. 43.) W uzasadnieniu wydanej decyzji organ rentowy wskazał, iż ubezpieczony nie spełnia wymogów określonych w powyższych przepisach, ponieważ nie udokumentował wymaganego 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach – staż pracy w szczególnych warunkach wynikający z dołączonych do wniosku o emeryturę dokumentów wynosi bowiem 13 lat 8 miesięcy i 7 dni.

Ubezpieczony Z. S. od powyższej decyzji złożył odwołanie, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie mu prawa mu emerytury. Jednocześnie oświadczył, iż jako członek OFE wyrażą zgodę na przelanie środków zgromadzonych na jego indywidualnym koncie w OFE na dochody budżetu państwa. Na okoliczność wykonywania pracy w warunkach szczególnych w okresie, którego organ rentowy nie uwzględnił, wniósł o przeprowadzenie dowodów z zeznań wskazanych przez siebie świadków.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując dotychczasowe stanowisko. Nadto wskazał, iż do prac wykonywanych w warunkach szczególnych nie uwzględnił ubezpieczonemu okresu od 19 grudnia 1980r. do dnia 5.11.1986r. kiedy ubezpieczony był członkiem(...) Spółdzielni (...)w P., bowiem ubezpieczony w tym czasie świadczył pracę na rzecz w/w spółdzielni jako jej członek, nie zaś pracownik zatrudniony na umowę o pracę, a przepisy powołanego Rozporządzenia Rady Ministrów mają zastosowanie wyłącznie do osób będących pracownikami.

Na rozprawie w dniu 30 czerwca 2015r. ubezpieczony wskazał, iż w na stanowisku traktorzysty pracował również w Spółdzielni (...)w A. – w Zakładzie w S. w okresie od 28.03.1974r. – 28.02.1978r. i w tym czasie pracę w charakterze traktorzysty wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczony Z. S. (urodzony dnia (...)) dnia 12 lutego 2015r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Organ rentowy uznał za udokumentowany na dzień 31 grudnia 1998 roku staż ubezpieczeniowy w wymiarze 25 lat, tym okres pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 13 lat, 8 miesięcy i 7 dni. Ubezpieczony był członkiem OFE, ale w dniu 6 marca 2015r. złożył oświadczenie, iż wnosi o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa.

Dowód – okoliczności bezsporne.

W okresie od 28 marca 1974r. do dnia 28 lutego 1978r. ubezpieczony był zatrudniony w Spółdzielni (...)w A.- Zakładzie w S. na stanowisku traktorzysty. Umowa zawarta była na czas nieokreślony. W tym czasie jako kierowca ciągnika pracował stale, co najmniej 8 godzin dziennie, wykonując prace polowe na zlecenie rolników. W okresie zimowym ubezpieczony jako kierowca ciągnika wykonywał przede wszystkim prace transportowe, polegające m.in. na rozwożeniu po budowach materiałów budowlanych. Prace polowe zaczynały się zazwyczaj pod koniec lutego, na początku marca każdego roku a trwały nawet do końca grudnia każdego roku. Ubezpieczony w tym okresie nie korzystał z urlopów bezpłatnych. Za pracę w szczególnych warunkach były wypłacane kierowcom ciągników dodatki. Ubezpieczony nie otrzymał świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach za okres pracy w (...) w A.. Spółdzielnia (...)w A. z siedzibą w S. postanowieniem Sądu Rejonowego w Toruniu VII Wydziału Gospodarczego- KRS z dnia 30 października 1996r. została wykreślona z rejestru spółdzielni wskutek zakończenia postępowania likwidacyjnego. Dokumentacja zlikwidowanej spółdzielni została przekazana na przechowanie do Spółdzielni (...) w Z., która już nie istnieje. Nie wiadomo, gdzie obecnie znajdować może się dokumentacja osobowo- płacowa (...) w A..

Dowód: zeznania świadków- M. I. (zapis AV na płycie CD- k. 30), I. K. (k. 58), zeznania powoda (zapis AV na płycie CD- k. 30 oraz k. 58), pismo SR w Toruniu (k. 50), notatka służbowa (k. 51), pismo PHU (...) (k. 54).

W okresie od dnia 1 marca 1978r. do dnia 31 października 1980r. ubezpieczony był zatrudniony w Kombinacie (...) w K. P. - Zakładzie (...)w Ł. na stanowisku traktorzysty i w tym czasie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace o jakich mowa w wykazie A poz. VIII punkt 3 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze tj. - kierowcy ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych.

Dowód: świadectwo pracy w warunkach szczególnych z dnia 11.02.2010r – k. 16 akt ZUS.

W okresie od dnia 5 listopada 1980r. do dnia 10 maja 1986r. ubezpieczony pracował na stanowisku traktorzysty na rzecz (...) Spółdzielni (...) w P.. W poczet członków spółdzielni ubezpieczony został przyjęty w dniu 19 grudnia 1980r. po złożeniu deklaracji członkowskiej i opłaceniu wpisowego. Ubezpieczony zadeklarował udziały, a ich wpłata odbywała się przez potrącenie z wynagrodzenia. Brał udział w walnych zgromadzeniach członków i otrzymywał część nadwyżki bilansowej. Wszyscy członkowie spółdzielni świadczyli pracę na rzecz spółdzielni w ramach stosunku członkostwa. Ubezpieczony był członkiem spółdzielni do końca okresu swojej pracy na jej rzecz.

Dowód - Karta nr 23 ewidencji pracy i dochodów ubezpieczonego – akta ZUS, deklaracja członkowska- koperta na k. 16 akt, zeznania świadków: A. K. i M. I. oraz zeznania powoda (zapis AV na płycie CD- k. 30)

Od 14 maja 1986r. do 25 lipca 1997r. zatrudniony był ponownie na stanowisku traktorzysty w Kombinacie (...)w K.- P.- Zakładzie (...) w Ł.. Była to praca w warunkach szczególnych na cały etat i pełnym wymiarze czasu pracy.

Dowód: świadectwo pracy w warunkach szczególnych z dnia 11.02.2010r – k. 16 akt ZUS.

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy oraz aktach rentowych, których wiarygodności strony nie kwestionowały, a prawdziwość informacji w nich zawartych nie budzi wątpliwości Sądu, oraz na podstawie zeznań świadków: A. K., M. I., I. K., oraz zeznań powoda. Świadkowie, którzy byli zatrudnieni w tych samych, co powód, okresach w (...) w A. (...) Zakładzie w Z. oraz w(...) Spółdzielni (...) w P. dokładnie opisali: po pierwsze charakter pracy wykonywanej przez powoda w okresie jego zatrudnienia w (...) A. jaka również stosunek prawny łączący ubezpieczonego z (...) Spółdzielnią(...)w P., na podstawie którego świadczył na jej rzecz pracę. Zarówno świadectwa pracy oraz inne dokumenty, w tym deklaracja członkowska – przystąpienia do (...) P. - znajdujące się w aktach rentowych, jak też wyjaśnienia i zeznania złożone przed Sądem przez ubezpieczonego potwierdzają przedstawione powyżej zeznania świadków, dlatego sąd uznał je za wiarygodne i oparł się na nich w swym rozstrzygnięciu. Przymiot wiarygodności Sąd przyznał też zeznaniom ubezpieczonego, który w sposób przekonujący zeznawał w przedmiocie charakteru pracy, jaką wykonywał w (...) w A.. Zeznania jego zgodne są w tym zakresie z zeznaniami przesłuchiwanych świadków.

Podkreślić również należy, że poza sporem pomiędzy stronami była okoliczność, że oba okresy pracy ubezpieczonego w Zakładzie (...) w Ł. należy zakwalifikować jako okresy pracy w warunkach szczególnych, gdyż okoliczność tą potwierdzało świadectwo pracy warunkach szczególnych, które organ rentowy uznał w toku przeprowadzonego postępowania. Niesporny wreszcie był również staż ubezpieczeniowy odwołującego na dzień 31.12.1998r., wynoszący 25 lat. Sporna była jedynie kwestia zakwalifikowania jako pracę w warunkach szczególnych okresu pracy ubezpieczonego na rzecz Rolniczej Spółdzielni w P., a także okresu zatrudnienia w Spółdzielni (...) w Z..

Odnosząc ustalony w sprawie stan faktyczny do właściwych przepisów prawa materialnego Sąd Okręgowy uznał, iż odwołanie ubezpieczonego zasługiwało na uwzględnienie.

Oceny omówionego wyżej stanu faktycznego należało dokonać w kontekście przepisów art.184 i 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej ustawa emerytalna) oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (dalej Rozporządzenie RM)

Zgodnie z treścią art. 184. ust 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32-34, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (art. 184 ust 2 )

Zgodnie z treścią art.32 ust 1 cytowanej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 (65 lat dla mężczyzn, 60 lat dla kobiet.) Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w cytowanym wyżej przepisie, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.) Według art. 2 Kodeksu pracy pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Z kolei przepisy Rozporządzenia RM, które nadal zachowały swoją moc na warunkach określonych w art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej mają zastosowanie do wszystkich pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, a okresy te stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

Niemniej jednak należy wskazać, iż w przypadku, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczeń potwierdzających okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach z przyczyn od siebie niezależnych, art. 472 i 473 k.p.c. umożliwiają ustalenie tych okoliczności w drodze postępowania odwoławczego przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z ww. artykułami w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych każdy fakt mający wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość może być dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. Zaliczenie nie udokumentowanych, spornych okresów pracy w szczególnych warunkach do stażu pracy uprawniającego do wcześniejszej emerytury wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych. Na podstawie powyższego nie ulega wątpliwości, że w postępowaniu o świadczenie emerytalno-rentowe dopuszczalne jest, jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z 27 maja 1985r. (sygn. III UZP 5/85), przeprowadzenie przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeżeli zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy z powodu jego likwidacji lub zniszczenia dokumentów dotyczących zatrudnienia. Okres pracy w warunkach szczególnych można również ustalić w postępowaniu sądowym na podstawie akt osobowych pracownika.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe, w tym zeznania świadków i ubezpieczonego, pozwala na stwierdzenie, iż ubezpieczony w okresie od marca 1974r. do lutego roku 1978 stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy ciągnika - tj. wykonywał pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisu art. 184 ust 1, ustawy emerytalnej oraz Rozporządzenia RM. Wykonywana przez niego praca wymieniona jest w wykazie „A” dziale VIII poz. 3 tego Rozporządzenia i jest pracą o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości.

Jednocześnie Sąd nie mógł zaliczyć ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w (...) Spółdzielni (...) w P., z uwagi na fakt, iż praca świadczona na rzecz tej spółdzielni nie była świadczona przez ubezpieczonego w ramach stosunku pracy. Z treści przepisu art. 32 ustawy emerytalnej a także z treści § 1 i 2 Rozporządzenia RM wynika, że określone w nich świadczenia przysługują tylko pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy stale przy pracach wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Według art. 2 Kodeksu pracy pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Zarówno na gruncie obowiązywania ustawy z dnia 17 lutego 1961 r. o spółdzielniach i ich związkach (Dz. U. Nr 12, poz. 61 ze zm.), jak też ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1443.) przyjmowany jest jednolity pogląd, że prawo i obowiązek pracy członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej wynika ze stosunku członkostwa; inaczej mówiąc - członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej stanowi podstawę do świadczenia pracy i do takich stosunków nie mają zastosowania przepisy powszechnego prawa pracy, jako że ich podłożem jest cywilnoprawny charakter stosunku członka ze spółdzielnią w zakresie świadczenia pracy (patrz Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 20 marca 2003 r., sygn. akt II SA/Łd 2276/01 ). Jednocześnie jednak podkreślić należy, że niemożność zaliczenia tego okresu pracy ubezpieczonego do stażu pracy w szczególnych warunkach okazała się nie być istotna, bowiem postępowanie dowodowe wykazało, że poza okresem pracy w (...) P. na stanowisku traktorzysty, oraz zaliczonym przez ZUS okresem pracy w Zakładzie (...) w Ł., ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych również w trakcie zatrudnienia w (...) Z. i to przez czas nawet dłuższy, niż potrzebny ubezpieczonemu, aby łącznie z okresem zaliczonym mu przez ZUS udowodnić 15 letni staż pracy w warunkach szczególnych i spełnić przesłankę z § 4 pnkt 3. Rozporządzenia Rady Ministrów sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że ubezpieczony wraz z okresem zaliczonym przez pozwanego ma wymagany łączny ponad 15 letni okres zatrudnienia w warunkach szczególnych, uprawniający do przyznania prawa do wcześniejszej emerytury na mocy cytowanego art. 32 w zw. z art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych .

Zaliczenie wymienionego wyżej okresu spowodowało, że odwołujący spełnia warunki konieczne do przyznania emerytury określone w cytowanych wyżej przepisach ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku i § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze .

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych od dnia (...). – tj. od dnia spełnienia przez niego ostatniej przesłanki warunkującej przyznanie świadczenia - osiągnięcia wieku emerytalnego 60 lat.

W punkcie 2. wyroku Sąd Okręgowy zgodnie z przepisem art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej z urzędu orzekał w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Zdaniem Sądu Okręgowego, w okolicznościach przedmiotowej sprawy brak było podstaw do stwierdzenia odpowiedzialności organu rentowego, pomimo uwzględnienia odwołania ubezpieczonego, bowiem ubezpieczony za sporny okres zatrudnienia w Spółdzielni (...) w A.- Zakładzie w Z. nie przedłożył wymaganego świadectwa pracy w warunkach szczególnych. Mając na uwadze sformalizowany przebieg postępowania przed organem rentowym, jak również występujące ograniczenia dowodowe, do przyznania ubezpieczonemu prawa do żądanego świadczenia konieczne było przeprowadzenie postępowania dowodowego na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego na okoliczność świadczenia przez ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych.

SSO Ewa Milczarek