Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 maja 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Teresa Sobolewska

Sędziowie: SA Maria Sokołowska

SA Katarzyna Przybylska (spr.)

Protokolant: sekretarz sądowy Żaneta Dombrowska

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2013 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa M. N.

przeciwko M. W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w T.

z dnia 18 lipca 2012 r. sygn. akt I C 696/11

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy wyrokiem z 18.07.2012 r. zasądził od pozwanego M. W. na rzecz powoda M. N. kwotę 100.000 zł z odsetkami maksymalnymi w rozumieniu art. 359 § 2 kc od dnia 1.09.2010 r. do dnia zapłaty z uwzględnieniem zmian stopy kredytu lombardowego NBP oraz orzekł o kosztach postępowania w sprawie.

Swoje rozstrzygnięcie oparł na następujących ustaleniach.

Strony znają się od ponad 15 lat. Pozwany jest importerem aut oraz prowadzi komis samochodowy i w związku z tym nabył na rzecz powoda samochód oraz zbył w jego imieniu inne samochody.

(...) października 2009 r. strony zawarły pierwszą umowę pożyczki, na mocy której pozwany otrzymał od powoda 100.000,-zł. Zgodnie z umową pozwany zwrócił ww. kwotę powodowi przed upływem ustalonego w umowie terminu.

15 lipca 2010 r. strony zawarły kolejną umowę pożyczki na kwotę 100.000,-zł. Zgodnie z umową powód wręczył pozwanemu ww. kwotę, którą wcześniej wypłacił ze swojego konta bankowego. Z kolei pozwany zobowiązał się do zwrotu pożyczki do dnia 31 sierpnia 2010 r. Strony zastrzegły, że o ile pozwany nie zwróci pożyczki w ustalonym terminie, powodowi przysługiwać będą odsetki umowne wynoszące 10% miesięcznie za opóźnienie w zwrocie pożyczki. Na okoliczność zawarcia umowy pożyczki strony sporządziły umowę w formie pisemnej. Dokument ten przygotował powód, który własnoręcznie go sporządził, a następnie obydwie strony podpisały go.

Po upływie terminu zwrotu pożyczki przez pozwanego, tj. po 31 sierpnia 2010 r. powód kilkakrotnie telefonicznie rozmawiał z pozwanym. Wysyłał też do niego sms. Pozwany pomimo zapewnień nie zwrócił powodowi pożyczonej kwoty pieniężnej, ani odsetek należnych powodowi zgodnie z umową pożyczki z 15 lipca 2010 r.

Pismem z 11 marca 2011 r. powód wezwał pozwanego do zwrotu kwoty 100.000,-zł z odsetkami wynikającymi z umowy z 15 lipca 2010 r. Pozwany do chwili orzekania nie zwrócił powodowi kwoty wynikającej z zawartej między stronami umowy.

Sąd Okręgowy w swoich rozważaniach wskazał, że przedstawiony stan faktyczny ustalono na podstawie dowodu z dokumentów zaoferowanych przez strony, ich przesłuchania oraz dowodu z opinii (...) w W..

Podstawowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy miała opinia ww. instytutu. Opinia ta nie została zakwestionowana przez strony w toku procesu. W szczególności pozwany nie kwestionował wniosków w niej zawartych zarówno co do nakreślenia przez niego własnoręcznie podpisu pod treścią umowy, jak i ustalonej przez biegłego kolejności naniesienia jego podpisu po naniesieniu wypisanej treści umowy.

Pozwany domagał się jedynie jej uzupełnienia poprzez przeprowadzenie badania dokumentu na okoliczność jego wieku zgodnie z tzw. metodą A.. Wniosek ten nie zasługiwał jednak na uwzględnienie, skoro ww. metoda pozwala wyłącznie ustalić, że ślady środka pisarskiego są świeże, tzn. naniesione nie wcześniej niż ok. 18 miesięcy przed datą badania. W ocenie Sądu Okręgowego wykonanie zatem badania dokumentu metodą A. byłoby nieprzydatne dla rozstrzygnięcia sprawy, skoro dokument ten został – co bezsporne – sporządzony kilka miesięcy przed wniesieniem pozwu (notabene jego kopia była dołączona do pozwu). Nie jest to zatem dokument, w którym naniesione ślady środka pisarskiego są świeże, tj. naniesione na 18 miesięcy przed ewentualnym badaniem dokumentu tą metodą.

Oceniając opinię(...) w W. Sąd I instancji uznał, że została sporządzona przez biegłych posiadających wysokie kwalifikacje zawodowe i doświadczenie w sporządzaniu opinii na potrzeby sądów i prokuratur. W opinii tej biegli wykorzystali nowoczesne metody badania dokumentów; w szczególności wykorzystano mikroskopy(...) firmy (...) (...), (...) Wnioski wynikające z przyjętych przez biegłych metod badawczych korespondowały ze sobą, co zwiększa wiarygodność opinii. Biegli zwrócili uwagę na to, że dowodowy dokument został sporządzony jednym rodzajem środka piszącego oraz że występuje na nim jedynie jedno miejsce przecięcia linii podpisu pożyczkobiorcy i linii tekstu umowy. Zastosowane metody badawcze - pozwalają na sformułowanie wniosków cechujących się bardzo wysokim prawdopodobieństwem, tym bardziej, że badany dokument jest w dobrym stanie, w szczególności nie został poddany badaniu mechanicznemu w miejscach istotnych dla badacza, tj. w miejscu przecięcia się śladów środka piszącego.

Biegli w swojej opinii zaznaczyli, że badanie wieku dokumentów jest z jednej strony bardzo skomplikowane i kosztowne, zaś z drugiej obarczone dużą skalą błędu. Opiera się ono na pomiarach zaniku trudno lotnego rozpuszczalnika (fenoksyetanolu) występującego powszechnie jako składnik tuszów długopisowych. Tzw. metoda A. jest o tyle ograniczona, że dotyczy dokumentów, na których ślady środka pisarskiego są świeże, tzn. naniesione nie wcześniej niż ok. 18 miesięcy przed datą badania.

W ocenie Sądu Okręgowego opinia (...) w W. zasługuje na akceptację. Wnioski w niej zawarte pozwalają przyjąć, że zeznania pozwanego co do niepodpisania dokumentu – umowy pożyczki z 15 lipca 2010 r., ewentualnie naniesienia przez niego podpisu przed wypełnieniem dokumentu treścią umowy i rzekomego spreparowania dokumentu przez powoda są niewiarygodne i stanowią nieudolną próbę zwolnienia się z obowiązku zwrotu powodowi pożyczonej kwoty wraz z odsetkami wynikającymi z zawartej umowy z 15 lipca 2010 r.

Za niewiarygodne w świetle zebranego materiału dowodowego Sąd Okręgowy również uznał twierdzenia pozwanego zawarte w odpowiedzi na pozew, że nie musiał on pożyczać od powoda pieniędzy, ponieważ posiadał zdolność kredytową, umożliwiającą mu dysponowanie na bieżąco znaczną kwotą przekraczającą 100.000,-zł. Ze stanowiskiem tym nie sposób się zgodzić, jeśli się weźmie pod uwagę, że gdyby pozwany wywiązał się z obowiązku zwrotu pożyczki do końca sierpnia 2010 r., nie poniósłby żadnych kosztów związanych z zaciąganiem kredytu (pożyczki) w banku i naliczeniem stosownych odsetek przez bank za okres korzystania z kredytu (pożyczki).

Nie budził wątpliwości Sądu I instancji, że strony przed zawarciem umowy z 15 lipca 2010 r. łączyły stosunkowo bliskie więzi gospodarcze; powód już wcześniej, tj. w 2009 r. pożyczył pozwanemu na kilka miesięcy kwotę 100.000,-zł, nie licząc na zwrot pożyczki w wyższej wysokości. Terminowy zwrot tej pożyczki wpłynął niewątpliwie na zacieśnienie więzi gospodarczych między stronami, których wynikiem było zawarcie kolejnej umowy, tj. z 15 lipca 2010 r. Jednak postanowień tej umowy pozwany nie dotrzymał, skoro nie zwrócił powodowi pożyczonej kwoty pieniężnej z odsetkami umownymi liczonymi od 1 września 2010 r.

Za wiarygodne Sąd Okręgowy uznał twierdzenie powoda, że pieniądze wypłacone przez niego z konta bankowego w dniu 15 lipca 2010 r. przekazał pozwanemu w związku z zawartą umową. Twierdzenie to poparte jest dowodem wypłaty przez powoda z jego konta bankowego ww. wskazanej kwoty bezpośrednio przed zawarciem umowy pożyczki.

W rezultacie Sąd Okręgowy przyjął, że powód – w myśl art. 6 k.c. - udowodnił, iż pożyczył pozwanemu kwotę 100.000,-zł, zgodnie z umową z 15 lipca 2010 r. Umowę tę strony zawarły w formie pisemnej; w myśl jej postanowień pozwany winien zwrócić powodowi pożyczkę do końca sierpnia 2010 r.; w przypadku opóźnienia w zapłacie zobowiązał się on do zapłaty na rzecz powoda odsetek umownych wynoszących 10% miesięcznie.

Pozwany nie udowodnił faktów niweczących prawo powoda do zapłaty kwoty dochodzonej pozwem, w szczególności nie wykazał, że nie spoczywa na nim obowiązek zapłaty ww. kwoty z uwagi na spełnienie świadczenia, bądź wygaśniecie zobowiązania w inny sposób. Za gołosłowne Sąd I instancji uznał twierdzenie pozwanego, że powód był jego wspólnikiem w prowadzonej działalności gospodarczej i razem z nim powinien ponosić skutki strat związanych z tą działalnością. Twierdzeniu temu zaprzeczają zawarte między stronami na piśmie umowy pożyczki, z których jasno wynika charakter łączących ich stosunków cywilnoprawnych.

Z tych powodów Sąd Okręgowy na podstawie art. 720 k.c. orzekł jak w sentencji. O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 k.c. Strony zastrzegły w umowie pożyczki odsetki umowne przekraczające wysokość odsetek maksymalnych przewidzianych w art. 359 § 2 ¹ k.c. Z tego powodu zasądzono od pozwanego na rzecz powoda odsetki maksymalne zgodnie z art. 359 § 2 ² kc.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.

W związku ze zgłoszeniem przez pozwanego w trybie art. 162 k.p.c. zastrzeżenia do protokołu na rozprawie w dniu 9 lipca 2012 r. należy dodatkowo zaznaczyć, że oddalenie wniosku pozwanego o odroczenie rozprawy wynikało z następujących przesłanek:

- w rozprawie tej uczestniczył profesjonalny pełnomocnik pozwanego, który nie domagał się dodatkowego przesłuchania stron; osobiste uczestnictwo pozwanego w posiedzeniu nie było konieczne; Sąd nie przeprowadził bowiem w dniu 9 lipca 2012 r. żadnych dowodów, z którymi wcześniej nie mógł się on zapoznać;

- pozwany, który wcześniej był już szczegółowo przesłuchany przez sąd, nie zgłaszał zastrzeżeń co do opinii biegłych;

- pozwany nie przedstawił zaświadczenia usprawiedliwiającego jego nieobecność na rozprawie wystawionego przez lekarza sądowego zgodnie z art. 214 ¹ k.p.c., choć wiedział, że taki obowiązek na nim spoczywa, skoro wcześniej, tj. na rozprawie w dniu 3 października 2011 r. przedłożył wymagane zaświadczenie.

Apelację od powyższego orzeczenia złożył pozwany zaskarżając wyrok w całości zarzucił:

1)  naruszenie przepisów prawa procesowego art. 227 kpc poprzez oddalenie wniosku dowodowego strony pozwanej o przeprowadzenie uzupełniającej opinii z badania dokumentu pożyczki metodą A. przez (...) w W. na okoliczność daty powstania zapisów na dokumencie, podczas gdy ustalenia z uzupełniającej opinii miały na celu zweryfikowanie wiarygodności dokumentu pożyczki przedłożonej przez powoda, a w konsekwencji rozstrzygnięcie w kwestii zasadności powództwa,

2)  mające wpływ na treść zaskarżonego wyroku naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 233 § k.p.c. poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego, a polegającą na przyjęciu przez Sąd Okręgowy w T., że opinia(...) w W., bez przeprowadzenia uzupełniającej opinii metodą A., pozwala na ustalenie, że między stronami doszło do zawarcia w dniu 15 lipca 2010 r. umowy pożyczki, na mocy której powód pożyczył pozwanemu kwotę 100.000,00 zł, gdy w rzeczywistości z opinii nie wynika kiedy umowa pożyczki została sporządzona,

3)  naruszenie prawa procesowego art. 379 pkt. 5 kpc poprzez oddalenie wniosku strony pozwanej o odroczenie terminu rozprawy wyznaczonej na dzień 09 lipca 2012 r. tj. w dniu poprzedzającym bezpośrednio wydanie zaskarżonego wyroku, przez co strona została pozbawiona możliwości obrony swoich praw.

Wskazując na powyższe zarzuty, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia Sądowi Okręgowemu w T..

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji oraz wywiedzione na tej podstawie konsekwencje prawne i przyjmuje je za własne.

Najdalej idącym zarzutem apelacji jest zmierzający do wykazania nieważności postępowania, a mianowicie pozbawienie możliwości obrony swoich praw poprzez oddalenie wniosku strony pozwanej o odroczenie rozprawy w dniu 9.07.2012 r.

Sąd Apelacyjny nie podziela zarzutu pozwanego uznając go za niezasadny. Odroczenie rozprawy z powodu przeszkody reguluje art. 214 i 214 ¹ kpc. W szczególności reguluje wymogi jakie strona powinna spełnić usprawiedliwiając swoje niestawiennictwo z powodu choroby i obliguje stronę do złożenia zaświadczenia potwierdzającego niemożność stawienia się w sądzie wystawionego przez lekarza sądowego.

Pozwany jak słusznie wskazał Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia powyższych wymogów nie spełnił. Podkreślić należy, że nawet gdyby pozwany z uwagi na urlop lekarza sądowego nie był w stanie przedstawić wymaganego zaświadczenia na termin rozprawy to w celu skutecznego podniesienia zarzutu nieważności postępowania należało przedłożyć wraz z apelacją takie zaświadczenie wystawione przez innego lekarza. Wszakże pozwany przebywał na zwolnieniu lekarskim przez okres 6 dni, zatem w tym czasie mógł udać się do innego wybranego lekarza sądowego i przedstawić stosowne zaświadczenie. Tym bardziej – co słusznie pokreślił Sąd Okręgowy – że był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika i wcześniej również składał wniosek o odroczenie rozprawy z tych samych przyczyn, który został uwzględniony, gdyż spełniał wymogi przewidziane w art. 214 ¹ kpc.

Niezasadny również jest zarzut naruszenia art. 227 kpc poprzez oddalenie wniosku o przeprowadzenie uzupełniającej opinii z badania dokumentu – umowy pożyczki – metodą A..

Trafnie Sąd Okręgowy przyjął, że okoliczności, które mogłyby być wykazane przy pomocy jej metody nie mają żadnego znaczenia dla sprawy. Pozwany domagał się dopuszczenia powyższego dowodu w celu wykazania, że powód wykorzystał do sporządzenia umowy podpisaną in blanco w związku z prowadzoną pomiędzy stronami współpracą gospodarczą kartkę. Z opinii kryminalistycznej (k-131) jednoznacznie wynika, że badanie kolejności naniesienia podpisu na dokumencie dowodowym w stosunku do tekstu, wykonane przy użyciu technik opisanych w sprawozdaniu pozwala na wnioskowanie, iż podpis pożyczkobiorcy widniejący na badanej umowie został naniesiony na wcześniej wypisaną treść umowy. Pozwany otrzymał odpis opinii i nie zakwestionował jej treści w zakreślonym przez Sąd terminie. Zatem przyjąć należy, że pozwany nie zakwestionował skutecznie treści opinii, a wniosek o dopuszczenie dowodu z badania dokumentu zmierzał jedynie w ocenie Sądu II instancji do przewlekłości postępowania. Pozwany również w apelacji nie zakwestionował opinii złożonych do akt sprawy.

Za chybiony należy uznać ostatni z zarzutów apelacji naruszenia art. 233 kpc poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy bardzo wnikliwie i należycie zbadał i ocenił zebrany materiał dowodowy, podkreślił, że najistotniejszym dowodem w sprawie są opinie biegłych z zakresu kryminalistyki przedmiotem której było badanie dokumentu. Biegli w sprawie odpowiedzieli na pytania Sądu w sposób logiczny, spójny, opinię sporządzili w oparciu o najnowsze techniki badawcze. Opinie te nie zostały przez stronę pozwaną zakwestionowane. Zatem należy przyjąć, że pozwany zgodził się z ich treścią i wnioskami końcowymi.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny uznał, że apelacja jest bezzasadna i na mocy art. 385 kpc podlega oddaleniu.

O kosztach orzeczono na mocy art. 98 kpc.