Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 10 grudnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

Przewodniczący: SSO Jacek Małodobry

Sędziowie: SO Katarzyna Kwilosz-Babiś (sprawozdawca)

SO Tomasz Białka

Protokolant: sekr. Katarzyna Gołyźniak

po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 2015 r. w Nowym Sączu

na rozprawie

sprawy z wniosku A. M.

o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku w sprawie I Ns 87/84

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Nowym Targu

z dnia 10 grudnia 2014 r., sygn. akt I Ns 1135/13

p o s t a n a w i a :

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Nowym Targu do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia
o kosztach postępowania apelacyjnego.

(...)

Sygn. akt III Ca 723/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 10 grudnia 2014 roku wydanym na posiedzeniu niejawnym Sąd Rejonowy w Nowym Targu oddalił wniosek A. M. o uchylenie lub zmianę postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku w sprawie o sygn. I Ns 87/84 i koszty postępowania zniósł.

W uzasadnieniu w/w postanowienia Sąd Rejonowy ustalił, że postępowanie o stwierdzenie nabycia praw do spadku po J. M. (1) s. M. zmarłym 21 września 1983 roku w R. i tam ostatnio zamieszkałym toczyło się przy udziale jego spadkobierców ustawowych, m.in. bratanków spadkodawcy J. M. (1) i J. M. (2), którzy byli synami F. M. (1) - brata spadkodawcy. J. M. (1) i J. M. (2) wnieśli o dopuszczenie do udziału w sprawie w piśmie skierowanym do sądu z dnia 15 marca 1984 roku. Dalej Sąd Rejonowy podniósł, że z uwagi na fakt, iż J. M. (2) i J. M. (1) brali udział w postępowaniu, to okoliczność, na którą powołuje się A. M., że jest spadkobiercą po J. M. (2) nie daje podstaw do uzasadnionego żądania uchylenia lub zmiany postanowienia wydanego w sprawie o sygn. I Ns 87/83. Zgodnie z art. 679 § 1 k.p.c. dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku nie jest spadkobiercą lub że jej udział spadku jest inny niż stwierdzony, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku. Jednakże ten kto był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku może tylko wówczas żądać zmiany postanowienia, gdy żądanie opiera na podstawie, której nie mógł powołać w tym postępowaniu, a wniosek o zmianę składa przed upływem roku od dni w którym uzyskał tę możliwość. Żadna z okoliczności, na które powołuje się A. M. nie stanowi przesłanki wymienionej w wyżej cytowanym artykule. Sąd może bez wzywania zainteresowanych do udziału w sprawie oddalić wniosek na posiedzeniu niejawnym, jeżeli z treści wniosku wynika oczywisty brak uprawnienia wnioskodawcy, stanowi o tym art. 514 § 2 k.p.c. i art. 506 k.p.c. Prawdą jest, że krąg osób uprawnionych do zgłoszenia wniosku o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku nie jest zamknięty. Wniosek o wszczęcie takiego postępowania może zgłosić każdy zainteresowany. Jednakże w niniejszej sprawie sąd zbadał i ocenił, iż wnioskodawcy nie przysługuje uprawnienie do zgłoszenia wniosku. Nie posiadał legitymacji do występowania w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku po J. M. (1) w jego toku, albowiem J. M. (2) i J. M. (1) - synowie F. M. (2) - brata spadkodawcy sami brali udział w postępowaniu. Z tego względu orzeczono jak w sentencji.

Apelację od wyżej wymienionego orzeczenia złożył A. M. zaskarżając postanowienie w całości. W sporządzonej osobiście apelacji A. M. zarzucił m.in., że wbrew ocenie Sądu Rejonowego posiada legitymację do złożenia wniosku o zmianę postanowienia spadkowego po J. M. (1) s. M.. Zarzucił też, że sąd nie wezwał go o sprecyzowanie wniosku ani nie przydzielił mu adwokata z urzędu. Zdaniem apelującego postępowanie w sprawie o sygn. I Ns 87/84 jest nieważne. Podkreślił, że domaga się zmiany postanowienia spadkowego w części dotyczącej dziedziczenia gospodarstwa rolnego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja, o ile wnosi o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, zasługuje na uwzględnienie. Uchylenie zaskarżonego postanowienia jest konieczne, ponieważ Sąd I instancji nie był uprawniony do merytorycznego rozpoznania wniosku A. M. na posiedzeniu niejawnym.

Powołany przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia art. 514 §2 k.p.c. daje możliwość oddalenia wniosku a limine na posiedzeniu niejawnym wyłącznie w sytuacji , gdy z samej treści wniosku wynika, że pochodzi on od osoby, która nie jest legitymowania czynnie do złożenia wniosku, a więc nie jest uprawniona do zainicjowania danej sprawy np. z uwagi na treść art. 545 §1 i 2 k.p.c. wniosku o ubezwłasnowolnienie nie może skutecznie wnieść sąsiad osoby, wykazującej przesłanki do jej ubezwłasnowolnienia. Gdyby taki wniosek złożył, to podlegałby on oddaleniu a limine na posiedzeniu niejawnym. Uprawnienie do zgłoszenia wniosku w danej sprawie co do zasady regulują przepisy kodeksu, przy czym niektóre z nich (np. art. 527, 541 § 1) stanowią, że wnioskodawcą może być "każdy zainteresowany", czyli każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania (art. 510 § 1); inna, liczniejsza grupa przepisów wymienia ściśle określone osoby (np. art. 545 § 1, art. 561 § 2, art. 583). Jeżeli kodeks wyraźnie nie określa wnioskodawcy, oznacza to, że uprawnienie wynika z przepisów prawa materialnego (np. art. 210 zdanie pierwsze lub art. 1025 § 1 k.c.). Jeżeli zatem już z treści wniosku wynika, że wnioskodawca nie należy do kręgu osób legitymowanych do wszczęcia postępowania nieprocesowego, sąd może a limine wniosek oddalić na posiedzeniu niejawnym.

W sprawach o zmianę prawomocnego postanowienia spadkowego legitymację czynną do złożenia wniosku mają te osoby, które posiadają interes prawny w prawidłowym wykazaniu następstwa prawnego po spadkodawcy. A. M. niewątpliwie posiada legitymację czynną do zainicjowania sprawy o zmianę postanowienia spadkowego po J. M. (1) zmarłym 21 września 1983r., ponieważ nabył prawa do spadku po J. M. (2) i po J. M. (1) tj. osobach wymienionych jako spadkobiercy J. M. (1) s. M. w postanowieniu wydanym w sprawie o sygn. akt I Ns 87/84 ( por. postanowienie z uzasadnieniem k. 3, odpis aktu notarialnego k. 42-43 ).

Jak podnosi się w Komentarzach do art. 679 k.p.c. spadkobierca osoby, która była uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może żądać zmiany wydanego w tym postępowaniu postanowienia, jeśli wskaże podstawę uzasadniającą zmianę oraz dowiedzie, że podstawa ta nie mogła być podniesiona w czasie postępowania a ponadto złoży wniosek w ciągu roku od chwili, gdy podniesienie tej podstawy stało się możliwe. Podsumowując należy stwierdzić, że błędna jest ocena Sądu Rejonowego, że A. M. nie ma legitymacji do złożenia wniosku, ponieważ J. M. (2) i J. M. (1) osobiście brali udział w sprawie I Ns 87/84. A. M. jest uprawniony do złożenia wniosku o zmianę prawomocnego postanowienia spadkowego po J. M. (1) s. M. i w związku z tym nie było dopuszczalne oddalenie jego wniosku a limine na posiedzeniu niejawnym. Przypomnieć w tym miejscu trzeba, że istnienie legitymacji czynnej do złożenia wniosku i merytoryczna zasadność wniosku to dwie różne kwestie.

Mając powyższe na uwadze na zasadzie art. 386 §2 i §4 k.p.c. w związku z art.13 §2 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy rozpozna wniosek A. M. na rozprawie. Konieczne jest przesłuchanie wnioskodawcy celem ustalenia podstawy ewentualnie uzasadniającej zmianę postanowienia spadkowego. Jak wyżej wspomniano wnioskodawca musi też wykazać, że podstawa ta nie mogła być podniesiona w czasie postępowania a ponadto, że złożył wniosek w ciągu roku od chwili, gdy podniesienie tej podstawy stało się możliwe.

(...)

(...)