Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 28 listopada 2014 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi oddalił powództwo M. U. przeciwko Skarbowi Państwa – Aresztowi Śledczemu w Ł. o zapłatę kwoty 70.000 zł (punkt 1 wyroku); przyznał
i nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi na rzecz Skarbu Państwa – Komendy Wojewódzkiej Policji w O. kwotę 368 zł tytułem zwrotu kosztów konwojowania powoda (punkt 2 wyroku); przyznał i nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi na rzecz Skarbu Państwa – Komendy Wojewódzkiej Policji w Ł. kwotę 20 zł tytułem zwrotu kosztów konwojowania powoda (punkt 3 wyroku); nie obciążył powoda kosztami postępowania (punkt 4 wyroku).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że M. U. przebywał w Areszcie Śledczym
w Ł. w okresie od dnia 26 marca 2014 roku do dnia 15 kwietnia 2014 roku. W czasie pobytu w Areszcie Śledczym w Ł. powód przebywał w następujących pawilonach
i celach: w pawilonie A/4 w celi nr 131 o powierzchni 12,04 m ² przebywał w okresie
od 26 marca 2014 roku do dnia 27 marca 2014 roku – przebywały tam 4 osoby. W dniach
od 28 marca 2014 roku do dnia 2 kwietnia 2014 roku przebywał w celi nr 30 o powierzchni 11,17 m ² w pawilonie C/1 – gdzie przebywały 3 osoby. W dniach od 3 do 14 kwietnia 2014 roku powód przebywał w pawilonie C/1 w celi nr 13 o powierzchni 11,28 m ² gdzie przebywały trzy osoby, a w dniu 15 kwietnia 2014 roku w celi tej przebywały jedynie dwie osoby. Powód przebywał w celach nieprzeludnionych.

W dniu 4 maja 2014 roku oraz w dniu 16 czerwca 2014 roku biegli: z dziedziny budownictwa mgr inż. K. Ś. (1) oraz K. H. wydali opinie pisemne
w sprawie o sygnaturze akt I C 18/11 oraz I C 818/13, w których wskazali, iż przesłony zamontowane w celach są zamontowane zgodnie z przepisami i normami, nie ograniczając dopływu powietrza, jak równie z uwagi na wielkość otworów okiennych nie ograniczając przenikania światła do pomieszczeń. Przesłony posiadają wymagane przepisami aprobaty
i certyfikaty i zostały wykonane z materiałów dopuszczonych do obrotu w budownictwie. Wentylacja w celach jest zgodna z przepisami i możliwa poprzez otwory okienne. Istniejące przewody wentylacyjne służą do wentylacji kącika sanitarnego, który obecnie jest wydzielany do pełnej wysokości pomieszczenia ściankami typu lekkiego. Przewody wentylacyjne podlegają okresowym kontrolom przez osoby uprawnione i są poddawane naprawom bieżącym i według wskazań osoby uprawnionej. Cele są oświetlone prawidłowo światłem słonecznym (otwory okienne są większe niż wymagają wytyczne) oraz oświetlone są światłem sztucznym o parametrach przewyższających wymagania dla tego typu pomieszczeniach.

Powód posiadał w celi telewizor, w jednostce jest telewizja kablowa. Powód nie sprawdzał jakie audycje emituje radiowęzeł. Nie słuchał radiowęzła. Nie korzystał
z biblioteki. Nie brał udziału w konkursach organizowanych przez radiowęzeł lub wychowawcę. W celi było oświetlenie jarzeniowe. Powód nie składał pisemnych skarg związanych z warunkami bytowymi.

Powód miał zapewniony dostęp do łaźni raz w tygodniu, ponadto mogło się zdarzyć tak, że powód nie miał dostarczonej prasy.

Sąd pierwszej instancji ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie załączonych do akt sprawy dokumentów w postaci opinii biegłego K. H., biegłego
K. Ś., notatki urzędowej z k. 34 oraz częściowo zeznań powoda i okoliczności przyznanych przez pozwanego. Sąd oddalił wniosek o przeprowadzenie oględzin pomieszczeń, w których przebywał powód z uwagi na wnioski wynikające z opinii biegłego
i przyznanie określonych okoliczności przez pozwanego. Sąd Rejonowy wskazał, że nie jest wyłączona możliwość zaliczenia w poczet materiału dowodowego sprawy dowodów zgromadzonych w innej sprawie, a tym samym nie dochodzi do naruszenia zasady bezpośredniości, o ile strony mają możliwość ustosunkowania się do ich treści i zgłoszenia stosownych wniosków (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2012 roku, I UK 295/11, LEX nr 1170218). Powód otrzymał opinię biegłego załączoną do odpowiedzi na pozew i miał możliwość ustosunkowania się do jej treści (zob. k. 80). Pismem złożonym
w dniu 23 października 2014 roku powód nie zgłosił wniosku o przeprowadzenie dowodu
z opinii innego biegłego, a jedynie polemizował z wnioskami wynikającymi z tejże opinii.
Z tych samych względów Sąd Rejonowy oddalił wniosek dowodowy powoda o dopuszczenie dowodu z zeznań osadzonych z powodem w trzech celach, w okresie wskazanym w pozwie. Sąd miał na uwadze, iż powód przebywał w pozwanej jednostce jedynie trzy tygodnie, co nie pozostaje bez wpływu na ocenę zasadności roszczenia powoda. Podobnie, Sąd uznał za niewiarygodne zeznania powoda w zakresie nieprawidłowości odnoszących się do wentylacji, zawilgocenia, nieprawidłowości zamontowania blend oraz kącików sanitarnych bowiem pozostają one w oczywistej sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że żaden z podniesionych przez powoda zarzutów nie znalazł potwierdzenia w materiale dowodowym zebranym w sprawie. Powód niniejszym pozwem żąda zasądzenia zadośćuczynienia od Skarbu Państwa – Aresztu Śledczego w Ł. w kwocie 70.000 zł. Podstawę odpowiedzialności Skarbu Państwa jako szczególnej państwowej osoby prawnej stanowi art. 417 k.c. Przepis ten przyjmuje, że przesłanką odpowiedzialności jest wykonywanie władzy publicznej niezgodnie z prawem, co oznacza, że wykonującemu władzę publiczną - bez względu na sposób i formę działania - można postawić zarzut działania z naruszeniem prawa. Za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej odpowiada ta osoba prawna, z którą związana jest jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna wykonująca uprawnienia władzy publicznej. Odpowiedzialność na podstawie art. 417 k.c. odnosi się wyłącznie do szkód wyrządzonych niezgodnym z prawem działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej przez Skarb Państwa. Chodzi zatem o wszelkie czynności związane z wykonywaniem imperium, a więc zarówno czynności faktyczne, jak i indywidualne rozstrzygnięcia podjęte przy zachowaniu określonej procedury.

Podstawową przesłanką odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu zadań z zakresu władzy publicznej jest ich bezprawność, rozumiana jako „zaprzeczenie zachowania uwzględniającego nakazy i zakazy wynikające
z normy prawnej”. Chodzi tu zatem o niezgodność z konstytucyjnie rozumianymi źródłami prawa, czyli Konstytucją, ustawami, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi oraz rozporządzeniami, a po 1 maja 2004 roku dorobkiem prawnym Wspólnoty Europejskiej
i prawem stanowionym przez Unię Europejską. Przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej z art. 417 k.c. jest szkoda w rozumieniu art. 361 § 2 k.c., czyli obejmująca straty oraz utracone korzyści, które poszkodowany mógł osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Pojęcie szkody powinno być rozumiane w sposób przyjęty na gruncie prawa cywilnego jako tej gałęzi prawa, w której usytuowane są przepisy konkretyzujące mechanizm funkcjonowania odpowiedzialności odszkodowawczej. Należy w konsekwencji przyjąć, że chodzi tu o każdy uszczerbek w prawnie chronionych dobrach danego podmiotu, zarówno
o charakterze majątkowym, jak i niemajątkowym. Nie można zatem wykluczyć odpowiedzialności władzy publicznej z tytułu naruszenia dóbr osobistych obywatela, w tym także możliwości podniesienia przez pokrzywdzonego roszczeń z tytułu zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę niemajątkową. Przez szkodę rozumie się nie tylko szkodę majątkową, ale także i szkodę niematerialną (uszczerbek niematerialny), jednakże Sąd podkreśla, że obowiązek wynagrodzenia (zadośćuczynienia) krzywdy powstaje tylko wtedy, kiedy przewiduje to wyraźnie przepis szczególny. Poszkodowany może zatem żądać zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w przypadkach wskazanych w ustawie.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że roszczenie o zadośćuczynienie w niniejszej sprawie rozpatrywać można jedynie w oparciu o art. 448 k.c. Przepis ten stanowi, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Zadośćuczynienie w przeciwieństwie do odszkodowania dotyczy szkody niemajątkowej,
a więc nieprzeliczalnej wprost na określoną kwotę pieniężną. Sąd Rejonowy podniósł, że powód przebywał w pozwanym Areszcie Śledczym w Ł. w okresie od dnia 26 marca 2014 roku do dnia 15 kwietnia 2014 roku. Przesłanką przyznania zadośćuczynienia jest doznanie przez osadzonego krzywdy; jej ustalenie i ocena rozmiaru należy do sądu orzekającego, uwzględniającego wszystkie okoliczności konkretnej sprawy. Zarzuty powoda nie znalazły potwierdzenia we wskazanym wyżej materiale dowodowym. Powód nie wykazał także żadnej szkody czy też krzywdy, której jakoby miał doznać i która uzasadniałaby przyznanie zadośćuczynienia. Nawet gdyby zresztą istotnie doszło do zawilgocenia celi, w której przebywał powód bądź miały miejsce inne niedogodności w odbywaniu kary przez powoda, to czasookres ich trwania w żaden sposób nie uprawnia do uwzględnienia żądania powoda. Brak jest podstaw do postawienia pozwanemu zarzutu działania niezgodnego z prawem
w przypadku braku ciepłej wody w celi. Takiego obowiązku nie nakładają na pozwanego żadne uregulowania prawne, zaś wymóg zapewnienia osadzonym warunków do należytej higieny osobistej realizowany jest poprzez zapewnienie prawa do korzystania z kąpieli przynajmniej raz w tygodniu, zgodnie § 30 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonania kary pozbawienia wolności. Powód nie wykazał, aby w wyniku działań władzy więziennej doznał cierpień, które przekraczałyby zakres nieuniknionego cierpienia wpisanego w pozbawienie wolności. Nadto brak było podstaw, aby uznać, że działania władzy więziennej naruszały przepisy prawa. Kara spełnia funkcję represyjną jako odpłata za dokonane przestępstwo
i dolegliwość dla skazanego (dyskomfort) stanowi jej istotę (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego
w K. z dnia 7 maja 2009 r., sygn. akt I ACa 247/09). Żądania zmierzające do podwyższenia warunków życia, tak aby odpowiadały one warunkom osób przebywających na wolności, a nawet które zapewniłyby powodowi poziom pobytu na poziomie pod pewnymi względami wyższym niż znaczna część polskiego społeczeństwa są tym samym bezzasadne. O bezprawnym naruszeniu dóbr osobistych, w szczególności godności, może być mowa dopiero, gdy dochodzi do poniżającego i nieludzkiego traktowania, sprzecznego z zasadą humanitaryzmu. Z taką sytuacją nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie, zwłaszcza
w kontekście przebywania przez powoda w pozwanej placówce przez okres 3 tygodni. Naruszenie dóbr osobistych można ocenić wyłącznie odnosząc się do realiów konkretnego wypadku, pamiętając, iż samo pozbawienie wolności wiąże się z ingerencją w dobra osobiste, a zatem naruszenia wywołane ograniczeniami muszą wyraźnie przekraczać dolegliwość wynikające z samego odbywania kary.

Z uwagi na powyższe Sąd Rejonowy oddalił powództwo jako nieuzasadnione
i nieudowodnione. O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. uznając, iż poniesienie tychże kosztów ze względu na sytuację majątkową powoda byłoby dla niego zbyt uciążliwe. Sąd uwzględnił fakt, iż powód ze względu na sytuację materialną zwolniony został od kosztów sądowych, a także okoliczność, iż pozwany poniósł jedynie koszty zastępstwa procesowego, (wyrok, k. 95; uzasadnienie, 130 – 137).

Powód w apelacji od opisanego wyroku zaskarżył go w części, tj. co do punktu 1
w zakresie oddalenia powództwa. Powód podniósł, że metraż cel, w których przebywał zawiera powierzchnię kącików sanitarnych, które nie powinny być wliczane do powierzchni cel. Skarżący nie wiedział, że może wystąpić o powołanie kolejnych biegłych z zakresu budownictwa. Nie mógł także korzystać z pomocy pełnomocnika z urzędu, gdyż Sąd pozbawił go takiej możliwości. Ponadto powód podniósł, aby nie wmawiać mu „bzdurnych teorii”, że przesłony okienne zamontowane w oknach cel nie wpływają ujemnie na dostęp świeżego powietrza do cel i nie tamują dostępu światła dziennego do cel. Skarżący zarzucił, że Sąd błędnie postąpił oddalając wnioski dowodowe o oględziny cel, w których przebywał. Ponadto okres przebywania powoda w złych warunkach w celach mieszkalnych w Areszcie Śledczym w Ł. przez trzy tygodnie nie powinien chronić pozwanego. Powód wskazał
w apelacji, że pozwany poprzez swoje zachowanie naraził go w sposób świadomy na negatywne odbywanie kary pozbawienia wolności, a to powinno podlegać odpowiedzialności w postaci wypłacenia zadośćuczynienia. Pozwany powinien zapewnić powodowi należyte warunki bytowe. Skarżący przedstawił w apelacji wytyczne Rady Europy – Komitetu Ministrów w sprawie europejskich reguł więziennych, (apelacja, k. 147 – 150).

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji w całości oraz o zasądzenie od powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, (protokół rozprawy, k. 165).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelację jako bezzasadną należało oddalić w całości.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy. Przeprowadzono prawidłowo postępowanie dowodowe, na podstawie którego dokonał istotnych do rozstrzygnięcia sprawy ustaleń. Ustalenia te Sąd Okręgowy w Łodzi uznaje za prawidłowe i przyjmuje za własne. Należy bowiem przywołać utrwalone stanowisko Sądu Najwyższego, zgodnie z którym
w postępowaniu apelacyjnym nie wymaga się dokonywania ustaleń na podstawie dowodów przeprowadzonych we własnym zakresie oraz ich samodzielnej oceny, jeżeli sąd odwoławczy nie dostrzega potrzeby ponowienia dowodów dopuszczonych w postępowaniu pierwszoinstancyjnym oraz podziela ocenę ich wiarygodności wyrażoną przez sąd pierwszej instancji. Wówczas wystarczająca jest aprobata dla stanowiska przedstawionego w orzeczeniu sądu pierwszej instancji (zob. m.in. postanowienie SN z dnia 22 lipca 2010 r., sygn. I CSK 313/09, niepubl.; wyrok SN z dnia 16 lutego 2005 r., sygn. IV CK 526/04, niepubl.; wyrok SN z dnia 20 maja 2004 r., sygn. II CK 353/03, niepubl.). Sąd Okręgowy w Łodzi podziela przedstawiony pogląd.

Skarżący w treści apelacji zarzucił błędną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Należy zatem wskazać, że ocena dowodów dokonana przez Sąd Rejonowy jest prawidłowa. Stosownie do art. 233 § 1 k.p.c., sąd ma swobodę w ocenie zgromadzonego
w sprawie materiału dowodowego. W orzecznictwie Sądu Najwyższego słusznie przyjmuje się, że zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. może tylko wtedy być uznany za usprawiedliwiony, jeżeli sąd zaprezentuje rozumowanie sprzeczne z regułami logiki, zasadami wiedzy lub
z doświadczeniem życiowym. Sprzeczność ta występuje, w szczególności w sytuacji, gdy
z treści dowodu wynika, co innego niż przyjął sąd, gdy pewnego dowodu nie uwzględniono przy ocenie, gdy sąd przyjął pewne fakty za ustalone, mimo że nie zostały one w ogóle lub
w dostatecznie potwierdzone, gdy sąd przyjął pewne fakty za nieudowodnione, mimo, że nie było ku temu podstawy. Ponadto trzeba podkreślić, że jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, chociażby w równym stopniu na podstawie tego samego materiału dowodowego udałoby się wysnuć wnioski odmienne (zob. postanowienie SN z dnia 10 stycznia 2002 r., sygn. II CKN 572/99; wyrok SN z dnia 27 września 2002 r., sygn. II CKN 817/00). Skarżący nie wykazał, aby przedmiotem dowodu w postępowaniu przed Sądem Rejonowym były fakty nie mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotnego znaczenia (art. 227 k.p.c.), a przez to, aby na takich faktach oparto rozstrzygnięcie w sprawie. Z zebranego materiału dowodowego Sąd pierwszej instancji wyprowadził wnioski logicznie poprawne, co doprowadziło do przyjęcia braku odpowiedzialności pozwanego.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo oddalił wniosek powoda o przeprowadzenie oględzin pomieszczeń, w których przebywał, zważywszy na wnioski wynikające z opinii biegłych i przyznanie okoliczności faktycznych przez pozwanego. Nie jest wyłączona możliwość zaliczenia w poczet materiału dowodowego sprawy dowodów zgromadzonych
w innej sprawie, a tym samym nie dochodzi do naruszenia zasady bezpośredniości, o ile strony mają możliwość ustosunkowania się do ich treści i zgłoszenia stosownych wniosków. Powód otrzymał opinię biegłego załączoną do odpowiedzi na pozew i miał możliwość ustosunkowania się do jej treści (zob. k. 80). Pismem złożonym w dniu 23 października 2014 roku powód nie zgłosił wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego,
a jedynie polemizował z wnioskami wynikającymi z tejże opinii. Sąd Rejonowy prawidłowo oddalił także wniosek dowodowy powoda o dopuszczenie dowodu z zeznań osadzonych
z powodem w trzech celach, w okresie wskazanym w pozwie. Należy wskazać, że zgodnie
z art. 217 § 3 k.p.c. sąd pomija twierdzenia i dowody, jeżeli są powoływane jedynie dla zwłoki lub okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione. W niniejszej sprawie, okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy zostały wyjaśnione przy pomocy innych środków dowodowych niż zeznania świadków i wobec tego, prawidłowo Sąd Rejonowy oddalił wniosek dowodowy powoda o dopuszczenie dowodu z zeznań osadzonych
z powodem w trzech celach, w okresie wskazanym w pozwie.

Sąd pierwszej instancji w pełni poprawnie zastosował przepisy prawa materialnego,
tj. art. 417 i 448 k.c. Powód przebywał w pozwanej jednostce w okresie od dnia 26 marca 2014 roku do dnia 15 kwietnia 2014 roku. Przesłanką przyznania zadośćuczynienia jest doznanie przez osadzonego krzywdy. Zarzuty powoda zgłoszone w pozwie nie znalazły potwierdzenia w materiale dowodowym. Powód nie wykazał także żadnej szkody czy też krzywdy, której miał doznać i która uzasadniałaby przyznanie zadośćuczynienia. Słusznie zauważył Sąd pierwszej instancji, że nawet gdyby istotnie doszło do zawilgocenia celi,
w której przebywał powód bądź miały miejsce inne niedogodności w odbywaniu kary przez powoda, to czasookres ich trwania w żaden sposób nie uprawnia do uwzględnienia żądania. Brak jest podstaw do postawienia pozwanemu zarzutu działania niezgodnego z prawem
w przypadku braku ciepłej wody w celi. Takiego obowiązku nie nakładają na pozwanego żadne uregulowania prawne, zaś wymóg zapewnienia osadzonym warunków do należytej higieny osobistej realizowany jest poprzez zapewnienie prawa do korzystania z kąpieli przynajmniej raz w tygodniu, zgodnie § 30 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonania kary pozbawienia wolności. Powód nie wykazał, aby w wyniku działań władzy więziennej doznał cierpień, które przekraczałyby zakres nieuniknionego cierpienia wpisanego w pozbawienie wolności. O bezprawnym naruszeniu dóbr osobistych, w szczególności godności, może być mowa dopiero, gdy dochodzi do poniżającego i nieludzkiego traktowania, sprzecznego
z zasadą humanitaryzmu. Z taką sytuacją nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie, zwłaszcza w kontekście przebywania przez powoda w pozwanej placówce przez okres 3 tygodni. Naruszenie dóbr osobistych można ocenić wyłącznie odnosząc się do realiów konkretnego wypadku, zważywszy, iż samo pozbawienie wolności wiąże się z ingerencją
w dobra osobiste, a zatem naruszenia wywołane ograniczeniami muszą wyraźnie przekraczać dolegliwość wynikające z samego odbywania kary.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.