Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 listopada 2015 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Marcin Rak

po rozpoznaniu w dniu 17 listopada 2015 roku w Gliwicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa H. I Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w K.

przeciwko Z. S. (S.)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 30 kwietnia 2015 roku, sygn. akt II C 3520/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

1.  w punkcie 2 o tyle, że zasądza od pozwanej na rzecz powoda dalszą kwotę 936,88 zł (dziewięćset trzydzieści sześć złotych i osiemdziesiąt osiem groszy),

2.  w punkcie 3 w ten sposób, że zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 30 (trzydzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu,

3.  w punkcie 5 poprzez jego uchylenie;

II.  oddala apelację w pozostałej części,

III.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego,

IV.  przyznaje radcy prawnemu J. M. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gliwicach kwotę 110,70 zł (sto dziesięć złotych i siedemdziesiąt groszy) w tym kwotę 20,70 zł (dwadzieścia złotych i siedemdziesiąt groszy) podatku od towarów i usług tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej pozwanej z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

SSO Marcin Rak

Sygn. akt III Ca 1556/15

UZASADNIENIE

Powodowy fundusz sekurytyzacyjny domagał się od pozwanej kwoty 2 198,34 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w skali roku od kwoty 806,89 zł od dnia 27 czerwca 2013 roku do dnia zapłaty oraz kosztami procesu. Wywodził, że nabył w drodze cesji od pierwotnego wierzyciela dochodzoną pozwem należność z tytułu niewykonania umowy pożyczki. Sporna należność obejmowała kapitał w wysokości 806,89 zł, odsetki umowne w wysokości 125,06 zł oraz odsetki karne w wysokości 1.266,39 zł.

Pozwana podniosła zarzut przedawnienia a nadto podniosła, że zawarła dodatkową umowę ubezpieczenia na wypadek niemożności jej spłaty zaś powód jako profesjonalista nie podjął czynności wobec ubezpieczyciela, które mogły doprowadzić do spłaty powstałego zadłużenia. Zakwestionowała też wyliczenie dochodzonej pozwem należności.

Wyrokiem z 30 kwietnia 2015 roku Sąd Rejonowy: zasądził od pozwanej na rzecz powoda 931,95 zł z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od kwoty 806,89 złotych od dnia 27 czerwca 2013 roku do dnia zapłaty; w pozostałym zakresie powództwo oddalił; zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 100,42 zł tytułem zwrotu kosztów procesu; przyznał radcy prawnemu J. M. kwotę 221,40 zł tytułem wynagrodzenia za pełnione obowiązki pełnomocnika z urzędu ustanowionego dla pozwanej i nakazał pobrać od powódki na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Gliwicach kwotę 115,53 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Wyrok ten zapadł po ustaleniu, że pozwana zawarła z (...) Bankiem Spółką Akcyjną z siedzibą we W. w dniu 29 października 2007 roku umowę pożyczki kwoty 2.097,24 zł oraz o przyznanie limitu kredytowego oraz o wydanie i korzystanie z karty kredytowej. Na podstawie tej umowy pozwana uzyskała uprawnienie do wielokrotnego zadłużania się do kwoty 2.000 zł w zakresie transakcji gotówkowych oraz do kwoty 5.000 zł w zakresie transakcji bezgotówkowych. Zobowiązała się spłacić pożyczkę w 36 ratach, a spłaty miały być zaliczone w pierwszej kolejności na opłaty i prowizje z tytułu prowadzenia konta osobistego, koszty windykacji, odsetki karne, odsetki umowne od kapitału przeterminowanego, kapitał przeterminowany, odsetki umowne, raty bieżące, kapitał raty bieżące. Ostatnia rata wyrównawcza miała być płatna w dniu 15 listopada 2010 roku. W przypadku zalegania przez pozwaną z zapłatą za co najmniej dwa okresy płatności bank był uprawniony do wypowiedzenia umowy pożyczki po uprzednim wezwaniu pozwanej do zapłaty należności, co ostatecznie nastąpiło pismem z dnia 16 marca 2009 roku. Pozwana przystąpiła również do umowy ubezpieczenia z (...) S. A. obejmującą swoim zakresem zgon, inwalidztwo oraz poważnego zachorowania i wskazała pierwotnego wierzyciela jako podmiot uposażony. Dokonała wpłat na łączną kwotę 864,20 zł, które zostały rozliczone przez tego wierzyciela w kwocie 480,74 zł na kapitał pożyczki, w kwocie 255,42 zł na odsetki umowne, w kwocie 115 zł na koszty windykacji i w kwocie 13,04 zł na odsetki karne. W tym rozliczony został zwrot składki ubezpieczeniowej w kwocie 121,73 zł (rozliczonej do kwoty 110 zł na koszty windykacji, a w kwocie 11,73 zł na odsetki karne).

Sąd Rejonowy ustalił też, że pierwotny wierzyciel w dniu 31 marca 2010 roku złożył wniosek o nadanie sądowej klauzuli wykonalności wystawionemu przeciwko pozwanej bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, a następnie na podstawie wydanego tytułu wykonawczego i wniosku egzekucyjnego złożonego w dniu 21 października 2010 roku wszczął egzekucję. Postępowanie egzekucyjne zostało umorzone postanowieniem z dnia 1 października 2013 roku. W postępowaniu tym Komornik przekazał wierzycielowi łącznie kwotę 1.245,64 zł, a należność ta została zaliczone przez wierzyciela w kwocie 348,05 zł na koszty windykacji, w kwocie 809,61 zł na zaległy kapitał, a nadto koszty postępowania sądowego w kwocie 127 zł oraz koszty postępowania egzekucyjnego w kwocie 150 zł. Nadto na poczet odsetek karnych zaliczono kwotę 119,21 złotych.

W dniu 07 czerwca 2013 roku pierwotny wierzyciel przelał w drodze cesji na powoda należności wynikające z umowy pożyczki. Pozwana nie uregulowała tego długu po wezwaniu do zapłaty.

Uwzględniając te ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy powołał art. 509 k.c. stanowiący podstawę przeniesienia wierzytelności przez wierzyciela na osobę trzecią. Wywiódł, że warunkiem zasądzenia takiej należności na nabywcę jest udowodnienie jej wysokości.

Dalej wskazał, że pozwana oraz cedent zawarli umowę, do której znajdą zastosowanie przepisy art. 720 i następne kodeksu cywilnego dotyczące umowy pożyczki, a nadto art. 69 i nast. ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (tekst jednolity: Dz. U. 2012 r. poz. 1376 ze zm.) oraz ustawa 22 ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. 2001 r. Nr 100 poz. 1081 ze zm.). W rozpoznawanej sprawie strony umówiły się co do terminu zwrotu kwoty pożyczki odwołując się do harmonogramu jej spłaty oraz określając ostateczny termin spłaty na dzień 15 listopada 2010 roku. Opóźnienie w terminowym regulowaniu rat uprawniało wierzyciela do naliczania odsetek zgodnie z art. 481 k.c., nadto opóźnienie to skutkowało wypowiedzeniem umowy przez pierwotnego wierzyciela przed upływem terminu na jaki została zawarta. Wskazał też, że strony umowy postanowiły zgodnie z art. 481 k.c., że od należności przeterminowanych pobierane będą odsetki według zmiennej stopy procentowej równej czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego w stosunku rocznym.

Sąd Rejonowy powołał też art. 513 k.c. akcentując, że dłużnikowi przysługują przeciwko nabywcy wierzytelności wszelkie zarzuty które miał przeciwko zbywcy w chwili powzięcia wiadomości o przelewie. W tym zakresie pozwanej przysługiwało zatem wzglądem powoda uprawnienie do podniesienia zarzutu niewykazania istnienia w wysokości dochodzonej pozwem, zarzut przedawnienia roszczenia, a nadto zajścia wypadku ubezpieczeniowego, co też pozwana uczyniła, a co zgodnie z art. 6 k.c. przenosiło na powoda obowiązek przedstawienia dowodów wykazujących istnienie dochodzonego prawa.

Według Sądu Rejonowego powód wykazał istnienie i wysokość objętej pozwem należności w zakresie żądania zwrotu kwoty pożyczki oraz odsetek umownych. W tym zakresie obowiązki pozwanej wynikały z treści łączącej strony, a załączonej do pozwu umowy, a pozwana nie przedstawiła dowodu zapłaty tej należności.

Za niewykazany uznał zarzut powinności zaspokojenia długu ze świadczenia z umowy ubezpieczenia gdyż cedenta nie obciążał obowiązek dochodzenia należności od ubezpieczyciela, nadto pozwana nie wykazała aby nastąpił wypadek ubezpieczeniowy warunkujący wypłatę świadczenia.

Sąd Rejonowy uznał dalej, że skoro powódka nie przedłożyła harmonogramu spłat pożyczki, a pozwana zakwestionowała sposób wyliczenia objętej pozwem należności to roszczenie w zakresie odsetek karnych nie zostało wykazane co do wysokości. Przy czym Sąd Rejonowy wskazał, że co do zasady powód był uprawniony do naliczania odsetek karnych albowiem stan opóźnienia wystąpił.

Za niezasadny uznał Sąd Rejonowy zarzut przedawnienia. Określony w art. 118 k.c. trzyletni termin przedawnienia został bowiem przerwany (art. 123§1 k.c.) w dniu złożenia wniosku egzekucyjnego, to jest 21 października 2010 roku, przy uwzględnieniu, że roszczenie stało się wymagalne w całości po wypowiedzeniu umowy pożyczki pismem z dnia 16 marca 2009 roku. Wskazał też Sąd Rejonowy, że pozwana do maja 2009 roku dokonywała spłat należności objętych umową czym w sposób niewłaściwy uznawała roszczenie, co także prowadziło do przerwy biegu przedawnienia.

Sąd Rejonowy przyznał też, że w zakresie cofniętego roszczenia, tj. żądania zapłaty 119,21 złotych postępowanie powinno zostać umorzone na zasadzie 203§1 k.p.c. w zw. z art. 355§1 k.p.c., co jednak nie nastąpiło, przy czym zakres w jakim roszczenie pozwu okazało się zasadne Sąd Rejonowy miał na względzie stosunkowo rozdzielając koszty postępowania w oparciu o art. 100 k.p.c. i orzekając na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych o obciążających powoda nieuiszczonych kosztach sądowych.

Apelację od tego wyroku w części oddalającej powództwo i rozstrzygającej o kosztach postępowania wniósł powód zarzucając:

- naruszenie art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i błędne przyjęcie, że powód nie udowodnił podstawy oraz wysokości należności w zakresie odsetek karnych, pomimo, że z załączonej do akt dokumentacji wynikało z jakiego tytułu i w jakiej wysokości dochodzona była należność z tytułu odsetek karnych,

- naruszenie §2 pkt 9 umowy pożyczki poprzez jego niezastosowanie i błędne uznanie, że powód nie wykazał podstawy oraz wysokości dochodzonych odsetek karnych.

Formułując te zarzuty domagał się zmiany zaskarżonego wyroku w części oddalającej powództwo i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda dalszej kwoty 1.147,18 złotych oraz kosztów postępowania za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zaskarżony wyrok, z uwagi na regulację art. 378§1 k.p.c. podlegał kontroli instancyjnej jedynie w części oddalającej powództwo i rozstrzygającej o kosztach postępowania. W pozostałej części jako niezaskarżony był bowiem prawomocny.

Sąd Okręgowy podzielił ustalenia i ocenę prawną Sądu Rejonowego co do faktu zawarcia umowy pożyczki, jej wypowiedzenia przez pierwotnego wierzyciela, przerwy biegu przedawnienia roszczeń wynikających z tej umowy a także skutecznego wstąpienia powoda w prawa wierzyciela.

Na etapie postępowania odwoławczego spór dotyczył jedynie zasadności dochodzenia przez powoda skapitalizowanych odsetek za opóźnienie w terminowym regulowaniu rat pożyczki.

W tym aspekcie istotnym było, że uprawnienie wierzyciela do naliczania odsetek od zadłużenia przeterminowanego w podwyższonej wysokości odsetek maksymalnych (tj. czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP) wynikało z §2 ust. 9 umowy pożyczki.

Sąd Rejonowy okoliczność tą miał na względzie, lecz uznał, że powód nie wykazał prawidłowości naliczenia tej części należności.

Pogląd ten nie był w pełni uprawniony. Sąd Rejonowy wskazał, że w rozpoznawanej sprawie fakt wcześniejszej wymagalności roszczenia wynikał z faktu wypowiedzenia umowy dokonanej pismem z marca 2009 roku. Doprecyzowania wymagało, że datą dzienną wymagalności był 21 kwietnia 2009 roku, co wskazane zostało w piśmie powoda z 1 października 2014 roku, a której to okoliczności pozwana wprost nie zaprzeczyła. Nie zostało też skutecznie podważone i to, że na dzień wypowiedzenia umowy wysokość zaległego kapitału wynosiła 1.616,50 złotych. Wszak taka należność z tytułu kapitału była objęta bankowym tytułem egzekucyjnym, a pozwana pomimo wszczęcia przeciwko niej egzekucji nie kwestionowała zadłużenia. Również i Sąd Rejonowy ustalając wysokość zasądzonej z tytułu zaległego kapitału kwoty na poziomie 806,89 złotych miał na względzie wyniki postępowania egzekucyjnego jakie toczyło się na podstawie tego bankowego tytułu egzekucyjnego, a więc i to, że kwota egzekwowanego kapitału wynosiła początkowo 1.616,50 złotych. Pozwana nie przedstawiła też dowodu na to aby kwota zadłużenia z tytułu kapitału malała w sposób inny niż określona przez powoda w zestawieniach załączonych do pisma z 1 października 2014 roku. Niewątpliwie natomiast dowód tej okoliczności, to jest spełnienia świadczenia, obciążał pozwaną.

Wobec tego uzasadnionym było ustalenie, że kwota zadłużenia kapitałowego malała od wysokości 1.616,50 złotych w dniu 21 kwietnia 2009 roku do kwoty 806,89 złotych w dniu 27 czerwca 2013 roku (tj. wniesienia pozwu), w sposób wskazany w piśmie powoda z dnia 1 października 2014 roku (k. 39-44 akt). Nie było zatem przeszkód do zweryfikowania prawidłowości naliczenia odsetek karnych skoro znana była ich stopa, a także daty i kwoty od jakich odsetki te były naliczane. Sąd Okręgowy po dokonaniu stosownych przeliczeń ustalił, że powód matematycznie prawidłowo wskazał kwotę zadłużenia z tytułu odsetek karnych na dzień 27 czerwca 2013 roku na 1.266,39 złotych, z tym zastrzeżeniem, że sumę tą należało pomniejszyć o wysokość odsetek karnych wyliczonych na dzień 21 kwietnia 2009 roku na kwotę 24,25 złotych albowiem nie były znane podstawy naliczenia odsetek karnych za okres poprzedzający wymagalność całego kapitału. Odsetki karne na kwotę 24,25 złotych naliczone zostały w okresie obowiązywania umowy, tj. przed jej wypowiedzeniem. Bez harmonogramu spłaty pożyczki nie sposób było ustalić od kiedy pozwana była w zwłoce z zapłatą poszczególnych rat, a więc od kiedy wierzyciel przed wypowiedzeniem umowy mógł naliczać odsetki karne.

Kolejną należnością jaka podlegała odliczeniu było wskazane przez powoda 119,21 złotych uregulowane po złożeniu pozwu i zaliczone na poczet odsetek karnych.

Ustalając wysokość należności Sąd Okręgowy miał też na względzie, że na poczet obniżenia kwoty obciążającego pozwaną długu wierzyciel zaliczył też 463,05 złotych z tytułu kosztów windykacji (raport spłat k. 44-46). Z tej kwoty jako zasadne obciążenie uznać jednak należało jedynie 277 złotych obejmujące koszty postępowania o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu (127 złotych) oraz koszty zastępstwa prawnego w postępowaniu egzekucyjnym (150 złotych). Podstawy naliczenia pozostałej części kosztów nie zostały bowiem wykazane. Zatem kwota skapitalizowanych odsetek karnych podlegała dalszemu obniżeniu o dalsze 186,05 złotych (463,05-277) jako wartości nieprawidłowo zaliczonej na poczet innego niewykazanego długu.

Ostatecznie zatem określone w apelacji roszczenie odsetkowe okazało się zasadne do kwoty 936,88 zł (1.266,39-24,25-119,21-186,05).

Skutkiem uznania roszczenia za zasadne w tej dalszej części było uznanie, że powód wygrał spór w 90 %, co uprawniało, do obciążenia pozwanej całymi kosztami procesu wynoszącymi po stronie powoda 30 złotych z tytułu opłaty od pozwu (powód do dnia wydania zaskarżonego wyroku nie wnosił o zasądzenie kosztów zastępstwa prawnego przed sądem pierwszej instancji). Z tej samej przyczyny brak było podstaw do obciążania powoda nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

Z tych też względów Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok, a to na podstawie art. 386§1 k.p.c., a w pozostałej części apelację jako bezzasadną oddalił zgodnie z art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na tej samej zasadzie z art. 100 k.p.c. uznając, że powód uległ tylko co do nieznacznej części swojego żądania. Zasądzone na jego rzecz od pozwanej kwota obejmowała opłatę od apelacji oraz wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości stawki minimalnej zgodnej z §6 pkt 2 w zw. z §12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2013 roku poz. 490).

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej pozwanej urzędu w postępowaniu odwoławczym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie §15 w zw. z §16 i §6 pkt 2 w zw. z §12 ust. 1 pkt 1 oraz §2 ust. 3 cytowanego rozporządzenia.

SSO Marcin Rak