Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 stycznia 2008 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2008 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa (...)

przeciwko Skarbowi Państwa-Aresztowi Śledczemu w (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

z dnia 31 sierpnia 2007 r. sygn. akt I C 21/07

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) zł tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję,

III.  zasądza od Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego w Bydgoszczy na rzecz radcy prawnego M. S. prowadzącego Kancelarię (...) w (...) kwotę (...) (trzy tysiące dwieście dziewięćdziesiąt cztery) zł. tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

I ACa 1250/07

UZASADNIENIE

Powód (...) domagał się zasądzenia od pozwanego Skarbu Państwa -Aresztu Śledczego w (...) kwoty 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę. Twierdził, że w dniu(...) r. został nieludzko potraktowany przez funkcjonariuszy służby więziennej, bo został siłą (wykręcenie rąk) i groźbą pobicia zmuszony do ścięcia wło­sów, przez co naruszone zostało jego prawo do posiadania długich włosów.

Pozwany domagał się oddalenia powództwa. Twierdził, że powód nie dbał o czystość osobistą i swój wygląd, a był zobowiązany postanowieniami regulaminu do takiej dbałości, skarżyli się na niego inni przebywający z nim osadzeni, więc lekarz zalecił skrócenie włosów, powód początkowo nie zgodził się dobrowolnie na ostrzyżenie, ale po długiej rozmowie i zagrożeniu karą dyscyplinarną wyraził zgodę, toteż pozwany wykonał tę czynność. Jego zda­niem to postępowanie wobec powoda nie było bezprawne ani zawinione i nie naruszyło dóbr osobistych powoda.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy wyrokiem z 31 sierpnia 2007 r. oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanego koszty procesu.

Sąd ten ustalił, że powód odbywał u pozwanego karę pozbawienia wolności, posiadał długie włosy sięgające do ramion, nie przestrzegał zasad higieny osobistej, w szczególności nie mył włosów, co powodowało wydzielanie przez nie nieprzyjemnego zapachu, na co skar­żyli się inni więźniowie, był znany ze swojego niechlujstwa i zaniedbanego wyglądu, wiązało się to z zagrożeniem sanitarno-epidemiologicznym, obawą wystąpienia wszawicy, która nie­jednokrotnie pojawiała się w Areszcie, wcześniejsze rozmowy z powodem, by dbał o schlud­ny wygląd i czystość osobistą nie dały rezultatu, więc pozwany skrócił mu włosy pod przy­musem. Nastąpiło to (...) r., powód przebywał w celi izolacyjnej, został wezwany do innego pomieszczenia, udał się tam dobrowolnie, ale początkowo nie wyraził zgody na skrócenie włosów, lecz po perswazji i wyjaśnieniach wyraził na to zgodę, ale poinformował, że złoży pozew do sądu. Włosy skrócił mu inny osadzony K. N. do normalnej długości (nie na jeża). Nie były używane wobec powoda groźby ani wulgarne słowa. Po ostrzyżeniu powód został doprowadzony do swojej celi.

Ten stan faktyczny Sąd ustalił m.in. na podstawie zeznań świadków (osadzonego K. N. oraz funkcjonariuszy służby więziennej), przesłuchania powoda oraz do­wodów z dokumentów. Zeznania świadków były z sobą zgodne. Sąd nie dał wiary zeznaniu powoda, jakoby stosowana była wobec niego przemoc, bo zeznania jego są sprzeczne z inny­mi dowodami.

Sąd stwierdził, że zgodnie z art. 108 § 1 k.k.w. administracja zakładu karnego ma obowiązek podejmowania odpowiednich działań celem zapewnienia skazanym bezpieczeń­stwa osobistego w czasie odbywania kary. W myśl art. 102 k.k.w. skazany ma obowiązek przestrzegania przepisów określających zasady i tryb wykonywania kary, ustalonego w zakła­dzie karnym porządku oraz wykonywania poleceń przełożonych i innych osób uprawnionych, w szczególności m.in. przestrzegania higieny osobistej i czystości pomieszczeń, w których przebywa i poddania się - niezależnie od obowiązków w przepisach o zwalczaniu chorób zakaźnych, wenerycznych i gruźlicy, alkoholizmu i narkomanii - przewidzianym przepisami badaniom, leczeniu, zabiegom lekarskim i sanitarnym. Obowiązek dbania o higienę osobistą wynika też z § 30 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności. Przepis § 30 ust. 2 tego rozporządzenia stanowi, że co najmniej raz w miesiącu umożliwia się skazanemu ostrzyżenie. Noszenie długich włosów nie jest zabronione, pod warunkiem że są należycie zadbane i nie stwarzają zagrożenia sanitarno-epidemiologicznego.

Skrócenie włosów należy do zabiegów sanitarnych. W ustalonych okolicznościach sprawy pozwany miał obowiązek wezwać powoda do przestrzegania zasad higieny osobistej i do skrócenia włosów. Mógł nawet zastosować w tym celu przymus fizyczny stosownie do treści art. 19 ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej oraz stosownie do treści § 9 ust. 1 rozporzą­dzenia Rady Ministrów z 20 listopada 1996 r. w sprawie szczegółowych warunków stosowa­nia środków przymusu bezpośredniego oraz użycia broni palnej lub psa służbowego przez funkcjonariuszy Służby Więziennej oraz sposobu postępowania w tym zakresie. Jednak do stosowania przymusu fizycznego nie doszło, jak też nie doszło do groźby użycia siły fizycz­nej. Działanie pozwanego nie było zatem bezprawne i nie wyrządziło szkody powodowi, więc powództwo podlegało oddaleniu na podstawie art. 24 § 1 k.c. w zw. z art. 445 § 1 k.c. i art. 417 § 1 k.c.

Sąd nie znalazł podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c, gdyż powód - wytaczając powództwo na podstawie nieprawdziwych przesłanek - powinien był liczyć się z obowiąz­kiem ponoszenia kosztów procesu.

Powód złożył apelację składającą się z osobistego pisma procesowego oraz uzupełnie­nia wniesionego przez jego pełnomocnika. Domagał się uchylenia wyroku i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Zarzucił:

1/ naruszenie art. 24 § 1 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie wobec ustalenia, że działanie pozwanego nie było bezprawne,

2/ naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez niedokonanie wszechstronnej oceny zeznań świadków R. W., K. N., A. L., R. T.­go i G. K. oraz zeznań powoda, co miało wpływ na wynik sprawy.

Jego zdaniem zachowanie pozwanego nie mieściło się w ramach porządku prawnego. Pozwany powinien był stworzyć odpowiednie warunki do dbania o higienę osobistą i schludny wygląd, ale ich nie stworzył, nie skłaniał go w drodze rozmowy do skrócenia włosów. Powód miał długie włosy w chwili przybycia do zakładu karnego, w poprzednich zakładach karnych nie stanowiły one żadnego zagrożenia, pozwany naruszył art. 116a pkt 9 k.k.w. mówiący, że skazanemu nie wolno zmieniać wyglądu zewnętrznego w sposób utrudniający identyfikację. Powód twierdził, że K. N. jest od 2,5 roku zatrudniony w zakładzie karnym jako fryzjer, więc miał interes w złożeniu zeznania na korzyść swego pracodawcy.

Pozwany domagał się oddalenia apelacji i zasądzenia kosztów procesu za drugą in­stancję.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezpodstawna. Podniesione w niej zarzuty są nietrafne. Sąd Okręgowy ocenił zebrane dowody stosownie do treści art. 233 § 1 k.c. i na ich podstawie niewadliwie ustalił stan faktyczny sprawy oraz prawidłowo uznał, iż pozwany nie dopuścił się bezprawne­go i nagannego czynu wobec powoda.

Zeznania świadków były zgodne, że powód nie dbał o higienę osobistą, nosił brudne włosy, które wydzielały nieprzyjemną woń. Takie jego postępowanie godziło w prawa innych współosadzonych i było niezgodne z przepisami wskazanymi w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Na pozwanym ciążył obowiązek zapewnienia takich warunków odbywania kary po­zbawienia wolności lub przebywania w areszcie, które nie spowodują zagrożenia sanitarno-epidemiologicznego. Wykonanie tego obowiązku może czasem obligować go do podjęcia działań wobec osadzonych, które mogą być odbierane przez nich subiektywnie jako narusza­jące ich dobra osobiste. Trzeba jednak tego rodzaju twierdzenia oceniać zawsze w kontekście tego rodzaju obowiązków obu stron. W mniejszej sprawie nie ma żadnego dowodu wskazują­cego, że pozwany użył wobec powoda siły fizycznej. Odmienne twierdzenie i zeznanie po­woda jest gołosłowne i niewiarygodne nie tylko dlatego, że jest sprzeczne z pozostałymi do­wodami, ale także dlatego, że nie opisał on, jak przebiegało strzyżenie w okolicznościach użycia siły i jaki był skutek takiego strzyżenia. Wszak niesporne było, że powód został ostrzyżony „normalnie", a więc można uznać że profesjonalnie i nie nadmiernie krótko.

Można się zgodzić, że powód werbalnie sprzeciwiał się ostrzyżeniu, czego konse­kwencją jest złożenie pozwu w tej sprawie, ale trzeba się zgodzić też z Sądem Okręgowym, że w ustalonych okolicznościach zachowanie pozwanego było usprawiedliwione, a więc nie nosiło cechy bezprawności.

Gołosłowny jest zarzut, że świadek K. N. miał interes w złożeniu nieko­rzystnego dla niego zeznania. Jego zeznanie nie stanowiło ani jedynego, ani podstawowego dowodu przesądzającego o treści zaskarżonego wyroku.

Wskazywany przez skarżącego art. 116a pkt 9 k.k.w. nie uchyla obowiązku pozwane­go zapewnienia w areszcie śledczym odpowiednich warunków sanitarno-epidemiologicznych i nie zwalnia z obowiązku podejmowania wobec osadzonych skutecznych działań dozwolo­nych prawem, które przyczyniłyby się do realizacji tego obowiązku w sytuacji, gdy oni nie przestrzegają regulaminu i innych przepisów regulujących odbywanie kary lub inny pobyt w areszcie.

Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny uznał apelację za nieusprawiedliwioną. Ubocznie można dodać, że nie każde naruszenie dóbr osobistych usprawiedliwia zasądzenie na podsta­wie art. 448 k.c. zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę.

Mając powyższe okoliczności na uwadze, Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podsta­wie art. 385 k.p.c. Ponieważ pozwany był reprezentowany przez radcę prawnego i domagał się zasądzenia kosztów procesu za drugą instancję, Sąd je zasądził na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 99 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Sąd nie znalazł podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c. z urzędu.

O kosztach reprezentowania powoda przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu Sąd orzekł na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze.