Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 listopada 2015 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie w VII Wydziale Karnym Odwoławczym

w składzie:

Przewodniczący: SSO Remigiusz Chmielewski

Sędziowie: SSO Małgorzata Tomkiewicz (spr.)

SSO Dorota Lutostańska

Protokolant: st.sekr.sądowy Rafał Banaszewski

przy udziale del.Prokuratora Prokuratury Okręgowej Piotra Podgórskiego

po rozpoznaniu w dniu 18 listopada 2015r.

sprawy M. W.

oskarżonego o przestępstwo z art. 300§2 kk w zw z art. 12 kk

na skutek apelacji wniesionych przez prokuratora i obrońcę

od wyroku Sądu Rejonowego w Giżycku V Zamiejscowego Wydziału Karnego z siedzibą w Węgorzewie

z dnia 28 kwietnia 2015r.sygn. akt V K 285/14

I.zaskarżony wyrok zmienia w ten sposób, że uchyla rozstrzygnięcie zawarte w pkt. 3;

II.w pozostałym zakresie wyrok ten utrzymuje w mocy;

III.zwalania oskarżonego od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

UZASADNIENIE

M. W. oskarżony został o to, że w okresie od 6 września 2013r. do 7 października 2013r. działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu w postaci postanowienia Sądu Rejonowego w G. z dn.10.04.2013r. sygn. akt (...) zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 26.11.2013r. zmienionego postanowieniem Sądu Okręgowego w O.z dnia 18.10.2013r. zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 27.11.2013r. zbył składniki swojego majątku w postaci nieruchomości położonej w W. obręb (...), gm. W. zagrożone zajęciem w celu udaremnienia egzekucji dochodzonej wierzytelności w kwocie 304.561,25zł. przez T. K. podstawie wskazanych orzeczeń sądu w ten sposób, że w dniu 6 września 2013r. w G. zbył poprzez przeniesienie własności w wyniku umowy sprzedaży na rzecz M. Ś. nieruchomość oznaczoną numerem geodezyjnym (...) zabudowaną domem mieszkalnym jednorodzinnym położoną w W. przy ul.(...) za kwotę 200 tys. Oraz zbył w dniu 7 października 2013r. w G. poprzez przeniesienie własności w wyniki warunkowej umowy sprzedaży na rzecz W. Z. nieruchomość stanowiącą grunty orne oznaczone numerem ewidencyjnym (...) położoną w m.W..W. za kwotę 200 tys. A następnie uzyskane ze sprzedaży składników majątku środki finansowe ukrył uniemożliwiając skuteczne przeprowadzenie egzekucji komorniczej udaremniając w ten sposób zaspokojenie wierzytelności T. K. i działając na jej szkodę

-tj.o czyn z art.300§2 kk w zw. z art. 12 kk.

Sąd Rejonowy w Giżycku V Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Węgorzewie wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2015r. w sprawie VK 285/14 orzekł:

1.oskarżonego M. W. uznał za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu i za to, na podstawie art. 300§2 kk w zw. z art. 12 kk skazał go na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności;

2.na podstawie art. 69§1i2 kk i art. 70§1 pkt.1 kk wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił tytułem próby na okres 4 lat;

3.na podstawie art.46§1 kk orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci obowiązku naprawienia szkody poprzez zapłatę pokrzywdzonej T. K. kwoty 304.561,25zł.;

4.zwolnił oskarżonego od obowiązku ponoszenia opłat i pozostałych kosztów sądowych.

Od powyższego wyroku apelację wniósł obrońca oskarżonego i prokurator .

Obrońca zaskarżył przedmiotowe orzeczenie w całości, zarzucając mu obrazę prawa materialnego, a mianowicie art.300§2 kk poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie. Stawiając ten zarzut skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i uniewinnienie oskarżonego M. W. od popełnienia zarzucanego mu czynu oraz rozstrzygnięcie, iż koszty postępowania ponosi Skarb Państwa.

Prokurator zaskarżył wyrok w części dotyczącej orzeczenia o karze na niekorzyść oskarżonego M. W..Wyrokowi temu oskarżyciel zarzucił :

1.)obrazę przepisu postępowania mającą wpływ na jego treść, a mianowicie art. 415 §5 kpk poprzez orzeczenie wobec oskarżonego M. W. środka karnego na podstawie art. 46 §1 kk zobowiązując go do naprawienia szkody poprzez zapłatę pokrzywdzonej T. K. kwoty 304.561,25zł., podczas gdy roszczenia wynikające z popełnienia przestępstwa były przedmiotem innego postępowania, co do którego wydano prawomocne orzeczenie (postanowienie Sądu Rejonowego w G. z dnia 10.04.2013r. – sygn.akt (...), postanowienie Sądu Okręgowego w O. z dnia 18.10.2013r.- sygn..akt (...));

2.)rażącą niewspółmierność orzeczonej wobec oskarżonego M. W. kary polegającej na zaniechaniu wymierzenia , obok kary pozbawienia wolności na podstawie art. 33§2 kk, kary grzywny w wymiarze 100stawek dziennych przyjmując wartość każdej stawki na kwotę 25zł., podczas gdy całokształt zebranego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że wyrok w tym zakresie jest rażąco łagodny w stosunku do stopnia społecznej szkodliwości czynu, w tym rozmiaru szkody wyrządzonej pokrzywdzonej przez oskarżonego, nie uwzględnienia, iż oskarżony M. W. ukrywając składniki majątku prawnie należne T. K. działał w kierunku pozbawienia jej środków finansowych oraz działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, w wyniku czego zaniechanie wymierzenia dolegliwej kary o charakterze majątkowym obok kary pozbawienia wolności powoduje, iż oskarżony M. W. w rzeczywistości nie ponosi konsekwencji skutków swojego przestępczego działania.

Stawiając te zarzuty prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez :

1.wyeliminowanie z jego treści środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkody w trybie art. 46 §1 kk poprzez zapłatę pokrzywdzonej T. K. kwoty 304.561,25zł;

2.orzeczenie na podstawie art. 33 §2 kk obok kary pozbawienia wolności także kary grzywny w wysokości 100 stawek dziennych przy przyjęciu wartości każdej stawki na kwotę 25 zł.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Na uwzględnienie zasługuje jedynie zawarty w apelacji prokuratora zarzut obrazy art. 415 §5 kpk , w pozostałym zakresie obie apelacje są nietrafne.

Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń zarówno w aspekcie okoliczności stanu faktycznego, winy oskarżonego i kwalifikacji prawnej przypisanego mu czynu, jak również w aspekcie wymierzonej kary zasadniczej. Dokonana w tym zakresie analiza materiału dowodowego jest wnikliwa i jasna, w pełni odpowiada dyrektywom określonym w art. 4 kpk, a przeprowadzone w oparciu o tę analizę wnioskowanie jest logiczne, zgodne z przesłankami wymienionymi w art. 7 kpk i przekonująco uzasadnione.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zawartego w apelacji obrońcy zarzutu obrazy prawa materialnego tj. art. 300 §2 kk na wstępie zauważyć należy, iż apelacja w tym zakresie nie wskazuje na żadne okoliczności, które nie byłyby przedmiotem uwagi Sądu Rejonowego i nie zawiera też takiej, merytorycznej argumentacji, która wnioskowanie tego Sądu mogłaby skutecznie podważyć.

Rację ma obrońca twierdząc, iż przepis art. 300 §2 kk statuuje tzw. indywidualne przestępstwo dłużnicze. Proponowana jednakże przez obrońcę interpretacja powyższego terminu nie jest przekonująca. Zdaje się ona bowiem skupiać tylko na pewnym „wycinku” zagadnienia, podczas gdy materia art. 300§2 kk jest zdecydowanie szersza, niż dostrzega to obrona.

Rozważania w tym zakresie poprzedzić należy uwagą, iż pojęcie dłużnika w rozumieniu art. 300 kk wywołuje spory w doktrynie prawa karnego. Prawdą jest, iż niektórzy komentatorzy, powołując się m.in. na rodzajowy przedmiot ochrony oraz obowiązującą w prawie karnym zasadę subsydiarności, twierdzą, że sprawcą czynu określonego w art. 300 kk może być tylko dłużnik „specyficzny”, prowadzący działalność gospodarczą (zob. J. Majewski, w: Kodeks..., red. A. Zoll, t. III, 2008, s. 687-689; J. Skorupka, Glosa do uchwały SN z 20 listopada 2000 r., I KZP 31/00 , OSP 2001, nr 10, s. 489-491; tak też M. Kulik, w: Kodeks..., red. M. Mozgawa, 2013, s. 700). W doktrynie jednakże, zwłaszcza po zmianach wprowadzonych w 2011r., zdecydowanie przeważa już pogląd, iż art. 300 kk kryminalizuje utrudnianie dochodzenia roszczeń przez każdego dłużnika. Odwołując się do wykładni językowej zwolennicy tego poglądu słusznie wskazują, iż w analizowanym przepisie mowa jest nie tylko o dłużnikach, którym grozi upadłość, ale także o dłużnikach, którym grozi niewypłacalność, a ta ostatnia może dotyczyć podmiotów nieprowadzących działalności gospodarczej (tak A. Marek, Kodeks..., 2010, s. 646; O. Górniok, Przestępstwa..., s. 61). Dodatkowym argumentem za przyjęciem szerszej interpretacji pojęcia dłużnika dostarcza także aktualne brzmienie przepisów Prawa upadłościowego i naprawczego, zgodnie z którymi możliwa jest tzw. upadłość konsumencka, tj. ogłoszenie upadłości przez osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej. W piśmiennictwie podkreśla się przy tym, iż norma art. 300 § 2 k.k. odnosi pojęcie wierzyciela do całego obrotu cywilnoprawnego, zaś ochroną wynikającą z analizowanej regulacji obejmuje się nawet rozstrzygnięcia karnoprocesowe (zob. S.Łagodzińki, Prawnokarna ochrona rozstrzygnięć o dowodach rzeczowych, Prok.i Pr.2001.4.38).

Niezależnie od powyższego, trudno podzielić podniesione przez obrońcę wątpliwości co do tego, czy M. W. może być w niniejszej sprawie uznany za dłużnika w rozumieniu art. 353 §1 kc. W tym miejscu przypomnieć należy, iż przepis art. 353 k.c. , określając pojęcie zobowiązania, wskazuje, że jest to stosunek prawny między podmiotem uprawnionym, wierzycielem a podmiotem zobowiązanym, dłużnikiem, natomiast treścią tego stosunku są uprawnienia wierzyciela i skorelowane z nimi obowiązki dłużnika. Uprawnienia wierzyciela sprowadzają się do możliwości żądania od dłużnika świadczenia, a obowiązki dłużnika polegają na spełnieniu tego świadczenia i tym samym zaspokojeniu interesu wierzyciela. Wierzytelność- będąc prawem podmiotowym -określa złożoną sytuację prawną podmiotu, na którą składa się pewien zespół funkcjonalnie powiązanych ze sobą poszczególnych uprawnień, uprawnień kształtujących, roszczeń, kompetencji (zob. wyrok SN z dnia 12 marca 2010 r., III CNP 27/09 , Biul. SN 2010, nr 7, s. 9).Faktu istnienia zobowiązania nie zmienia przy tym to, że może ono mieć złożoną naturę a strony mogą występować w odmiennych rolach. Nie wchodząc w szczegóły dotyczące istoty zobowiązań podkreślić jedynie należy, iż w dniach, w których oskarżony dokonał opisanych w zarzucie czynności rozporządzenia mieniem, wspólność majątkowa pomiędzy stronami już ustała (małżonkowie byli po rozwodzie) przy czym zobowiązanie oskarżonego wobec T.K. nie tylko istniało ale było już wyraźnie skonkretyzowane .

Odnosząc się natomiast do strony podmiotowej występku przypisanego oskarżonemu podnieść trzeba, iż czyn stypizowany w art. 300 § 2k.k należy do tzw. przestępstw materialnych ściętych (zob. A.Michalska-Warias, Komentarz do KK, Lex).Oznacza to, że o ile do dokonania tego czynu niezbędne jest, aby sprawca swoim zachowaniem spowodował udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela, o tyle nie jest konieczne aby osiągnął cel w postaci udaremnienia wykonania orzeczenia organu państwowego. W odniesieniu do tej drugiej przesłanki wystarczy ustalenie, że sprawca do osiągnięcia takiego celu swoim zachowaniem dążył (zob. postanowienie SN z 4 listopada 2002 r., III KK 283/2002 , LexisNexis nr 361031, OSNKW 2003, nr 3-4, poz. 34; zob. też wyrok SN z 26 czerwca 2008 r, IV KK 42/2008 , LexisNexis nr 1952117, OSNKW 2008, nr 9, poz. 76, ). Przenosząc te uwagi na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż to, że od wydanego w sprawie orzeczenia oskarżony złożył środek odwoławczy przewidziany prawem, w niczym nie zmienia faktu, że jego działania w postaci zbycia nieruchomości miały na celu uniemożliwienie wykonania wydanego przez sąd postanowienia działowego. Sprzedając nieruchomości w trakcie trwającego postępowania oskarżony rozwiązał spór "siłowo", niejako zawczasu uniemożliwiając swojej byłej żonie zaspokojenie swych roszczeń. Jeśli weźmie się pod uwagę to, że M. W. dokonał sprzedaży obu nieruchomości nieomal równocześnie, po wydaniu przez Sąd Rejonowy orzeczenia nakładającego na niego obowiązek zapłaty na rzecz T.K. kwoty 304.561,25zł., przy czym nieruchomości te w istocie stanowiły jego majątek zasadniczy, to teza, jakoby dokonując owego zbycia wymieniony działał w jakimś innym celu niż udaremnienie wykonania wskazanego orzeczenia sądu oraz że towarzyszyła mu co najwyżej „świadomość możliwości” nastąpienia skutku - brzmi naiwnie. Konkluzja ta wydaje się być wręcz oczywista w kontekście faktu (wyraźnie pomijanego przez obronę), iż pieniądze uzyskane z owej sprzedaży oskarżony w całości ukrył. Ostatecznie uniemożliwiło to nie tylko wykonanie orzeczenia sądowego ale też skuteczne przeprowadzenie egzekucji. Co się zaś egzekucji tyczy, to jedynie na marginesie zauważyć należy, iż ze względu na wysokość zasądzonej spłaty nie ulega wątpliwości, iż nieruchomości, które oskarżony sprzedał, były zagrożone zajęciem. O zagrożeniu zajęciem można z kolei mówić w sytuacji, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo skierowania do tych składników majątkowych egzekucji przez wierzyciela i jeżeli niebezpieczeństwo ich zajęcia jest realne (zob. K. Buczkowski, Przestępstwa..., s. 69).

Odnosząc się z kolei do apelacji prokuratora stwierdzić należy, że w świetle bezspornego faktu, iż wobec M. W. zostało wydane już prawomocne orzeczenie nakładające na wymienionego obowiązek spłaty T.K., zawarte w wyroku zobowiązanie do naprawienia szkody związanej z popełnionym przestępstwem na podstawie art. 46 §1 kk zapadło z oczywistym naruszeniem art. 415 §5 kpk.

Na podzielenie nie zasługuje natomiast zawarty w tej apelacji zarzut rażącej niewspółmierności kary. Zarzut ten może być zasadnie podnoszony wówczas, gdy kara i orzeczone środki karne, jakkolwiek pozostające w granicach ustawowego zagrożenia, nie uwzględniają w sposób właściwy okoliczności popełnienia przestępstwa, jak i osobowości sprawcy, w związku z czym kara jest w społecznym odczuciu karą niesprawiedliwą. Wprawdzie niewspółmierność kary jest pojęciem ocennym, ale z treści art. 438 pkt 4 k.p.k. wynika, że chodzi o niewspółmierność rażącą . Rażąca niewspółmierność wymierzonej kary zachodzi natomiast wtedy, gdy suma zastosowanych kar i środków karnych za przypisane oskarżonemu przestępstwo (przestępstwa) nie uwzględnia należycie stopnia społecznej szkodliwości czynu (czynów) oraz nie realizuje w wystarczającej mierze celu kary w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, a nadto celów zapobiegawczych i wychowawczych (vide: Kodeks Postępowania Karnego. Komentarz. pod red. prof., dr hab. Z. Gostyńskiego. Tom II. Dom Wydawniczy ABC 1998 i powołane tam orzeczenia SN).

Analiza pisemnych motywów zaskarżonego wyroku prowadzi do przekonania, że Sąd I instancji we właściwy sposób ocenił okoliczności mające wpływ na wymiar kary i to swoje stanowisko przekonująco umotywował. Jeśli weźmie się pod uwagę fakt, iż oskarżony aktualnie nie ma żadnego istotnego majątku, ani nawet dochodów (zarejestrowany jest jako osoba bezrobotna- k.536), to orzekanie dodatkowej kary grzywny w takim stanie rzeczy trudno uznać za racjonalne. Bardziej uzasadnionym, w ocenie Sądu Okręgowego, wydaje się aby wszystkie ewentualne środki finansowe, które pozyska oskarżony posłużyły przede wszystkim do zaspokojenia roszczeń pokrzywdzonej T. K..

Mając zatem powyższe na uwadze i nie powielając argumentacji Sądu Rejonowego, którą Sąd Okręgowy podziela w pełni , zaskarżony wyrok zmieniono jedynie w zakresie orzeczenia zawartego w pkt.3, w pozostałym zakresie wyrok ten jako prawidłowy i słuszny utrzymując w mocy (art. 432& kpk). Z uwagi na wskazaną, trudną sytuację materialną oskarżonego, Sąd Okręgowy uznał za uzasadnione zwolnić oskarżonego od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze (art. 636 & 1 kpk w zw. z art.634 kpk i art. 624 &1 kpk).